PABLO CASALS: SOCIAAL BEWOGEN KUNSTENAAR Weverij De Ploeg: vijftig jaar sociaal beleid Heeft spaargeld dat u voorlopig niet nodig heeft? Neem dan een RPS beleggingsrekening: Meer rente! TENTOONSTELLING IN AMSTERDAM Gentenaren kregen geen Sextant Tiener Sticker Toer Regering kan wapenvervoer mei Nederlandse schepen niet tegengaan buitenBand binnenland Gemeenschap Bureau Kleur Raam Ik wil meer weten Woensdag 24 oktober 1973 (Van een onzer verslaggevers) SAN JUAN De overleden Pablo Casals was naast een zeer begaafd cellist, dirigent en componist ook een groot mens. Ondanks het feit dat hij zeer veel „groten der aarde", onder wie bijvoorbeeld leden van het voormalige Spaanse koningshuis en president Ken nedy, tot vriend had, wist nij zich ook uitstekend aan te passen en om te gaan met de eenvoudige inwoners van het Franse dorpje Prades waar hij zijn intrek nam na de machts overname van Franco in Spanje. Een tiental jaren leefde hij daar als dorpsbewoner onder de dorpsbewoners en was ver heugd als men met hem kwam praten over alledaagse din gen. Zijn sociale bewogenheid toonde hij ook als kunstenaar. Vele miljoenen peseta's be steedde hij aan het op poten zetten van de volksconcerten in Barcelona. Daardoor maakte hij het onvermoge-den moge lijk om voor weinig geld con certen bij te wonen waar be roemde solisten en dirigenten optraden. Politiek was Pablo Casals sterk geëngageerd. Niet alleen de eerder genoemde protestac tie tegen het régime van Fran co is daar een voorbeeld van Toen Hitier begon met de ver volging van joden en vakbon den riep Casals op tot een boycot van Duitsland en op het moment dat Mussolini sa menging met Hitier betrok hij ook Italië in zijn boycot. Koppig heeft hij zijn leven standgehouden aan de zijde van vrijheid en democratie. In die strijd was de cello zijn wapen. Hij zei eens: „Mijn oeste wapen is mijn cello, niet zo dodelijk als een machinege- vfr maar a"i;d aan de zijde van de vrijheid". Casals' muzikale talenten kwamen reeds vroeg aan het licht zij het op de piano. Met de financiële maar vooral mo rele steun van zijn moeder ontwikkelde hij zijn talenten achtereenvolgens op de ge meentelijke muziekschool van Barcelona en de conservatoria van Madrid en Brussel. Zijn debuut in Parijs was niet erg succesvol, integendeel. Hij kreeg een zwaar onderbetaal de baan als cellist in een or kest. Hij leed zware armoede waarschijnlijk voedingsbodem voor zijn medemenselijk heid. Casals keerde terug naar Barcelona waar hij het geluk had een aantal leerlingen van zijn oude meester die naar Ar gentinië vertrok te kunnen overnemen. Door de vele con certreizen die hij maakte in Europa en Amerika groeide zijn roem snel. Maar hij wilde meer: dirigeren. Daarom stichte hij in 1919 in Barcelo na een symfonieorkest. Vele malen heeft hij gezegd het cello spelen te willen opgeven voor het dirigeren. In 1940 brak hij tijdens een bergtocht zijn linkerwijsvinger. Zijn eerste reactie zou zijn ge weest: „Gelukkig, nu hoef ik geen cello meer te spelen". Tot genoegen van velen bleek hij een beter cellist dan profeet. Vanaf 1950 maakte hij geen concertreizen meer. In zijn woonplaats Prades verza melde hij bekende musici uit ie hele wereld rond zich voor een internationaal muziekfesti val: het Casalsfestlval. Verder bracht hij daar zijn tijd door met het componeren van mu ziek voor de cello en met zijn vrouw Marita Montanez, een leerlinge van hem met wie hij op tachtigjarige leeftijd op Porto Rico in het huwelijk trad. Marita was toen eenen- wintig. BRUSSEL (ANP) Inwo ners van Gent, die anders re gelmatig het blad „Sextant" krijgen, moeten het deze maand zonder doen. Een be ambte van de posterijen in Gent heeft namelijk alle (on geveer 1500) nummers van dit NVSH-blad terug naar de af zender gestuurd. De verspreiding van Sextant is in België niet officieel ver boden, d.w.z. dat het blad niet voorkomt op de lijst van „ver boden tijdschriften". De post beambte beroemt zich echter op een boek, uitgegeven door het Belgische ministerie van justitie, waarin alle boeken en tijdschriften voorkomen die ooit wel eens door een gerech telijk verbodsvonnis getroffen zijn. Voor zulke boeken of tijdschriften geldt een automa tisch vervoersverbod door de Belgische PTT. aldus die amb tenaar. Deze kwestie heeft aan het licht gebracht dat de moge lijkheid bestaat dat iedere willekeurige postbeambte in België met de „gele lijst van justitie" in de hand, op eigen houtje tijdschriften en boeken naar de afzender kan gaan re tourneren. De „gele lijst" van justitie houdt geen enkele re kening met het feit of een verbod van een blad of boek jaren geleden heeft plaatsge vonden. Het blad Sextant wordt in België onder meer verspreid door de Belgische zustervere niging van de NVSH, het CGSO (Centrum voor Gezins planning en Seksuele hervor ming). DEN HAAG (ANP De regering beschikt niet over enig middel om transporten als het vervoer van een aantal tanks door een Nederlands vrachtschip naar Saoedi-Ara- bië tegen te gaan. Dit heeft minister Van der Stoel van Buitenlandse Zaken gisteren geantwoord op de schriftelijke vragen van het kamerlid De Brauw (DS •7-0). Volgens de regering ter be schikking staande gegevens ging het in het geval, waar naar de heer De Brauw infor meerde ,over het vervoer van elf oeffentanks door een Ne derlands vrachtschip (de Heel- sum) naar Saoedi-Arabië. Wanneer, zoals in dit geval, het schip in „time-charter" is verhuurd, heeft niet de ver huurder maar de huurder de zeggingschap op de te vervoe ren lading. (Van onze kunstredactie) BERGEIJK. „Wan neer De Ploeg maandag zou sluiten, worden 300 mensen werkloos, maar zijn duizenden mensen een idee armer." Dat is een treffende zin uit de cata logus bjj de tentoonstelling „Raamwerk", een ten toonstelling over ramen, raamafsluitingen en gor dijnen, naar aanleiding van vjjf jaar weverij De Ploeg N-V. in het Stede lijk Museum te Amster dam (tot en met 11 no vember). De Ploeg is niet alleen een idee, maar een 50-jarige realiteit van een sociaal beleid binnen het bedrijfsleven, die inspire rend heeft gewerkt. Een zeker op dit moment tot de verbeelding sprekende uitspraak is: „Een bedrijf als duizend anderen, ogenschijn lijk. De enige formele bij zonderheid is, dat geen aan deelhouder ooit een cent uit De Ploeg zal krijgen. Via een stichting wordt alle winst weer direct in het bedrijf teruggeploegd, tot glorie van het collectief en van de 300 werknemers". Bovenidiien is De Ploeg een artistieke realiteit Ploeg- stoffen zijn een algemeen bekend begrip waaraan nu in een museum bijzonde re aandacht wordlt geschon ken. Ook de ti-jd na de eerste wereldoorlog wa-s rijp voor nieuwe sociale experimenten; idealisten zochten na-ar nieu we leef- en werkvormen, waarbij door het uitbannen van agressie en competitie, een vreedzaam bestaan zou zijn gegarandeerd. De ideeën van b.v. een Fredsrik van Eeden, met zijn Walden-ex periment, w-aren daaraan niet vreemd. Men ontdekte da-t de oorlog een gevolg is van de verkeerde organisatie van heel de maa-tscihappij. Men zag in dat de maatschappij begint bij de mens zelf. Van uit de gedachte dat talenten er niiet zijn om te verdienen, maar om te dienen, en door het verlangen om weer dich ter bij de natuur te leven, ontstond in 1920 bij Best een landbouwcoöperatie De Ploeg. Een groep mensen, bestaande uit bouwvakkers, tuinbouwers en een analist, ging in gemeenschap leven om een stuk heidegrond in cultuur brengen. Dat ging n-iet al te best, en daarom werd het plain opgevat om het labiele landbouwbedrijf wat stabieler te maken door de opzet van een kleine in dustrie. M et tien tweede handse mechanische getou- wen ging men in een nood- lijdend rusthuis in Bergijk katoen weven voor lakens, handdoeken enz. Deze Berg- ijkse werkgemeenschap had bij haar oprichting ook de rechtsvorm van de coöpera tieve vereniging gekozen. De eerste jaren waren hard voor Nansje van Sfcraalen, huis houdster; Hendrik Dregt, wever; Fokke Drost, land bouwer; Carl Hijner, chemi- ker; en Wilheimina Slam, huisvrouw. Het ontbrak hun aan voldoende vakkennis, aan kapitaal en aan kopers. De bevolking stond argwa nend tegenover de nieuwlich ters. Er zijn weinig archief stukken uit d-ie t jd, want de ploegmentailiiteit verzette zich tegen het afleggen van indi viduele bijdragen want niet de enkeling telde, alleen De Ploeg was belangrijk. Allen waren gelijk, men werkte onder zelfgekozen le diing, ie der verdiende evenveel, de belangen van de gemeen schap gingen boven die van het individu. In 1923 voegde zich de in 1967 gestorven Piet Bleyenburg bij de werkgemeenschap. Deze Zaankantse koopman was het die De Ploeg maakte tot dat gene wat het nu is; een werkgemeenschap met een eigen soc aal en artistiek ge- zidit. De Ploeg eist niet het al leenrecht op voor de titel werkgemeenschap. Anderen zijn inmiddels misschien al verder met deze opzet, wordt er op De Ploeg gezegd. Daar van getuigt onder andere de instelling in 1962 van de zoge naamde Ploeg-prijs. Deze prijs is bestemd voor 1-ns-tan- taiis, bedrijven of person-en die hebben bijgedragen a-an de uitwerking of het in praktijk brengen v-an de werkgemeenschapsgedachte. Onlangs werd deze voor 1973 uitgereikt aan de coöpe ratieve vereniging Inge nieursbureau Van Steenis C.A. in Utrecht. De uitgangs punten van dit bureau zijn: le iedere werker, ln het bedrijf heeft gelijke rechten en plichten; 2e het kapitaal verschaffen geeft geen zeggenschap; 3e het verkregen bezit ls gemeenschappelijk bezit 4e het werk wordt verricht als dienst aan de gemeen schap. In 1937 werd b.v. op De Ploeg iin verband met de noodzaak om vakmensen bui ten de eiigen krinig aan te trekken hert principe van gelijke beloning voor ieder losgelaten; de eersrte mede werker ve-ndliienit meer dan zijn werkgevers, (coöperan- ten). Om bezig te blijven en hert contact met de afnemers te onderhouden, werd in het eersrte jaar vain de oorlog 40- 45 de maatschappij voor kunstnijverheid 't Spectrum opgericht, die nu als meubel fabriek deel uitmaakt van de stichting Werkgemeenschap Bengeij-k. Na die oorlog werkten bui ten de coöperanten circa twaalf mensen bij De Ploeg; in 1957 waren er bijna 200, thans zijn het ruim 300 vaste medewerkers en -stens. In 1957 werden De Ploeg en 't Spectrum, tot dusver eigen dom van die drie overgeble ven coöperonten van het eer ste uur door deze coöperan- ten ovengedragen aan een hiervoor in het leven geroe pen stichting. Hoewel de coöperaraten in zekere zin zich een fortuin hadden ver warven iin de vorm van deze tot een miljoenenbedrijf uit gegroeide onderneming, heb ben zij vrijwnüig afstand ge daan van hun bezit en dit geschonken aan genoemde stichting. In deze stichting, waarvan dus geen kapitalen op de aandelenmarkt liigigen, beheert als „rentmeester" het kapitaal van de onderneming en haar werknemers. Het idee om via een stichting de spanning tussen kapitaal en arbeid weg te halen is van prof. mr. W. F. die Gaay Farttawan, die door zijn ministerschaps het stich tingsbestuur heeft moeten verlaten. Maar niet alleen economisch, ook sociaal-psy chologisch tracht De Ploeg de 1-a/aitste jaren de gedachte van de werkgemeenschap nieuwe inhoud te kunnen ge ven. De voornaamste kern merken van düt groepswerk zijn: die gmoep heeft kennis van het orderbesrtand; de chef bepaalt w-at moet wor den gemaakt; de groep zelf beslist over de manbezetting van de groep, de indeling van hiet werk over de getou wen en over de indeling van werk- en rusttijden. De groep handhaaft ook de orde in eigen kring. Dit uitgangs punt heeft zich in de prak tijk waargemaakt. Momen teel staat het formele directe (niet vertegenwoordigende) overleg centraal.' „Er is een vrij grote betrokkenheid van de werknemers te constate ren, zelfs in tijden dat het goed gaat", zo wordt ge zegd. Waarom is niet alleen het bedrijf, maar ook de naam Ploeg-stoffen een begrip ge worden? Getuigde de opzet van een werkgemeenschap indertijd van durf, even ge durfd was het produkt, waarmee De Ploeg met name in de jaren '20 en '30 op de markt kwam. Het zijn niet zozeer commerciële maar veeleer sociale overwegingen geweest, die inspiratie putten uit bewegingen als die van het Bauhaus en de Stijl. Wa ren de duffe donkere Neder landse interieurs al wat op gefrist met wat gemoderni seerde boerenbontjes, met de dobby-stoffen je kunt het je nu nog nauwelijks voorstel len De Ploeg bracht een ware doorbraak teweeg in onze Nederlandse woonka mers. Lange tijd heeft De Ploeg ook na die oorlog met zijn landhiuasstreepjes en dergelij ke recht-toe-necht-aan stof fen in typische ei'gein kleur- ADVERTENTIE) 0 Weverij De Ploeg in 1930. schakeringen het gezicht be- paalld van een modem Inte rieur. De toenemende oon- currenitie In bdmnieiir en bui tenland ook niet gek als zij de Ploeig-sucoessen zien en hert warrige cuilituiurpa- troora, waarin wij leven, heb ben in de jaren '60 mis schien wel wat gepeuterd aan A dit eigen gezicht van De Ploeg. Bovendien raakte de werkgemeenschap na het wegvallen van Piet Beleijen- burg in '67 ook een beetje de draad kwijt. M'asr de experimenten van hert laaitste jaar, waarbij ge tracht wordt oude weeftech- niiiekien miert machines tot stand te brengen en een har monie te vinden tussen we ven en gedrukte satoiffcn, doen vermoeden dat het ar tistiek sociale weefstel van De Ploeg weer in duide- herkemibare banen wordt Od de tentoonstelling ziin raaarvam voorbeelden te De exporitte in het Stede lijk Museum van Amsterdam heeft als uitgangspunt het raam als cultureel verschijn sel. De talrijke treffende fo to's maken je raiam-bewust; niet zozeer omtrent hert gat ln de muur waar je een lap stof voor hangt, maar veeleer als veelsoortige schakel tus- sen binnen- en buitenwereld, Natuurlijk is er een ge schiedkundig o-verzicht van de verschillende Ploeg-stof- fen gedurende de 50 jaar te sten, met daarnaast de expe rimenten van het laatete jaar: het wegscheren en weg branden vain draden op weefsels, het spelen met fij ne rasters (boekdruk-offset op stoffen;, machinaal gebor duurde gordijnen, etc. Bo vendien deed De Ploeg een beroep op enkele academie's in Nederland, Polen en de Verenigde Staten öm totaal on-orthodoxe, nieuwe ven ster-afsluitingen te vinden. Uit de honderden ideeën zijn er voor deze tentoonstelling ruim een dozijn gekozen voor uitvoering. Variaties op het thema lichtgevoelige cel, aluminium jalouzieën, Wi- maatramen, afsluitingen via allerlei vouw- en dichtklap systemen etc. presenteren het naam als een gait met vele mogelijkheden. Maar De Ploeg is niet voor één gat te vangen en voorlopig wil de werkgemeenschap er ook nog wel graag gordijnen voor HENK EGBERS 0 DEN HAAG Ruud Blonk heeft gisteren in Den Haag de eer ste prijs gekregen voor de Tiener Sticker Toer prijsvraag 1973. Hij verzamelde zoveel mogelijk stickers van verschillende stationsrestauraties en maakte de mooiste limmerick (links). Hij kreeg, toevallig op zijn 17e verjaardag, als prijs een vijf daagse reis naar Parijs voor twee personen. adres plaats I U kunt deze bon in een envelop zonder postzegel sturen naar de Rijks postspaarbank in Amsterdam. U kunt de brochure ook tele fonisch aanvragen. Bel - gratis - 0017. Of haal hem even in het postkantoor. Toch is uw'spaargeld niet geblok keerd. Het kan natuurlijk gebeuren dat u onverhoopt tóch uw spaargeld nodig hebt, terwijl het niet van tevoren is opgezegd. beschikken. In zo'n geval worden natuurlijk tvelkosten in rekening gebracht. Nog meer RPS voordelen. Via een bank-of girorekening kunt u uw geld overmaken op zo'n renterijke beleg gingsrekening. Gemakkelijk en snel. Voor stortingen in contanten is er altijd wel een postkantoor in de buurt. En tenslottedé 'Rijkspostspaar bank. is onze nationale spaarinstelling, veilig en vertrouwd! Stuur mij de brochure waarin alles staat over de RPS Beleggings rekeningen met opzegtermijn. naam: 6%tente bij een opzegtermii n van 1 jaar. 7%rente bij een opzegtermijn van2iaar. En zelfs 8% rente hij een opzegtermijn van 3 jaar! Hoe spaart u nu? Wellicht heeft u een paar duizend gulden ergens op een spaarrekening of boekje staan, waarvoor u 4 a 4'/2 rente krijgt. Denkt u daar langer dan 3 maanden. 1,2 of 3 jaar niet aan te komen? Waarom zou u dat spaargeld dan niet op een rekening met een hoger rentepercentage zetten: de RPS Beleggingsrekening met opzegtermijn! Hoe langer de opzegtermijn hoe hoger de rente. Kijk en kiest u maar5% rente bij een opzegtermijn van 3 maanden.

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1973 | | pagina 11