PABLO CASALS: SOCIAAL
BEWOGEN KUNSTENAAR
Weverij De Ploeg: vijftig
jaar sociaal beleid
Heeft spaargeld
dat u voorlopig niet nodig heeft?
Neem dan een
RPS beleggingsrekening: Meer rente!
TENTOONSTELLING IN AMSTERDAM
Gentenaren kregen
geen Sextant
Tiener Sticker Toer
Regering kan
wapenvervoer mei
Nederlandse schepen
niet tegengaan
buitenBand
binnenland
Gemeenschap
Bureau
Kleur
Raam
Ik wil meer weten
Woensdag 24 oktober 1973
(Van een onzer verslaggevers)
SAN JUAN De overleden
Pablo Casals was naast een
zeer begaafd cellist, dirigent
en componist ook een groot
mens. Ondanks het feit dat hij
zeer veel „groten der aarde",
onder wie bijvoorbeeld leden
van het voormalige Spaanse
koningshuis en president Ken
nedy, tot vriend had, wist nij
zich ook uitstekend aan te
passen en om te gaan met de
eenvoudige inwoners van het
Franse dorpje Prades waar hij
zijn intrek nam na de machts
overname van Franco in
Spanje.
Een tiental jaren leefde hij
daar als dorpsbewoner onder
de dorpsbewoners en was ver
heugd als men met hem kwam
praten over alledaagse din
gen.
Zijn sociale bewogenheid
toonde hij ook als kunstenaar.
Vele miljoenen peseta's be
steedde hij aan het op poten
zetten van de volksconcerten
in Barcelona. Daardoor maakte
hij het onvermoge-den moge
lijk om voor weinig geld con
certen bij te wonen waar be
roemde solisten en dirigenten
optraden.
Politiek was Pablo Casals
sterk geëngageerd. Niet alleen
de eerder genoemde protestac
tie tegen het régime van Fran
co is daar een voorbeeld van
Toen Hitier begon met de ver
volging van joden en vakbon
den riep Casals op tot een
boycot van Duitsland en op
het moment dat Mussolini sa
menging met Hitier betrok hij
ook Italië in zijn boycot.
Koppig heeft hij zijn leven
standgehouden aan de zijde
van vrijheid en democratie. In
die strijd was de cello zijn
wapen. Hij zei eens: „Mijn
oeste wapen is mijn cello, niet
zo dodelijk als een machinege-
vfr maar a"i;d aan de zijde
van de vrijheid".
Casals' muzikale talenten
kwamen reeds vroeg aan het
licht zij het op de piano. Met
de financiële maar vooral mo
rele steun van zijn moeder
ontwikkelde hij zijn talenten
achtereenvolgens op de ge
meentelijke muziekschool van
Barcelona en de conservatoria
van Madrid en Brussel. Zijn
debuut in Parijs was niet erg
succesvol, integendeel. Hij
kreeg een zwaar onderbetaal
de baan als cellist in een or
kest. Hij leed zware armoede
waarschijnlijk voedingsbodem
voor zijn medemenselijk
heid.
Casals keerde terug naar
Barcelona waar hij het geluk
had een aantal leerlingen van
zijn oude meester die naar Ar
gentinië vertrok te kunnen
overnemen. Door de vele con
certreizen die hij maakte in
Europa en Amerika groeide
zijn roem snel. Maar hij wilde
meer: dirigeren. Daarom
stichte hij in 1919 in Barcelo
na een symfonieorkest. Vele
malen heeft hij gezegd het
cello spelen te willen opgeven
voor het dirigeren. In 1940
brak hij tijdens een bergtocht
zijn linkerwijsvinger. Zijn
eerste reactie zou zijn ge
weest: „Gelukkig, nu hoef ik
geen cello meer te spelen".
Tot genoegen van velen
bleek hij een beter cellist dan
profeet. Vanaf 1950 maakte hij
geen concertreizen meer. In
zijn woonplaats Prades verza
melde hij bekende musici uit
ie hele wereld rond zich voor
een internationaal muziekfesti
val: het Casalsfestlval. Verder
bracht hij daar zijn tijd door
met het componeren van mu
ziek voor de cello en met zijn
vrouw Marita Montanez, een
leerlinge van hem met wie hij
op tachtigjarige leeftijd op
Porto Rico in het huwelijk
trad. Marita was toen eenen-
wintig.
BRUSSEL (ANP) Inwo
ners van Gent, die anders re
gelmatig het blad „Sextant"
krijgen, moeten het deze
maand zonder doen. Een be
ambte van de posterijen in
Gent heeft namelijk alle (on
geveer 1500) nummers van dit
NVSH-blad terug naar de af
zender gestuurd.
De verspreiding van Sextant
is in België niet officieel ver
boden, d.w.z. dat het blad niet
voorkomt op de lijst van „ver
boden tijdschriften". De post
beambte beroemt zich echter
op een boek, uitgegeven door
het Belgische ministerie van
justitie, waarin alle boeken en
tijdschriften voorkomen die
ooit wel eens door een gerech
telijk verbodsvonnis getroffen
zijn. Voor zulke boeken of
tijdschriften geldt een automa
tisch vervoersverbod door de
Belgische PTT. aldus die amb
tenaar.
Deze kwestie heeft aan het
licht gebracht dat de moge
lijkheid bestaat dat iedere
willekeurige postbeambte in
België met de „gele lijst van
justitie" in de hand, op eigen
houtje tijdschriften en boeken
naar de afzender kan gaan re
tourneren. De „gele lijst" van
justitie houdt geen enkele re
kening met het feit of een
verbod van een blad of boek
jaren geleden heeft plaatsge
vonden.
Het blad Sextant wordt in
België onder meer verspreid
door de Belgische zustervere
niging van de NVSH, het
CGSO (Centrum voor Gezins
planning en Seksuele hervor
ming).
DEN HAAG (ANP De
regering beschikt niet over
enig middel om transporten
als het vervoer van een aantal
tanks door een Nederlands
vrachtschip naar Saoedi-Ara-
bië tegen te gaan.
Dit heeft minister Van der
Stoel van Buitenlandse Zaken
gisteren geantwoord op de
schriftelijke vragen van het
kamerlid De Brauw (DS
•7-0).
Volgens de regering ter be
schikking staande gegevens
ging het in het geval, waar
naar de heer De Brauw infor
meerde ,over het vervoer van
elf oeffentanks door een Ne
derlands vrachtschip (de Heel-
sum) naar Saoedi-Arabië.
Wanneer, zoals in dit geval,
het schip in „time-charter"
is verhuurd, heeft niet de ver
huurder maar de huurder de
zeggingschap op de te vervoe
ren lading.
(Van onze kunstredactie)
BERGEIJK. „Wan
neer De Ploeg maandag
zou sluiten, worden 300
mensen werkloos, maar
zijn duizenden mensen een
idee armer." Dat is een
treffende zin uit de cata
logus bjj de tentoonstelling
„Raamwerk", een ten
toonstelling over ramen,
raamafsluitingen en gor
dijnen, naar aanleiding
van vjjf jaar weverij De
Ploeg N-V. in het Stede
lijk Museum te Amster
dam (tot en met 11 no
vember). De Ploeg is niet
alleen een idee, maar een
50-jarige realiteit van een
sociaal beleid binnen het
bedrijfsleven, die inspire
rend heeft gewerkt.
Een zeker op dit moment
tot de verbeelding sprekende
uitspraak is: „Een bedrijf als
duizend anderen, ogenschijn
lijk. De enige formele bij
zonderheid is, dat geen aan
deelhouder ooit een cent uit
De Ploeg zal krijgen. Via een
stichting wordt alle winst
weer direct in het bedrijf
teruggeploegd, tot glorie van
het collectief en van de 300
werknemers".
Bovenidiien is De Ploeg een
artistieke realiteit Ploeg-
stoffen zijn een algemeen
bekend begrip waaraan
nu in een museum bijzonde
re aandacht wordlt geschon
ken.
Ook de ti-jd na de eerste
wereldoorlog wa-s rijp voor
nieuwe sociale experimenten;
idealisten zochten na-ar nieu
we leef- en werkvormen,
waarbij door het uitbannen
van agressie en competitie,
een vreedzaam bestaan zou
zijn gegarandeerd. De ideeën
van b.v. een Fredsrik van
Eeden, met zijn Walden-ex
periment, w-aren daaraan niet
vreemd. Men ontdekte da-t de
oorlog een gevolg is van de
verkeerde organisatie van
heel de maa-tscihappij. Men
zag in dat de maatschappij
begint bij de mens zelf. Van
uit de gedachte dat talenten
er niiet zijn om te verdienen,
maar om te dienen, en door
het verlangen om weer dich
ter bij de natuur te leven,
ontstond in 1920 bij Best een
landbouwcoöperatie De
Ploeg. Een groep mensen,
bestaande uit bouwvakkers,
tuinbouwers en een analist,
ging in gemeenschap leven
om een stuk heidegrond in
cultuur brengen. Dat ging
n-iet al te best, en daarom
werd het plain opgevat om
het labiele landbouwbedrijf
wat stabieler te maken door
de opzet van een kleine in
dustrie.
M et tien tweede
handse mechanische getou-
wen ging men in een nood-
lijdend rusthuis in Bergijk
katoen weven voor lakens,
handdoeken enz. Deze Berg-
ijkse werkgemeenschap had
bij haar oprichting ook de
rechtsvorm van de coöpera
tieve vereniging gekozen. De
eerste jaren waren hard voor
Nansje van Sfcraalen, huis
houdster; Hendrik Dregt,
wever; Fokke Drost, land
bouwer; Carl Hijner, chemi-
ker; en Wilheimina Slam,
huisvrouw. Het ontbrak hun
aan voldoende vakkennis,
aan kapitaal en aan kopers.
De bevolking stond argwa
nend tegenover de nieuwlich
ters. Er zijn weinig archief
stukken uit d-ie t jd, want de
ploegmentailiiteit verzette zich
tegen het afleggen van indi
viduele bijdragen want niet
de enkeling telde, alleen De
Ploeg was belangrijk. Allen
waren gelijk, men werkte
onder zelfgekozen le diing, ie
der verdiende evenveel, de
belangen van de gemeen
schap gingen boven die van
het individu. In 1923 voegde
zich de in 1967 gestorven
Piet Bleyenburg bij de
werkgemeenschap. Deze
Zaankantse koopman was het
die De Ploeg maakte tot dat
gene wat het nu is; een
werkgemeenschap met een
eigen soc aal en artistiek ge-
zidit.
De Ploeg eist niet het al
leenrecht op voor de titel
werkgemeenschap. Anderen
zijn inmiddels misschien al
verder met deze opzet, wordt
er op De Ploeg gezegd. Daar
van getuigt onder andere de
instelling in 1962 van de zoge
naamde Ploeg-prijs. Deze
prijs is bestemd voor 1-ns-tan-
taiis, bedrijven of person-en
die hebben bijgedragen a-an
de uitwerking of het in
praktijk brengen v-an de
werkgemeenschapsgedachte.
Onlangs werd deze voor
1973 uitgereikt aan de coöpe
ratieve vereniging Inge
nieursbureau Van Steenis
C.A. in Utrecht. De uitgangs
punten van dit bureau
zijn:
le iedere werker, ln het
bedrijf heeft gelijke rechten
en plichten;
2e het kapitaal verschaffen
geeft geen zeggenschap;
3e het verkregen bezit ls
gemeenschappelijk bezit
4e het werk wordt verricht
als dienst aan de gemeen
schap.
In 1937 werd b.v. op De
Ploeg iin verband met de
noodzaak om vakmensen bui
ten de eiigen krinig aan te
trekken hert principe van
gelijke beloning voor ieder
losgelaten; de eersrte mede
werker ve-ndliienit meer dan
zijn werkgevers, (coöperan-
ten). Om bezig te blijven en
hert contact met de afnemers
te onderhouden, werd in het
eersrte jaar vain de oorlog 40-
45 de maatschappij voor
kunstnijverheid 't Spectrum
opgericht, die nu als meubel
fabriek deel uitmaakt van de
stichting Werkgemeenschap
Bengeij-k.
Na die oorlog werkten bui
ten de coöperanten circa
twaalf mensen bij De Ploeg;
in 1957 waren er bijna 200,
thans zijn het ruim 300 vaste
medewerkers en -stens. In
1957 werden De Ploeg en 't
Spectrum, tot dusver eigen
dom van die drie overgeble
ven coöperonten van het eer
ste uur door deze coöperan-
ten ovengedragen aan een
hiervoor in het leven geroe
pen stichting. Hoewel de
coöperaraten in zekere zin
zich een fortuin hadden ver
warven iin de vorm van deze
tot een miljoenenbedrijf uit
gegroeide onderneming, heb
ben zij vrijwnüig afstand ge
daan van hun bezit en dit
geschonken aan genoemde
stichting. In deze stichting,
waarvan dus geen kapitalen
op de aandelenmarkt liigigen,
beheert als „rentmeester" het
kapitaal van de onderneming
en haar werknemers. Het
idee om via een stichting de
spanning tussen kapitaal
en arbeid weg te halen
is van prof. mr. W. F.
die Gaay Farttawan, die door
zijn ministerschaps het stich
tingsbestuur heeft moeten
verlaten. Maar niet alleen
economisch, ook sociaal-psy
chologisch tracht De Ploeg
de 1-a/aitste jaren de gedachte
van de werkgemeenschap
nieuwe inhoud te kunnen ge
ven. De voornaamste kern
merken van düt groepswerk
zijn: die gmoep heeft kennis
van het orderbesrtand; de
chef bepaalt w-at moet wor
den gemaakt; de groep zelf
beslist over de manbezetting
van de groep, de indeling
van hiet werk over de getou
wen en over de indeling van
werk- en rusttijden. De
groep handhaaft ook de orde
in eigen kring. Dit uitgangs
punt heeft zich in de prak
tijk waargemaakt. Momen
teel staat het formele directe
(niet vertegenwoordigende)
overleg centraal.' „Er is een
vrij grote betrokkenheid van
de werknemers te constate
ren, zelfs in tijden dat het
goed gaat", zo wordt ge
zegd.
Waarom is niet alleen het
bedrijf, maar ook de naam
Ploeg-stoffen een begrip ge
worden? Getuigde de opzet
van een werkgemeenschap
indertijd van durf, even ge
durfd was het produkt,
waarmee De Ploeg met name
in de jaren '20 en '30 op de
markt kwam. Het zijn niet
zozeer commerciële maar
veeleer sociale overwegingen
geweest, die inspiratie putten
uit bewegingen als die van
het Bauhaus en de Stijl. Wa
ren de duffe donkere Neder
landse interieurs al wat op
gefrist met wat gemoderni
seerde boerenbontjes, met de
dobby-stoffen je kunt het
je nu nog nauwelijks voorstel
len De Ploeg bracht een
ware doorbraak teweeg in
onze Nederlandse woonka
mers.
Lange tijd heeft De Ploeg
ook na die oorlog met zijn
landhiuasstreepjes en dergelij
ke recht-toe-necht-aan stof
fen in typische ei'gein kleur-
ADVERTENTIE)
0 Weverij De Ploeg in 1930.
schakeringen het gezicht be-
paalld van een modem Inte
rieur. De toenemende oon-
currenitie In bdmnieiir en bui
tenland ook niet gek als
zij de Ploeig-sucoessen zien
en hert warrige cuilituiurpa-
troora, waarin wij leven, heb
ben in de jaren '60 mis
schien wel wat gepeuterd aan A
dit eigen gezicht van De
Ploeg. Bovendien raakte de
werkgemeenschap na het
wegvallen van Piet Beleijen-
burg in '67 ook een beetje de
draad kwijt.
M'asr de experimenten van
hert laaitste jaar, waarbij ge
tracht wordt oude weeftech-
niiiekien miert machines tot
stand te brengen en een har
monie te vinden tussen we
ven en gedrukte satoiffcn,
doen vermoeden dat het ar
tistiek sociale weefstel
van De Ploeg weer in duide-
herkemibare banen wordt
Od de tentoonstelling
ziin raaarvam voorbeelden te
De exporitte in het Stede
lijk Museum van Amsterdam
heeft als uitgangspunt het
raam als cultureel verschijn
sel. De talrijke treffende fo
to's maken je raiam-bewust;
niet zozeer omtrent hert gat
ln de muur waar je een lap
stof voor hangt, maar veeleer
als veelsoortige schakel tus-
sen binnen- en buitenwereld,
Natuurlijk is er een ge
schiedkundig o-verzicht van
de verschillende Ploeg-stof-
fen gedurende de 50 jaar te
sten, met daarnaast de expe
rimenten van het laatete
jaar: het wegscheren en weg
branden vain draden op
weefsels, het spelen met fij
ne rasters (boekdruk-offset
op stoffen;, machinaal gebor
duurde gordijnen, etc. Bo
vendien deed De Ploeg een
beroep op enkele academie's
in Nederland, Polen en de
Verenigde Staten öm totaal
on-orthodoxe, nieuwe ven
ster-afsluitingen te vinden.
Uit de honderden ideeën zijn
er voor deze tentoonstelling
ruim een dozijn gekozen
voor uitvoering. Variaties op
het thema lichtgevoelige cel,
aluminium jalouzieën, Wi-
maatramen, afsluitingen via
allerlei vouw- en dichtklap
systemen etc. presenteren
het naam als een gait met
vele mogelijkheden. Maar De
Ploeg is niet voor één gat te
vangen en voorlopig wil de
werkgemeenschap er ook nog
wel graag gordijnen voor
HENK EGBERS
0 DEN HAAG Ruud Blonk heeft gisteren in Den Haag de eer
ste prijs gekregen voor de Tiener Sticker Toer prijsvraag 1973.
Hij verzamelde zoveel mogelijk stickers van verschillende
stationsrestauraties en maakte de mooiste limmerick (links).
Hij kreeg, toevallig op zijn 17e verjaardag, als prijs een vijf
daagse reis naar Parijs voor twee personen.
adres
plaats
I
U kunt deze bon in een envelop
zonder postzegel sturen naar de Rijks
postspaarbank in Amsterdam.
U kunt de brochure ook tele
fonisch aanvragen. Bel - gratis - 0017.
Of haal hem even in het postkantoor.
Toch is uw'spaargeld niet geblok
keerd. Het kan natuurlijk gebeuren
dat u onverhoopt tóch uw spaargeld
nodig hebt, terwijl het niet van
tevoren is opgezegd.
beschikken. In zo'n geval worden
natuurlijk tvelkosten in rekening
gebracht.
Nog meer RPS voordelen. Via een
bank-of girorekening kunt u uw geld
overmaken op zo'n renterijke beleg
gingsrekening. Gemakkelijk en snel.
Voor stortingen in contanten is er altijd
wel een postkantoor in de buurt.
En tenslottedé 'Rijkspostspaar
bank. is onze nationale spaarinstelling,
veilig en vertrouwd!
Stuur mij de brochure waarin
alles staat over de RPS Beleggings
rekeningen met opzegtermijn.
naam:
6%tente bij een opzegtermii n van 1 jaar.
7%rente bij een opzegtermijn van2iaar.
En zelfs 8% rente hij een
opzegtermijn van 3 jaar!
Hoe spaart u nu? Wellicht heeft
u een paar duizend gulden ergens op
een spaarrekening of boekje staan,
waarvoor u 4 a 4'/2 rente krijgt.
Denkt u daar langer dan 3 maanden.
1,2 of 3 jaar niet aan te komen?
Waarom zou u dat spaargeld dan
niet op een rekening met een hoger
rentepercentage zetten: de RPS
Beleggingsrekening met opzegtermijn!
Hoe langer de opzegtermijn hoe
hoger de rente.
Kijk en kiest u maar5% rente bij
een opzegtermijn van 3 maanden.