Bestuur
zonder
franje
spreekt
uit
raadhuis
Ouden-
bosch
Jongeren zijn erg met zichzelf bezig
TURKIJE
MARTELINGEN
AGENT LIEI' HARDER
DAN WAPEND1EE
Trabant
Gezamenlijke Russiseh-
Amerikaanse ruimtevlueht
NIEUWE MENTALITEIT IN HOUT EN STEEN
UIT RAPPORT VAN PAX CHRISTI-VOETTOCHT BLIJKT:
SCHEEPSRAMPEN
f4399.-
binnenland
buitenland
„Falaka"
Schokken
Griekenland
kost
Zaterdag 16 december 1972
4
(Van onze kunstredactie)
OUDENBOSCH Een
raadhuis bouwen in deze
tijd is een hachelijke zaak.
Er is kritiek op dure ge
bouwen, die als bolwerken
van een verouderde be
stuursinstelling nog steeds
bla-bla-visitekaartjes wil
len zijn in een of andere
stad. Het zogenaamde re
presentatieve gebouw ligt
slecht in de markt. Wat
is het alternatief?
In Oudenbosch wordt op
18 december een nieuw
raadhuis geopend, waarin
duidelijk een kentering,
een andere opstelling valt
te bespeuren. Met burge
meester J. van Casteren
en de ontwerpers van dit
nieuwe raadhuis, de archi
tecten Nouwens en Van
Poppel uit Tilburg, had
den we hierover een ge
sprek.
Is dit raadhuis een reactie
op de geprikkeldheid rond
overheids-bastillons? Een
„zwichten" voor de kri
tiek?
„DIT bouwwerk is het re
sultaat van twee factoren:
mini-financiën on vooral
van een ander mentaal
vertrekpunt over de functie
van een gemeentehuis. Toen
wij de opdracht kregen was
de discussie rond het raad
huis nog niet zo op gang als
nu het geval is. De verande
rende mentaliteit evolueert
weliswaar snel, maar heeft
wel tijd nodig. Je hoort nu
veel mensen zeggen: Maar
Binnenplaats en entree van het nieuwe raadhuis Oudenbosch. Het speelse „landschap" uit klinkers is aangelegd door
de beeldende kunstenaars Teo Besenier en Martin van Opdorp. De laagbouw van het raadhuis wil bewust niet concurreren
met de basiliek, maar blijft wel duidelijk „overeind" tegenover deze kolos.
dit is toch geen echt raad
huis! Er is kritiek, maar ie
dereen is nog erfelijk belast.
Ook wij als architecten. Wij
hebben daarvan nog last ge
had bij dit raadhuis".
Volgens welke procedure
is dit raadhuis tot stand, ge
komen? Inspraak, samen
spraak?
„DE aanzet ligt in '54, toen
Granpré Molière de situatie
van de binnenstad wilde re
construeren. Onder zijn su
pervisie ontstonden er in '60
en '64 raadhuisplannen van
respectievelijk Hurks en Sie-
bers. die beiden hun bureaus
ophieven. In '68 werd er een
meervoudige opdracht gege
ven, die tot de definitieve
opdracht leidde in '70 aan
het bureau Nouwens en Van
Poppel. Omdat het een func
tioneel administratief ge
bouw moest worden, is in
spraak vanuit de burgerij
verder dan de gemeenteraad
nauwelijks te realiseren
en weinig zinvol."
Hoe was het programma van
eisen? Is er gedacht aan mo
gelijke andere functies dan
administratieve? Aan een ge
meenschapshuis in plaats van
een gemeentehuis!
„JA, maar de meeste ge
meenschapsvoorzieningen zijn
hier aanwezig, behalve
een expositie-ruimte. Die is
er dan ook gekomen in dit
nieuwe raadhuis".
Waarom is er gekozen voor
een weinig opvallende laag
bouw, in gesloten vormen?
„SOBERHEID in financie-
ën was eèn reden, maar niet
de voornaamste. We zijn
beeldend uitgegaan van de
oude bomen, die er stonden.
„De oude boom" heette ons
plan. Deze bomen die
overigens inmiddels gesneu
veld zijn! waren voor ons
even belangrijk als de grote
basiliek. Daaromheen hebben
we ons grondplan gemaakt.
Tevens rekening houdend
met het feit, dat we tegen de
maten van de basiliek toch
niet zouden kunnen concur
reren. Nu kun j,e ervaren hoe
de lijnen van dit gebouw de
koepel onderstrepen.
Het gebouw is inderdaad
wat introvert, naar binnen
gericht. Er moet in gewerkt
worden en dat kan het beste,
wanneer storende straatge
luiden geweerd worden. Er
was oorspronkelijk bijna al
leen dakverlichting gepland.
Later zijn er wat Ro
maans gedachte erkerven
sters geplaatst in de buiten
gevel. De binnenplaats met
publieksruiten heeft een -gro
te .openheid met glaswan
den".
Is het een gebouw met een
afgezwakte traditie of kun je
zeggen, dat het interieur
wijst op een anders functio
neren van een gemeente
huis?
„DE open balie voor het
publiek spreekt van een an
dere mentaliteit. Het was on
ze bedoeling daarachter een
„open kantoortuin" te ma
ken, maar dit bleek niet
haalbaar, zodat we concessies
hebben gedaan. Aan een
raadzaal ga je bijna tra
ditiegetrouw als architect
nog zitten kluiven. We heb
ben ons beperkingen opge
legd, maar nog onvoldoende.
De zaal is gesitueerd als be
langrijk eindpunt in het ge
bouw. De bouwcommissie is
in haar rapport zelfs lyrisch
over de toegangsweg via ex
positieruimte en koffiehoek,
naar de raadzaal.
Materiaalgebruik
„DAT is praktisch terug te
voeren tot schoon baksteen
metselwerk, plavuizen en
vurenhout".
De kunstwerken? „We
zijn erg gelukkig met de
grote etseollage van Peter
Oosterbos en Guido Eek-
hardt. De gemeente heeft de
afzonderlijke etsiplaten ge
kocht en, afgedrukt, worden
deze door het hele gebouw
verspreid, zodat men in eind
punt-raadzaal het totale re
sultaat bijeen ziet. In de bur
gemeesterskamer hangt een
groot textiel-object van Loe-
kie Besemer geschenk van
de provincie terwijl Teo
Besmer en Martin van Op
dorp samen structuur hebben
gegeven -aan het binnen
plein."
De interieur-aankleding
(meubels e.d.) is zo te zien
buiten inspraak van de ar
chitecten om gegaan?
,-DAT klopt".
Hoeveel heeft dit raadhuis
gekost?
„HET programma van ei
sen voor dit gebouw is gead
viseerd door de Nederlandse
Vereniging van Gemeentebe
sturen en is berekend op een
gemeente van 15.000 inwo
ners. Het geeft een opper
vlakte van 1000 vierkante
meter en kostte 1,3 miljoen
gulden, hetgeen niet veel is
voor de geboden ruimte".
HENK EGBERS.
DEN BOSCH (KNP)
„Men heeft „nood" aan ont
moetingen en misschien ligt
hierin wel het grootste be
staansrecht van de Pax op dit
moment: jonge mensen laten
ervaren dat het kan, dat het
mogelijk is, dat het anders
kan en mag".
Dit schrijven directeur P. J.
Verkoelen en zijn assistente
mej. J. M. van de Ven in hun
rapport over de 16e Pax-
Christi-voettocht naar Den
Bosch, die van 19 tot 22 okto
ber door 3434 eind-examen
kandidaten werd gehouden op
het thema „Met open han
den".
Het rapport constateert van
uit de rapportage van de lei
ders en de enquête onder de
deelnemers, dat problemen als
oorlog - vrede, derde wereld
en gastarbeiders de jongeren
steeds minder raken, omdat ze
bezig zijn met vragen over
zichzelf, hun relatie met oude
ren en leeftijdgenoten. Men
zoekt naar verdieping, afwach
tend wat komt, zonder er zich
zelf voor in te zetten. „De
moed is er een beetje uit. De
wereldpolitiek is toch wel erg
ver weg komen te liggen. Te
ver dachten wij". Men voelt
elk systeem als een al of niet
bewuste dreiging. „Behoefte
aan geborgenheid, helderheid,
ervaringen van vrede".
Gelukkig zo constateert
het rappor t verder
blijft het niet altijd in het
gevoelsmatige steken. „Juis!
daar waar kwetsbaarheid er
eigen gebrekkigheid „moge
voelen jongeren zich bevest
in hun eigen waarden en e'
vermogen tot mee-leveo
niet alleen meedoen".
Aan de voettochten nee
niet zozeer de sterk maai
schappij-kritische groep deel,
dan wel jongeren die niet zo'n
haast maken. „Zij zijn nog
met zichzelf bezig. Maar zijn
dat niet de meeste middelbare
scholieren?"
Over het geloof zegt het
rapport ondermeer: „Sommi
gen constateren tijdens de
voettocht tot hun verwonde
ring dat ze nog geloven. „Ik
voel mij zo verdomd gelovig"
zei er een en zijn gezicht
straalde vreugde uit. Een an
der daarentegen: „Ik kan mij
niet voorstellen dat er buiten
deze wereld een persoon zou
zijn die ons liefheeft", hoewel
bij het afscheid ook hij over
dag ging: „Ik denk toch dat
"i er is".
"Tun godsdienstige beleving
niet kerkelijk gestructu-
'"d. „Het zoeken naar de zin
an hun bestaan ligt hen na
an het hart en vindt allerlei
oplossingen in het vlak van
mens tot mens èn het onuit
sprekelijke karakter daarvan".
Deze houding heeft invloed op
de voettocht. De sluitings-
dienst in de Brabanthallen zou
niemand willen missen, maar
eucharistievieringen tijdens de
tocht zijn er nauwelijks meer.
Wel zijn er kapittelsdiensten
gehouden, meer verstild dan
vroeger.
Degenen die nog altijd me
nen dat de Voettocht pas ge
slaagd is, wanneer met name
het kerkbezoek toeneemt, her
innert directeur Verkoelen
aan de doelstelling van de
voettocht, die zowel religieus
als „werelds" is. „Jongeren
door middel van gesprekken
gelegenheid te geven zich be
wust te worden van hun
plaats in de kerk en we
reld".
Het rapport geeft toe daï
het beeld van de voettocht
voor de buitenstaander ondu;
delijker is geworden. Vroege^
werd. begonnen met een ope
ningsdienst in de kerk, werd
de eucharistie gevierd op een
boerderij en besloten de trek
kers de dag mét een avondo
verdenking. Nu meent men
van buitenaf, wanneer men
het kapittelgesprek niet mee
maakt, dat de tocht soms ver
worden is tot een goedkope
manier van vakantie-houden.
Maar zo antwoordt het rap
port men mag van de trek
kers geen godsdienstige uitin
gen verwachten die wezenlijk
anders zijn dan van andere
jongeren. „Geen geestelijk tra-
pezewerk".
Het drie dagen samen op
trekken met een groep leef
tijdgenoten wordt door bijna
100 procent als waardevol er
varen. „Aan zo'n Pax-tocht
heb je meer dan aan een heel
iaar godsddenstenlessen bij elk
aar, of het nu OMO is of iets
"Heus".
PARIJS De Turkse mi
nister van buitenlandse zaken
Haluek Bayuelken die woens
dag in Parijs ontwijkend had
geantwoord op beschuldigin
gen van het Nederlandse
Tweede-Kamerlid P. Dankert
dat politieke gevangenen in
zijn land stelselmatig worden
gemarteld, heeft later de be
schuldigingen met zoveel
woorden ontkend. Bayuelken
zei dat de autoriteiten in Tur
kije de aantijgingen hadden
onderzocht en hadden vastge
steld dat ze onjuist waren.
De minister die een bij
eenkomst van de Raad van
Europa heeft voorgezeten
gaf te kennen dat zijn land
niet zal accepteren dat de be
schuldigingen worden onder
zocht cüoor een onafhankelijke
Europese commissie. Wei zijn
journalisten welkom om met
eigen ogen de situatie in Tur
kije te observeren.
Minister Bayuelken zei:
„Ons hadden van de zijde van
drie particuliere organisaties
beweringen over marteling en
mishandeling bereikt. Bij Vet
ontvangen van deze informatie
hebben de Turkse autoriteiten
een onderzoek gedaan en heb
ben meegedeeld dat de bewe
ringen onwaar zijn geble
ken".
Hij zei dat de personen die
in de beschuldigingen zijn ge
noemd, naar ziekenhuizen wa
ren overgebracht waar ze door
specialisten, onder wie psychi
aters, werden onderzocht.
Minister Bayuelken wees er
op dat marteling in Turkije
een strafbare daad is.
Reeds begin volgend jaar,
vermoedelijk in januari, zal de
politieke commissie uit de as
semblee van de Raad van Eu
ropa, zich opnieuw bezig hou
den met de schendingen van
de rechten van de mens in
Turkije die het, als lid van de
Raad van Europa en onderte
kenaar van de conventie van
de rechten van de mens, ver
plicht is te eerbiedigen.
Het feit dat Dankert zijn
inbreng in het debat van de
commissie in de openbaarheid
bracht, heeft onder andere le
den van de commissie veront
waardiging gewekt. Het Twee
de-Kamerlid P. van der San-
den (KVP) vroeg zich af of
op deze wijze besloten bijeen
komsten van de commissie nog
wel zin hebben.
In een van de door Dankert
aan minister Bayuelken voor
gelegde getuigenverklaringen
beschrijft een gevangene, een
medewerker van de universi
teit van Istanboel hoe een of
ficier die toezicht houdt op de
„falaka", het slaan op de voet
zolen, hem aanraadt niet zijn
grote tenen te buigen, „anders
zouden zij kunnen breken".
Tussen de ranselpartijen op de
voetzolen door werd deze ge
vangene gedwongen over een
natte stenen vloer te lopen.
Later werd hij met elektri
sche schokken behandeld. „Ik
werd stevig vastgebonden. De
donkere glazen waren nog
voor mijn ogen. Een draad
werd aan mijn oor vastge
maakt. Zij begonnen elektri
sche schokken door mijn li
chaam te voeren, enkele se
conden lang, waarbij de
stroomsterkte kennelijk zo
werd afgesteld dat het hart
het niet begeeft, maar ik
dacht dat het te lang zou du
ren. Mijn gehele lichaam was
tot het uiterste gespannen. Zij
vroegen niets, maar vloekten
slechts of maakten spottende
opmerkingen".
Toen de officier die hem
kort te voren had gemarteld
hem, zittend aan een tafel, per
ongeluk tegen het been stoot
te, zei hij „neemt u mij niet
kwalijk".
Een tweede gevangene be
schrijft hoe hij, in een kantoor
vam de vedligheidsd'ieinst in Ka-
dikuy, aan elektrische schok
ken werd blootgsteld. „Ik
werd met kettingen en touwen
aan een stoel vastgebonden.
Gedurende alle verhoren en
martelingen bleven mijn ogen
geblindoekt. Toen zij, door
mijn oren, elektrische schok
ken door mijn hoofd joegen,
dacht ik dat ik krankzinnig
zou wordem. Het deed zo'n ont
zettende pijn dat ik dacht dat
mijn hoofd uit elkaar zou bar
sten. Ze hielden geen moment
op, gingen zonder onderbre
king door, zelfs toen ik mij
met stoel en al op de grond
gooide".
Een andere gevangene, ver
telt hoe hij, na in de gevange
nis het gillen van anderen te
hebben gehoord en 2 in bur
ger geklede officieren te heb
ben gezien met een rechthoe
kige metalen doos en een soort
pennemesje, zijn nagels zo
kort mogelijk afbijt uit angst
dat zij zullen worden uitge
trokken.
Tot de documenten die Dan
kert de Turkse minister heeft
voorgelegd, behoort een brief
je van de commandant van de
strafgevangenis van Maltepe,
kolonel Rusen Bayazid, aan de
voorzitter van het militaire
tribunaal van Seliminiye, dat
de verdachte Rasim Oezkan
niet voor het tribunaal kan
verschijnen omdat hem op
18 oktober 1972 de teenagers
zijn uitgetrokken.
De verklaringen van de drie
gevagenen, een medewerker
van de universiteit van Istan
boel en een advocaat die waar
schijnlijk in de Sagmalcilar
gevangenis in Istalboel ver
blijven, en een bestuurslid van
de Turkse arbeiderspartij, zijn
niet opgenomen in het rapport
International" in Turkije een
van de Engelse advocaat Muir
Hunter, die namens „Amnesty
Anonieme Turkse autoriteiten
onderzoek heeft ingesteld.
Hunter in een memorandum
hebben de bevindinngen van
van de hand gewezen, echter
zonder op concrete beschuldi
gingen in te gaan.
Dankert, die sprak op een
bijeenkomst van de politieke
commissie van de assemblee
van de Raad van Europa,
meent dat een speciale sub
commissie een onderzoek in
Turkije moet instellen.
Wijst het onderzoek in Tur
kije uit dat inderdaad op grote
schaal wordt gemarteld, de
vrijheid van meningsuiting,
de vakverenigings- en pers
vrijheid worden geschonden,
dan zal de commissie de as
semblee voorstellen de rege
ringen te vragen bij het hof
voor de mensenrechten in
Straatsburg e en klacht in te
dienen tegen Turkije. Eén der
gelijke Jcrachf van Nederland,
Noorwegen en Denemarken,
heeft er destijds toe geleid dat
Griekenland, enkele uren
voordat het zou worden uitge
stoten, zich uit de Raad van
Europa terugtrok.
In antwoord op de beschul
digingen van Hunter (van
Amnesty) heeft Turkije het
martelen van gevangenen in
dat land categorisch ontkend.
De Turkse premier Nihat Ertkn
heeft echter verklaard dat
marteling „wellicht in enkele
individuele gevallen is voorge
komen" (die dan zullen wor
den bestraft). Volgens de mi
nister van binnenlandse zaken
Hamdi Oenjeroglu zijn „enkele
aantijgingen tegen de politie
wegens marteling juist" (en
worden de schuldigen be
straft), en de militaire com
mandant van Isitanboel krach-
zegd dat van de beschuldiging
tens de staat van beleg, gene-
niet meer overbleef dan „en-
raal Faik Tueruen, heeft ge-
kele klappen op de voetzolen
en een draai om de oren".
(Van onze redactie buiten
land)
KOPENHAGEN De Ame
rikaanse kustwacht zoekt naar
19 zeelieden van het Panamese
vrachtschip Lincoln Express
dat 23 mijl ten westen van
San Juan op Porto Rico tij
dens zwaar weer op de Atlan
tische Oceaan in tweeën is ge
broken en gezongen. Vijf be
manningsleden konden worden
gered.
Eveneens op de Atlantische
Oceaan, maar ter hoogte van
Newfoundland, worden pogin
gen gedaan de 18 opvarenden
van het Duitse container-schip
Rumba te redden. De lading,
waaronder acht locomotieven,
is bij zware zeegang gaan
schuiven. Een aantal zeelieden
zou aan boord van een sleep
boot zijn gekomen.
In de Oostzee tenslotte is de
26.000 ton metende Griekse
tanker Theofani Livanon ge
zonken na een aanvaring met
het Zweedse vrachtschip No
va. Een Griekse opvarende is
om het leven gekomen. De
overige 15 bemanningsleden
van de tanker zijn aan boord
genomen van het 2700 ton me
tende Zweedse schip dat toen
is doorgevaren naar Yetad, in
Zweden.
Een aantal Grieken zou ge
wond zijn.
ARNHEM Na uren pos
ten heeft de Arnhemse po
litie donderdagmiddag de
buit achterhaald van een wa
pendiefstal in Emmen. Drie
mannen werden aangehou
den. Acht jachtgeweren,
twee flobertbuksen en 130
patronen wisselden weer van
eigenaar. Bij de arrestatie
van een van de mannen
werd een waarschuwings
schot gelost.
Surveillerende agenten troffen
's middags op de Sonsbeeksin-
gel een gestolen groene Volks
wagen Variant aan. Er ging
hen een lichtje branden omdat
die wagen volgens een telex
van politie Emmen vermoede
lijk betrokken was geweest bij
een wapendiefstal daar. In
Emmen waren die wapens in
de nacht van dinsdag op
woensdag weggehaald uit een
wapenzaak. Rond half zeven 's
avonds verschenen bij de auto
twee mannen. Toen ze een po
litiewagen zagen, namen ze
onmiddellijk de benen. Er
werd geschoten, maar dat
haalde niets uit. Een van de
mannen, de 37-jarige N. H. uit
Apeldoorn, had echter buiten
hoofdagent Bouma gerekend.
Als een op een na snelste
sprinter van de Nederlandse
politie (hij is „eeuwige twee
de" achter Nijstad) had de
hoofdagent de man snel inge
haald. De tweede vluchteling
werd even later in een zij
straat wandelend aangetroffen.
Omdat de man er nogal verhit
uitzag werd ook hij mee naar
het bureau genomen. Het bleek
de 40-jarige I. v.d. B. uit Gro
ningen te zijn. De derde ver
dachte, de Arnhemmer H. A.t
werd later aangehouden in
zijn stamkroeg. Hij had zich 'g
middags bij de auto laten zien.
Voor N. H. was het de tweede
maal dat hij een conditietest
verloor van hoofdagent Bou
ma. Ook enige jaren geleden
sprintte Bouma achter de man
aan. Dat was na een inbraak in
de Van Muijlwijkstraat te Arn
hem. De achtervolging eindig
de toen in een gracht.
(ADVERTENTIE)
MOSKOU (AP). Russische en Amerikaanse geleerden heb
ben de eerste proefnemingen gedaan met een koppelingsmecha-
rnsme dait gebruikt zal worden bij de gezamenlijke ruimte-
vluchten die op het programma staan voor de tweede helft
van 1975.
Vertegenwoordigers van de Amerikaanse ruimtevaartorganisa
tie NASA en van het Russische ruimtecentrum deden de proef
nemingen in de Sovjet-Unie met modellen op schaal die voor
deze gelegenheid gebouwd waren, aldus een gisteren uitgege
ven gezamenlijke verklaring.
He?t plan omvat de lancering vam drie Russische kosmonauten,
in een Sojoez ruimteschip en de achtervolging daarvan door een
Apollo ruimteschip met twee Amerikaanse astronauten. De twee
ruimteschepen zullen dan aan elkaar gekoppeld worden en sa
men 48 uur door de ruimte zweven.
Eerder dit jaar werd bekendgemaakt dat de recrutering en de
opleiding van de bemanningen begin 1973 een aanvang zullen
tj nemen.
(Incl. BTW)
ruimte voor4 personen
grote koflerrulmte
lage belasting- en verzeKorings-
premie
past In-elk parkeergaatje
roest- en deukvrq Duroplast
plaatwerk
Maak «ti proefrit.
Importrice en dealer voor Den Haag
e.c.t
De Blnckhorrt
Auto en Motor Import N.V.
Binckhorstlaan 312-322 Den Haag
tel. 070-855109