Bestuur zonder franje spreekt uit raadhuis Ouden- bosch Jongeren zijn erg met zichzelf bezig TURKIJE MARTELINGEN AGENT LIEI' HARDER DAN WAPEND1EE Trabant Gezamenlijke Russiseh- Amerikaanse ruimtevlueht NIEUWE MENTALITEIT IN HOUT EN STEEN UIT RAPPORT VAN PAX CHRISTI-VOETTOCHT BLIJKT: SCHEEPSRAMPEN f4399.- binnenland buitenland „Falaka" Schokken Griekenland kost Zaterdag 16 december 1972 4 (Van onze kunstredactie) OUDENBOSCH Een raadhuis bouwen in deze tijd is een hachelijke zaak. Er is kritiek op dure ge bouwen, die als bolwerken van een verouderde be stuursinstelling nog steeds bla-bla-visitekaartjes wil len zijn in een of andere stad. Het zogenaamde re presentatieve gebouw ligt slecht in de markt. Wat is het alternatief? In Oudenbosch wordt op 18 december een nieuw raadhuis geopend, waarin duidelijk een kentering, een andere opstelling valt te bespeuren. Met burge meester J. van Casteren en de ontwerpers van dit nieuwe raadhuis, de archi tecten Nouwens en Van Poppel uit Tilburg, had den we hierover een ge sprek. Is dit raadhuis een reactie op de geprikkeldheid rond overheids-bastillons? Een „zwichten" voor de kri tiek? „DIT bouwwerk is het re sultaat van twee factoren: mini-financiën on vooral van een ander mentaal vertrekpunt over de functie van een gemeentehuis. Toen wij de opdracht kregen was de discussie rond het raad huis nog niet zo op gang als nu het geval is. De verande rende mentaliteit evolueert weliswaar snel, maar heeft wel tijd nodig. Je hoort nu veel mensen zeggen: Maar Binnenplaats en entree van het nieuwe raadhuis Oudenbosch. Het speelse „landschap" uit klinkers is aangelegd door de beeldende kunstenaars Teo Besenier en Martin van Opdorp. De laagbouw van het raadhuis wil bewust niet concurreren met de basiliek, maar blijft wel duidelijk „overeind" tegenover deze kolos. dit is toch geen echt raad huis! Er is kritiek, maar ie dereen is nog erfelijk belast. Ook wij als architecten. Wij hebben daarvan nog last ge had bij dit raadhuis". Volgens welke procedure is dit raadhuis tot stand, ge komen? Inspraak, samen spraak? „DE aanzet ligt in '54, toen Granpré Molière de situatie van de binnenstad wilde re construeren. Onder zijn su pervisie ontstonden er in '60 en '64 raadhuisplannen van respectievelijk Hurks en Sie- bers. die beiden hun bureaus ophieven. In '68 werd er een meervoudige opdracht gege ven, die tot de definitieve opdracht leidde in '70 aan het bureau Nouwens en Van Poppel. Omdat het een func tioneel administratief ge bouw moest worden, is in spraak vanuit de burgerij verder dan de gemeenteraad nauwelijks te realiseren en weinig zinvol." Hoe was het programma van eisen? Is er gedacht aan mo gelijke andere functies dan administratieve? Aan een ge meenschapshuis in plaats van een gemeentehuis! „JA, maar de meeste ge meenschapsvoorzieningen zijn hier aanwezig, behalve een expositie-ruimte. Die is er dan ook gekomen in dit nieuwe raadhuis". Waarom is er gekozen voor een weinig opvallende laag bouw, in gesloten vormen? „SOBERHEID in financie- ën was eèn reden, maar niet de voornaamste. We zijn beeldend uitgegaan van de oude bomen, die er stonden. „De oude boom" heette ons plan. Deze bomen die overigens inmiddels gesneu veld zijn! waren voor ons even belangrijk als de grote basiliek. Daaromheen hebben we ons grondplan gemaakt. Tevens rekening houdend met het feit, dat we tegen de maten van de basiliek toch niet zouden kunnen concur reren. Nu kun j,e ervaren hoe de lijnen van dit gebouw de koepel onderstrepen. Het gebouw is inderdaad wat introvert, naar binnen gericht. Er moet in gewerkt worden en dat kan het beste, wanneer storende straatge luiden geweerd worden. Er was oorspronkelijk bijna al leen dakverlichting gepland. Later zijn er wat Ro maans gedachte erkerven sters geplaatst in de buiten gevel. De binnenplaats met publieksruiten heeft een -gro te .openheid met glaswan den". Is het een gebouw met een afgezwakte traditie of kun je zeggen, dat het interieur wijst op een anders functio neren van een gemeente huis? „DE open balie voor het publiek spreekt van een an dere mentaliteit. Het was on ze bedoeling daarachter een „open kantoortuin" te ma ken, maar dit bleek niet haalbaar, zodat we concessies hebben gedaan. Aan een raadzaal ga je bijna tra ditiegetrouw als architect nog zitten kluiven. We heb ben ons beperkingen opge legd, maar nog onvoldoende. De zaal is gesitueerd als be langrijk eindpunt in het ge bouw. De bouwcommissie is in haar rapport zelfs lyrisch over de toegangsweg via ex positieruimte en koffiehoek, naar de raadzaal. Materiaalgebruik „DAT is praktisch terug te voeren tot schoon baksteen metselwerk, plavuizen en vurenhout". De kunstwerken? „We zijn erg gelukkig met de grote etseollage van Peter Oosterbos en Guido Eek- hardt. De gemeente heeft de afzonderlijke etsiplaten ge kocht en, afgedrukt, worden deze door het hele gebouw verspreid, zodat men in eind punt-raadzaal het totale re sultaat bijeen ziet. In de bur gemeesterskamer hangt een groot textiel-object van Loe- kie Besemer geschenk van de provincie terwijl Teo Besmer en Martin van Op dorp samen structuur hebben gegeven -aan het binnen plein." De interieur-aankleding (meubels e.d.) is zo te zien buiten inspraak van de ar chitecten om gegaan? ,-DAT klopt". Hoeveel heeft dit raadhuis gekost? „HET programma van ei sen voor dit gebouw is gead viseerd door de Nederlandse Vereniging van Gemeentebe sturen en is berekend op een gemeente van 15.000 inwo ners. Het geeft een opper vlakte van 1000 vierkante meter en kostte 1,3 miljoen gulden, hetgeen niet veel is voor de geboden ruimte". HENK EGBERS. DEN BOSCH (KNP) „Men heeft „nood" aan ont moetingen en misschien ligt hierin wel het grootste be staansrecht van de Pax op dit moment: jonge mensen laten ervaren dat het kan, dat het mogelijk is, dat het anders kan en mag". Dit schrijven directeur P. J. Verkoelen en zijn assistente mej. J. M. van de Ven in hun rapport over de 16e Pax- Christi-voettocht naar Den Bosch, die van 19 tot 22 okto ber door 3434 eind-examen kandidaten werd gehouden op het thema „Met open han den". Het rapport constateert van uit de rapportage van de lei ders en de enquête onder de deelnemers, dat problemen als oorlog - vrede, derde wereld en gastarbeiders de jongeren steeds minder raken, omdat ze bezig zijn met vragen over zichzelf, hun relatie met oude ren en leeftijdgenoten. Men zoekt naar verdieping, afwach tend wat komt, zonder er zich zelf voor in te zetten. „De moed is er een beetje uit. De wereldpolitiek is toch wel erg ver weg komen te liggen. Te ver dachten wij". Men voelt elk systeem als een al of niet bewuste dreiging. „Behoefte aan geborgenheid, helderheid, ervaringen van vrede". Gelukkig zo constateert het rappor t verder blijft het niet altijd in het gevoelsmatige steken. „Juis! daar waar kwetsbaarheid er eigen gebrekkigheid „moge voelen jongeren zich bevest in hun eigen waarden en e' vermogen tot mee-leveo niet alleen meedoen". Aan de voettochten nee niet zozeer de sterk maai schappij-kritische groep deel, dan wel jongeren die niet zo'n haast maken. „Zij zijn nog met zichzelf bezig. Maar zijn dat niet de meeste middelbare scholieren?" Over het geloof zegt het rapport ondermeer: „Sommi gen constateren tijdens de voettocht tot hun verwonde ring dat ze nog geloven. „Ik voel mij zo verdomd gelovig" zei er een en zijn gezicht straalde vreugde uit. Een an der daarentegen: „Ik kan mij niet voorstellen dat er buiten deze wereld een persoon zou zijn die ons liefheeft", hoewel bij het afscheid ook hij over dag ging: „Ik denk toch dat "i er is". "Tun godsdienstige beleving niet kerkelijk gestructu- '"d. „Het zoeken naar de zin an hun bestaan ligt hen na an het hart en vindt allerlei oplossingen in het vlak van mens tot mens èn het onuit sprekelijke karakter daarvan". Deze houding heeft invloed op de voettocht. De sluitings- dienst in de Brabanthallen zou niemand willen missen, maar eucharistievieringen tijdens de tocht zijn er nauwelijks meer. Wel zijn er kapittelsdiensten gehouden, meer verstild dan vroeger. Degenen die nog altijd me nen dat de Voettocht pas ge slaagd is, wanneer met name het kerkbezoek toeneemt, her innert directeur Verkoelen aan de doelstelling van de voettocht, die zowel religieus als „werelds" is. „Jongeren door middel van gesprekken gelegenheid te geven zich be wust te worden van hun plaats in de kerk en we reld". Het rapport geeft toe daï het beeld van de voettocht voor de buitenstaander ondu; delijker is geworden. Vroege^ werd. begonnen met een ope ningsdienst in de kerk, werd de eucharistie gevierd op een boerderij en besloten de trek kers de dag mét een avondo verdenking. Nu meent men van buitenaf, wanneer men het kapittelgesprek niet mee maakt, dat de tocht soms ver worden is tot een goedkope manier van vakantie-houden. Maar zo antwoordt het rap port men mag van de trek kers geen godsdienstige uitin gen verwachten die wezenlijk anders zijn dan van andere jongeren. „Geen geestelijk tra- pezewerk". Het drie dagen samen op trekken met een groep leef tijdgenoten wordt door bijna 100 procent als waardevol er varen. „Aan zo'n Pax-tocht heb je meer dan aan een heel iaar godsddenstenlessen bij elk aar, of het nu OMO is of iets "Heus". PARIJS De Turkse mi nister van buitenlandse zaken Haluek Bayuelken die woens dag in Parijs ontwijkend had geantwoord op beschuldigin gen van het Nederlandse Tweede-Kamerlid P. Dankert dat politieke gevangenen in zijn land stelselmatig worden gemarteld, heeft later de be schuldigingen met zoveel woorden ontkend. Bayuelken zei dat de autoriteiten in Tur kije de aantijgingen hadden onderzocht en hadden vastge steld dat ze onjuist waren. De minister die een bij eenkomst van de Raad van Europa heeft voorgezeten gaf te kennen dat zijn land niet zal accepteren dat de be schuldigingen worden onder zocht cüoor een onafhankelijke Europese commissie. Wei zijn journalisten welkom om met eigen ogen de situatie in Tur kije te observeren. Minister Bayuelken zei: „Ons hadden van de zijde van drie particuliere organisaties beweringen over marteling en mishandeling bereikt. Bij Vet ontvangen van deze informatie hebben de Turkse autoriteiten een onderzoek gedaan en heb ben meegedeeld dat de bewe ringen onwaar zijn geble ken". Hij zei dat de personen die in de beschuldigingen zijn ge noemd, naar ziekenhuizen wa ren overgebracht waar ze door specialisten, onder wie psychi aters, werden onderzocht. Minister Bayuelken wees er op dat marteling in Turkije een strafbare daad is. Reeds begin volgend jaar, vermoedelijk in januari, zal de politieke commissie uit de as semblee van de Raad van Eu ropa, zich opnieuw bezig hou den met de schendingen van de rechten van de mens in Turkije die het, als lid van de Raad van Europa en onderte kenaar van de conventie van de rechten van de mens, ver plicht is te eerbiedigen. Het feit dat Dankert zijn inbreng in het debat van de commissie in de openbaarheid bracht, heeft onder andere le den van de commissie veront waardiging gewekt. Het Twee de-Kamerlid P. van der San- den (KVP) vroeg zich af of op deze wijze besloten bijeen komsten van de commissie nog wel zin hebben. In een van de door Dankert aan minister Bayuelken voor gelegde getuigenverklaringen beschrijft een gevangene, een medewerker van de universi teit van Istanboel hoe een of ficier die toezicht houdt op de „falaka", het slaan op de voet zolen, hem aanraadt niet zijn grote tenen te buigen, „anders zouden zij kunnen breken". Tussen de ranselpartijen op de voetzolen door werd deze ge vangene gedwongen over een natte stenen vloer te lopen. Later werd hij met elektri sche schokken behandeld. „Ik werd stevig vastgebonden. De donkere glazen waren nog voor mijn ogen. Een draad werd aan mijn oor vastge maakt. Zij begonnen elektri sche schokken door mijn li chaam te voeren, enkele se conden lang, waarbij de stroomsterkte kennelijk zo werd afgesteld dat het hart het niet begeeft, maar ik dacht dat het te lang zou du ren. Mijn gehele lichaam was tot het uiterste gespannen. Zij vroegen niets, maar vloekten slechts of maakten spottende opmerkingen". Toen de officier die hem kort te voren had gemarteld hem, zittend aan een tafel, per ongeluk tegen het been stoot te, zei hij „neemt u mij niet kwalijk". Een tweede gevangene be schrijft hoe hij, in een kantoor vam de vedligheidsd'ieinst in Ka- dikuy, aan elektrische schok ken werd blootgsteld. „Ik werd met kettingen en touwen aan een stoel vastgebonden. Gedurende alle verhoren en martelingen bleven mijn ogen geblindoekt. Toen zij, door mijn oren, elektrische schok ken door mijn hoofd joegen, dacht ik dat ik krankzinnig zou wordem. Het deed zo'n ont zettende pijn dat ik dacht dat mijn hoofd uit elkaar zou bar sten. Ze hielden geen moment op, gingen zonder onderbre king door, zelfs toen ik mij met stoel en al op de grond gooide". Een andere gevangene, ver telt hoe hij, na in de gevange nis het gillen van anderen te hebben gehoord en 2 in bur ger geklede officieren te heb ben gezien met een rechthoe kige metalen doos en een soort pennemesje, zijn nagels zo kort mogelijk afbijt uit angst dat zij zullen worden uitge trokken. Tot de documenten die Dan kert de Turkse minister heeft voorgelegd, behoort een brief je van de commandant van de strafgevangenis van Maltepe, kolonel Rusen Bayazid, aan de voorzitter van het militaire tribunaal van Seliminiye, dat de verdachte Rasim Oezkan niet voor het tribunaal kan verschijnen omdat hem op 18 oktober 1972 de teenagers zijn uitgetrokken. De verklaringen van de drie gevagenen, een medewerker van de universiteit van Istan boel en een advocaat die waar schijnlijk in de Sagmalcilar gevangenis in Istalboel ver blijven, en een bestuurslid van de Turkse arbeiderspartij, zijn niet opgenomen in het rapport International" in Turkije een van de Engelse advocaat Muir Hunter, die namens „Amnesty Anonieme Turkse autoriteiten onderzoek heeft ingesteld. Hunter in een memorandum hebben de bevindinngen van van de hand gewezen, echter zonder op concrete beschuldi gingen in te gaan. Dankert, die sprak op een bijeenkomst van de politieke commissie van de assemblee van de Raad van Europa, meent dat een speciale sub commissie een onderzoek in Turkije moet instellen. Wijst het onderzoek in Tur kije uit dat inderdaad op grote schaal wordt gemarteld, de vrijheid van meningsuiting, de vakverenigings- en pers vrijheid worden geschonden, dan zal de commissie de as semblee voorstellen de rege ringen te vragen bij het hof voor de mensenrechten in Straatsburg e en klacht in te dienen tegen Turkije. Eén der gelijke Jcrachf van Nederland, Noorwegen en Denemarken, heeft er destijds toe geleid dat Griekenland, enkele uren voordat het zou worden uitge stoten, zich uit de Raad van Europa terugtrok. In antwoord op de beschul digingen van Hunter (van Amnesty) heeft Turkije het martelen van gevangenen in dat land categorisch ontkend. De Turkse premier Nihat Ertkn heeft echter verklaard dat marteling „wellicht in enkele individuele gevallen is voorge komen" (die dan zullen wor den bestraft). Volgens de mi nister van binnenlandse zaken Hamdi Oenjeroglu zijn „enkele aantijgingen tegen de politie wegens marteling juist" (en worden de schuldigen be straft), en de militaire com mandant van Isitanboel krach- zegd dat van de beschuldiging tens de staat van beleg, gene- niet meer overbleef dan „en- raal Faik Tueruen, heeft ge- kele klappen op de voetzolen en een draai om de oren". (Van onze redactie buiten land) KOPENHAGEN De Ame rikaanse kustwacht zoekt naar 19 zeelieden van het Panamese vrachtschip Lincoln Express dat 23 mijl ten westen van San Juan op Porto Rico tij dens zwaar weer op de Atlan tische Oceaan in tweeën is ge broken en gezongen. Vijf be manningsleden konden worden gered. Eveneens op de Atlantische Oceaan, maar ter hoogte van Newfoundland, worden pogin gen gedaan de 18 opvarenden van het Duitse container-schip Rumba te redden. De lading, waaronder acht locomotieven, is bij zware zeegang gaan schuiven. Een aantal zeelieden zou aan boord van een sleep boot zijn gekomen. In de Oostzee tenslotte is de 26.000 ton metende Griekse tanker Theofani Livanon ge zonken na een aanvaring met het Zweedse vrachtschip No va. Een Griekse opvarende is om het leven gekomen. De overige 15 bemanningsleden van de tanker zijn aan boord genomen van het 2700 ton me tende Zweedse schip dat toen is doorgevaren naar Yetad, in Zweden. Een aantal Grieken zou ge wond zijn. ARNHEM Na uren pos ten heeft de Arnhemse po litie donderdagmiddag de buit achterhaald van een wa pendiefstal in Emmen. Drie mannen werden aangehou den. Acht jachtgeweren, twee flobertbuksen en 130 patronen wisselden weer van eigenaar. Bij de arrestatie van een van de mannen werd een waarschuwings schot gelost. Surveillerende agenten troffen 's middags op de Sonsbeeksin- gel een gestolen groene Volks wagen Variant aan. Er ging hen een lichtje branden omdat die wagen volgens een telex van politie Emmen vermoede lijk betrokken was geweest bij een wapendiefstal daar. In Emmen waren die wapens in de nacht van dinsdag op woensdag weggehaald uit een wapenzaak. Rond half zeven 's avonds verschenen bij de auto twee mannen. Toen ze een po litiewagen zagen, namen ze onmiddellijk de benen. Er werd geschoten, maar dat haalde niets uit. Een van de mannen, de 37-jarige N. H. uit Apeldoorn, had echter buiten hoofdagent Bouma gerekend. Als een op een na snelste sprinter van de Nederlandse politie (hij is „eeuwige twee de" achter Nijstad) had de hoofdagent de man snel inge haald. De tweede vluchteling werd even later in een zij straat wandelend aangetroffen. Omdat de man er nogal verhit uitzag werd ook hij mee naar het bureau genomen. Het bleek de 40-jarige I. v.d. B. uit Gro ningen te zijn. De derde ver dachte, de Arnhemmer H. A.t werd later aangehouden in zijn stamkroeg. Hij had zich 'g middags bij de auto laten zien. Voor N. H. was het de tweede maal dat hij een conditietest verloor van hoofdagent Bou ma. Ook enige jaren geleden sprintte Bouma achter de man aan. Dat was na een inbraak in de Van Muijlwijkstraat te Arn hem. De achtervolging eindig de toen in een gracht. (ADVERTENTIE) MOSKOU (AP). Russische en Amerikaanse geleerden heb ben de eerste proefnemingen gedaan met een koppelingsmecha- rnsme dait gebruikt zal worden bij de gezamenlijke ruimte- vluchten die op het programma staan voor de tweede helft van 1975. Vertegenwoordigers van de Amerikaanse ruimtevaartorganisa tie NASA en van het Russische ruimtecentrum deden de proef nemingen in de Sovjet-Unie met modellen op schaal die voor deze gelegenheid gebouwd waren, aldus een gisteren uitgege ven gezamenlijke verklaring. He?t plan omvat de lancering vam drie Russische kosmonauten, in een Sojoez ruimteschip en de achtervolging daarvan door een Apollo ruimteschip met twee Amerikaanse astronauten. De twee ruimteschepen zullen dan aan elkaar gekoppeld worden en sa men 48 uur door de ruimte zweven. Eerder dit jaar werd bekendgemaakt dat de recrutering en de opleiding van de bemanningen begin 1973 een aanvang zullen tj nemen. (Incl. BTW) ruimte voor4 personen grote koflerrulmte lage belasting- en verzeKorings- premie past In-elk parkeergaatje roest- en deukvrq Duroplast plaatwerk Maak «ti proefrit. Importrice en dealer voor Den Haag e.c.t De Blnckhorrt Auto en Motor Import N.V. Binckhorstlaan 312-322 Den Haag tel. 070-855109

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1972 | | pagina 13