Eigenhandig je huis bouwen
Weer 'Nederlandse' film: Joao
Lampo geeft té mager antwoord op zijn verzet
WELK KABINET ER
OOK KOMT: BINNEN
JAAR WIR STEMMEN
Tl cultuur
fe'fe fc
HET LANDSCHAP VAN REMBRANDT EN DE VERKADE-PLAATJES IS AL VERNIELD
xpositie
ijdschrift
mm
orm
Geertsema
mode
geschenken
Confessionelen
Vrijdag 1 december 1972
1
\9
DE SPAANSE Hoer van
Hugo Claus, indertijd door
Globe in première gebracht,
wordt nu door De Zeeuwse
Comediie gespeeld. De echte
première is op zaterdag 16 de
cember. Ih het Vestzaktheater
Edenburg te Vlissingen. Voor
het volgende jaar staan er nog
tien voorstellingen van de
hoer op het programma van
dit theatertje.
9 HUGO Claus schreef weer
een nieuw toneelstuk: „De
Vossejacht". Zoals Ben John
son zich voor zijn Volpone in
spireerde op Petronius en
Marlowe, zo zoekt Claus bij
Johnson het model voor zijn
t ossejacht. De passie van het
bezit vertroebelt, vernietigt de
menselijke verhoudingen in
dit komisch-dramatische stuk,
waarvan Amsterdams. Toneel
op 23 december de première
brengt.
HUBERT Leyendekkers
exposeert met zijn future
townlandscapes (met verto
ning van 80 dia's) tot en met
1 januari in De Beyerd te Bre-
dji. Tevens zijn er dan schil
derijen te zien van Marie Hè-
lène Ardaen uit Brugge.
DE TOEKOMST van het
boek is onderwerp van een
conferentie vandaag en mor
gen in Amersfoort. Na inlei
dingen van Hella Haasse, prof.
dr. P. Thöenes, mr. E. Cuppen,
prof. dr. ir. J. Bordewij k, P
Vinken en Th. Oltheten, zullen
schrijvers, ambtenaren, hoog
leraren e. d. ddcussiëren over
de vraag hoe het boek zich zal
handhaven te midden van de
massamedia.
DE BOOKERPRIJS voor
de beste Engelse roman Is dit
jaar toegekend aan de kunst
criticus en essayist -John Ber
ger, voor zijn roman G. Een
deel van de prijs (f 40.000)
gaf Berger aan de Zwarte
Panters.
HAIR draait nu in een
derde versie o. 1. v. de Schotse
Mary McCartney-Clark. Tot
Kerstmis .in Amsterdam, daar
na in Arnhem en vervolgens
wéér op tournee door het hele
land.
JASPERINA'S grote Ego-
trap, is de titel van de nieuwe
show rond Jasperina de Jong
Première op 21 december in
Carré tot 28 februari
Op 1 maart op tournee door
het hele land tot eind '73.
JAPANS porselein van de
pottenbakkers Kakiemon, Imae-
nion en Hazajma is tot 23 janu
ari te zien in het museum
voor Land- en Volkenkunde in
Rotterdam.
SATANA, de Amerikaanse
groep, die voor het eerst in
.Kralingen" te horen was, is
er vanavond weer. Om 25 uur
in de Rotterdamse Doelen.
„Breathtaking" schreven de
Engelse bladen. Zondag zijn ze
om 15 en 21 uur in het Con
certgebouw van Amsterdam.
FELIX van der Linden,
Jdeinplastieken en Ben Hens.
schilderijen en tekeningen, tot
en met 31 december bij gale
rie Willy Schoots 'Eindhoven.
HOEVEEL Bomen ieder
jaar, heet de expositie, die de
vernieuwde tentoonsteldings-,
zaal van Belfiresa te Hapert
cp 15 december weer opent.
Meer dan 2000 vierkante me
ter ruimte. Deze expositie is
gericht op het Kempische
landschap en wordt omringd
met een groot aantal activitei
ten.
Tot 7 januari is het de
moeite waard om te gaan kij
ken naar ZEVENTIENDE-
EÉUWSE HOLLANDSE EN
VLAAMSE TEKENINGEN uit
de Hermitage van LENIN
GRAD en het Poeskinmu-
seum van MOSKOU, die geëx
poseerd zijn in het museum
Boymans' van Beuningen te
ROTTERDAM. Het is voor de
eerste keer, dat men in Neder
land kennis kan maken met
deze verzamelingen, die voor
het merendeel de Sovjet-Unie
nog nooit hebben verlaten. De
collectie geeft een vrij volle
dig beeld van de tekenkunst in
de Nederlanden van de 17e\
eeuw. Opmerkelijk is dat ook
de minder bekende meesters
vertegenwoordigd zijn met
bladen van zeer hoge kwali
teit. Vermelding verdient een
aantal tekeningen van Rem
brandt, waaronder een bijzon
der fraai winterlandschap.
Ook de grote landschapschil
der Van Ruisdael is met een
aantal bladen te zien. Hoogte
punt onder de Hollandse teke
ningen is een meer dan twee
meter hoge en anderhalve me
ter brede pentekening van
Goltzius. Bij de Vlamingen
valt de aandacht op een serie
van 10 tekeningen van Rubens
en een groot aantal tekeningen
van zijn tijdgenoot Jacob Jor-
daens. Ook Anthonie Van
Dijck is er met twee bladen
Een uitvoerige catalogus,
waarin alle tekeningen zijn af
gebeeld is verkrijgbaar.
HET ICONEN-muceum
van Recklinghausen bezit een
uitmuntende en respresentatie-
ve verzameling. Uit deze col
lectie is een expositie samen
gesteld voor De Zonnewijzer
te EINDHOVEN (POC). Nog
ber dan op de expositie in De
Beyerd te Breda onlangs kan
men hier de autentieke icoon
proeven, omdat hier ook zeer
oude iconen aanwezig zijn.
Tot 7 januari.
De ouderen kennen nog
wel de „echte VERKADE-
FLAATJES", die tussen 1903
en 1904 verpakt werden bij de
produkten van dit merk. Ze
konden gespaard en ingeplakt
worden in albums, waarvan
Jac. P. Thijsse het eerste (o-
ver de lente) in 1906 schreef.
Ook A. Portieljes A. van Laren
en H. Kuylman schreven er
een paar. Voor de illustraties
werden Nederlandse kunste
naars gevraagd als L. Wencke
bach, Edzard Koning, Sam van
Beek e. a. (tekeningen en
aquarellen). De originelen
werden beward. Te zaraen
met een 19-tal albums zijn nu
de (grotere) originelen met
dieren uit Artis. IJselgezich
ten, bos, hei, zomer en win
ter geëxposeerd in het ZEIS
TER SLOT (tot 8 januari).
Verfrissend om te zien en ont
goochelend, wanneer je de af
gebeelde landschappen met de
Verkade-plaatje.
werkelijkheid van nu gaat
vergelijken.
In ROOSENDAAL is de
stichting Int. Heyderadey toe
aan haar derde onderkomen:
een tot een soort galérie inge
richt pand aan de Markt 72.
Hoewel de keurige inrichting
de exclusiviteit van Kunst
nogmaals benadrukt en daar
door het begrip „ontmoetings
centrum',' bemoeilijkt, is het
toch te hopen dat de opzet
slaagt. De eerste expositie is
van goed gehalte. Keramiek
van MARGREET HUISMAN:
grappige vormen, waar je vele
kanten mee op kunt (worden
verkocht voor f 3.- per ons!),
een aardewerk schaakspel en
„potterie" geïnspireerd op de
schaaksteen-vormen; van MI
CHAEL JEPKES hangen er
met name fraaie linodiep
drukken opvallende tech
nieklino's in warme herfsttin
ten en van fraaie structuren,
fijne etsen en drogenaald
bladen en minder geslaagde
aquarellen. Alles is voor
schappelijke prijzen te koop.
Doe-het-zelf is een even
commerciële slagzin geworden
als Laat-het-de-vakman-doen.
Voor beiden is een markt ge
maakt. Dat het tegenwoordig
mogelijk is om praktisch alles
zelf te doen demonstreert de
DOE-HET-ZELF en CREATIE
VE VRIJETIJDSBESTE-
DINGSBEURS, die u nog tot
en met zondag kunt bezoeken
in het Ahoy'Gebouw in Rot
terdam-Zuid. Op „EIGEN
HANDIG", zo heet de beurs,
vind je niet alleen een appa-
•raatje, dat je op een eenvoudi
ge manier spijkers in een be-
ton-muur laat slaan of aardige
manieren om sieraden en kle
dingstukken .te maken, maar
ook hoé je eigenhandig een
zwembad en zelfs een huis
moet bouwen. Afgezien van
vele andere interessante zaken
is misschien, dat zogenaamde
Casco-huis het huis waar je
eigenhandig met bouw en in
richting kunt meewerken
wel het interessantste deel
van de beurs voor zeer velen.
Tijdens de beurs wordt zo'n
huis zichtbaar opgebouwd.
Casco is een systeem de
term stamt uit de scheeps-
bouwwereld en levert nogal
eens verwarring op waar
bij aan dc toekomstige bewo
ner van een huis ruimte wordt
gelaten voor eigen activiteiten.
De woningen worden nl, met
tijdelijke (4 maand) mede
werking van de ontwerper,
door de bewoner via ver
plaatsbare tussenwanden, zelf
ingedeeld en afgebouwd.
De aannemer levert alleen
een afgebouwde open ruimte
en afgewerkte buitenkant. Er
bestaan natuurlijk een aantal
bouwvoorschriften, ontworpen
door mannen, die doorgaans
vanuit hun eigen comfortabele
leefsituatie denken, maar de
overheden, die daarover wa
ken zijn bereid de nodige soe
pelheid te betrachten om deze
verheugende ontwikkeling niet
in de weg te staan. De aanne
mer kan op deze wijze sneller
huizen bouwen en voor de be
woner zit er een financieel
voordeel in, hoewel deze nog
vrij gering is, maar in de toe
komst kan dit méér worden
naar gelang dit systeem veld
wint.
Nu staat dit systeem bij
nogal wat gemeentebesturen
op het ogenblik in een kwade
reuk
omdat, zoals bij alle experi
menten, er aannemers zijn, die
er op een gemakkelijke ma
nier geld aan willen verdie
nen. Zo zijn mij gevallen be
kend van bungalowbouw in
Mierlo, waar de toekomstige
bewoners al met de derde
aannemer bezig zijn, omdat de
beide vorige hen simpelweg
midden in de bouw lieten
stikken en bij een Bre
dase bouwonderneming finan
cieel moet manipuleren om er
uit te komen.
Op deze beurs staat een ty
pe Casco van Sigma Bouw uit
Tilburg en Sigmaheer Van de
Ven zegt: „De mensen, die
hier komen kijken zijn een
beetje argwanend: ze geloven
het niet. Reden? Er zijn in de
bouwwereld nu eenmaal aan
nemers, die dit goede vertrou
wen hebben ondermijnd." De
Sigma-bouw heeft eerste erva
ringen met de bouw van 37
woningen in de woningwetsec
tor te Tilburg. Dit systeem is
dus niet alleen weggelegd
voor particuliere woningbouw
in serieverband.
Wat zijn nu de mogelijkhe
den voor de bewoners in deze
37 woningen? Deze liggen op
het terrein van de indeling
van de woning op alle bouwia-
gen; de situering van keuken,
toilet en badkamer, het aantal
en grootte van de vertrekken,
afwerking van wanden en pla
fonds, koud- en warmwater
voorziening, keuze van deuren
en binnenkozijnen, uitrusting
van de keuken, keuze van
lichtinstallatie (b.v. spanning
rail en plintsysteem) etc.
Omdat de binnenwanden geen
dragende functie hebben kan
ermee geschoven worden. Wan
neer men in een later stadium
de woningindeling wil veran
deren is dit zonder belangrijke
technische ingrepen mogelijk.
HoeweL.je staat er soms ver
wonderd over hoeveel „linkse
handen" er zijn...
Kosten? Dit type woning
(Tilburg en op de beurs)
komt op ca. f 39.000 incl.
BTW. Daarin zijn begrepen
casco-bouw, inclusief centrale
verwarming, architect, bouw-
leges en aansluitkosten. Op dit
bedrag waarbij dus niet de
grondkosten zijn inbegrepen,
kan f 5000 worden bespaard
indien koper-bewoner de ge
hele afbouw zelf verzorgt
(waarbij je natuurlijk weer de
materiaalkosten moet optel
len). Verwacht wordt dat de
lasten na het eerste jaar voor
een premie-verkoopijwoning f -
150 per maand niet zullen
overschrijden.
Afgezien van de kosten-fac-
tor, is deze ontwikkeling be
langrijk, omdat op deze wijze
de wooncreativiteit weer een
prikkel krijgt en we misschien
langzamerhand afkomen van
het cliché vastgepinde inte
rieur in praktisch ieder gezin,
van de huizen zonder verras
singen. Dat geldt, jammer ge
noeg, nog niet voor het exte
rieur.
Op Eigenhandig kunt u zich
over meer details laten voor
lichten. Het is de moeite
waard. Bovendien kunt u
heerlijk grasduinen in de
meer dan 100 stands, die u
wegwijs maken in kunststof
fen, pleisterwerk, De Jonge
Onderzoekers, hele aardige
stand, lastransformatoren,
vloeren, behang, race-banen»
botenbouw, kasbouw, home
trainers, elektro, plafonds,
pompen, weven, hobbyge
reedschappen, verf, sanitair,
tuinaanleg, lectuur...Je kunt
het zo gek niet denken.
HENK EGBERS
„Het kunstleven en de mas
sa-media zijn weliswaar in ar
tistieke zin nooit tegenover elk
aar gesloten circuits geweest,
maar in praktische en admini
stratieve zin zijn tussen beide
sferen nog veel schijnbaar on
overkomelijke barrières. De
twee terreinen zijn in wezen
nauw verwant, zodat althans
in inhoudelijk opzicht een
nauwere samenwerking voor
de hand ligt" (Discussienota
Kunstbeleid).
Een film, die te midden van
het vaderlandse filmgeweld,
nog niet zo de fanfares der
publiciteit haaide, is de nieu
we film JOAO EN HET MES
van de Nederlander George
Sluiaer (39). Zeker wanneer
het op filmmaken aankomt
overtreft deze film de talloze
succesvluggertjes die elkaar
momeneel opvolgen. Maar ook
het sterk etnografisch (Brazi
lië) gebonden avonturenver
haal zal veilen boeien. Op 7
öeoember gaat deze film in
ons land. draaien.
Het duo Sluiaer (regie-pro-
duktie) - Jan de Bont (came
ra) werkte voor deze fi'lrn met
allemaal Braziliaanse acteurs-
En in het land zelf. Onder
anderen een wekenlang ver
blijf op een vlot, met filmma
teriaal dat soms bijna in de
camera smolt, malaria-aanval
len etc. De hoofdrol Joao
wordt gespee'd door Joffre
Soares, die praktisch in alle
bekende Braziliaanse films ac
teert; de vrouwelijke hoofd
rol wordt gespeeld door Ana
Maria Miranda en de dn Brazi
lië bekende regisseur en thea
terleider Joao Augusto Azeve-
do speelt voor rechter.
Het scenario is gebaseerd op
de novelle „Het mes en de
rivier" van de Braziliaan Ody-
lc Costa, terwijl de muziek
bestaat uit composities van de
bekende Zuidamerikaanse
componist Heitor Villa-Lo
bos.
Het verhaal draait om een
fraai, bedeesd Braziliaans
meisje. Uitgestoten uit het so
ciale keurslijf van haar streek
blijft als enige rol voor haar
over die van dorpshoer. Joao
een oudere koeienherdea- ont
fermt zich over haar door haar
te trouwen. Hij gaat, nadat het
huwelijk kinderloos dreigt te
blijven, op zoek naar fortuin
in de groene hel van het Ama
zonegebied. Terug, ziet hij
haaj- met een kind aan de
hand waarvan zij zegt, dat
DE GIDS-8: „Universiteiten
zouden moeten gaan functione
ren als intellectuele gemeen
schappen, waar mensen zich
kunnen ontwikkelen, hetgeen
betekent .dat ze niet langer
instellingen zijn die diploma's
of getuigschriften uitreiken",
aldus Derek Philips in „De
mythe van het onderwijs".
Verder staat afgedrukt de re
de, die prof. A. de Froe hield
bij de opening van dit acade
mische jaar: „Onderwijs kan
niet zonder onderzoek" en
haakt G. van Benthem van
den Bergh in op de gesprek
ken van Jacques Presser door
Bregstein: „Humaniseren de
humaniora?" M. Brongers
vraagt zich in „Schaalvergro
ting of schaalverkleining" af
of de nieuwe theorie van het
bruto nationaal-nut i.p.v. -pro-
dukt te rijmen is met het plan
Mansholt en Jacques Hame
link omspeelt alles met vijf
gedichten. (De Gids, Beu-
lingstr. 2, Amsterdam).
9 JEUGD EN CULTUUR-1:
„De kunst heeft het recht kri
tiek uit te oefenen en de sa
menleving te schilderen en
daardoor is zij een essentieel
werktuig voor de opstand".
Citaat uit een rede van Marcu-
se, zoals die door N. Wildiers
genoteerd werd'. „Revolutie als
levensdroom een messiaan-
se Marcuse" W. Scholtens
schrijft over „Kierkegaard en
de gewone man", nadat Corn.
Verhoeven er al op geprelu-
dieerd" hééft Ifif'iUi.tzondeTlijk-
heid". Boris De Mets geeft in
formatie over. „Een clandestien
blad in Moskou" (De Kroniek
van de lopende gebeurtenis
sen) en verder o.a. nog J.
Andriessen over „Racisme en
onderwijs", als onderdeel van
een vicieuze cirkel (J. en C.
giro 337241, Den Haag f 10
jg, f 8,90 voor scholieren).
9 SEPTENTRION-2: Deze
Franstalige tegenhanger van
Ons Erfdeel blijkt in een be
hoefte te voorzien; na het eer
ste nummer al 2500 betalende
abonnees. In deze aflevering
met informatie over de Neder
landse cultuur in de Franse
taal, o.a. Pierre Branchin: Le
Néerlandais dans les universi-
tés Parisiennes; Paul Davay:
Un poète du cinéma d' anima
tion: Raoul Servais; Maddy
Muysse: Jacques Hamelink en
France; H. Redeker: Carel Wil
link ou le réalisme magique
aux Pays-Bas en Mark Eys-
kens: L'essor économique de
la Flandre. Fraai uitgegeven
met veel foto's, een tijdschrift
dat aandacht verdient (Sept.
Kerkstraat X, Raamsdonk-
dorp).,
het niet vam haai- is. Het lijkt
opvallend op haar. Zal Joao
rijn voornemens uitvoeren, die
liiti itn het openbaar uitte? Een
vraag, die zijn eigen omgeving
en het publiek in de loop van
de film gespannen houdt tot
de verbijsterende ontkno
ping.
Het is de eerste speelfilm
van George Sluiiizer. die o.a.
bij Haanstra en Mike Todd
rijn eerste regie-ervaringen
opdeed. Htij kreeg daarna de
staatsprijs voor film voor zijn
dijkenfilm De Lage Landen.
Zijn documentaires over mens
en natuur kregen voor de
Amerikaanse en Nederlandse
tv grote belangstelling. Zijn
Siberië- en andere films kre
gen talrijke onderscheidingen
op vele festivals. Eind '70
brandde Sluizers Amsterdamse
bedrijfspand af. Tussen de
puinhopen werd zijn script
voor deze film leesbaar terug
gevonden. In het voorjaar '71
maakte hij in Brazilië een
viertal documentaires, als vin
geroefeningen voor deze film-
Deze worden ook dit jaar nog
uitgebracht
de hand ligt" (Discussienota lc Costa, terwijl de muziek zijn eerste regie-ervaringen Deze worden ook dit jaar nog
Kunstbeleid). 0 Joffre Soares als Joao. bestaat uit composities van de opdeed. Hiij kreeg daarna de uitgebracht.
HUBERT LAMPO heb ik Stonehenge" gaf goede docu- gelardeerde geschiedenis rond zoverre onderscheidt het zich Het blijft een wonderlijk, tastische boek dan aan zijn
meestal met het grootste ple- mentatie op dit terrein. Ook in de afbraak van de zogenaamde van deze veel toegepaste actu- knap boek. De griezelige ge- genoemde origineel. En daar-
HUBERT LAMPO heb ik
meestal met het grootste ple
zier gelezen. Maar ik moet
zeggen, dat hij me nu toch een
beetje de keel gaat uithangen.
Zijn nieuwste boek DE VIN
GERAFDRUKKEN VAN
BRAHMA (uitg. Meulenhoff -
f 15,50) is doorgaans met een
dergelijke burgerlijke naieviteit
geschreven, dat de mogelijke
interessante thema's blijven
hangen in vreselijke roomsoe-
zenige cliché's. Heb helemaal
geen behoefte om mee te doen
aan een hetze, die hem de
laatste jaren geteisterd heeft,
maar zijn antwoord daarop
blijft uit; althans literair. In
beschouwingen scheldt hij en
kel terug.
In deze bundel zijn vijf no
vellen bijeengebracht. Zoals
bekend is Lampo bezeten van
het magisch-realistische. Zijn
vorige boek „De zwanen van
Stonehenge" gaf goede docu
mentatie op dit terrein. Ook in
deze novellen bespeelt hij dit
thema van de vierde dimensie
van ons bestaan. De hoofdmoot
wordt gevormd door twee gro
te verhalen: „Marie-Rose-Ma-
rie" (106 pagina's) en het titel
verhaal „De vingerafdrukken
van Brahma" (122 pagina's. In
eerstgenoemde novelle is een
interessant thema aan de orde,
nl. het probleem van de twee-
eïge tweeling. Wanneer je die
uit elkaar haalt (i.c. door een
huwelijk) ontstaan er in
derdaad problemen. Maar
de wijze waarop (o.a. opgelost
met een deus ex machina)
Lampo, dit dit nogal zoetsap
pig geschreven verhaal, de
thematiek bespeelt is erg ma
ger. Het beste verhaal uit de
bundel is het titelverhaal, dat
zich helemaal in de vierde di
mensie afspeelt. Een historisch
gelardeerde geschiedenis rond
de afhraak van de zogenaamde
Kolvenieaistoren in Antwerpen.
Boeiend verweeft Lampo actu
aliteit en historie met elkaar.
Het vreemde(?) is, dat de au
teur terugduikend in het ver
leden een veel gespierder taal
gebruik toepast, dan wanneer
hij vanuit de actualiteit
schrijft; bij dat laaitste wordt
hij vaak echt oubollig. Toch
maakte di-t verhaal het boek
voor mij enigszins goed. De
drie andere, kortere verhalen
noemt hij zelf proza-oefenin-
gen. ,.De zoon van meneer Da
vidson" is een wat gechar
geerd kerstverhaal met ma
gisch realistische trekjes en in
zoverre onderscheidt het zich
van deze veel toegepaste actu
alisering van het kerstgebeu
ren. „De engel en de juke
box" en „Clarissa en de poe
sen" worden hier volledig
heidshalve genoemd.
Dat juist Hubert Lampo de
Nederlandse vertaling van JE
AN RAY: MADPERTUIS
(uitg. Meulenhoff - f 16,50)
verzorgde, hoeft gezien zijn
vier dimensionale instelling,
gevoed door Jung, niet te ver
wonderen. Van dit in 1943
verschenen boek, verscheen de
Nederlandse vertaling eerst in
1970. Inmiddels is door
Kümmel een film van dit
boek gemaakt. Daardoor, als
mede door de „ontdekking"
van Ray in ons land, kwam
dezer dagen een tweede druk
als filmeditie uit. Een vijftien
tal foto's uit de film zijn tus
sen de tekst opgenomen.
Het blijft een wonderlijk,
knap boek. De griezelige ge
schiedenis in het buitengoed
Maipertuis (naam van de le
gerstede van de vos Reinsert)
is niet alleen een spannend
gek verhaal, maar wordt door
Ray naar die genoemde vierde
dimensie toegetrokken. „De
goden van het oude Attika
zijn niet volledig verdwenen
uit het hart en de geest van
een groot deel der mensheid"
In het collectieve bewustzijn
van de mensheid leven ze nog
voort. In dit boek laat hij deze
goden weer zichtbaar onder
ons komen. En wat er dan
gebeurt. Je kunt je fanta
sie erop botvieren. Lampo ziet
In zijn nawoord allerlei arche
typen in deze goden, maar ik
denk daar oie meeste lezers
niet aan toe komen. In ieder
geval geef ik de voorkeur aan
dit door Lampo vertaalde fan
tastische boek dan aan zijn
genoemde origineel. En daar
om werkt Lampo ook aver
echts, wanneer hij in zijn slat-
betoog bij dit boek o.a. zegt:
„Vandaag de dag hebben we
af te rekenen met een nieuw
gestereotypeerd beeld van de
sacrosante, in schier niet te
betreden Elyzeese veldien ver
toevende letterkundige. Als
hij niet op sublieme hoogten
vertoeft, waar alleen close-re
ading hem nog kan benaderen,
gaat hij op de experimentele
safari, terwijl hij zich in drek
en sperma wentelt, niets met
het klootjesvolk, enfin met
ons, de lezers te maken heb
ben" etc. Over antwoord ge
sproken.
H.E.
eindredactie
9 HENK EGBERS
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De Nederlandse kiezer zal naar alle
waarschijnlijkheid heel spoedig weer naar de stembus moe
ten. Immers, ondanks de nogal spectaculaire verschuivin
gen, die de Tweede Kamerverkiezingen hebben teweegge
bracht in het versnipperde politieke bestel van ons land,
is de belangrijkste vraag onbeantwoord gebleven: wie gaat
er nu regeren Deze kwestie, welbeschouwd toch de feite
lijke inzet van deze verkiezingen, die nodig werden door
dat het land deze zomer onregeerbaar was geworden, kwelt
op het ogenblik iedere politicus.
De uitslag, zoals die nu uit
de stembus tevoorschijn is ge
komen, heeft namelijk de zaak
eerder ondoorzichtiger dan
duidelijker gemaakt. Niet voor
niets hebben alle politieke
kopstukken gewezne op de
moeilijke, nu komende kabi
netsformatie, die wel eens erg
langdurig kan worden en die
hoe dan ook een kabinet zal
opleveren dat de kiem van
een nieuwe crisis al in zich
draagt.
Welke kleur dat kabinet ook
zal hebben, de door sommige
waarnemers gedane voorspel
ling dat er binnen nu en een
jaar (sommigen menen zelfs
een halfjaar) weer tussentijd
se verkiezingen zullen worden
gehouden, lijkt beslist niet ge
waagd.
Er zijn bij de kabinetsfor
matie verscheidene mogelijk
heden. Om de meest besproke
ne te noemen: herstel van de
oude vijfpartijencoalitie met
DS'70, herstel van de huidige
coalitie (dus de drie confessio
nele partijen met alleen de
VVD), een confessioneel min
derheidskabinet of en dat
achten tal van politici het
meest logisch een „links"
minderheidskabinet, onder lei
ding van Joop den Uyl.
Bij herstel van de oude coa
litie (waaraan in ieder geval
een- informatieperiode vooraf
dient te gaan weer onder
Steenkamp?) hebben twee
partijen, KVP en VVD, als het
ware de sleutel in handen. De
KVP staat naar het lijkt niet
te dringen om aan een derge
lijke regering mee te doen.
Immers de VVD, die als grote
winnaar uit de strijd kwam
(„het Hans- en Pien-effect",
wordt het al genoemd), kan
binnen zo'n coalitie de eisen
wat opschroeven en dat is
voor de zich als gematigd pro
gressief voordoende KVP geen
aanlokkelijk perspectief. Ze
ker niet omdat het waar
schijnlijk lijkt, dat de WD in
zo'n geval het premierschap
zal claimen, wellicht voor haar
huidige minister van Binnen
landse Zaken, Geertsema.
Want fractieleider Hans Wie
gel (voorstander van herstel
van het vijf partijenkabinet)
kan nu wel zeggen dat hij niet
zal overvragen, hij zou een
slechte policitus zijn als hij
het niet deed.
Dat Wiegel voorstander is
van het vijfpartijenkabinet is
trouwens op zich zelf niet
nieuw. Hij heeft al tijdens de
kabinetscrisis op dat herstel
aangedrongen en van alles ge
probeerd om de kiezer buiten
spel te houden. Dat diezelfde
kiezer hem nu beloont met
een eclatante overwinning
geeft op z'n minst te denken
over de „diepgang" van die
keuze.
Het vormen van dat meer
derheidskabinet heeft trou
wens nog een groot bezwaar:
de „meerderheid" is met 76
van de 150 Kamerzetels niet
erg overtuigend en „stille
steun" van christelijke splin
terpartijen is een te wankele
basis om op te regeren. De
Kamer zal zo'n kabinet dus
vroeg of laat naar huis stu
ren.
De tweede mogelijkheid,
een vierpartijenkabinet, heeft
(ADVERTENTIES)
FEESTELIJKE
bij
Breda-Tilburg .Goes
Roosendaal Middelburg
in feite hetzelfde bezwaar als
een coalitie met de vijf partij
en: de KVP zal vrezen onder
de WD door te moeten gaan
'en staat dus ook hier niet te
trappelen. Groot praktisch
bezwaar is, dat een dergelijk
kabinet zo het er al komt
niet homogeen is en tegelij
kertijd geen meerderheid in
de Tweede Kamer heeft,
waardoor de kans om naar
huis gestuurd te worden be
duidend groter wordt.
Derde alternatief: een con
fessioneel minderheidskabinet.
Het zou misschien kunnen, als
een dergelijke regeringsploeg
zich van „stille steun" van de
zijde van links zou weten te
verzekeren, maar dat lijkt ge
zien het polarisatie-effect niet
erg aannemelijk tenzij de con
fessionelen met de KVP in de
hoofdrol eindelijk eens bereid
zijn hun in woorden beleden
progressiviteit in daden om te
zetten.
Logisch is een dergelijk ka
binet echter niet, want het is
hoogst ongewoon, dat partijen
die verliezen en wier beleid
dus duidelijk is afgekeurd de
eerstgeroepenen zijn om het
schip van staat te gaan ma
noeuvreren.
Blijft als vierde mogelijk
heid een links minderheidska
binet over. Gisteren werd uit
mededelingen van politici al
duidelijk, dat het daar wel op
uit zal draaien en dat is ook
het meest logisch als men zich
baseert niet op de kille cijfers,
het getal, maar vooral op de
tendens van de verkiezings
uitslag: het huidige kabinet is
veroordeeld, de progressieve
drie hebben als „blok" redelij
ke winst geboekt.
Helaas onvoldoende om
langdurig op voldoende steun
in het parlement te mogen re
kenen. Anders gezegd: ook
een links kabinet zal ver
vroegd zijn ontslag moeten
vragen met tussentijdse ver
kiezingen evenwel in dat ge
val met een duidelijk beleid
als inzet, en als zodanig met
een duidelijke keuzemogelijk
heid voor de kiezer: „links" of
„rechts". De voortschrijdende
deconfessionalisering, waarvan
nu KVP en CHU het slachtof
fer zijn geworden, zal dan al
leen maar van pas komen om
aan die duidelijkheid nog
meer reliëf te geven.
EGBERT ZIJLEMA
