Rijdende winkels niet altijd even welkom AMERIKAANSE „BOTER- EN KANONNEN- DIPLOMATIE" OP DE HELLING Prostaglandine: geneesmiddel voor alle kwalen Remedie tegen kiespijn: levende luizen, haze- hersenen en vogelmest binnenland buitenland CYPRUS MEER HULP door Bert van Velzen Vijf jaar geleden werd de eerste rijdende winkel m Nederland gelanceerd. MELKBOER IN OPMARS (Van een onzer verslaggevers) Even geruisloos als vaak de voertuigen, breidt het aantal melkslijters dat de klanten bezoekt met een rijdende winkel zich uit. De wit-blauwe SRV-auto- winkels zijn zo langzamerhand een bekend verschijn sel in tal vau nieuwbouwwijken en tegenwoordig ook in oude stadswijken. In goed geoutilleerde, goed ge vulde wagens, kan de huisvrouw haar keus doen, de service is optimaal, en één ding kan men van de mo" derne parlevinker niet zeggen, namelijk dat ze niet met hun tijd mee zijn gegaan. De naam waarvoor de let ters SRV staat, namelijk de coöperatie „Samen Ratio neel Verkopen", is dan ook misplaatst. Toch is het niet allemaal rozegieur en mane schijn, al is op het land het leven nog zo goed. De heer W. Meijer, consu lent voor het midden- en kleinbedrijf: „Het is eigenlijk niet zo verwonderlijk dat juist de melkhandelaren tot deze rijdende winkels gekomen zijn, want zij hebben aitijd de unieke positie gehad van huis aan huis te komen, In de nieuwbouwwijken kregen de eerste rijdende winkels pas goed een kans. Toen het na melijk nog niet rendabel was om er woonden nog te wei nig mensen een permanente supermarkt te exploiteren, hebben de rijdende winkels de plaiafe ingenomen van de noodwimkels. De melkslïjitere kwamen toch aan de deur en waairom zouden ze ook niet de andere produkten meenemen. De huisvrouwen, dus de klan ten, voeren er wel bij, de service was goed, want waar komt er nu een complete win kel voor de deur rijden? Toen evenwei de nieuwe wijken wat dichter bevolkt werden en de geplande win kels goed begonnen te draaien, toen kwamen de probleem pjes. Meestal wordt er in een nieuwe wijk een zeker aantal vierkante meters winkeÏTUimte gepland, aam de hand vain het aantal gezinnen dat de wijk bevolkt. Wanneer er daarbij ook nog een aantal rijdende winkels zo'n wijk blijft bedie nen, dan zal de middenstander die in zo'n winkelcentrum zit een gedeelte van zijn „geplan de" afzet moeten afstaan. Dij wijken die nu gerealiseerd worden, maar waarvoor al eni ge jaren de plannen gemaakt werden, is nog geen rekening gehouden met het verschijnsel rijdende winkeL Daar levert het dan ook zeer zeker proble men op, maar bij de planning van nieuw te bouwen wijken zal men rekening moeten hou den met de uitgebreide service die bereikt kam worden met deze uit zijn krachten gegroei de melkkan Er zal gewoon minder winkelruimte gepland moeten worden". Een van de winkeliers die min of meer de dupe geworden is van een te veel aan geplande winkelruim te is de heer J. Hefti, die een supermarkt exploiteert. In de nieuwbouwwijk van Deventer, waar Hefti's supermarkt op eein modern winkelpledntje staat, rijden ook drie rijdende winkels. Jan Hefti: „Concurrentie is altijd goed, maar wamneer er drie rijdende winkels in één wijk rijden, waarvoor dan een bepaald aantal vierkante me ters winkelruimte gepland is dan wordt het distributiesys teem ontwricht- Een gedeelte van de omzet wordt weggezo gen,- dat is een duidelijke zaak. Op zich heb ik niets tegen rijdendie winkels, maar bij de planning van nieuwe wijken zal in de toekomst re kening gehouden moeten wor den met dit verschijnsel. Per slot van rekening is een rij dende winkel tegenwoordig niet meier weg te denken en het is natuurlijk een soort ge- maks-winkel. En waarom zou de huisvrouw die grote ton waspoedier niet in een rijden de winkel kopen die aan de deur komt. Als ze hem bij mij uit de winkel meeneemt, lopen ze ar mee te sjouwen, alhoe wel wij ook nog thuis bezor gen, als een van die weinige supermarkten denk ik. En die service. Thuis bezor gen of aan de'deur komen, dat verklaart mijns inziens de grote opgang van de rijdende winkels. Alle grote super markten in de nieiuiwe wijken geven deze service niet. Ik ben vain mending dat je een klant niet met een enorme doos boodschappen naar huis mag laten zeulen. Hoeveel jon ge vrouwtjes zijn er in die nieuwe wijken niet in „ver wachting?" Maar de heer Hefti, be stuurslid van een midden standsvereniging ziet voor de rijdende winkels geen al te rooskleurige toekomst wegge legd. Misschien is hier de wens de vader van de ge dachte, maar hij zegt: „Over vijf jaar zijn ze van de weg, daar ben ik van overtuigd. U moet namelijk goed begrijpen dat het een dure grap is zo'n wagen. Hij moet uitenst mo dern zajn, koelvitrines enz. Hij moet goed gesorteerd wezen en daarbij komen natuurlijk dan nog de kosten zoals -af schrijving, onderhoud e.d, Vaak ook werkt een heel ge zin mee om met de rijdende winkel de klant te bedienen en als. zo'n eigenaar zou uitre kenen wat hij werkelijk ver diend had dam zou hij tot de conclusie moeten komen dat het beslist niet kan. Maar zo'n Service: iets dat heel vroeger nog heel gewoon was, iw weer terug dank zij de winkel voor dit deur. melkman is geen ondernemer, hij rekent waarschijnlijk wat anders dan ik doe. Wiie wel als ondernemers re deneren, dat zijn de grote mannen van de SRV. Ik vind altijd dat zulke organisaties omzetihionger hebben. Het geeft niet of men er gelukkig mee is, maar de organisatie moet groeien- Als er vandaag een kapot gaat van die rijden de winkeliers, dan zijn zij wel gedekt, reken daar maar op. Iic kan me voorstellen dat zo'n rijdende winkel het uitstekend doet op het platteland bijvoor beeld of in een van de nieuwe polders, of in een wijk waar er met de planning rekening mee is gehouden, maar je ziet ze nu al in moeilijkheden zit ten in de oude wijken, daar kan het beslist niet. Andere middenstanders hebben zich weieens feller uitgelaten over de watzij dan noemen „oneer lijke concurrenten". Als dit zo doorgaat aldus een van hen, dan wordt de planning van overheid en middenstand vol komen ontwricht.. De midden standers worden zwaar de du pe van deze ontwikkeling. Dit waren de woorden van de heer G.W. Alberts bestuurslid van een handels-vereniging. Reactie daarop van de zijde van de rijdende winkeliers bleef niet uit. De heer H. Kos ter zei er het volgende over: „Wij kennen allen de reeds jaren bestaande ambulante handel (straatventers in groenten, vis, fruit, melk of bloemen) Deze men-sen vooral de melk-, groenten- en fruit handelaren hebben nu de kans een stuk brood te verdie nen onder wat menswaardiger omstandigheden. Regen en wind trotserend ging men en ga-at men er nog op uit om „aan de kost te komen", zoals dat heet. Het rijdendie winkel project werd een aantal jaren geleden opgezet om hierin verandering te brengen. Niet alleen dit was uiteraard de reden, maar ook die steeds gro ter wordende invloed van het grootwinkelbedrijf werd een gevaar voor de vele zoge naamde buurtwinkels. De klei ne detaillist w-erd dikwijls ge dwongen grote investeringen te doen. Grote assortimenten uitbreiding was noodzakelijk .om de steeds groeiende vraag van koning klant te kunnen voldoen. Velen durven dit niet of hebben te weinig perspec tief om deze stap te riskeren. De rijdende winkel? Een op lossing? J-ac: Hoogstraten, een v-a-n de rijdende winkeliers drukt het zo uit: „Voor mij is het ideaal- Lichamelijk, geestelijk en fi nancieel ben" ik met deze rij dende winkel beter af dan vroeger. Ook mijn klanten zijn over het algemeen zeer tevreden. En het was wel dui delijk dat we op den duur als melkslijters niet alleen van de verkoop van melkprodukten en frisdranken konden be staan. Nu gaat het misschien nog niet. Maar in de toekomst zeker niet meer. En de. toe komst is het, die wij van de SRV in de gaten houden, daar gaat het om. Misschien moeten we over vier. of vijf jaar wel weer naar iets anders zoeken, dat weet ik niet, maar op het ogenblik is- dit een goede op lossing. En die groei, v-a-n het aantal rijdende winkels heeft velen misschien wel verbaasd, maar het is gewoon een logisch ge volg van de opkomst van de supermarkten. De mensen ko men steeds verder van de winkels af te zitten, in de toekomst gaan. ze misschien w-el net als in Duitsland zater dags dicht. In Amerika en Zweden is het al zo dat er maar één keer in de week boodschappen gedaan wordt. Maar de mensen blijven toch prodhkten nodig hebben van dag tot dag en in die behoefte voorzien wij d-an". Oo.k de heer R.M. ter Schu- re, rijdende winkelier, is vol lof over deze nieuwe distribu tievorm. Ik heb de tijd geluk kig nooit meegemaakt dat men door weer en wind met de fiets erop uit moest, maar de ze rijdende winkel bevalt -me prima. En service dat is onze klanten-binding zegt hij ter wijl hij een wat oudere vrouw het afstapje uithelpt en haar boodschappen eigenhandig naar huis draagt. Een woordvoerder van de SRV onderstreepte de woor den van de beide rijdende winkeliers. Hij zegt: „Het rij dende winkelproject is een van de activiteiten van de SRV. Er zijn er o-p het ogen blik zo'n 1050 in Nederland en we verwachten een sterke groei van dit aantal onlangs hebben we het NIPO een on derzoek laten instellen en daaruit is duidelijk naar voren gekomen dat de huisvrouw de rijdende winkel beslist niet zal willen missen. Concurrentie? Ja natuurlijk doen we de supermarkten con currentie aan, maar je zou het zo kunnen zeggen: er is vel schil tussen winkelen en bood schappen doen, boodschappen doe je tegenwoordig bij de SRV-melkman en winkelen zou je d-an bij de supermarkt kunnen doen, maar die zijn er' eigenlijk ook al niet geschikt voor- Winkelen doe je in de grote waren-huizen, een factor die de supermarkten 'over het hoofd zien, evenals ze de rijdende winkels in eerste instantie over het hoofd gezien heb ben". (Van onze correspondent) WASHINGTON. Tijdens de regering van president Harry S. Truman werd eco nomische en militaire hulp de hoeksteen van de Ameri kaanse buitenlandse poli tiek. Nu, 25 jaar en 50 mil jard dollar later, spreekt se nator Frank Church, een de mocraat uit Idaho, van een schandaal en is het congres niet meer bereid om onder de zweepslag van „de natio nale veiligheid ïs er mee ge moeid" de militaire hulppro gramma's zonder meer goed te keuren. Er zijn teveel vreemde din gen gebeurd. Tijdens de veer tiendaagse oorlog tussen India en Pakistan, vorig jaar decem ber, vochten Amerikaanse en Russische straaljagers in de lucht boven Dacca en werd een Amerikaanse onderzeeboot die aan Pakistan was uitge leend, in de Golf van Benga len tot zinken gebracht door een vliegdekschip van Britse makelij. Cambodja ontving ge durende de afgelopen twee jaar voor 500 miljoen dollar aan economische en militaire hulp vaii Amerika, maar de economische en militaire toe stand is er slechter dan in de dagen van Sihanoek. Ethiopië, dat 80 procent van de Ameri kaanse hulp naar Afrika in casseert, schijnt die middelen bijna uitsluitend te benutten voor het bestrijden van de rebellie in Eritrea. De hulp aan Griekenland wórdt alge meen beschouwd als de verze keringspremie voor de daar bestaande papadocratie. De Washington Post heeft, in het kielzog van de groeiende onte vredenheid in het congres met een buitenlandse hulppolitiek, een vrij uitgebreide studie op touw gezet over het wel en wee van de boter en kanon- nen-diplomatie die vandaag de dag gericht is op 46 landen. Het blijkt dat vier landen on geveer 50 procent van de mili taire hulp genieten: Zuid-Ko- rea (235 miljoen), Turkije (100 miljoen) en Thailand (60 mil joen). Amerikanen die graag de militaire hulp San Griekenland verdedigen noemen de junta de beste regering sedert Peri cles. Sedert 1946 heeft Grie kenland van de Verenigde Staten 1,9 miljard dollar in militaire en 198 miljoen dollar in economische hulp ontvan gen. In ruil daarvoor hebben de Griekse regeringen sedert 1953 „huurvrij" land ter be schikking gesteld voor Ameri kaanse militaire installaties. Dit jaar vraagt president Nixon het Amerikaanse con gres „in het belang van de Amerikaanse nationale veilig heid" aan Griekenland 20 mil joen dollar in militaire hulp, 55 miljoen voor militaire kre diet-aankopen en voor 38 mil joen aan overvloedige wapens ter beschikking te stellen. Dit verzoek heeft al enig gegrom veroorzaakt in de congrescom missies die hun fiat aan het voorstel moeten geven. Vorig jaar zette het congres een em bargo op militaire hulp en mi litaire verkopen aan Grieken land, maar het liet toen een ontsnappingsclausule voor de president open, wanneer „ei sen van nationale veiligheid" wapenbijstand nodig zouden maken. Nixon heeft de ont snappingsclausule zonder aar zelen aangegrepen. De voorgestelde kredietver- kopen aan Griekenland van 36 E4-Phantoms van rond 5 mil joen dollar per stuk, heeft grote onrust veroorzaakt bij een andere NAVO-partner van Amerika, Turkije, dat be vreesd is dat een Grieks wa- penoverwicht bij een mogelij ke nieuwe confrontatie rond Cyprus zeer gevaarlijk kan zijn. De Washington Post schrijft: Als men woordvoer ders in Washington of Athene vraagt Griekenlands externe bedreigingen te definiëren, is het antwoord meestal Bulga rije. Maar al in 1964 had mi nister van defensie McNamara een doof oor voor Griekse ver zoeken om meer hulp vanwege een Bulgaarse dreiging. Zijn verdenking was dat de Grie ken zich groter zorgen maak ten over een val van NAVO- bondgenoot Turkije. In 1967 was er een grootscheepse di plomatieke interventie van Amerika nodig om te voorko men dat de twee door Ameri ka bewapende NAVO-bondge- noten tegen elkaar ten strijde zouden trekken over Cyprus. En vandaag zijn dc vooruit zichten op een conflict tussen Griekenland en Turkije veel waarschijnlijker dan de kans dat Griekenland of Turkije ten strijde zou moeten trekken tegen Bulgarije. Na de coup van de militaire junta heelt Amerika formeel 'de militaire hulp aan Grieken land opgeschorst om uitdruk king te geven aan de Ameri kaanse ontevredenheid over de junta. Maar volgens een studie van een congrescommissie blijkt dat Griekenland, dank zij enkele mazen in de op schortingsmaatregel, geduren de de afgelopen drie en een half jaar voor 326,9 miljoen dollar aan hulp ontving, aan zienlijk meer dan in de drie jaar daarvoor. Enkele dictatu ren in de NAVO, o.a. de (Van onze redacteur wetenschappen NEWYORK Nog dit jaar zal - voorlopig alleen in Engeland - een nieuwe middel op de markt gebracht worden. Het heet Prostin en heeft tot doel de bevalling te vergemakkelij ken. Weldra kan worden ver wacht dat bovendien een serie middelen op de markt wordt gebracht voor geboortenbeper- king; onder meer een naar men zegt absoluut veilig mid del om abortus op te wekken. Fabrikant is het Amerikaanse bedrijf Upjohn, hoofdbestand deel het zogenamde prostag- landine. Een stof, waarvan de medische wereld zeer veel verwacht. Heel kort en simpel gezegd is prostaglandin® een stof, die de werking vain de natuurlijke verdedigingsmechanisme moge lijk maakt. Een voorbeeld: wanneer een cel wordt be schadigd - bijvoorbeeld door een bruuske beweging of doordat iemand zich stoot - reageren bepaalde anti-stoffen in het lichaam. Zij doen hun genezende werking door de cel als het ware opdracht te geven zich te herstellen. Die opdracht wordt door de cel opgenomen door middel van een stof, die de eelwamd door dringbaar maakt voor de boodschap. Deze stof is het prostaglandin. Men kan zich voorstellen, dat wanneer mo gelijk zou zijn om deze stof in grote hoeveelheden te winnen of- kunstmatig te vervaardigen, zij een bijzonder grote invloed zou hebben öp de toepasbaar heid van geneesmiddelen. Door toedienen van prostag landine geeft men het organis me bij wijze van spreken een injectie met genezend leven. Vandaar dat sommige optimis- tenin de medische wereld aan deze stof zeer hoge capacitei ten toekennen: eindelijk het geneesmiddel voor alle kwa len. Om dat optimisme meteen maar wat de relativeren: tot nu toe zijn de hooggespannen verwachtingen nog niet uitge komen. Zoals hierboven ge zegd: pas dit jaar wordt het eerste middel bereid uit pros taglandin® op de markt ge bracht- En dat terwijl prostag landin al in 1930 werd ont dekt. In het jaar maakten twee New Yorkse gynaecologen hun vermoeden bekend, diat zich een stof met bovenomschreven eigenschappen in het manne lijk zaad bevond. Korte tijd later ontdekten twee fysiolo gen. de Nobelprijswinnaar Ulf van Euler en de Engelsman Maurice Goldblatt apart van elkaar dat deze stof de eigen schap had om bepaalde spie ren zich te laten samentrek ken en bovendien bij dieren de bloeddruk verlaagde. Von Euler gaf de stof zijn tegen woordige naam: prostaglandi- ne, omdat hij dacht, dat de prostaatklier het produceerde. Later werd ontdekt, dat het hele lichaam het produceerde, maar de naam bleef. Men herkende natuurlijk de grote mogelijkheden van een stof, die deze eigenschappen heeft. Het ging er nu maar om of men ei- in zou slagen ze te isoleren. Von Euler's leerling Bergstrom probeerde het, maar het lukte hem niet en hij ging er mee naar een Amerikaanse vriend David Weisblat, die aan het hoofd stond van het researcMabora- torium van de chemische fa briek Upjohn. Het bedrijf zag er wel wat in en stelde een groot bedrag beschikbaar om de mogelijkheden van prostag- landine uitputtend te onder zoeken. Maar ook elders in de we reld zat men niet stil. Gaande- weg werden steeds meer verbazingwekkende eigen schappen ontdekt: in Oeganda ontdekte Sultan Karirn, dat prostaglandin® rechtstreeks verantwoordelijk was voor het ontstaan van miskramen; de Amerikaan Burce Pharris vond, dat de stof de vrucht baarheid regelt; André Robert toonde aan, dat prostaglandine de produktie van maagsappen onderbreekt, wat deed veron derstellen, dat het gebruik zou kunnen worden om maagzwe ren te genezen; in Engeland ontdekte een groep onderzoe kers, dat door gebruik te ma ken van een bepaald soort prostaglandine - momenteel zijn er veertien varianten be kend - astmatische patiënten ruimer gingen ademhalen. Ondertussen hield Upjohn zich vooral bezig met de pro duktie op grote schaal van prostaglandine. Men is er nu in geslaagd de produktiekosten - aanvankelijk zo'n 12.000 gul den per gram - aanzienlijk te verlagen: men hoopt binnen kort een kostprijs van 2 tot 4 guldien te halen. Bovendien heeft de fabriek ontdekt, dat een bepaald soort plankton gorgone of zeezweep door overigens onbekende oorzaak in staat is het hoogste concen traat prostaglandine te produ- ceren. De toekomst ziet er voor dit middel dus inderdaad gunstig uit: probleem is overigens dat de geleerden het onderling niet eens zijn over de doserin gen, waarin het middel moet worden toegediend. Wanneer het nu te lanceren middel Pros tin goed wordt ontvangen en uiteraard resultaten heeft zal Upjohn een middel op de markt brengen tegen hoge bloeddruk en astma. Tussen 1976 en 1980 verwacht men dan een middel tegen maag zweren te lanceren. Sommigen verwachten, dat prostaglandine en soortgelijke „geneesmiddelen-revolutie" zal veroorzaken als indertijd de antibiotica. Voordait het zover is zal er nog heel wat speur werk moeten worden verricht- Speurwerk, dat moet leiden to<t het geneesmiddel voor alle kwalen. Griekse papadocratie, illus treert het feit, evenals Thai land, Cambodja, Ethiopië, Zuid-Korea en een rits andere landen, dat de Amerikaanse hulppolitiek, 25 jaar en 50 miljard dollar na zijn concep tie, op de helling moet. Een schandaal, zei senator Frank Church. (Van onze correspondent) WASHINGTON Als u binnenkort naar de tandarts moet en daar huizenhoog te gen opziet is er mogelijk vertroosting te vinden in het feit dat kiespijnlijders er op de markt van Marrakesj ernstiger aan toe zijn. Ver gezeld van trommelaars en rinkelbomartiesten treedt daar een tandentrekker op die rechtstreeks uit de mid deleeuwen lijkt gekomen. Hij trekt tanden met fietsen makersgereedschap en schijnt zijn kennis te hebben vergaard vanaf de kleitafels der Babylo- niers en Assyriers waarop ge noteerd staat dat kiespijn wordt veroorzaakt door demo nen die de gedaanten aanne men van wormen of uit Chine se geschriften, die melden dat tandpijn het gevolg is van ex cessief sexueel verkeer. Degenen die niet staan te trap pelen van ongeduld wanneer zij de tandarts in het oog moe ten zien hebben wellicht iets aan een kort geleden in Ame rika verschenen boek dat tot titel draagt: „tanden, tanden, tanden. Een verhandeling over tanden en aanverwante zaken bij mens, land- en waterdier, vanaf het begin der aarde tot de toekomst van de tijd". Het boek is geschreven door dr. Sydney Garfield en verscheen bij Simon en Schuster in New York. Ik ben persoonlijk blij dat ik „tanden, tanden, tanden" heb gelezen. Ik weet nu dat in oude tijden een levende luis in het hol van een rottekies werd neergela ten. Om aldaar geneeskrachtig op te treden. In het Duitsland van de mid deleeuwen werd geloofd dat het kussen van een ezel kies pijn kon doven. Een en ander kon ook worden bewerkstel ligd door de kop van een muis af te bijten. Urine werd beschouwd als uit nemend mondwater, de beste kwaliteit afkomstig van jeug dige knapen. Een medische heer in de oud heid schreef het kauwen van onrijpe appels en peren voor ter bestrijding van mondinfec- ties. Mocht dat niet baten, dan was er altijd nog het rood gloeiende ijzer. Men hield in het grijze verleden niet van tandentrekken en men zocht dus naar middelen om de tan den zachtkens te laten uitval len. In de vroege veertiende eeuw verscheen er van de hand van een Oxford-geleerde een ongewoon boek getiteld „English Rose", waarin ge droogde kraaienpoep in poe- dervorm wordt aangewezen als het middel om tanden los te woelen. Groenkikker-vet is mogelijk nog krachtiger: wanneer een grazende os per ongeluk in een groene kikker bijt zouden rijn tanden en kiezen uit zijn bek rollen als guldens uit een gokautomaat. De schrijver van „English Rose" beveelt ook ha- ze-hersenen aan als middel tot het laten groeien van tanden op het blote kaakbeen. I f

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1972 | | pagina 6