„Er hangt iets van paniek in de lucht" „Als het sprookje uit is, heeft iedereen moeite te geloven dat het maar een sprookje was" DE BRAUW OP DE VERKEERDE WEG Decanen kraken rapport-Andriesen lavona verdien eventjes 500.- BiBSHSSl Dof, kleurloos haar? Onderwijsdeskundigen na drie dagen congresseren: DUURDERE STUDIE AFGEWENTELD Honderden doden in pinksterverkeer in buitenland binnenland buitenland Veertig bekenden halen „herinneringen (op) aan Godfried Bomans ONDERSCHAT BLADZIJDEN Pikant POLITIEK STUK RISICO REM haarkleurversteviger Collegestaking Rij ksuniversiteit Groningen papier iw pen Weggestampt Schandalig Woensdag 24 mei 1972 Tl Uit de bijdrage van Michel van der Plas: In het voorjaar van 1971 ging ik met hem een paar maal op stap naar provin ciesteden, om er, in de ver kiezingsstrijd, een paar poli tieke vergaderingen te be zoeken waar lijstaanvoerders spraken. Ik zie ons aanko men in Bergen op Zoom. Ik parkeer de auto op de Markt. Godfried stapt uit, lang en recht, naast de wagen. Ik zie mensen om hem heen stil staan. Alle gezichten begin nen te glimlachen. Een vrouw loopt op hem toe, legt haar hand op zijn arm, zegt Meneer Bomans, u hier?.-. „Zeker, mevrouw", zegt hij, „geen ander". En hij geniet van de herkenning. En zegt (het loopt tegen vijven): ,,Laat ons nu onze opwach ting maken bij de burgerlij ke en kerkelijke autoritei ten". En schrijdt naar het stadhuis. De bode is zicht baar verrast en gestreeld te gelijk. De burgemeester is helaas niet aanwezig, maar een rondgang door de gebou wen slaat de heer Bomans toch wel niet af? Nee. Een waardige bezichtiging. Eer biedig personeel dat hartelijk begroet wordt. Dan weer de Markt. Wat verder? „Naar de pastorie"- Maar kan dat zo maar onaangekondigd? Maar natuurlijk. En hij belt aan. De huishoudster wijkt achter uit alsof ze een verschijning ziet. Raakt hem dan aan, als om zich te vergewissen van zijn lijfelijke aanwezigheid. Ze zal onmiddellijk de pas toor waarschuwen. Deze ver schijnt. Wil de heer Bomans het huis bezichtigen? Dan zal hij hem graag voorgaan. En het huis wordt bekeken, van boven tot onder. Om zes uur staan we weer buiten. „Nu de inwendige mens", zegt Godfried en schrijdt naar ,.De Draak", tussen de knik kende en verbijsterd stil staande passanten. In het restaurant een zichtbaar ver eerde gérant- Het keukenper- soneel dat later om de hoek komt kijken. Obers die ser vetten laten slingeren. En dan nog het zaaltje waar Den Uyl zal spreken. Zodra Godfried zich op een stoel zet ontstaat er geroezemoes. Velen nade ren, sommigen komen hem de hand reiken. Verslagge vers en fotografen, voor de politiek gekomen, zetten zich rond de onverwachte bezoeker. Er hangt iets van paniek in de lucht". 99 (van onze kunstredactie) BREDA „Hij durfde namens velen publiekelijk te twijfelen en te vrezen. Daarbij werd tenslotte niets meer gespeeld. Maar dat was uiteindelijk de eigen lijke basis voor zijn nationale „roem". Dat schrijft Michel van der Plas in het boek „Herinneringen aan Godfried Bomans" (uitg. Elsevier - 17,50), dat on der zijn redactie verscheen. Bijna veertig vrienden, familieleden halen daarin hun herinneringen op aan „het mysterie Bomans", aan deze „gecanoniseerde" (Mulisch), zodat dit boek bijna de herbloei van de hagiografieheiligenlevens inluidt". Duidelijk is, dat een groot deel van de Nederlandse bevolking zich duidelijk herkende in zijn ongewilde „onoprechtheid", zijn schrik voor een bewust identificatie-proces en het uit de weg gaan van een duidelijke keuze. Eigenlijk is de grote bewondering voor Bomans een schrijnende bewondering, een vorm van zelfvergoelijking. Het is natuurlijk leuk zoals Bomans „leuk" was om de talrijke anekdoten uit zijn leven in dit boek te lezen. Velen kunnen daar niet genoeg van. krijgen, om dat ze van zeichzelf genoeg hebben. Boman's vriend Her man van Run slaat de spij ker precies op de kop met: „Hij was en bleef een gete kende. Getekend door de jeugd met onuitwisbare in vloeden van thuis, kerk en kruis. En de resultante was een samenstel van gemis, eenzaamheid en onvolgroeid heid". Het scherpst wordt deze constatering, naar mijn smaak, uitgewerkt door de bijdragen van Kees Fens, Harry Muii'sch, Victor E. van Vriesland en Van der Plas zelf. Fens: „Hij heeft, bewust, zichzelf tot een verschijnsel gemaakt, niet zo zeer door een masker op te zetten, maar juist door een veelzij dig pogen zichzelf niet te ontmaskeren. Bomans heeft alle obstakels, die een con frontatie en een conflict mo gelijk zouden maken, doen verdwijnen. De ernst is op geheven of wordt zo hoog vereerd, dat er niet aan ge raakt mag worden. Zijn werk lijkt een pogen aan de ernst te ontsnappen. Wat wij lezen, is de plaatsvervangen de wereld; die wordt in het schrijven opgebouwd". Mulisch: „Wanneer ik hem lees is hij nóg steeds de enige schrijver ter wereld, die mij hardop kan doen la chen. Maar wanneer iemand, die alleen is met een boek, plotseling hardop begint te lachen, dan is er geweld ge bruikt. Het is geweld, waar mee zijn humor rukt aan haar eigen grenzen, die haar ten onrechte heeft gesteld, het is het geweld, waarmee zij opbonfct tegen het „heili ge": God, zijn katholieke jeugd, zijn vader....Over zijn vader schreef hij „De man met de witte das", maar de echte gebeurtenissen, de ech te inquisitie, die hem zijn leven lang op de hielen zat, die heeft hij bij mijn weten niet meer opgeschreven". Victor van Vriesland: „Godfried Bomans was een sterk gespleten persoonlijk heid. Hij was niet van zich zelf, maar projecteerde zich zelf, en die projectie wist hij op anderen over te brengen. De toon van hemzelf en van de imago die hij 'van zichzelf maakte naar buiten, was aar- zelmoedig, zichzelf verbete rend, maar niet corrige rend". Dat zijn wat nuchtere con stateringen, die wel de kern van zijn persoonlijkheid, maar tevens ook de kern van de grote bewondering (ook projectie) verklaren. De op merkingen in de meeste an dere bijdragen zijn door gaans meer persoonlijk ge kleurd, emotioneler geladen. In tegenstelling met voor gaande is wat Jan Bomans bijvoorbeeld schrijft: „God fried is met zichzelf klaarge komen. Ik weet het als broer, we kunnen het conclu deren uit zijn werk. Het meest verheugt mij hierbij dat hij niet naar links is afgegleden. Het zat er altijd in en men is aan hem blijven rukken". Godfried® vriend, de bekende schilder Kees Verwey, verwoordt het wat milder: „Is hij te vroeg ge storven? Ik geloof het niet. Als het sprookje uit is, heeft iedereen moeite te geloven dat het maar een sprookje was". Een formidabele uit spraak van Bomans is ook in zijn bijdrage te vinden: „Hij zei wel eens: „De waarheid is wat ik ervan maak". De vlucht uit de realiteit, de vlucht naar het sprookje en de weigering om jezelf recht in de ogen te kijken, is voor een groot deel de oorzaak van Bomans' populariteit, riteit. Wat is er verder te vinden in dit boek? De preek, bij de uitvaart, van zijn broer Ar nold, herinneringen opgete kend door o.a. Mari Andries- sen, Simon Carmiggelt, Lode Craeybeckx (burgemeester van Antwerpen), Jan van Hillo (t.v.), Karei Jonckheere J. Lücker, H. Lunshof, Joep Nicolas, Guus Oster, Harry Prenen, Piet Wesseling etc. Zij vertellen over zijn stu dententijd, zijn liefde voor het schaken, het niet „nee" kunnen zeggen, zijn wijze van gesprek voeren, zijn tijd bij De Volkskrant (Pa Pin kelman), zijn voorliefde voor het stichten van allerlei clubjes, zijn laatste woorden etc. De officiële literatuur heeft hem altijd onderschat, constateert Carmiggelt. „Ik heb het feit dat men déze man nimmer een letterkundi ge prijs heeft gegeven, zeer potsierlijk gevonden". En Jan van Hillo, die met hem enkele t.v.-programma'a maakte, die zijn nationale roem vergrootten, merkte daarbij: „Uiterlijk stond hij nog steeds in het felle licht van het amusement, en nog steeds zag' men in zijn ogen de opkomende lichtjes van een naderende lach. Maar van binnen leek het alsof een grote baggermolen zijn innerlijk verdiepte". H. Lunshof vertelt: „Wanneer ik uitreken dat ik ongeveer driehonderd gesprekken met Godfried heb gehad, kan ik met mijn hand op mijn hart verklaren dat tenminste tweehonderd vijftig daarvan zich bezighielden met theolo gie. Hij was een behoudend man". Uit een brief .aan Mu lisch de uitroep van Bomans: '„Ben ik werkelijk zo'n Jan tje Lui in een tète-a-tète terwijl dr. W. Peters het heeft over „zijn haast kin derlijke behoefte om bewon derd te worden". Harry Prick hoopt, dat zijn Herinneringen aan Lodewijk van Deyssel nog eens als boekvorm zullen verschijnen; „Bomans' topprestatie" en Ruth de Ruijg-Zobel vertelt over de 500 Duitse vertalin gen, cfe rij wan rijn werk maakte. De schaakdeskundige mr. E. Spanjaard ontwikkelt het volgende filosofietje: „Misschien is zijn liefde voor het schaakspel deels te ver klaren uit rijn bijzondere va- der-zoon-relatie. De psychia trie wil toch als onbewust motief voor het xnatzetten wel de behoefte aan de va dermoord ten grondslag leg gen". Opvallend tenslotte is het eensluidend oordeel dat zijn eenzaam verblijf op het eiland Rottum vorig jaar hem psychisch en daardoor ook fysiek de das heeft ongedaan. Mulisch: „Een stunt van een of andere om- roepmaatschappdj, die dit had bedacht om haar luisteraars, die hun auto niet kwijt kon den, een nieuw prikkeltje te geven. Volgens mij had hij nooit op dat verloederde voorstel in mogen gaan, n ik ben ervan overtuigd dat het hem kwaad heeft gedaan. Terwijl wij door de tuin wandelen, zei hij dat hij daar op het eiland zijn vader had vergeven, want die had ook een vader gehad en kon er ooik niets aan doen" Dit boek is eigenlijk het Liber amicorum geworden, dat gepland was ter gelegen heid van zijn 60ste verjaar dag, 2 maart 1973. Zijn fami lieleden, vrienden, intimi, vroegere collega's en literaire critici, die daarvoor uitgeno digd zouden worden hebben nu een „In memoriam" ge schreven. Behalve talrijke foto's uit zijn leven is daar bij een proeve van een bio grafische kalender en van een bibliografie gevoegd. Ge zocht is verder naar de mooi ste bladzijden uit zijn werk, die in dit boek op 30 pagi na's bijeengebracht zijn (o.a. uit Pieter Bas, sprookjes Beminde Gelovigen en De man met de witte das). HENK EGBERS (Van een onzer verslaggevers) SCHEVENINGEN Ruim honderd Nederlandse onder wijsdeskundigen hebben elk aar na drie dagen congresser- ren althans op één punt ge vonden: Minister De Brauw is met zijn plannen voor het ho ger onderwijs op de verkeerde weg. In de nota „Op weg naar hoger onderwijs nieuwe stiil die in het begin van dit jaar is gepubliceerd, stelt minister De Brauw onomwonden „dat de eigen aard en functie" van wetenschappelijk en hoger be roepsonderwijs behouden moe ten hliiven. Het congres over „De toekomst van het hoger onderwijs" kwam in het week end evenwel allereerst tot de uitspraak, dat „er gestreefd moet worden naar een open geïntegreerd tertiair onder wijssysteem". Dit was des te pikanter, om dat minister De Brauw de voor het congres uitgenodigde deskundigen persoonlijk in een brief had aangespoord om toch vooral te komen. In zijn openingsrede zei de minister bovendien dat het congres werd gehouden op een mo ment „waarop zijn uitspraken van invloed kunnen zijn op de verdere beleidsvorming". Mr. De Brauw noemde het „een zeldzaamheid dat vertegen woordigers van uiteenlopende gebieden van hoger onderwijs en met verschillende achter gronden en denkwerelden on gedeeld bijeenkomen om de balans op te maken". Die on gedeelde balans van de des kundigen gaf aan dat de mi- nistei op de verkeerde weg is. Het congres ging nog wel wat verder: op korte termijn moe ten coördinatie en-of samen werking tussen instellingen voor h.b.o. co w.o. vooral in de beginfase worden gestimu leerd. De minister heeft zieh daarentegen tegenstander van een gemeenschappelijke pro paedeuse verklaard. Het congres was overigens op andere punten veel minder onverdeeld. Er werden in to taal 87 resoluties opgesteld, maar tot stemming is het niei gekomen. Dat was niet zo hee' erg, want vanuit het congres was ook gesteld dat de deelne mers geen mandaat van wie dan ook hadden: „De conclu sies van dit congres kunnen slechts oriëntatiemateriaai zijn". Het congres was belegd om aan te geven hoe het hoger onderwijs er rond 1990 dient uit te zien, dus tegen de tijd dat de borelingen van nu aan dat onderwijs toe zijn. Er werd zoveel aangedragen dat voorzitter dr. J. Tans aankon digde dat er over enkele maanden een evaluatiecongres moet worden gehouden. In het zicht van nog een congres ver dween ook een resolutie om de salarissen van hoogleraren af te stemmen op die van kleuterleidsters. Dit was 1 van de 3 resoluties, die tot op het laatste moment op tafel bleven liggen. Het congres besloot za terdagmiddag evenwel deze resolutie over een drastische- salarisverlaging voor hooglera ren (nog?) niet in stemming te brengen. (Van een onzer verslaggevers) AMSTERDAM Een duurdere studie vergroot de be staande inkomensverschillen. Het lijkt uitgesloten dat de hogere kosten niet zullen worden afgewenteld. De con sument betaalt dus het gelag. Het gevolg van zaken als 1000 collegegeld zal zijn, dat allerlei diensten duurder zul len worden. Vergeet niet: er zijn in 1972 in Nederland meer academici dan boeren. De gang van zaken, die thans door mi nister de Brauw wordt voorge steld, betekent ook dat de voorkeur wordt gegeven aan een indirecte belasting, die voor de laagste inkomensgroep het zwaarst drukt, boven een directe belasting, die progres sief te maken is. Dat alles staat in een dinsdag middag gepresenteerde nota van de studentendecanen, waarin het rapport-Andriessen zonder 'meer wordt gekraakt. De decanen stellen: „Het eind rapport van de commisie Andriessen is meer een poli tiek stuk, dan een objectieve wetenschappelijke benade ringswijze van het probleem studiefinanciering." Dat wordt onder meer duidelijk omdat de commissie halverwege werd „versterkt" met drie hoge ambtenaren van het ministerie van financiën, waardoor „de meerderheid van de commissie ineens voor een verhoging van het collegegeld was". Het rapport blinkt volgens de decanen verder uit door „een opsomming van vrij gratuite opmerkingen, onberedeneerde keuzen en het gebruiken van onjuist en-of onvolledig cijfer materiaal. Op elke tabel, op el ke statistiek van het rapport is wel iets aan te merken". Er wordt bijvoorbeeld op geen enkele wijze aandacht besteed aan het grote risico, dat de student loopt om de studie niet (44%) of te laat te beëindigen. De decanen kondigen aan dat zij dit in één van hun volgen de nota's wel zullen doen. De commissie Andriessen heeft zich vervolgens ten onrechte gebaseerd op berekeningen van prof. de Wolff, omdat de ze uitging van een studieloon. De decanen hebben prof. de Wolff bereid gevonden zijn berekeningen aan te passen Zij stellen ook dat slechts 14 procent van de studenten het rendement van de studie zul len hebben dat de commissie alle studenten toeschrijft. Naast de onderwijskundige se lectie van Posthumus komt nu, aldus de nota, een financiële selectie van Andriessen. „Stu deren gaat in toenemende ma te een aangelegenheid worden waar grote risioo's aan verbon den zijn". En: „Het invoeren van extra financiële drempels betekent een rem op de toch al traag verlopende democratise ring van het onderwijs". Uit het oogpunt van de sociale wetgeving, zeggen de decanen, behoren de studenten zeker tot de meest kwetsbare groepen van de samenleving. Van een afgebroken studie word je financieel gezien niet wijzer. Het Is daarom, aldus de nota, consequenter om studieschuld en diploma aan elkaar te ver binden. De decanen spreken tenslotte een sterke voorkeur uit voor het derde minder- heidsvoorstel van de commis sie Andriessen: invoering van studieloon. Ze zeggen dat on derwijs gratis behoort te zijn en noemen het schrikbeeld van hoge studieschulden „een rem op de maatschappelijke en in dividuele ontplooiing". (ADVERTENTIE) in 21 light-proof tinten herstelt de kleur varffrw haar. BETER DAN BEST! GRONINGEN (ANP) Gro- ninger Studenten Bond, Gro ninger Studenten Raad en stal actiecomité hebben voor 24 er 25 mei een collegestaking aan de Groningse rijksuniversitei' uitgeroepen. De collegestakin; is gericht tegen de verhoging van de collegegelden tot dui zend gulden. Op verschillende institute: en laboratoria zullen bijeen komsten gehouden worden waar men zal bespreken hor men het beste verzet kan bie den tegen de bezuinigingsmaat regelen voor het hoger onder wijs die door de regering zijl aangekondigd voor het komen de academisch jaar. (ADVERTENTIE) Wanneer u nu uw oude orgel inruilt voor 16 juni 1972 dan verdient u bij aankoop van een nieuw HAMMOND orgel maar liefst 500 gulden extra boven de normale inruïlwaar- de. Snel dus naar onze zaak en vraag vrijblijvend inlich tingen o.a. ook over de gunstige financieringsmoge lijkheden tot 5 jaar. Met eigen muziekscholen, waar voor het "volgen van de lessen het bezit van een eigen instrument niet noodzakelijk is. GORINCHEM Langendijk 54 DORDRECHT: Grote Markt 1 Tel. 01830-24023 Tel. 01850-31241 Brieven voor deze rubriek moeten met volledige naam en adres worden ondertekend. Bij publikatie zullen deze verm'eld worden. Slechts bij hoge uit zondering zal van deze regel worden afgeweken. Naam en adres zijn dan bij de redactie bekend. Publikatie van brie ven (verkort of onverkort) betekent niet dat Js redactie het in alle gevallen eens is met inhoud, c.q. strekking. Maar al te vaak bekruipt mij het gevoel dat de naam Stampersgat is ontleend aan het feit dat de verenigingsbe sturen van dit dorp bij tij_d en wijle hun dirigenten, trainers en carnavalwagenontwerpers een trap tegen hun achterste plegen te geven. Ik belief ech ter niet te geloven dat een door iets dergelijks ontstane groepje van „weggestampten", dat overigens door de ijver der besturen gestadig groeit, louter zou bestaan uit misluk kelingen. Wel uit naïevelin gen; niet zo zeer wat betreft hun prestatie, als wel dat ze er telkens weer rijn ingetrapt. Ook de oefenmeester Gossen had beter moeten weten. Als hij gelet had op de benamin gen van straat en plein in deze gemeente, dan zouden hem wel de namen van wet houders en directeuren zijn opgevallen, doch niet diie van de voetballers, muzikanten en carnavalwagenbouwers. De heer Gossen heeft een beroep dat vraagt om een goede be kendheid, wil hij althans brood op de plank hebben. Nu hierop een fnuikende inbreuk wordt gemaakt, wil ik hem vragen te bedenken da zo iets geenszins 's voetballers schuld kan zijn. In deze dorpsvereni gingen is namelijk de demo cratie zo ver zoek, dat ik per soonlijk heb ervaren dat leden van de plaatselijke muziekver eniging zelf niet wisten wie de voorzitter van hun vereni ging eigenlijk was, terwijl er duidelijk in de parochiegids stond vermeld, diat het een bedrijfsdirecteur moest zijn. Echter, met de recente kwes tie „Gossen" krijg ik toch weer hoop dat eens de jonge mensen van Stampersgat gaan inzien dat individualisten zoals groepsleiders, dirigenten, trainers en ontwerpers geen wegwerpmensen rijn, die naar de poppetjes van het bestuur moeten dansen, doch dat ook zij het recht hebben tot het verkrijgen van levensgeluk, dat ze in samenwerking met de vereniging hebben ver diend. Toen de Schutters wa ren gepromoveerd, zat het ge hele bestuur aan een tafel geschaard om gelukwensen in ontvangst te kunnen nemen. Nu de Schutters rijn gedegra deerd, heb ik de Schutters zelf let wel als een stel sportieve kerels leren kennen. Maar wat doet nu het bestuur? GossenGossiemijne... STAMPERSGAT SJEF VISSENBERG In dit blad van zaterdag jl- wordt de Nederlandse rege ring verweten dat zij de missi onarissen in de kou laat staan. Normaal wordt de premie voor dit soort (vrijwillige) verze keringen door de werkgever „betaald". Maar zij hebben geen werkgever". Dat wil ik ten stelligste ontkennen! De kerk (in dit geval de rk) is hun werkgever. Dus heeft de rk- kerk ook te zorgen voor de verzekering van zijn missiona rissen. Missie bedrijven is geen particuliere hobby van een paar mensen, maar een opdracht, die Christus aan zijn hele kerk gegeven heeft. De kerk heeft deze taak weer ge delegeerd aan mensen die daartoe roeping gevoelden, maar blijft uiteraard verant woordelijk, óók voor de mate riële verzorging van deze mensen. Het is niet de Neder landse regering die de missio narissen in de kou laat staan, maar de rk-kerk als geheel. In ieder geval is dit schandalig. TETERINGEN I. VAN WESTENBRUGGE- (Van onze redactie buitenland) BRUSSEL/PARIJS/BONN Het drukke pinksterverkeer heeft in België, Duitsland en Frankrijk dit jaar in totaal 290 doden geëist. De Belgische rijkswacht heeft gisteren de eindbalans kunnen geven van de verkeersongeval len, die zich in het pinkster- weekeinde (20, 21 en 22 mei) op de Belgische wegen hebben voorgedaan. Er werden 21 do den, 202 zwaargewonden en 476 lichtgewonden geteld. Bij verkeersongelukken tij dens het Pinksterweekeinde zijn in Frankrijk 163 mensen omge komen en 2.627 gewond ge raakt, van wie 943 zwaar. Het vorig jaar kwamen er in het pinksterweekeinde 153 mensen om het leven. In West-Duitsland kwamen met de Pinksterdagen bij ver keersongelukken 106 mensen om, verleden jaar ruim 190.

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1972 | | pagina 11