SLAG OM HET WATER BEGONNEN Sluis herdenkt zijn .«meneer Van Dale" Rechtsbescherming ongeboren leven in nieuwe abortus wetgeving onvoldoende PMC Muziekfestijn met o.a Farce Majeure en Willem Nijholt bekend van radio en t.v. vrijdag 9 juni Turfschip Breda 't is sterk... Kruisinga wijst eenzijdige critici terecht DE SCHEPPER VAN HET GROOT NEDERLANDS WOORDENBOEK DR. PAUL SPORKEN: Overtollige tv-apparatuur van NOS naar de West EUROPESE HAVEN- COMPETITIE MOET WORDEN VOORKOMEN SANOSTOL SANOSTOL binnenland buitenland Niet zuinig UITNODIGING TOESTEL ECONOMISCHE GROEI NIET AEREMMEN MAAR BETER INRICHTEN Beginstadium ondergoed sterker....»dus voordeliger Zaterdag 13 mei 1972 IS (Van een onzer verslaggevers) DEN HAAG „Inderdaad wordt nu de slag geleverd om onze drinkwatervoorziening", zegt dr. J. Voerman, „waarbij het er inderdaad om gaat of we in de toekomst nog voldoende en behoorlijk water hebben". De „slag om het water" zal worden gewonnen meent dr. Voerman, secretaris van de „VEWIN", de vereniging van exploitanten van water leidingbedrijven in Neder land, waarbij praktisch alle waterleidingbedrijven zijn aangesloten: „Maar voor die overwinning moet betaald worden. Behoorlijk betaald worden". Per jaar verbruikt Nederland momenteel 900 miljoen kubie ke meter leidingwater. Onge veer 300 miljoen kubieke me ter hiervan wordt (direct of indirect) betrokken uit de Rijn en de Maas. Binnen 25 jaar hebben wij Ne- idarilanid'ers ongeveer 3 miljard kubieke meter leidingwater no,dig. Maas en Rijn zullen daarvan minstens 2 miljard kubieke meter moeten leveren. „Aiain de rivieren zal het niet liggen", zegt dr. Voerman, „die dragen water genoeg aan. „Waar het wèl aan kan liggen, zijn wijzelf. Wij, die Sn steeds grotere hoeveelheden water nodig hebben, en die in steeds sterkere miate datzelfde waiter vervuilen. Dr. Voerman: zon der de wet op de verontreini ging van het oppervlaktewater, zoals dat ambtelijk heet, zou onze strijd om het drinkwater bi/j voorbaat verloren zijn". Het merendeel van het water dat momenteel uit onze kra nen stroomt, wordt uiit de gronid gewonnen; het opper vlaktewater (kortweg: het wa ter uit de grote rivieren) voor ziet momenteel slechts voor éénderde deel in de behoefte. Maar voor zeer grote delen van het land waar nu nog grondwater wordlt gebruikt, zal het nodig zijn maatregelen te treffen om óók (althans ge deeltelijk) op oppervlaktewa ter over te gaan. Omdat we het met het grondwater niet aankunnen, wat- onze behoef ten betreft. Daarom hebben we het rivier water nodig. Wat betekent dat w" spaarbekkens nodig heb ben, dat we infiltratiegiebdeden moeten maken, dat we het wa ter moeten zuiveren. „Want dat is een zeer nadelig ge volg", zegt dr. Voerman, „van de- noodgedwongen verder gaande overschakeling. Opper vlaktewater moet zeer inten sief gezuiverd worden voordat het te drinken is. En ook dan nog is de simaiak, over het al gemeen, een stuik minder dan van het grondwater. Het beste water hebben ze overigens op de Veluwe". Maar die mindere smaak, en het extrageld dat we moeten uitgeven, is de prijs die we moeten betalen voor onze steeds toenemende behoefte -aan water. Dr. Voerman: „Deels heeft die toename natuurlijk te maken met de bevolkingstoename. Maar daarmee verklaar je niet de totale stijging. Wij rekenen er domweg mee dat over zo'n 25 jaar de behoefte aan lei dingwater minstens driemaal zo groot is als nu. Andere fac toren die hiertoe bijdragen zijn, naar onze mening, de be tere woningen. Ik bedoel: nieuwbouwhuizen zijn over het algemeen voorzien van bad,- en douche-inrichtingen. Dat kost erg veel water. Dan speelt ook nog de factor wel vaart mee. Niet alleen dat steeds meer mensen hun au tootje moeten wassen', of hun tuintje dienen te besproeien, die mensen hebben ook steeds minder behoefte om te letten op zuinigheid. Voordat een ku bieke meter water uit je kraan is gestroomd, heb je het ding toch wel behoorlijk lang open staan. En zelfs als er een ku bieke meter zo maar weg stroomt kost het je niet meer dan 70 cent. Wat voor de meeste mensen vandaag de daig niet een bedrag is om een buil aan te vallen". Wat aansluit bij een uitspraak van minister Stuyt van Volks gezondheid, die de aankondi ging lanceerde dat het drink water duurder zou worden. De bewindsman zei daarbij, niet van plan te zijn het steeds groeiende waterverbruik af te remmen, maar wél het onnodig watergebruik tegen te gaan. Voorlichting moet dit bewerk stelligen, terwijl óók effect wordt verwacht van de prijs verhoging. Dr. Voerman: „Op het ogenblik ds het echt niet zo dat we op elke druppel moeten besparen. Maar de mogelijk heid dat die tijd wèl komt is natuurlijk nooit uitgesloten. En verder komt daar nog bij, dat het verwerven van goed water een te kostbare zaak is, om dat water weer met liters tege lijk nutteloos te laten wegstro men". Het Rijksinstituut voor de Drinkwatervoorziening stelt momenteel plannen op die voorziening ook in de toe komst moeten waarborgen. Een reeks spaarbekkens en in filtratieobjecten worden ge pland. Gedetailleerde gegevens hierover zijn nog niet bekend; maat vaststaat dat naast de Biesboseh (waaraan reeds wordt giewarkt) spaarbekkens tot stand moeten komen in Zeeland, m Dilmibumg aan de Maas, en in Groningen, terwijl uiteraard het IJsselmeer ook als zoidanig zal moeten gaan functioneren. Dr. Voerman. „Er moet veel gedaan worden, en veel geld worden uitgegeven, om in de toekomst het water uit de kraan te laten stromen. Wat door het grote publiek enigs zins onderkend wordt. Soms denk ik wel eens dat het water uit de leiding voor de mensen een tè vanzelfsprekende zaak 1 Een hap gezondheid vol vitaminen o.a. A, D3, C, BI, B2. UNIGURAN.V.-AMSTERDAM (Van onze correspondent) SLUIS Op 19 mei a.s. zal te Sluis de 100e sterfdag worden herdacht van Johan Hendrik van Dale, hoofdon derwijzer en archivaris te Sluis, die vooral bekendheid kreeg als grondlfegger van het Groot Nederlands Woorden boek, waarvan vorig jaar de negende druk verscheen. Sluis wil de nagedachtenis van deze bekende stadgenoot eren met een academische zitting in de gotische raad zaal van het stadhuis, een kranslegging bij het monu ment van Van Dale, dat in 1924 door zijn vrienden werd opgericht op de Sluise stadswallen, een toneelspel door de door Van Dale in 1864 heropgerichte rederij kerskamer „D'Oranjebloem" en een muzikaal gebeuren in de vorm van een taptoe. „Van Dale" is in het Ne derlands taalgebied een be naming van een begrip en in de loop der jaren tot een bijna spreekwoordelijke zaaknaam geworden. Slechts weinigen denken daarbij aan de schepper van dit arsenaal van de Nederlandse taal: de op 15 februari 1828 in het stadje Sluis geboren hoofd onderwijzer en archivaris J.H. van Dale. Naast zijn levenswerk „de" Van Dale, die zijn naam thans, een eeuw na zijn dood in 1872, nog bij honderddui zenden levend houdt, wordt in zijn geliefde Sluis Van Dales nagedachtenis in her innering gehouden door het borstbeeld op de stadswallen, een op de Algemene Be graafplaats opgericht grafmo nument, terwijl ook de open bare lagere school en een straat naar hem zijn ver noemd. Maar het grootste gedenk teken, dat deze hoofdonder wijzer voor zichzelf oprichtte is toch wel zijn woorden boek. Door de „Van Dale" blijft zijn naam in de Neder landse volksgemeenschap, hoewel meni'g gebruiker van het woordenboek zich niet realiseert, dat de samenstel ler van de eerste editie „slechts" een hoofdonderwij zer was, en geen taalkundi ge, geen filoloog met doctors titel. Zoals gezegd, was Van Da- Ie behalve lexicograaf ook nog archivaris en actief op het gebied van het onderwijs. In 1854 tot hoofdonderwij zer in Sluis aangesteld aan de school, welke thans nog zijn naam draagt, werd hij al spoedig een van de stuwende krachten voor het culturele leven van het stadje. Naast zijn activiteiten voor het plaatselijke Nutsdepartement was hij een van de herop richters van de rederijkerska mer „D'Oranjebloem" en me dewerker aan de Sluissche Courant. Ter bevordering van de werkverschaffing hielp hij een kantwerkschool stichten, welke tot de Twee de Wereldoorlog heeft be staan. En toen de behoefte van de gemeente Sluis aan een wegverbinding met Nieuwvliet zo groot werd, dat men besloot tot een per soonlijke stap bij het ministe rie in Den Haag, maakte Van Dale de lange tocht mee om als woordvoerder op te tre den. Talrijke publikaties op taalkundig en historisch ge bied verschenen van zijn hand, zowel in boekvorm als in tijdschriften. Toch was het vooral de taalkunde, die zijn volle belangstelling had en die resulteerde in werken als de „Nederlandse Spraak kunst" en „Zinsontleding", uitgaven die verschillende herdrukken beleefden. Vóór hij tot zijn vermaarde woor denboek kwam, had hij op lexicografisch gebied ook reeds gepubliceerd een „Taalkundig handboekje of alfhabetische lijst van alle Nederlandse woorden, die wegens spelling of taalkun dig gebruik aan enige beden king onderhevig zijn", een jeugdstudie, die als eerste aanloop tot zijn latere levens werk gezien kan worden. Ondertussen begon de lexogra-fische autodidact uit het toen afgelegen Sluis naam te maken en toen men zo omstreeks 1865 aan de samenstelling van het „Woor denboek der Nederlandsche Taal" begon, nodigde men van Dale uit tot de redactie toe te treden. Hoe vererend deze blijk van waardering voor de arbeid van deze hoofdonderwijzer zonder eni ge academische vorming op filologisch gebied ook was, hij zou er zijn dierbaar Sluis voor moeten verlaten en zich in het verre Holland vestigen en dat viel hem en zijn echt genote te zwaar. Hij wees deze uitnodiging dan ook af. Hij hield zich toen maar aan de redaktie van zijn ei gen „Nieuw woordenboek der Nederlandsche Taal" waarmede hij inmiddeld be gonnen was. Dit werd uitein delijk het werk, waarvan men niet meer goed weet of Van Dale een begrip is dan wel de naam van een mens. Vanzelfsprekend is het al fabetisch ordenen van de taalschat van zijn tijd geen greep in het luchtledige ge weest. Ieder nieuw woorden boek is een herziening van een vorig woordenboek in het licht van zijn tijd. Van Dale is dan ook eigenlijk niet meer dan een schakel in de ketting. Zijn werk was weer een bewerking van een in 1864 verschenen woorden boek van I.M. en N.S. Ca- liseh, welk woordenboek te rugging op het in 1843'46 verschenen Nederlands-Fran se deel van het vertaal-woor- denboek van S.J.M. van Moock, dat weer een direkte voorvader had in een Frans- Nederlands woordenboek vah 1708—1710... Meneer Van Dale, zoals hij staat gebeeldhouwd op de wallen Inderdaad een schakel in de ketting. Maar de sterkste, want ook al stonden er in de eerste uitgave nog „gestor ven woorden", voor de eerste maal was ook de gehele le vende taalschat met weten schappelijke nauwkeurigheid en afdoende bepaling te boek gesteld. Een tijdperk, dat door de versnelde ontwikke ling op veel gebied voor een klaar begrip dringend be hoefte heeft aan een gerevi seerd, bijgesteld en ver rijkt taalinstrument, levert hij, de autodidact, het toe stel. De eerste uitgave van het woordenboek kostte in 1872, compleet gebonden f 6,50 en thans f 99,- een vergelijking die echter enigszins mank gaat. Ten eerste was de koopkracht van de gulden van Sluis. toen vele malen (10 a 15) hoger dan op het ogenblik en ook is de laatste uitgave wel wat omvangrijker dan de eerste. Van Dale mocht de uitgave van zijn omvangrijk werk niet meer beleven. Hij werd, zoals men dat zei, door de pokken „weggehaald". Aan dat einde zit een tra gisch verhaal vast. Voor deze epidemie was hij zó beducht, dat hij geen huis, waar een zieke lag, passeerde of hij sloeg zijn regenscherm open en hield het afwerend voor zijn borst. De goede man meende op deze manier gespaard te blijven. Bij de hevigheid, waarmede de plaag woedde, was de fysiek zwakke geleerde wel het lichtst vatbaar. Hij werd slechts vierenveertig jaar. Niet alleen in Sluis, maar ook ver daarbuiten is zijn naam bekend geworden. Hij werd tijdens zijn 44-jarige leven o.a. benoemd tot lid van het Historisch Genoot schap in Utrecht (1854), van het Zeeiuiwsch Genootschap der Wetenschappen (1857), van de Acedémie d'Archiolo- van de Académie te Antwer pen, van het Comité Flamand de France te Duinkerken, van het Fries Genootschap voor geschiedkunde, oudheid en taalkunde, van de Maat schappij der Nederlandse Letterkunde (1857), van de Société Royale des beaux- arts et de littérature de Gand, van de Société histor- archéol et littéraire de la ville d' Ypres et de l'ancien- ne Ouest-Flandre van de „wa re van Duyses vrienden" te Dixmuiden en van de Mij der Nederlandsche Letter kunde „De taal is gansch het volk" te Gent. Van Dales grote kennis der Nederlandse taal stelde hem in staat de archieven van Sluis zodanig te lezen en te publiceren, dat hun in houd begrepen kon worden en als stadsarchivaris bezat hij een enorme kennis van hun inhoud. Meer dan ooit is hier zijn verdienste gebleken toen in 1944 door oorlogsge weld het rijke archief prak tisch geheel verloren ging. Wie thans iets meer wil we ten van de historie van Sluis, wordt dit gemakkelijk ge maakt door het werk van deze pionier. A. VAN BEIJSTERVELD (Van een onzer verslaggevers) NIJMEGEN „De katholieke kerk heeft in haar uitspra ken weliswaar niet letterlijk gezegd: abortus provocatus is onder die en die voorwaarden geoorloofd. Maar ze heeft wel altijd aanvaard, dat in bepaalde situaties 't leven van de foetus mag worden opgeofferd ten gunste van de moe der, indien haar leven of gezondheid ernstig wordt be dreigd. Het is in strijd met de waarheid als men beweert dat de kerk elk afbreken van het menselijk leven-in-ontwikkeling ten gunste van ernstige belangen van de betrokken vrouw altijd en op absolute wijze als moord zou hebben veroor deeld". Aldus dr. Paul Sporken, ethicus en directeur van het Mgr. Bekkerscentrum van de Nijmeegse universiteit, in een artikel over de abortus in het weekblad De Bazuin van 14 mei aanstaande. In dit artikel gaat dr. Sporkeh in op de standpunten over de abortus, zoals deze door de KVP, de gezamenlijke christelijke par tijen en door de regeringspar tijen geformuleerd zijn en uit eindelijk in het zogenaamde regeerakkoord hun weerslag hebben gekregen. Als ethicus vindt hij het niet gelukkig, dat in deze standpuntbepaling zo sterk de nadruk wordt ge legd op de „medisch-sociale indicatie". Ethisdh gaat het volgens dr. Sporken niet om de vraag, of er sprake is vam deze of die indicatie, maar of men eerlijk kan zeggen: in deze situatie hebben wij geen andere moge lijkheid dian die vain abortus provocatus. Een dergelijke ethische benadering brengt ook met zich mee, dat men zioh niet kam beperken tot een verruiming van de abortus wetgeving, maar meer aan dacht gaat bestaden aan ande re mogelijkheden om onge wenste zwangerschap te voor kom en, zoals seksuele opvoe ding en antl-oomiceptie. Het houdt ook in, dat men eerst mioet proberen het probleem langs andere wegen op te los sen, bijvoorbeeld door hulp verlening op psychologisch, so ciaal en financieel niveau. Niettemin acht dr. Sporken een correctie op de huidige wetgeving gewenst. Deze oor- reotie betekent nliet, dat elke abortus die binnen de term van de wet wondt uitgevoerd ethisch verantwoord zou zijn. Als iemand op grond van dit laatste zegt, dat de katholiek die meewerkt aan een we-tge vimig waarbij abortus provoca tus wordt toegestaan, zich niet langer katholiek mag noemen, dan getuigt hij volgens dr. Sporken daardoor bepaaldelijk niet van een genuanceerd in zicht in de werkelijke proble men en in de geschiedenis van de katholieke ethiek, noch van de verdraagzaamheid en de eerbied voor 't geweten van de medemens, zoals die door Je zus van Nazareth worden ge- eist. Daarmee is evenwel niet ge zegd, dat men geen bezwaren zou kunnen maken tegen de verruiming van de wetgeving, zoals deze in het regeerak koord is aangekondigd. Naar de mening van d-r. Sporken is de rechtsbescherming zoals die volgens het huidige regeerak koord aan het ongeboren leven wordt geboden, minimaal en zelfs te gering. (ADVERTENTIE) Verkoudheid? Lusteloosheid? Slechte eetlust? Slechte groei? Slechte concentratie? Sch ooimoeheid? HILVERSUM (ANP) Het NOS-hestuur heeft besloten overtollige tv-apparatuur, zo als camera-installaties, moni toren en montagetafels, alle voor zwart-wit, te schenken aan de tv-maaitschappij in Su riname en de Nederlandse An tillen. De materialen kan men gra tis aanbieden, omdat ze bij de NOS reeds afgeschreven en niet meer in gebruik zijn, aan gezien men steeds meer op keurem-tv overgaat. Bannen twee jaar zullen NOS en om roepen, aldus N OS-voorzitter Sohiittenhelm op een perscon ferentie na de vergadering, geen zwart-wit beeld meer ge bruiken. Waarschijnlijk zal diat in heel Europa zo zijn. De NOS zal tevens twee on- derhouidsteabnidi voor enkele welken naar Suriname en de Antillen zenden om de ge schonken apparatuur te instal leren en de technici ter plaat se te instrueren. Voor hun overtocht betaalt de stichting Sticusa. Men wacht nog op de goedkeuring van de regerings commissaris voor de omroep. Voorts heeft het bestuur de raad van beheer machtiging gevraagd voor het uitgeven van 3,7 miljoen gulden voor ht aanbrengen van het zoge naamde Sprinkler-brandbe- veiligingsssytemen in de nieuwbouw van de fv-maiat- scbaippij. Voor het lopende jiaar heeft de NOS 1,3 miljoen gulden aan investeringen uitgetrok ken. ONVERWACHTE WAS van de rivier de Comai in Midden- Texas heeft de verwoesting veroorzaakt van een dorpje, waarbij vier mensen omkwa men. Honderden zijn geëvacu eerd, tientallen zitten nog op daken en in bomen. OOK HET BAANVAK Utrecht-Arnhem is thans voor zien van de automatische treinbeïnvloeding (atb), een waarschuwingssysteem waar bij de machinist op de nade ring van langs de baan aange geven gele of rode stoplichten of voorgeschreven snelheids beperkingen wordt geatten deerd via een luid belsignaal. Als de machinist niet reageert en doorrijdt, gaat er een alarmbel keihard rinkelen. Mooht hij dan nog niet ingrij pen, dan treedt automatisch de noodrem in werking. (ADVERTENTIE) (ADVERTENTIE) Verder optreden van het kwartet Ruud Bos en het Gewestelijk Orkest o.l.v.Hans van den Hombergh. Aanvang 20.15 uur. Toegang /7.50 per persoon, inclusief plaatsbespreken. Kaarten bestellen per postgiro 1752 t.n.v. PMC-Zaandam met vermelding van "Turfschip Breda" en het aantal gewenste plaatsen. Betaling dient 1 week voor uitvoering binnen te zijn. (Van onze parlementaire redaktie DEN HAAG/ROTTERDAM Staatssecretaris Kruisinga (Verkeer en Waterstaat) is het niet eens met die critici, die stel len dat het eenzijdig afremmen van onze economische groei het middel is om alle kwalen van het leefmilieu te genezen. Voor Europese havenbeheer ders, in Rotterdam bijeen, zei hij gisteren, dat het in de eerste plaats niet mag gaan om afremming van de econo mische groei, maar om een betere richting aan die groei te geven. De bewindsman erkende dat naaste positieve effecten zeer ernstige knelpunten zijn ont staan door de baast ongebrei delde uitbreiding van de Euro pese havens. Spanningen o; de arbeidsmarkt, huisvestings problemen en een sterke be lasting van het woon- en leef klimaat en van het natuurlijk milieu zijn de keerzijde van de medaille. Nauwelijks vier jaar geledein spraken veront ruste mensen voor dovemanso ren. De staatssecretaris is blij niet, de grote belangstelling al- lerweg voor de economische groei en de negatieve gevolgen daarvan. Overigens dreigt juist nu en aanzien van het begrip van de economische groei een merkwaardig misverstand te ontstaan. Vandaag, zo stelt de bewindsman, wordt het afrem men van de economische groei langzaimerbjajnid een heilige koe. Dat is een onzuivere en onjuiste opstelling. Economi sche groei is onontkoombaar. Hij moet alleen anders, beter worden gericht op de schaars te aan goederen als zuivere lucht, zuiver water een stilte. verband pleit de voor een ande re beretcenwig van het natio naal inkomen. Daarbij zullen zodanige maatregelen moeten worden genomen, dat de eco nomische groei met die scha delijke neveneffecten wordt omgezet in een groei zonder dlie schadelijke effecten. Een waarlijk gecoördineerd Europees havenbeleid is daar voor 'noodzakelijk. Helaas is dat beleid, nog maar een in beginstadium en breiden de Europese havens zich nog te zelfstandig uit. In de toekomst moet die „haven-competitie" worden voorkomen. „Als voor naamste doel ziet de staatsse cretaris dan ook een coördina tie vain de investeringen van infrastructurele werken in zeehavengehieden. Aan het opbieden tegen elkaar moet een einde komen. (ADVERTENTIE) Verkoudheid? Lusteloosheid? Slechte eetlust? Slechte groei? Slechte concentratie? Schoolmoeheid? gen hap gezondheid vol vitaminen o.a.A, D3, C, B1.B2. UNICURA N.V,-AMSTERDAM Het is Hollandia ondergoed: sterker, dus voordeliger. Puur katoen. Zit prettig. Fris wit. Blijft in model. Makkelijk te wassen ook. Ondergoed van Hollandia, Daar zit u goed mee

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1972 | | pagina 15