Hoorspel hoeft niet voor
televisie te bezwijken
JOURNAAL
VAN NOS
UIT 1940
z
HERWAARDERING SOCIALE TAAK NOODZAKELIJK
radio
televisie
VERLOREN
EXPERIMENT
■■■■■■■■I
Vrijdag 12 mei 1972
11 13
(Van onze rtv-redactie)
FRANKFURT Maakt het hoorspel een crisisperiode
door; is het ten dode gedoemd of misschien zelfs al wel
overleden? Of is het zo, dat nog nimmer tevoren in de
geschiedenis van het radio-drama een breed samenge
stelde groep luisteraars met zo'n intense aandacht toe
horend, zich om de luidspreker heeft verzameld
maar die in Duitsland op dit
moment praktisch het gehele
repertoire uitmaakt. Een
vorm, diie volgens de heer
Klippert, „een samengaan
van techniek, kunst en we
tenschap is, waardoor een
volledig nieuw element aan
het medium radio wordt toe
gevoegd".
Maar de Duitse opvatting
ontmoette uiterst weinig
waardering bij de hoorspel
makers uit andere landen.
Met name Martin Esslin van
de B.B..C en John Reeves
van de Canadian Broadcas
ting Company uit Toronto he
kelden scherp dlit wat zij
noemden „manupileren met
het radio-drama". Geschikt
voor het Laboratorium, inte
ressant uit een oogpunt van
experiment, maar zeer beslist
niet bestemd om de luiste
raars voor te zetten. Het is
een vergissing om te denken
dat het radiodrama uitslui
tend een avant-gardistische
groep luisteraars heeft over
gehouden, stelde de heer Ess
lin. Alle lagen van de bevol
king zijn nog volkomen be
reid naar het hoorspel te
blij ven luisteren als de in
houd van het stuk, de vorm
waardin het gegoten is èn de
plaats die het in het totale
programma krijgt, goed is.
„Als aan dlie voorwaarden
wordt voldaan, blijft het
hoorspel dijn functie behou
den voor een weliswaar niet
zo'n grote groep luisteraars
meer als vroeger, maar wel
voor een breed samengestel
de groep".
De Nederlandse afgevaardig
de, de dramaturg van de
A.V.R.O.-Radio. J. J. Besanï-
on legde een sterk accent op
de eigen karakteristiek van
Meer dan honderd dramatur
gen, hoofden van hoorspelaf
delingen, producers en regis
seurs, afkomstig uit 22 lan
den hebben zich over deze
problematiek gebogen tijdens
de Internationale Hörspielta-
gung, een congres dat in de
studio's van de Hessischer
Rundfunk in Frankfurt is ge
houden.
Als men hoort, hoe groot de
aantallen luisteraars zijn in
de verschillende landen, dan
zou men in principe geneigd
zijn te spreken over het
hoorspel als een soort van ra
dioprogramma dat zichzelf
overleefd heeft. Maar het
zou dan zeer beslist wel een
te simplistische conclusie
ziijn, gebaseerd op de opvat
ting wan een kleine groep
hoorspelmakers die, angstig
geworden door de grote zuig
kracht van de televisie waar
door grote groepen luiste
raars kijkers zijn geworden,
gekozen hebben voor een
vorm van radiio-draima met
een zo sterk afwijkend ka
rakter dat zij het contact met
de grote massa van de lui
steraars volkomen verloren
hebben. Het zou namelijk
een conclusie zijn, gebaseerd
op Duitse opvattingen die, zo
bleek wel tijdens deze Hór-
spiedtagung, echter allerminst
toonaangevend zijn. Het zijn
met name de Duitse drama
turgen die in de eerste ang
stige crisisperiode die na de
opkomst van de televisie ont
stond een hoorspelvorm heb
ben ontwikkeld met een zeer
steik elitair karakter.
Het is een gegeven feit dat
de raidio publiek verloren
heeft aan de televisie. Maar
het is, zo werd in Frankfurt
duidelijk, niet juist om te
stellen dat de resterende
groep luisteraars naar het ra
dio-drama een elitaire groep
is. De groep hoorspel-luiste-
raiars vertoont een veel gro
tere diversiteit dan de Duitse
programmamakers aanne
men. Nieuwe vormen zijn
noodzakelijk, maar die om
buiging moet niet op de angst
om luisteraars te verliezen
ziijn gebaseerd, maar op
grond van de herwaardering
van de functie viain het totale
medium raidio.
Het moderne Duitse hoorspel,
zo werd betoogd door Wer
ner Klippert van de Saiarlan-
discher Rundfunk, is een vol
ledig nieuwe realiteit; een to
taal-hoorspel waardoor de
radio een kunstvorm op zich
is geworden. Men heeft ge
broken met de traditionele
vorm van menselijke stem
men in een oonereet taalge
bruik, aangevuld of onder
steund met geluidseffecten en
muziek; in plaats daarvan
stelt men het complexe ge
luid zélf op de eerste plaats.
Men schept met een samem-
stefeel van ingewikkeld ge
componeerde geluiden, mu
ziekfragmenten, menselijke
stemmen of op electronische
wijze vervaardigde imitaties
daarvan, een klankenspel
waarmee een fictieve en ab
stracte wereld wordt gecre
ëerd, die door de luisteraar
moet worden vertaald in zijn
eigen realiteit.
het medium radio, dait, in te
genstelling tot de televisie
die een familiaal medium is,
naar zijn mening zal moeten
uitgaan van één luisteraar.
Radio is me! «mger <ie on
persoonlijke informant, die
een stroom van informatie,
cultuur en amusement uit
stoot, maar het is een persoon
lijke stem geworden, die een
voor diie éne luisteraar te al
len tijde begrijpelijke en re
levante hoeveelheid van in
formatie, amusement en cul
tuur aanbiedt. In tegenstel
ling tot vroeger is radio per
soonlijk, dat wil zeggen di
rect identificeerbaar gewor
den.
(Van onze rtv-redactie)
HILVERSUM De mei
dagen van 1940 zijn het on
derwerp van drie program
ma's, die de N.O.S.-televisie
tot en met zondagavond uit
zendt onder de titel „Toen".
De gebeurtenissen die in die
dagen plaatshadden zullen
worden geactualiseerd in de
vorm van een journaal. De
makers van het programma
zijn uitgegaan van de idee
dat er in 1940 televisie was.
Hoe de dagelijkse journaals
er dan uitgezien zouden
kunnen hebben kan men in
deze programma's zien. De
inval van de Duitsers in
Nederland en de gebeurte
nissen die daarop volgden
zijn dus als het ware te
zien door de ogen van de
mensen uit die tijd.
De programma's worden in
zuivere journaalvorm ge
bracht, met nieuwslezers,
filmfragmenten en inter
views. De filmfragmenten
zijn deel authentiek (af
komstig uit historische ar
chieven) deels speciaal
voor dit prgramma opgeno
men. De interviews zijn in
scène gezet. Er zijn ge
sprekken met militairen en
politici, onder anderen de
toenmalige minister-presi
dent De Geer.
De geïnterviewden worden
gespeeld door acteurs. Als
interviewers en verslagge
vers treden op Joop van
Zijl, Ad Langebent en Jan
Roelands. Nieuwslezers zijn
Aad van den Heuvel en
Jaap van Meekren. Voorts
zal er worden geschakeld
naar onder meer een repor
tagewagen in Rotterdam en
naar Brussel en Londen,
waar buitenlandse corres
pondenten commentaar ge
ven op de gebeurtenissen.
De programma's werden ge
produceerd door Mia van 't
Hof, de televisieregistratie
is van Loek Dirkse. De re
gie berust bij Wim Povel.
De tekst werd geschreven
door Herman Wigbold, die
tevens de eindredactie heeft,
heeft.
(ADVERTENTIE)
NEDERLAND I
18.45 (K) De Fabeltjeskrant.
(K) Nieuws.
(K) De grote WaUcnda. Karl
Wallenda is de man die
levensgevaarlijke voorstellingen
op het slappe koord geeft.
(K) Zo moeder, zo zoon. Quiz.
(K) Journaal en weerbericht.
(K) Hier en nu.
Farce Majeure. In dit
programma een selectie van
liedjes uit het afgelopen
seizoen
(K) Herkent u deze melodie
(K) Doek Green. Een vroegere
vriendin van brigadier Wills
heeft veel geld gekregen. Wills
ontdekt dat zij veel omgaat met
een man die verdacht wordt
van roofpraktijken.
Nieuws uit de klassieke en
religieuze discotheek.
(K) Laatste nieuws.
(K) Basketball.
Speelwijze.
18.55
19.05
19.30
20.00
20.21
21.00
21.35
21.40
22.25
22.35
22.40
23.05
18.40
19.15
19.25
20.00
20.15
21.00
21.15
21.30
22.15
22.30
13-45
Noordrijn-Westfalen.
(K) Hier und Heute.
(K) Voor de kleintjes.
(K) De rozerode couch.
(K) Journaal en weerbericht.
(K) Op het spoor van zeldzame
dieren. Natuurfilm over
Europese adelaars.
(K) Verslag uit Bonn.
(K) Het zevende zintuig.
(K) Hawaii-Five-O.
detectiveserie. Een inbreker
maakt een partij diamanten buit
ter waarde van 50.000 dollar.
Hij belt z- lf de politie.
(K) Journaal en weerbericht.
(K) Maar een paar schreden,
film. Er ontstaat een
liefdesverhouding tussen de
40-jarige gehuwde meubelmaker
Obreck en de onderwijzeres van
zijn dochtertje.
(K) Journaal.
18.35
NEDERLAND II
18.45 (K) De Fabeltjeskrant.
(K) Nieuws.
(K) Hier Is Lucy. Lucy koopt
een oud schilderij en denkt dat
het echt is.
(K) Koning Klant. Wegwijzer
voor de oewuste consument.
(K) Journaal en weerbericht.
(K) Afdeling Fraude. Dr. David
Mathews heeft de leiding over
een kliniek voor
zenuwpatiënten. Stamford
vermoedt dat hij. een
kwakzalver is.
(K) 2 voor 12.
(K) Het oproer kraait. Rebelse
liederen.
Toen. De historie herbeleefd in
tv-vorm.
(K) Laatste nieuws.
Den Haag vandaag.
Hoe word ik de computer de
baas
18.55
19.05
19.30
20.00
20.20
21.10
21.50
22.30
22.55
23.00
23.05
DUITSLAND II
18.05 (K) De draaischijf.
Lau' el en Hardy. Stan en
Oliver helpen een vriend bij
het bevrijden van een
jongedame.
(K) Plaatselijke tijd.
(K) Journaal, thema van de
dag.
De commissaris. Een jongeman
gedraagt zich zo vreemd dat hij
zich verdacht maakt.
(K) Terug naar de toekomst.
(K) Dagboek.
(K) Nieuws, weerbericht,
commentaar.
(K) De goede God van
Manhattan. Spel van Ingeborg
Bachmann.
19.10
19.45
20.15
21.15
22.15
22.30
22.45
Kent tot andere gedachten te
brengen. In Parijs wordt de
arrestatie van Trepper
voorbereid.
21.05 Panorama.
21.50 Laatste nieuws.
21.55 (K) Secret Ceremony. Film van
Joseph Losey met Mia Farrow
en Elisabeth Taylor.
BELGIë (Frans)
18.05 Nieuws.
18.10 Gille, Mentor en Sparadrap,
programma over veiligheid.
18.25 Affiches.
18.55 (K) Calimero.
19.00 De laatste wil van Richard
Lagrange, serie.
19.30 Antenne-Soir.
19.45 Journaal.
20.10 Tips voor weggebruikers.
20.15 Neuf millions neuf, intern.
actualiteitenmagazine. Daarna:
(K) Paul Temple: Moord te
München.
22.50 Journaal.
FRANKRIJK (Rijssel)
18.30 Nieuws.
18.35 Leven nu.
18.55 Voor de kleuters.
19.00 Reg. act.
19.25 Réponse a tout.
19.45 Journaal.
20.15 De onbekende van vlucht 141.
20.30 Het leven van de dieren.
20.45 Portret van Talleyrand.
22.05 Tijd om te lezen.
22.50 Laatste nieuws.
DUITSLAND I
18.00 (K) Nieuws uit
18.10 (K) Provinciestation.
BELGIë (Nederlands)
18.00 (K) De Fabeltjeskrant.
18.05 (K) Graven naar het verleden.
18.35 Filmmuseum van de
schaterlach. De leeuw brult
18.50 Helemaal van streek.
19.20 Programma's komende week.
19.33 Keurig Frans; Zoeklicht.
19.39 Mededelingen; Weeroverzicht.
19.45 Journaal.
20.10 (K) Die rote Kapelle, serie.
Trepper reist naar Marseille om
„Hier is Lucy"
vanavond Ned. 2, 19.05 uur.
HILVERSUM I
KRO: 7.00 Nws. 7.02 Het levende
woord. 7.07 (S) Badinerie: klass., se-
mi-klass. en mod. muz. (7.30 Nws;
7.41 Act.) 8.24 Overweging. 8.30 Nws.
8.41 V.d. huisvrouw. 9.40 Schoolradio.
10.00 (S) De beste plaat voor uw ste-
reokop. (10.30 Nws.) 11.00 V.d. zieken.
11.55 Med. 12.00 (S) Van twaalf tot
twee: gevar. progr. (12.22 Wij van het
land; 12.26 Med. t.b.v. land- en tuinb.;
12.30 Nws; 12.41 Act.; 13.00 Raden
maar.) 14.05 Schoolradio. 14.30 (S) In
terlokaal op vrijdag: muz. middag-
mag. (15.30 Nws.) 17.00 Zonder gren
zen: rubr. over missie- en zending.
17.10 (S) Metropole Ork. 17.25 V.d.
kinderen. 17.30 Nws. 17.32 Act. NOS:
17.55 Olypia's Ronde van Ned.
18.00 (S) Licht ensemble met zangsol.
18.30 Nws. 1841 Act. 18.50 Verken
ning: inf. progr. 18.58 Marktber. 19.00
(S) AU-ditie: muz. talentenjacht.
20.00 (S) In antwoord op uw schrij
ven: verzoekpl.progr. 22.00 (S) Voet
licht op: cabaret, show en musical.
22.25 Overweging. 22.30 Nws. 22.40
Den Haag vandaag. 22.50 (S) Goal!:
een sportprogï. met veel muz. 23:55-
24;00 Nws.
HILVERSUM II
AVRO: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymn.
7.20 Dag met een gaatje: lichte platen,
rep. en interv., met om 8.00 Nws, 8.10
Radiojournaal en 8.30 De groenteman.
9.00 (S) Klass. ork.muz. 9.35 Waterst.
9.40 (S) Fragm. uit het Europees
Jeugdmuz.festival te Neerpelt (Bel
gië) 20-jarig bestaan. 10.00 V. d. kleu
ters. 10.10 Arbeidsvitaminen. (11.00
Nws.) 11.30 Horlepiep serie progr.'s
over volksmuz. 11.55 Beursber. NOS:
12.00 Blik op de wereld: inf. progr.
12.30 Overheidsvoorl.uitz. v.d. land
bouw. 12.40 (S) Lichte gramm.muz.
12.50 Recht en slecht, praatje. 13.00
Nws, 13.25 Toerismo: toeristische inf.
uit binnen- en buitenl. 13.50 (S) Pro
menade-Matinee: Dansork. van Rias-
Berlin. 14.25 Spiegel van Duitsland:
inf. en muz. uit de Bondsrepubliek.
EO: 14.55 Ruimte: radiomag. met ge
wijde muz, ber. en een korte overden
king. VPRO: 16.00 VPRO-Vrijdag:
lichte muz., rep., interv., comm., ber.
en telef. reacties. (16.00 Nws; 17.55
Med.)
(18.00 Nws; 18.20 Uitz. van D'66;
20.00 Nws.) NOS: 20.30 (S) Muz. uit
de Narok. VARA: 21.00 (S) Ned. Ka-
merork. en sol.: klass. en mod. muz.
22.30 Het oproer kraait rebelse lied
jes. 22.55 Med. 23.00 Nws. 23.10 Act.
23.20 (S) Pianorecital: klass. muz.
23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM III
NCRV: 7.00 Nws. 7.02 Zing, zing,
zing!: lichte vocale muz. (8.00 Nws.)
NOS: 9.00 Nws. 9.03 Jan Corduwener
Show, met o.a. Europees Popparle-
ment. 10.00 Nw. 10.03 De Eddy Bec
ker show. 11.00 Nws. 11.03 De Vincent
van Engelen Show. VPRO: 12.00 Nws.
12.03 The Joe Blow Show, met o.a.
Top Tien LP's. 15.00 Nws. 15.03 De
Hugo van Gelderen Show met o.a. de
Ned.talige top tien. 16.00 Nws. 16.03-
18.00 Top-30. (17.00 Nws.)
BELGIë (Vlaams)
5.30 Nieuws. 5.33 Wakker met wekker.
6.30 Nieuws. 6.33 Lichte muziek. 8.00
Nieuws. 8.20 Licht klassieke muziek.
9.00 Nieuws. 9.15 Volksconcert. 9.30
De Postiljon. 10.00 Nieuws. 10.03 Or
kest The Hollyridge Strings. 10.30
söh-oolradio. 11.00 Operabladzijden.
12.00 Nieuws, mededelingen en SOS-
berichten. 12.08 Lichte muziek. 12.15
Kleinkunstkroniek. 12.50 Buitenlands
persoverzicht. 13.00 Nieuws, weerbe
richt en toneelagenda. 13.20 Lichte
muziek. 13.55 Beursberichten. 14.00
Nieuiws. 14.03 Schoolradio. (15.00
Nieuws). 15.25 Instrumentale muziek.
16.00 Nieuws en beursberichten. 16.10
Operette- en musicalmuziek. 17.00
Nieuws en mededelingen. 17.10 Lichte
muziek. 17.55 Weegschaal. 18.00
Nieuws. 18.05 Voor de soldaten. 18.28
Paardesportberichten. 18.30 Wegwijs
wezen. 18.45 Sport. 18.55 Taalwenken.
18.57 Lichte orkestmuziek. 19.00
Nieuws, actualiteiten en lichte mu
ziek. 19.40 Keurig Engels. 19.45 Boek
bespreking. 20.00 Kamermuziek. 22.00
Nieuws en De zeven kunsten. 22.20
Casinomuziek. 23.00 Science-fiction-
programma. 23.40-23.45 Nieuws.
Het is een vorm van radio
drama waarmee ook in an
dere landen op bescheiden
schaal wordt geëxperi
menteerd (ook in Nederland
door met name de N.C.R.V.)
