Westers georiënteerde Houphouet
bouwt aan welvarend Ivoorkust
Overzicht van
Russische
protestbeweging
in boekvorm
Hans Keiler gaat weer in Amerika filmen
NOG VOOR
80 a90
PROCENT
EEN
FRANSE
KOLONIE
Marionet
Hausse
Tekort
Huwelijksadvertenties
liggen goed in de markt
in West-Duitsland
RESERVE
GEWELD
TEVREDEN
GENOEG
binnenland
buitenland
OORLOG
COMPUTER
Kroniek
Overzicht
Proces
ABIDJAN, IVOORKUST (AP) Geen president
heeft in zwart Afrika zoveel heilige koeien geslacht
als I elix Houphouet-Boigny van Ivoorkust. Ruim
een decennium volgt hij standvastig een binnen- en
buitenlands beleid waarvoor veel van de nieuwe
onafhankelijke staten in Afrika de neus ophalen.
Hij is uitgesproken pro-
westers en zoals een kennis
hem beschreef een ouder
wetse „laissez faire" kapi
talist, die geen tyd heeft
voor „Afrikaans socialisme"
en die sterk anti-communis
tisch is. Hij betoogt dat de
Sovjet-invloed in Noord-
Afrika en de Chinese pene
tratie in Oost-Afrika de
grootste bedreiging voor het
continent zjjn en beschouwt
het sabelgekletter van de
organisatie van Afrikaanse
eenheid als tfjd verspillen
en een bedreiging van bui-
-ijj
tenlandse investeringen.
Het verdriet zijn talrijke te
genstanders, dat hij met dit
beleid van de Franse kolonie
de meest welvarende staat van
zwart Afrika heeft gemaakt.
De andere Afrikaanse staats
hoofden nemen hem kwalijk
dat hij zich daarbij sterk ver
laat op de hulp van blanken,
hoofdzakelijk Fransen, om dit
land van vijf miljoen mensen
omhoog te stuwen.
Het zwaarst rekenen de
zwarte Afrikanen hem zijn
beleid tegenover Zuid-Afrika
aan, dat uitgaat van vreed
zaam naast elkaar bestaan en
van de dialoog in plaats van
de guerilla, zoals ande
ren willen. Houphouet, die
geen aanhanger is, van de
apartheid ziet Zuid-Afrika als
een bolwerk tegen communis
tische penetratie. Zuid-Afrika,
zo betogen waarnemers hier,
is bovendien een aantrekkelij
ke markt voor Ivoorkust en
economische vooruitgang telt
heel zwaar bij Houphouet.
In het afgelopen decennium
bedroegen de buitenlandse in
vesteringen naar schatting 600
miljoen dollar, waarvan een
zeer groot deel uit Frankrijk
kwam. Dit bedrag zal waar
schijnlijk tegen 1980 verdub
beld zijn.
Houphouets westerse instel
ling heeft bij hen die zich
zorgen maken over de buiten
landse economische invloed
scheldnamen bezorgd als de
Oom Tom van Afrika, een
Franse marionet, een zwarte
Fransman.
Maar Houphouet, die stevig
in het zadel zit als leider van
de enige toegelaten pairtij in
Ivoorkust, wijst op de voor
uitgang vian zijn land. De
hoofdstad telt tal van wolken
krabbers, goed-gevulde win
kelcentra, dubbelbaans auto
wegen en het ultra luxueuze
Ivoire Hotel dat 35 miljoen
dollar heeft gekost.
Houphouet (midden) tijdens een parade in de hoofdstad Abidjan.
De lichte industrie groeit op
indrukwekkende wijze en er
heerst een hausse in de bouw
vakken. Het krioelt van de
schepen in de' teven, welke
beschouwd wordt als de beste
van West-Afrika die de gesta
ge stroom van produkten uit
het binnenland hout, koffie,
cacao, bananen en andere
landbouwprodukten expor
teren.
Het bruto nationale produkt
neemt reeël per jaar met ruim
8%, oftewel meer dan het
dubbele van de groei in de
meeste andere landen van
zwart Afrika toe. Het is waar
schijnlijk, dat omgeslagen
over de bevolking het bruto
nationale produkt in 1971 on
geveer 300 dollar per inwoner
bedroeg.
De toekomst van het land is
vastgesteld in het ambitieuze
ontwikkelingsplan 1971-1975
dat 900 miljoen dollar zal ver
gen. Het voorziet in uitbrei
ding van de nieuwe reeds in
gebruik genomen haven te San
Pedro, 320 km ten westen van
Abidjan, die nieuwe maagde
lijke wouden en andere land
bouwkundige en minerale
schatten voor de buitenwereld
toegankelijk zal maken. Vol
gend jaar zal in de Bandame
rivier in het centrum van het
land bij Kossou een nieuwe
stuwdam gereed komen waar
door de elektriciteitsproduktie
van Ivoorkust verdubbeld zal
worden. Er zal ook een begin
worden gemaakt met het
transformeren van 4000 ha
oerwoud in de Afrikaanse Ri
viera, die twee miljard dollar
zal kosten. Het is het meest
ambitieuze ontwikkelingspro
ject in Afrika dat van Abidjan
het toeristische Mekka van het
continent moet maken.
Frankrijk stopt jaarlijks ve
le miljoenen in het land, dat
zoals een buitenlandse diplo
maat zei „nog altijd voor 80
tot 90 procent een Franse ko
lonie is". De Franse kolonie
in Ivoorkust telt naar schat
ting 50.000 leden, tegen 10.000
tqen het land in 1960 onafhan
kelijk werd. 7000 van hen hel
pen bij het besturen van het
land en Fransen staan ook aan
het hoofd van de grote onder
nemingen en van bakkerijen,
Straatbeeld uit Ivoorkusts hoofdstad.
bars, restaurants, kapsalons en
honderden andere kleine be
drijven.
De Franse aanwezigheid on
derstreept het zwakke punt
van Ivoorkust een tekort
aan bekwame krachten die
zonder hulp van buiten af het
land en de ondernemingen
kunnen leiden. Het aantal
Amerikaanse, Britse, Duitse
en Israëlische beleggers neemt
ook steeds toe.
De buitenlandse hulp, speci
aal die van de Franse rege
ringsadviseurs hebben geleid
tot een hoge graad van effi
ciency in Ivoorkust, welke
men in veel andere Afrikaanse
staten mist. Dit blijkt uit de
goede telefoonverbindingen en
het goed functioneren van
overheidsinstellingen. De in
heemse bevolking dringt ech
ter steeds meer aan op een
groter aandeel in de welvaart,
die zij overal rond zich zien
en de regering probeert hierin
te voorzien door beter onder
wijs en betere opleidingen en
het stimuleren van initiatieven
van de inheemse bevolking.
FRANKFORT (AP) Er is een hausse in huwelijks
advertenties in West-Duitsland. De Frankfurter Rund
schau publiceert per week 300 a 400 contactadvertenties,
tien keer zoveel als een decennium geleden.
Alfred Koenig, hoofd van de
afdeling annonces van het
blad, zegt: De Duitsers zijn
eenzamer dan zij ooit geweest
zijn, speciaal in onze grotere
steden. Als je in een hoog
flatgebouw woont of werkt
ken je waarschijnlijk niet
eens je naaste buren".
Koenig zegt, dat contactad
vertenties sociaal aanvaard
worden om voor 30 of 40-
jarigen partners in Duitsland
te vinden. Het is niet onge
bruikelijk, dat ouders adver
tenties plaatsen voor hun kin
deren, zoals de volgende wel
ke .uit een landelijk dagblad
werd genomen: „Wij zijn een
gezin in goede doen dat een
echtgenoot zoekt voor onze
dochter zonder dat zij daarvan
op de hoogte is. Zij is 24 j aai
en heeft een vooraanstaande
functie. Zij is 1.68 m, brunet
te, protestant intelligent, aar
dig. prettig karakter en zal
land erven dat over een aantal
jaren miljoenen waard zal
zijn".
Koenig vertelt dat gemid
deld 10 a 15 antwoorden ont
vangen worden op de huwe
lijksadvertenties in de Rund
schau. „Vroeger kwamen er
wel meer dan 100 antwoorden
binnen, maar deze waren af
komstig van vrouwen en be
stemd voor mannen geboren in
het begin van de jaren '20
wier leeftijdsgroep door de
oorlog wel zeer werd uitge
dund.
Het aantal vrouwen boven
de 40 is in West-Duitsland
twee miljoen groter dan man
nen in dezelfde leeftijdsgroep.
Daarentegen zijn er in het na
oorlogse Duitsland veel meer
jongens dan meisjes geboren
en er is een grote vraag naar
huwbare frauleins tussen de
20 en 30.
Om de markt af te tasten
plaatste een verslaggever vol
gende advertentie: „Ameri
kaan, Duits sprekend, 29 jaar,
1.78 m, blond, slank,'auto, goe
de positie wenst dame te ont
moeten met oog op later hu
welijk. Brieven onder
nr.
Er kwamen 14 antwoorden
binnen, waaruit dikwijls grote
eenzaamheid en grote persoon
lijke problemen bleken. De
verslaggever bezocht twee van
de reflectanten. Eén was een
struise blonde studente in de
psyohologie. De ander een 28
jaar oude secretaresse, die pas
gescheiden was en die vertel
de dat haar tante ook via deze
manier een vriend had gevon
den.
De verslaggever wil opmer
ken dat als gevolg van deze
ontmoetingen er geen wijzi
ging in zijn vrijgezellenbe
staan is gekomen.
Er kwamen ook twee ant
woorden binnen van „huwe
lijksmakelaars". Eén van hun
stencils luidde: „Gelieve er re
kening mee te houden dat u
gelijkgestemde personen in
onze uitgebreide kring zult
viniden. Wij werken zonder
computer want wij willen niet
aan een machine een individu
ele beslissing als het zoeken
van een huwelijkspartner
overlaten". Een tweede stencil
bood aan lijsten van huwbare
kandidaten te sturen, waar
voor de eerste maand 30 en de
volgende maanden 20 mark be
taald moest worden.
Ook de huwelijksbureaus
doengoede zaken in West-
Duitsland. Zij beweren dat
door hun bemiddeling één van
de zeven huwelijken in West-
Duitsland tot stand komt en
dat de bemiddelingskosten uit
eenlopen van 300 tot 3500
mark.
LONDEN (AP) Onder de
titel „Rusland zonder censuur"
verscheen eind februari in
Londen voor het eerst een on
officiële gids over wat de den
kende Rus werkelijk denkt
over de problemen van zijn
land. Het boek bevat wellicht
de belangrijkste verzameling
documenten uit de Sowjet
Unie sinds de geheime rede
voering van Nikita Kroetsjev
in 1956, die de periode van de
destalinisatie inluidde.
Deze keer komt de pressie
voor liberalisatie niet van bo
ven maar van onderen. De re
dacteur en vertaler, Peter
Reddaway, lector aan de eco
nomische hogeschool van Lon
den, gelooft dat ze een be
schrijving geven van niets
minder dan „de eerste omvang
rijke, zij het slecht georgani
seerde, dissidente beweging in
de Sowjet Unie sinds een hal
ve eeuw".
Het boek behandelt een pe
riode van 18 maanden, die
eindigt in 1970. Het geeft een
verslag van de arrestaties,
processen en de omstandighe
den in de gevangenissen,
werkkampen of „inrichtingen
voor geestelijk gestoorden"
van 102 dissidenten, waaron
der geleerden, leraren, schrij
vers en zelfs militairen. Hun
overtredingen bestonden uit
het bekritiseren en soms de
monstreren tegen wat zij ille
gale handelingen van de Sow-
jet-autoriteiten vonden van
onderdrukking van artistieke
en godsdienstige vrijheid tot
de inval in Tsjechoslowakije.
Meedogenloze afstraffing
van kritiek was in Rusland
een oude gewoonte onder het
Tsaristische regiem- De veran
dering, die uit het boek van
Reddaway is op te maken, is,
dal er een toenemend aantal
Russen is, dat niet langer hun
ogen wil sluiten voor wat er
in hun land gebeurt zelfs als
zij daar zelf risico bij lopen.
Hij schat dat enkele duizen
den Russen uiting hebben ge
geven van hun bezorgdheid
door informatie te leveren aan
gestencilde ondergrondse bla
den of door ze te lezen, over
te tikken en te verspreiden
Het zelf uitgeven van infor
matie wordt „Samizdat" ge
noemd, de Russische manier
om d~ censuur te ontduiken,
waaraan alle normale commu
nicatiemiddelen, zoals telefoon,
brieven en openbare bijeen
komsten zijn onderworpen.
Samizdat is sedert de dra
matische gebeurtenissen van
1966 aanmerkelijk toegeno
men, toen de veroordeling tot
plaatsing in een werkkamp
van de schrijvers Andrei Sin-
jawski en Joeli Daniël be
zorgdheid wekte voor een her
leving van het Stalinisme on
der de opvolgers van
Kroetsjev. Sinjawaki was
de eerste bekende Russische
schrijver die veroordeeld werd
na de dood van Stalin in
1953.
Men hoopte eerst dat hel
vrijgeven aan de openbaarheid
van de yonnissen de autoritei
ten zou afschrikken van een
verdere terugval in de oude
Stalinistische gewoonten. De
doelstellingen van de Samizdat
werden later meer pqsitief ge
richt door van het Kremlin te
eisen dat het de democratische
rechten die in de constitutie
van de Sowjet Unie zijn neer
gelegd, in praktijk moest bren
gen.
Sinds 1968 hebben westerse
deskundigen met onafhankelij
ke bronnen in de Sowjet Unie
„De kroniek van de lopende
gebeurtenissen" als het meest
gezaghebbende Samizdatrblad
beschouwd. Het blad ver
schijnt eens in de twee maan
den in edities, die tussen de
2000 en 16.000 woorden be
slaan, en bereikt een week la
ter het westen, nadat het door
een tourist het land is uitge
smokkeld.
De anonieme uitgevers, die
volgens een rouleringssysteem
werken om de politie een stap
voor te blijven, geven met
grote nauwkeurigheid alle in
omloop zijnde berichten weer.
De kleinste vergissing, zoals
een verkeerde datum, wordt
in een volgende aflevering
verbetei'd. De toon van het
blad is feitelijk en logisch en
ALEXANDER SOLZJENITSYN.
wekt de indruk dat onder de
redacteuren meer geleerden
dan schrijvers zijn.
Reddaway heeft alle afle
veringen van de kroniek ver
zameld om de westerse lezer
voor het eerst een overzicht te
geven van de protestbeweging
in de Sowjet Unie vanaf de
moeilijkheden van Alexander
Solzjenitsyn met de schrijvers
bond tot de behandeling van
joden, Oekraïners en andere
minderheidsgroepen. Het boek
geeft verder een samenvatting
van de activiteiten van dissi
dente groepen in 24 delen van
de Sowjet Unie, waarmee de
bewering wordt geloochen-
straft dat de dissidente bewe
ging zich uitsluitend tot Mos
kou en omgeving zou beper
ken.
Verslagen van processen
zijn gereconstrueerd aan de
hand van verklaringen van ge
tuigen en familieleden. Enkele
foto's van dissidenten, die uit
werkkampen zijn gesmokkeld,
zijn voor het eerst in het wes
ten gepubliceerd.
De kremlinoloog Leonard
Schapiro schreef dat deze do
cumenten door niemand gene
geerd kunnen worden, die de
Sowjet maatschappij bestu
deert en die de overleving van
de menselijke geest in tegen
spoed volgt. i
Een van de documenten be
treft Ilja Rips, een 20-jarige
student in de wiskunde, die op
„Het plein van de vrijheid" in
Riga met een bord had gelo
pen, waarop stond: „Ik protes
teer tegen de bezetting van
Tsjechoslowakije" en daarna
zijn met benzine overgoten
kleren in brand had gesto
ken-
Rips had zijn leven te dan
ken aan zeelieden, die de
vlammen snel doofden. Toch
werd hij gearresteerd op be
schuldiging van anti-Russische
propaganda. Hij werd veroor
deeld tot een verblijf van 19
maanden in een inrichting
voor geestelijk gestoorden.
Anderen die op het Rode
Plein in Moskou tegen de in
val in Tsjechoslowakije had
den gedemonstreerd, werden
eveneens veroordeeld tot een
verblijf in een inrichting voor
geestelijk gestoorden.
geeft een indruk van de ma
nier van denken van de Sow
jet autoriteiten.
Openbare aanklager: „U weet
waar we tegen hebben ge
vochten?"
Beklaagde: „Het fascisme".
Openbare aanklager: „En waar
vochten we voor? Was het
soms de vrijheid?"
Beklaagde: „Dat is zo".
Openbare aanklager: „En heb
ben we gewonnen?"
Beklaagde: „Ja, we hebben
gewonnen".
Openbare aanklager: „Goed,
dan hebben we nu dus vrij
heid".
Reddaway komt tot ver
schillende theorieën ter ver-
ANDREI AMALRIK
het regime wordt oud
Een van de documenten be
vat een uittreksel van een
proces tegen een dissident en
klaring waarom de Russische
geheime politie (KGB) enkele
dissidenten gevangen heeft ge
zet, maar toch de Samizdat-
beweging niet volledig kan uit
roeien. De aanhangers van de
beweging zijn tot nu toe uit
sluitend intellectuelen. In ar
beiderskringen heeft zij geen
aanhang en vormt zodoende
geen oppositionele bedrei
ging.
In een van zijn theorieën
suggereert hij, dat arrestaties
op grote schaal meer moeilijk
heden zouden veroorzaken dan
de publicaties zelf. Volgens
een andere theorie zouden er
prominente geleerden bij be
trokken zijn, die bij ruimte
vaartprojecten werkzaam zijn.
Andrei Almarik, een dissi
dente historicus, die een straf
van drie jaar in een werk
kamp in Siberië uitzit, geeft
nog een derde verklaring in
zijn boek: „Haalt de Sowjet
Unie het jaar 1984?"
„Het regime wordt oud en
kan niet iedereen en alles met
dezelfde kracht onderdrukken
als vroeger", schreef hij.
HILVERSUM Hans
Keiler (35) geldt in de
televisiewereld onbetwist
als dé Amerika-specialist.
De reportages die hij voor
de VPRO in de afgelopen
twee jaar maakte over
de Verenigde Staten, zijn
unaniem geprezen om de
koele objectiviteit.
Interviews met bijvoorbeeld
cartoonist Julius Feiffer en to
neelschrijver Arthur Miller,
maar ook met presidentskandi
daten en reportages over het
dagelijkse leven van de door
snee Amerikaan, dit alles liet
de kijkers Amerika anders
zien dan volgens het geëikte
patroon.
In juni vertrekt Keiler op
nieuw voor een drietal repor
tages naar de V.S. Onder meer
hoopt hij een fi'm over d-> In
dian'r 4-1 - p n ver
slag te „n van de D„i.i„cra-
tische partijconventie die de
uiteindelijke tegen-kandidaat
voor de Republikein Nixon
moet voortbrengen.
Keiler heeft bij z'n werk een
reeks vooroordelen tegen de
Verenigde Staten verloren.
„De uiteindelijke oordelen ko
men nu eenmaal gecompliceer
der tot stand dan de vooroor
delen", zegt hij daarvan. „Ik
ben gewoon door het land ge
fascineerd. Ik reis er graag
doorheen al heb ik natuurlijk
grote reserves". Men zou zijn
gevoelens dan ook kunnen om
schrijven met „haat-liefde ver
houding".
„De eerste pioniers kwamen in
het westen aan land. zijn door
gestoken tot de oostkust en
konden toen gewoon in hun
veroveringsdrift niet ophou
den. Alles in Amerika is
nieuw. Het land bestaat nog
geen twee eeuwen, zeker niet
als staatseenheid. Eigenlijk
veroveren de Amerikanen nog
steeds hun eiger land. Dat
h'ijkl V.i bee'd uit de
meedogenloze manier waarop
zij met hun eigen landschap
omgaan. Je merkt duidelijk
dat voor de Amerikanen het
land en alles wat erin en erop
staat uitsluitend ten dienste
van hen zelf staat".
Een ander opvallend aspect
van de Amerikaanse samenle
ving is het bijna hysterische
patriottisme. De vlag en het
land zijn alles. „Iets w>at je
even zo aantreft bij jonge
Afrikaanse staten die pas on
afhankelijk zijn geworden."
Toah valt er volgens Keiler op
dit punt enige kentering te be
speuren: „Een communisten
jacht als destijds door McCar
thy ontketend werd, zou nu
onmogelijk zijn", zo heeft hij
geconstateerd. „Tien ja-ar terug
kon de overheid de richting
aanwijzen die iedereen dan
loyaal volgde. Nu is de kans
groot diat men juist de andere
kant uiit wil. De harde lijn
Nixon-Agnew heeft voor een
polarisatie gezorgd die de
mensen bewuster heeft ge-
maak.', voor altera:'4 eve moge
lijkheden. Dat neemt niet weg
dat de meeste oudere Ameri
kanen nog botweg in geweld
geloven als beste remedie voor
problemen op kleine en grote
schaal. Er zijn er nog genoeg
die vinden dat Vietnam maar
gewoon plat gegooid moet
worden om van de rotzooi af
te zijn", aldus Keiler.
Maar ook op kleinere schaal is
er van soepele samenlevings
vormen vooi'alsnog weinig
sprake. De film bijvoorbeeld
die de VPRO half april uit
zond, handelde over het
plaatsje Fayette, gelegen aan
de rivier de Mississippi. Het
dorp heeft een neger-burge
meester, een teken van inte
gratie. Maar toen deze man
gekozen werd verlieten enkele
honderden blanken het stadje
met pak en zak om zich eld-ers
te vestigen.
Met de mogelijkheden die de
VPRO hem heeft geboden is
Hans Keiler uiterst tevreden.
Hij voelt zich bij de VPRO in
een vrij klimaat. Dat is bij an
dere omroepen wel eens an
ders geweest. Zijn eerste
werkgever, de AVRO, verbood
hem in 1964 in een van de af
leveringen van zijn serie „Li
teraire ontmoetingen" om een
gedicht van Remco Campert te
citeren omdat daar het woord
naaien in voorkwam. „Ik heb
daaruit mijn consequenties ge
trokken en ben opgestapt", al
dus Hans Keiler.
Bij de KRO, waar hij vervol-
go.is terecht kwam, voelde hij
zich uitstekend thuis totdat er
het geschil rond Frits van der
Poej ontstond. „Niet diat ik al
zijn grapjes nou zo leuk
vonid", zo zegt hij, „maar- het
ontslag was een te strenge
maatregel. Tenslotte had hij
een zekere vrijbrief gekregen
waardoor hij zich losser op
stelde dan de doorsnee televi-
siejourraalist". Keiler ging weg
omdat hij geen collega's bereid
vond met hem mee te proteste
ren tegen dit ontslag.
„Ik had toen schoon genoeg
van Het Gooi", zo zegt hij er
n 'a*1, „die hele kliek hing
ine at; keel uit". Dat hij toch
bij de VPRO terecht kwam, is
te danken aan Arie Kleiwegt
en Jan Blokker die hem ervan
overtuigden dat de werkom
standigheden bij de VPRO
hem goed zouden liggen.
„Daarin hebben ze gelijk ge
kregen". Voor de VPRO maak
te hij behalve de Amerika-se-
rie ook het huldigin-gsprogram-
ma rond G. K. van het Reve
in de Amsterdamse H. H-airt
Kerk. „Die kende ik nog van
mijn serie „literaire ontmoe
tingen", aldus Keller, die in
zijn bewondering nog niet be
koeld is, getuige de geestdrift
waarmee hij zegt Van het Re-
ve's nieuwste boek „De taal
der liefde" te hebben gelezen.
Zit het er nou in dat hij bin
nen een jaar ook bij de VPRO
weer weggaa/t om een nu
nog onvoorzienbaar ge-
schil „Welnee, je moet niet
weglopen als je je zin niet
krijgt, alleen als je echt in bot
sing komt met de eisen die je
eigen integriteit je stelt". De
kans op zulk een botsing tus
sen hem en de VPRO acht
Hans Keiler vrijwel uitgeslo
ten.
H