DOE ER WAT AAN
KOOP PRIJSBEWUST
PRIJS-SLAG
Ik doodde
drie
aanvallers"
i TOM. KETCHUP]
BESCHUIT
TWEEDRANK
KROONGETUIGE IN
PROCES
ANGELA DAVIS:
Helder Camara
kritiseert
eigen regering
Voor levenswerk van Stulemeijer heeft de doodsklok geluid
PORION
binnenland
buitenland
Initiatief
Snelle groei
Fataal
MEER EN MEER ZULLEN DE HUISVROUWEN OP DE PRIJS GAAN LETTEN
RODE
BIETJES
HAVER
MOUT
9ltJS
euro- OtM
creme T1Q
rwrale
flik (roga) ^U*|
haring na\
in dietse atmiVXf
m AMANDEL
HbroodjesmM
bij ons
patten
jthee-
biskwie CA/1
ZAK ZONGERIJPTE MÉfl
TUTTI FRUTTI,PRUIMEN
of ABRIKÜZEN 1
9rote zak /ïtfA
schuimpjes |M
250 gram
tCOofarr&tffep K4HR6L 000 1
chocolade M0\
gaW
zakjes 6BESMEELJLA
pudding- s&m
poeder fmzë
1 3 smaken
n Hikjes
«J koffie" 0OÜ
melk r
normale pöfiXV Mw
I flacon
75 cV)
NATUURAZIJN gn
normale prijst"
I grote zak
bloemen- iff*
aarde
grote baal JAA
pinda's MJM
'n d0p m
2 pakken
lucifers
1 by ons VrQ/
pak DIEPVRIES
nasi di.bamimTÈ\
goreng fZ§
nomia\e.pi^S92r#
1 grote malse
ONTBIJTKOEK dOM
1 klasse A met vee\ honing M
normale 0 ^0
TIJDELIJK AANWEZIG
- HAZELNOOT -
KOEKEN fMRQ)
by ons ptrpok Ully
KOFFIE
BAD-
SCHUIM
LIMONADE-
SIROOP^
JAC. HERMANS
„Voorbeeld"
Vijf jaar voor
dodelijke
messteek
Mesdagdrietal
bekent meer
diefstallen
Vrijdag 7 april 1972
14
HET DRAMA VAN
DE „KUNSTZIJ"
(Van een onzer verslaggevers)
ENKA-BREDA wordt opgeheven. Binnen nu en een
jaar Zo wordt het, door de kranten en persbu
reaus, correct-zakelijk geformuleerd.
We kunnen het ook anders zeggen. Minder zakelijk, meer
in overeenstemming met de emoties die deze beslissing
van heel hoog in Breda en verre omgeving heeft losge
slagen.
De doodsklok, zeggen we dan, heeft geluid voor de
H.K.I., dat merkwaardige en grote bedrijf dat onder de
Bredase industrieel Charles Stulemeijer tot enorme
bloei kwam en zijn naam later moest wijzigen in Enka-
Breda, een visitekaartje waar men tot op de dag van
vandaag moeite mee heeft gehad.
voor de verre toekomst. Een
stelregel die ook annno 1971
wordt gehanteerd
Inderdaad, mogen we nu
zeggen. Wel gehanteerd, maar
ten onrechte. Tenzij men zou
moeten vaststellen dat er de
laatste jaren toch kruideniers
aan het werk zijn geweest.
Maar zover durven we niet te
gaan. Wel heeft iedereen dui
delijk kunnen vaststellen dat
het bedrijf in Breda na de
oorlog geen rust meer heeft
gekend. Men sprong van pro
ject naar project, men saneer
de en voegde samen, men
ruilde het ene plan voor het
andere. Tot er niets meer te
ruilen viel.
Van Hollandse Kunstzijde
Industrie tot helemaal niets
meerHet verhaal van
een fabriek die maar net een
en vijftig jaar oud is gewor
den, maar waarvan men vo
rig jaar, bij het gouden jubi
leum nog grote verwachtin
gen had.
In het personeelsblad van
het bedrijf haalde een voor
ons anonieme scribent toen
een citaat aan uit 1920: „De
industrie daar in Den Emer
vormt het beste bewijs voor
de stelregel van de tegen
woordige tijd, dat men iets
goed moet aanpakken en wars
moet zijn van kruideniers-
praktijken. Dan lukt het, ook
De nieuwe Enka-fabriek in Breda werd officieel in
gebruik gesteld door de toenmalige minister Den Uyl van
Economische Zaken. Dat was in april 1966.
De fabriek in Breda was
niet zo maar een bedrijf. Het
is een. stuk West-Brabant ge
weest, met alle karaktertrek
ken goede en slechte
die dit gewest eigen zijn. Het
heeft, voor de oorlog en daar
na, bestaanszekerheid gebo
den aan duizenden mensen.
De „kunstzij" was vóór 1940
al een begrip geworden. Dit
dankzij het initiatief van een
aantal Bredase financiers, die
ervoor zorgden dat in 1919
de Hollandsche Kunstzijde In
dustrie werd opgericht en
anderhalf jaar later de eerste
cellulosedraad kon worden
gesponnen.
De eerste jaren van het be
drijf kenden vele ups and
downs. Er werd gebouwd en
geëxperimenteerd, georgani
seerd en geïmproviseerd. Door
alle moeilijkheden heen ech
ter groeide de H.K.I. uit tot
een industrie met dochteron
dernemingen in het buiten
land. Dit alles onder de stu
wende leiding van Charles
Stulemeijer, van wie men nu
en niet ten onrechte zal
zeggen dat hij de dag van gis
teren gelukkig niet meer
heeft hoeven te beleven.
De „kunstzij" Zoals alle
legendarische zaken omweven
met legendarische verhalen.
Het verhaal bijvoorbeeld van
de honderden meisjes uit Sint
Willebrord die met bussen ge
haald werden en hun bazen
tot wanhoop brachten, wan
neer de bus met pech had te
kampen. Want dan stagneer
de de produktie een halve
dag. Of het verhaal van de
afdelingschefs, die tevens
personeelschef waren en eni
ge moeite hadden met de on
derlinge communcatie, zodat
een werknemer die door de
een werd ontslagen, diezelfde
morgen door de ander weer
werd binnengehaald.
De jaren van voor de oor
log waren jaren van een soms
te snelle groei, met alle symp
tomen van dien. Maar het wa
ren ook jaren van een knap
expansief beleid. Het was een
tijd van de geniale chemicus
dr. Hermans en het was ook
de tijd van voor die periode
unieke sociale initiatieven, die
ertoe leidden dat de mensen
van de H.K.I. zich met hun
bedrijf verbonden voelden.
Dat gevoel van verbonden
heid bleef ook in de oorlog,
toen het allemaal erg moeilijk
was, maar men dank zij de
goede gaven van het zuster
bedrijf in Barcelona, de „ei-
-gen teelt" toch kon afwisse
len met een Lucky Strike. O,
ongekende weelde
De jaren voor 1940 waren
overigens geen jaren van een
gelukkig en geborgen isole
ment. Aan het einde van de
twintiger jaren kwam een
groot aandelenpakket van de
H.K.I., dat de miljonair Lö-
wenstein had weten te ver
overen, in'handen van de En-
ka en Stulemeijer zag zich
gedwongen tot samenwerking.
In 1938 resulteerde dit in een
poolovereenkomst met wat
toen de. Algemene Kunstzijde
Unie was geworden. Na de
oorlog is Breda steeds meer
in de schaduw van A.K.U.-En-
ka komen te liggen. In 1952
begon men met de produktie
van rayonbandengarens, maar
die werd al snel overgenomen
door Arnhem. Ook de cello-
faanproduktie, waarmee men
in 1957 van start ging, was
geen blijvertje. Het plan om
in Breda vlasvezels te gaan
verwerken, kwam helemaal
niet van de grond. Dit on
danks zeer kostbare investe
ringen.
In 1964 volgde een volsla
gen gedaanteverandering. De
H.K.I. werd volledig geïnte
greerd in de A.K.U.-groep Ne
derland. Men begon met de
bouw van een nieuwe fabriek
voor synthetische garens (het
tenslotte fatale Diolen), die
in april 1966 bijzonder feeste
lijk door minister Den Uyl
werd geopend.
Het personeel was toen al
minder feestelijk gestemd. De
sfeer in het bedrijf was onze
ker en veel onpersoonlijker
geworden. Er werd drastisch
gesaneerd, er werd gegoo
cheld met functies en er werd
veel verdriet veroorzaakt on
der de velen die door de jaren
heen het bedrijf groot hadden
gemaakt.
Het zal wel niet anders ge
kund heben, want de tijden
veranderen en de bedrijven
veranderen mee. Nu echter
vraagt men zich af waar het
allemaal voor gediend heeft.
Er heerst verbittering on
der de zeventienhonderd die
nog niet weten wat ze moeten
gaan doen. Een onbestemde
verbittering misschien. Want
wie is er schuldig aan dit
drama? De technologische
ontwikkelingen die men nooit
volledig in de hand kan
hebben? De ongrijpbare we-
Prins Bemhard stelde
op 26 augustus 1957 in Breda
de eerste cellofaanfabriek
van Nederland in werking
toen hij het etiket bevestigde
op de eerste rol cellofaan, die
naar een Nederlandse afne
mer werd verstuurd. Op de
foto voorziet de prins een
rol cellofaan van gom. Naast
hem staat de directeur van
het bedrijf, Charles Stule
meijer.
reldeconomïe? De bazen aan
de top, omdat ze kortzichtig
zijn geweest? We weten het
niet. Wat we wel weten is dat
een bedrijf, dat door dé ja
ren heen veel moeilijkheden
heeft overwonnen, met één
pennestreek van de Enka-
Glanzstoff - bestuurderen de
genadeklap heeft gekregen.
En dat is voor heel West-Bra
bant een verdomd harde klap.
J. VERDIESEN.
(ADVERTENTIE)
rZ0 DOEN WE DATl
fles deimokte
nomwle pijsjSfe"
qwte pot
zoet-zuur
normale prijs-w
pak H.O.
krachtig en gezond
normale prijs 2&~~
ROLLEN
kEIER-
normale prUs Hjfr
rZ0 DOEN WE DAT!
btokfles 0.940 itr)
't volle pond
lekker pittig
inhoud 50tfgram
normale prijs
reuze flacon
1(1 liter inhoud)
dennen-appel
of seringen
ZO DOEN WE DAT;!
gezinsfles
normale
prys.
-HT
In de afgelegen en haast
ondoordringbare oerwouden op
de Filippijnen zijn stammen
ontdekt, die nog in grotten wo
nen «n leven in het „stenen
tijdperk". De leider van de ex
peditie, die deze grotbewoners
ontdekte, Manuel Elizalde jr.,
praat hier met behulp van een
tolk met de oerwoudbewoners.
(Van onze red.
buitenland)
SAN JOSé De kroonge
tuige in het proces tegen An
gela Davis, de officier van
justitie Gary Thomas, heeft
voor het eerst in het openbaar
verklaard dat hij drie van de
vier overvallers op de recht
bank van San Rafaël heeft ge
dood. Thomas was een van de
gijzelaars, die de overvallers
hadden meegenomen in hun
busje.
Voor een doodstille rechtzaal
in San José beschreef Thomas
de gebeurtenissen van de ze
vende augustus 1970.
Jonathan Jackson en de drie
negerverdacMen die terecht
stonden (James McClain, Ru-
chel Magee en William Christ
mas) probeerden weg te ko
men en de gijzelaars (waaron
der Thomas zelf, de rechter
Harold Haley en anderen). Jo
nathan, de broer van „Sole-
dad-brother" George Jacksön,
zat achter het stuur, maar
stopte, toen er door de politie
geschoten werd. Jackson werd
DEN HAAG (ANP) De
rechtbank in Den Haag heeft
donderdag de 19-jarige mon
teur Leo Z. wegens doodslag op
de 25-jarige verkoper Cor Kar-
reman veroordeeld tot een ge
vangenisstraf van vijf jaar met
aftrek van voorarrest.
De monteur had op 2 janu
ari onenigheid met Karreman
gehad in een bar aan de Var-
kensmarkt in Den Haag. Toen
Karreman wegging was hij hem
achterna gelopen en had hem
op straat met een mes gesto
ken. De verkoper overleed kort
daarna aan de opgelopen ver
wondingen.
De rechtbank wilde met deze
straf een voorbeeld stellen, zo
lichtte de president bij het von
nis toe. De officier van justitie
had opgemerkt dat er in Den
Haag geen week voorbij gaat
zonder steek- of schietpartijen.
JAN KASSIES uit Amster
dam is op zijn verzoek eervol
ontslag verleend als lid en
voorzitter van de commissie
van advies voor studie-op
drachten op het gebied van de
televisie. Hij wordt opgevolgd
door de heer J.W. Rengelink
uit Hilversum.
gewond en binnen een seconde
greep Thomas de revolver uit
zijn hand.
„Ik schoot op hem. vervol
gens in de richting van Jams
McClain en William Christmas
en tenslotte op Ruehell Magee.
Magee werd in zijn borst ge
troffen, maar toen ik opnieuw
wilde schieten was het maga
zijn van het wapen leeg", al
dus het verhaal van Thomas.
Even tevoren had hij gezien
hoe Magee een dodelijk schot
afvuurde in het gezicht van
rechter Haley. Over zijn eigen
verwondingen verklaarde Tho
mas rustig: „Ongeveer ander
halve centimeter van mijn
ruggegraat is weggeschoten, ik
ben nu verlamd".
Thomas, plaatsvervangend
officier van justitie in Marin
County, was de officier in het
proces tegen McClain, die er
van was beschuldigd een ci
pier in de San Quentin-gevan-
genis te hebben aangevallen.
Volgens het openbaar ministe
rie hadden McClain en de an
deren de overval op het ge
rechtsgebouw van Marin
County en de ontvoering en
moord beraamd.
Angela Davis wordt be
schuldigd van moord, ontvoe
ring en samenzwering in ver
band met de schietpartij. Vol
gens de aanklacht heeft zij de
vier, die de rechtzaal van Ma
rin County binnendrongen ge
holpen en met hen de overval
beraamd. De officier van justi
tie meent dat de gijzelaars
moesten dienen om geruild te
worden tegen de „Soledad-
brothers", en dat Angela Davis
daartoe het initiatief had ge
nomen omdat ze van George
Jackson hield.
Magee de enige overlevende,
raakte bij de schietpartij ern
stig gewond. Hij zal later
moeten terechtstaan op dezelf
de aanklacht als die, die tegen
Angela Davis is uitgebracht.
SOEST (ANP) De drie uit
de Van Mesdagkliniek ontsnap
te mannen die woensdag kort
na een gewapende bankover
val in Baarn werden aange
houden, hebben nog enkele in
braken en diefstallen bekend.
Tijdens het onderzoek van de
auto, waarmee de overval is
gepleegd, vond men drie vuur-
buksen, die in Alkmaar gesto
len bleken, twee elktrisehe
boormachines, een moker en
een breekijzer, afkomstig van
diefstal uit Heerhugowaard, en
een grote hoeveelheid drank,
etenswaren en sigaretten.
De polite van Soest, die het
onderzoek leidt, veronderstelt,
dat nog wel meer misdrijven
aan het licht zullen komen.
RIO DE JANEIRO (AP)
Aartsbisschop dom Helder Ca
mara van Recife, die momen
teel in ons land is, heeft kri
tiek uitgeoefend op de Brazili
aanse militaire regering omdat
zij een omstreden Belgische
theoloog hebben belet naar
Brazilië terug te keren.
Pater Joseph Comblin. van
de universiteit van Leuven,
werd op 24 maart aangehou
den in Recife. Noordoost-Bra-
zilië, toen hij daar per vlieg
tuig aankwam uit Europa. De
Braziliaanse autoriteiten heb
ben hem dezelfde diag nog te
ruggezonden naar Europa.
Hem werd medegedeeld dat
hij niet langer welkom was in
Brazilië.
..Sinds wanneer zijn onze
militaire autoriteiten van me
ning dat zij de bevoegdheden
hebben kerkelijke activiteiten
te controleren, plaatsen zij
zich boven de bisschoppen en
de paus?", vraagt Helder Ca
mara in een speciaal rond
schrijven uit Recife.
Hoewel de aartsbisschop, als
hij in het buitenland is. vaak
kritiek uitoefent op de Brazili
aanse regering, onthoudt hij
zich daarvan gemeenlijk in ei
gen land.
Helder Camara is deze week
in Nederland wiaar hij een
oonferentde bijwoont van ge
weldloze bewegingen. Hij is
uit Recife vertrokken kort na
het opsteLlen van het rond
schrijven.
De reden waarom pater
Comblin uit Brazilië geweerd
wordt, aldus schrijft aartsbis
schop Camara. ligt in het feit
dat hij onlangs heeft deelgeno
men aan een theologische cur
sus in Crateus, Noord-Brazildë.
Bisschop Antonio Fragoso van
Crateus heeft ruzie met de
plaatselijke militaire comman
danten in het nabijgelegen
Taus. Hij heeft hen er eens
van beschuldigd „nooit chris
tenen te zijn" en de hoofdkerk
van Taus laten sluiten uit pro
test tegen w.at hij noemde de
vervolging door de militaire
autoriteiten van bepaalde
priesters. Het was in Rio niet
bekend of pater Comblin ac
tief bij dit conflict betrokken
is geweest. Aartsbisschop Ca
mara opperde in zijn brief het
denkbeeld dat de regering
haar dictatoriale bevoegdheden
opgeeft die zij na de staats
greep van 1964 aan zich heeft
getrokken.
(ADVERTENTIE)
Kant en klare universele kunsthars
vulpasta met gebundelde hechtkracht
op ELK materiaal, droog of vochtig,
binnen of buiten. Krimpt of scheurt
niet, zet niet uit. Onschadelijk voor
handen. Onbeperkt houdbaar. Geen ver
lies resten. Onmisbaar bij elk karwei:
STOPPEN, PLAMUREN, HERSTELLEN"
van beton, houtrot, afdichten, enz.
1 kg ƒ8.55, 2 kg ƒ15.30, 5 kg ƒ29.95 bij
winkels in hobby- en dhz-artikelen,
verfwaren, Ijzerwaren en bouwstoffen.