Met Pasen bijvoorbeeld gaan kijken naar
Toekomst Brabantse monumenten onzeker
Van het Reve: de lichamelijkheid van de taal (der liefde)
Over dertien jaar
817 miljoen boeren
in deze wereld
kunst
cultuur
14
WAT SCHRIJVERS DENKEN OVER JEZUS ALS DE BESTE TRIP
xpositie
ijdschrift
orm
oek
papier
oor uw pen
Huurverhoging
Keukenhof
geopend
Zéér veel
vaatoperaties
in Utrecht
Arrestatie van
Brits hoogleraar
in Ethiopië
LET OP
GWK-EMBLEENI
DE GRENSWISSELKANTOREN N.V.
ft
Vrijdag 3>1 maart ISJ2
«is.,.
fe' fe fe
TOT 7 mei is in het Van
JUhbemuseum te Eindhoven
een expositie te zien met wer
ken van de beeldhouwer Etto-
rp Colla en Mark di Suvero.
Van de Amerikaan Di Suvero
(33) staan tegelijkertijd een
aantal grote sculptures in de
sjtad opgesteld. De Italiaan
Gölla leefde van 1898-1968 en
richtte de Gruppo Origine op.
PLA'N'NEN bij de K.V.O.
Antwerpen: „Het land van de
glimlach" van Fr. Lehar op
9, 16 en 30 april; „Othello" van
Verdi op 15, 28 en 30 april;
„Het meisje uit de Far-West"
van Puccini (door de Gentse
Opera) op 21, 22, en 23 april
„Figaro's Bruiloft" van Mozart
op 29 april.
BOEKEN Hitlijst; het
meest verkocht de afgelopen
maanden 1) G.K. van het Re
ve: De taal der liefde 2)
Astrid Lindgren; Pipi Lang
kous 3) Marten Toonder;
Praw 4) G. Bomans: Een Hol
lander ontdekt Vlaanderen, 5)
Jan Foudraine: Wie is van
hout....
GAUDEAMUS Concours
van 5 tot 10 april in Rotter
dam, voor vertolkers van mu
ziek van onze tijd, krijgt deel
name uit Tsjechosïowakije
(17>; Nederland (11\ Spanje
(6) Frankrijk (6); Duitsland
(5); België (4); Verenigde
Staten (4); en 3 of minder
deelnemers uit Zwitserland,
Japan en Zweden, Engeland
Italië, Denemarken, Polen,
Hongarije, Noorwegen, Japan
en Zweden. Slotconcert op 10
april in de kleine zaal van De
Doelen.
Is religie voor u, als schrij
ver, een bron van Inspiratie of
van ergernis, hindernis of
werkgebied? Deze vraag heeft
dte redactie van het tijdschrift
RAAM (Nw. Gracht 24a
Utrecht) voorgelegd aan een
aantal Nederlandse auteurs.
De antwoorden staan in afle
vering 82, dat geheel geënt is
op het juist gehouden congres
„Toekomst van de Religie" in
Nijmegen. Om uw aandacht te
vestigen op dit boeiende num
mer, volgen hier enktele reac
ties (buiten de context, met
alle mogelijke misverstanden
vandien):
GERARD WALSCHAP:
„Ik zie in het westen alleen
nog toekomst voor een ver
draagzaam heidendom dat nog
eeuwen lang geduld zal oefe
nen met hoger gestemde gees
tten en charlatans".
GEERT VAN BEEK: ,Tk
verbaas me niet over de anti
these „God is dood" (1950) en
„Jezus is de beste trip"
(1972). Ze maakt duidelijk dat
er een andere wereld nodig is.
op welke manier dan ook. En
dan mogen ze voor mijn part
een gregoriaans lied zingen of
langdurig op hun hoofd gaan
staan of erop uittrekken met
de dolgtedraaide naam van Je
zus op hun lippen".
PETER ANDRIESSE:
„Wat voor ons wel altijd on
bekend zal blijven ls de dood.
Wat gebeurt er met ons na de
dood? Het aardige van ie
dere religie is, dat zte op deze
vragen meestal een troostend
antwoord geeft: hiernamaals,
reïncarnatie en godweetwat
voor vrolijke dingen stelt de
religie in het vooruitzicht, in
ieder geval zegt ze niet: „Ik
weet 't niet" of „Je verdwijnt
met lichaam en zitel en er
blijft geen spaan van je over".
Daarom zal de religie ook in
de toekomst wel een onuit
roeibaar verschijnsel blijven,
uiterlijk steeds veranderend,
maar de kernvragen ..waar
kom ik vandaan" en „waar ga
ik anar toe?" zal ze altijd
trouw blijven beantwoorden.
Ikzelf hou het echter lievter op
„nescio" (Ik weet het niet),
dan mezelf een rad voor de
ogen te draaien. Waarom?"
BERNARD DELFGAAUW:
„Slechts als innerlijke Gods
beleving, liturgie en politiek
samtenkomen, is terugkeer van
God tot ons mogelijk. Tot zo
lang blijft God ons alleen aan
wezig in de voortdurende ma
ning van zijn afwezigheid".
ANTON KORTEWEG: „Ik
zwem of liever: ik word
gezwommen tussen de wal
van twijfel, zonder ergens te
recht te kunnen komen. Voor
de poëzie is dat niet zo erg,
want de frustratie is de moe
der van de kunst. „Totdat hij
komt" blijf ik echter mokken
om het heil dat achterwege
blijft".
HELLA HAASE: „Wat
mij betreft, ik houd hel op
leven vanuit de rede (het
schrikbeeld voor vele religie-
zoekers) „Redelijk"-zijn wil
volgens mij zeggen: zich niet
bedreigd voelen door wat men
als onverklaarbaar aanvaardt:
de betrekkelijkheid van het
menselijke erkennen, en des
ondanks zich gedragen naar
zijn menselijke aard: onder
zoeken, en vervolgens aanpas
sen of veranderen".
Met een woning zijn de
mensen tenminste on-derge
bracht: en nu dit voor de ont
vankelijke middenklasser, die
zich open kan stellen, inmid
dels een te eng begrip gewor
den is. zit het in het eisenpak
ket van de arbeidersklasse
het gehele leven reduceren tol
het gezin, je alleen maar bezig
houden met gezinsaangelegen
heden. Ieder gezin werkt een
eigen wasmachine bij elkaar
en de hele burgerlijke cultuur
wordt er gratis bij geleverd.
Ook als je die duur te staan
komt. Uitrusten, eten, slapen,
een enge gezichtskring en ge
schikt voor uitbuiting".
Uit een open brief van Hazel
E. Hazel aan architecten.
WOUDRICHEM is een
mooi oud Brabants stadje in
de buurt van Gorinchem. Het
bekende kunstenaars-echtpaar
Thijs Overmans en Meike
Sund bezitten 'daar, Molen
straat 24, sinds kort de galerie
Brabant. Een stijlvol heren
huis, waarin exposities erg
fijn tot hun recht komen. Tot
21 april zijn er schilderijen,
aquarellen en tekeningen van
JAN SLUYTERS te zien; uit
het bezit van de Sluyters-fa-
milie. Een zeer mooie collec
tie uit de verschillende perio-
ONS ERFDEEL Dit tijd
schrift met veel informatie
over het culturele leven ver
schijnt nu 5 maal per jaar. Er
is opmerkelijk veel vraag naar
(oplage 11.000),
„Daardoor gebruiken
Zeeuws-Vlamingen nog steeds
woorden als allee, salu, offese-
ren, toerdefors en retar",
schrijft Jacques Hamelink in
„Het wandelende woord".
Waardoor? Antwoord in dit le
zenswaardige verhaal. Verder
o.a. „Education permanente"
in Vlaanderen door Arnold
Herrebout. Jaak Brouwers
over „De veelzijdigheid van
Octave Landuyt" met een
aantal mooie reproducties) en
„Boon Tweemaal" n.a.v. Pieter
Daens. Vijftig pagina's boorde
vol informatie over het actueel
cultureel gebeuren en (nieuw)
een dossier over Nederlandse
taal- en cultuurpolitiek maken
de 150 pagina's vol (Ons Erf
deel, Kerkstraat 1, Raams-
donk-dorp).
SOMA-22 „Houders van
een aannemelijk alibi worden
door de overheid gehonoreerd
met een jaarlijkse toelage, en
samen met het Avenuehonora
rium is dat een heel redelijk
inkomen: goed voor een fraai
grachtenhuis of een mooie
verdieping in de Amsterdamse
Beethoven- of Concertge-
bouwbuurt". Een opmerking
van T. Graftdijk in „De
schaamte is een revolutie",
over de auteurs die „niet
schrijven voor Jan Lui". Ver
der o.a. Ton Anbeek en Rein
Bloem in discussie over T. van
Dijk's literatuurtheorie lite
raire bijdragen van o.m. J.
Biesheuvel, Hans Plomp,
Ewald Vanvugt en Cornets de
Groot (Soma: postbus 1198,
Amsterdam).
i
FOTO-APRIL De lens is
in dit nummer gericht op de
fotografen Marga Jessrun
(vrouwelijke vrijetijds foto
graaf), Piet Bosman (Land
schappen) en de Fransman R.
Doisneau. Verder is de Zenith
80 nogal pijnlijk op de test-
bank gelegd en wordt gerea
geerd op de vraag; Gaat de
video-band de smalfilm ver
dringen? Voor mooie foto's
zorgde Fred Hazelhoff vanuit
de, om zijn vogelrijkdom,
paarden en markante land
schappen beroemde Franse
Camargue. (Foto: postbus 4,
Doetinchem).
Schilderij van Jan Sluy-
ters.
des van deze schilder, waar
van Meike Sund zegt: „Teveel
liggen zijn schilderijen in de
kelders van onze musea."
Siuyters mag dan voorbij zijn,
je blijft bekennen, dat hij een
zeer kundig schilder en een
geweldige colorist was. Zijn
portretten en naakten zijn
vaak zo raak en met respect
geschilderd, dat het roert. Er
zijn talloze representatieve
voorbeelden aanwezig: me
vrouw B. in Berbercostuum,
Mengelberg e.a. Verder een
pathetisch-monumentale piëta,
een zeer goed (lesbisch) vrou
wenportret uit zijn Parijse
(Toulouse Lautrec) periode,
een Parijs stadsgezicht, een
naakt uit zijn fauvistische tijd,
een uitzonderlijke Staphorster,
etc. Anecdotisch is een schil
derij van Siuyters vrouw en
van zijn zoon, die hem schil
derde in het atelier. Verder
hangen er van Thijs Overmans
erg mooie zeefdrukken, geïn
spireerd op zijn bestaande en
bekende schilderijen ƒ80 per
stuk).
Het eiland THOLEN wil
zich ontsluiten. Het bezit een
aantal historische gebouwen,
die het zien waard zijn. Het
stadhuis in Tholen is zo'n ge
bouw. Tot en met 8 april is
voor het eerst daarin een ten
toonstelling van ZEEUWSE
KUNSTENAARS. De hal van
het mooie raadhuis staat prop
vol Zeeuwse expressieve ener
gie van matig gehalte. Een
groot aantal bronzen van Ad
Braat; behoudens enkele uit
springers leuk. Piet Rijken
met stoffige, wel knap geschil
derde doeken; Miems van Cit-
ters het beste met een hout
sculptuur; veel minder met
olieverven en een uitzondering
voor een paar aquarellen;
Liesbeth Messer-Heybroek nog
de beste met haar bronzen; en
Tessa Braat met traditioneel
aardewerk.
In TILBURG kunt u tot en
met 13 april de stadsschouw
burg zo maar binnenlopen om
te kijken naar schilderijen, te
keningen en litho's van AAT
VELDHOEN, welbekend door
rellen tegen zijn erotische
prenten. Het is jaren stil ge
weest rond Veldhoen. Blijkt
echter, dat gefrustreerde reac;
ties nog niet helemaal verle
den tijd zijn. Deze week hing
er b.v. een doek over één van
zijn schilderijen (Koppeling);
toen een aantal kinderen de
schouwburg bezochten. De
erotiek (heel wat anders dan
grove sex) krijgt doorgaans
bij Veldhoen juist heel luciede
vorm. Het sterkst blijven zijn
tekeningen. Zijn doeken bezit
ten dikwijls gave elementen,
maar missen het evenwicht
van zijn tekeningen. Zijn
vrouw Kaboel, de dochtertjes
Venus en Gala zijn daarbij
doorlopend inspiratie voor te
dere beelden en minder indruk
wekkende non-figuratieven.
Het is jammer, dat nog veel
mensen erotiek verwarren met
sex.
Kaboel, de vrouw van
Veldhoen, die inspireerde tot
tedere doeken en tekenin
gen.
De fotografie als zelfstan
dige creatieve uitdrukkings
vorm toont steeds meer moge
lijkheden. In TILBURG bij de
BKS, Spoorlaan, exposeert
WIL VAN DUSSELDORP een
serie fotografieën. Hij demon
streert velerlei technieken; is
naturalistisch en abstract bezig
tot op zeer grote formaten. Tot
24 april is zijn werk er te zien
en te koop. Tot en met 2e
paasdag kunt u in BREDA, in
de Beyerd, nog zien wat Bel
gische en Nederlandse ama
teurfotografen presteren.
EGO-ISMEN heet deze grote
verzameling foto's, die u mo
gelijk, als amateur kan inspi
reren. Tot 3 april is in De
Beyerd ook nog het werk van
SAL MEYER (1877-1965) te
zien. Landschappen, portret
ten, stadsgezichten en katten.
Met een uiterst fijne pointi-
leertechniek heeft hij zichzelf,
behept met de copieerlust des
dagelijken levens, bijgezet in
de rij van opmerkenswaardige
naïevelingen. De catalogus Sal
Meyer, met een Nederlands
Engelse inleiding van Hans
van Straten en 50 afbeeldin
gen, kost ƒ14,75 (uitg. Meu-
lenhoff).
9 In galerie Micro te OOS
TERHOUT exposeert tot 13
april JAN BOOM. Zijn passie'
doeken rond de Christus-fi
guur mogen dan in deze week
toepasselijk zijn, op één uit
zondering na kwalitatief niet
best. Wat beter zijn de stille
vens. Het is misschien wat
navrant, maar de maskers,
schilden, versierde krokodil-
lenkoppen, schilderijtjes in
Maprik-stijl e.d. uit het SE-
PIK-GEBIED (Nieuw-Guine-
a), die er tevens geëxposeerd
zijn slaan Boom neer. Boven
dien zijn de prijzen van deze
voorwerpen heel wat lager.
Bezoek aangeraden. Misschien
ontdekt u dan tevens het niet
eens te zijn met mijn oordeel
over Boom's werk.
H. E.
Het vorig Jaar was voor de
provincie Noord-Brabant, wat
betreft het restaureren van his
torische bouwwerken, een
uniek jaar. Er kwamen 121
restauraties gereed, waaronder
panden in Bergen op Zoom,
Breda. Bavel, Chaam, Geer-
truidenherg, Oosterhout, Moer
dijk, Prinsenbeek, Terheijden
en Willemstad. Architect W.
Kramer van de Rijksdienst
Monumentenzorg in Noord-
Brabant, die dit vertelt, is
echtter zeer pessimistisch over
de toekomstige ontwikkeling.
„Als je bijvoorbeeld denkt,
dat het departement voor
ruimtelijke ordening (VRO)
het afgelopen jaar 200 miljoen
op de begroting had staan voor
reconstructie binnensteden,
daarvan 125 miljoen opmaakte
en dus 75 miljoen liet terug
vloeien in de pot, terwijl wij het
met 40 miljoen moeten doen
voor het helte land, dan klopt
er iets niet.
Dezer dagen vond er in
Heusden een gesprek plaats
tussen kringen uit Monumen
tenzorg en Volkshuis vesting,
waarbij staatssecretaris Von-
hoff aanwezig was. Daarbij
heeft een kentering in de op
vatting rond monumentenzorg
voor het eerst vorm gekregen.
Steeds meer wordt erkend, dat
Monumentenzorg óók een bij
drage levert aan de volkshuis
vesting, en niet alleen uit
„trapgeveltj es-aanbidders" be
staat. CRM (waarander Monu
mentenzorg valt) en VRO
gaan in de toekomst samen
geld op tafel leggen bij res
tauraties (samen 35 procent
per geval). Tot nu toe be
steedde Monumentenzorg 13
Architect W. Kramer.
miljoen gulden van de 40 mil
joen aan woonhuizen. Neder
land heeft immers 1100 ker
ken van vóór 1850. die wette
lijk beschermd zijn en min
stens een „eeuwbeurt" moeten
hebben. Van de 10.000 molens,
die ons land bezat rond de
eeuwwisseling, helpt Monu
mentenzorg de resterende 956
nog overeind te houden (zelfs
als uitzondering bij het
onderhoud: f 1500 voor een
draaiende en f 1000 voor een
stilstaande molen per jaar),
etcetera.
Architect W. Kramer heeft
dezte gegevens en nog veel
meer in zijn hoofd zitten,
maar bovenal is hij de laatste
zes jaar een kenner van het
authentieke oud-Brabant ge
worden. Het spijt hem dan
ook enigszins, dat hij per 1
april in dezelfde functie be
noemd is voor Groningen,
Frielsland en Drente. Hij ziet
zijn taak als een stuk milieu
bescherming, op één lijn met
natuurbescherming. Een men
tale kentering bij gemeentebe-
sturten is op gang gekomen.
Slopen of iets méér doen?
Veel steden zitten nu met de
brokken van hun voortvarende
sloopneigingen, gebaseerd op
de zogenaamde kaalslagrege
ling. Wat komt ervoor in de
plaats? Van hetzelfde laken
een pak. Of je nu in de
nieuwbouw van een Ameri
kaanse, Duitste of Nederlandse
stad zit: het maakt niet veel
uit. De mens gaat aan deze
eentonigheid ten onder. Vraagt
naar herkenbare steunpunten
en dat zijn veelal oude en
authentieke gebouwen en
stadpatronen. „Kaalslag-situa
ties" (lege gtesloopte plekken)
als bijvoorbeeld in Woudri-
chem. Breda (Vlaszak) wer
ken frustrerend. Het laten
verpauperen van oude buur
ten, zoals het havenkwartier
in Bergen op Zoom, betekent
de ondergang van soms hele
oude stadwijken, waarin de
mensen toch graag blijven wo
nen (kijk naar dte talrijke pro
testacties)
Wat Monumentenzorg kan
doen is veel te bescheiden:
ongeveer 750-800 restauraties
per jaar. Maar het is Kramers
ervaring, dat wanneer je in
een buurt één of enkele pan
den goed opknapt, dat pri
vé de hele buurt er zich
aan optrekt. Zo heeft de res
tauratie van die éne Arent in
Breda bewerkstelligt, dat pri
vé de andere panden aan de
Havermarkt opknapbeurten
kregen. Heusden is een goed
voorbeeld van restauratie,
waaraan Kramer tijdens zijn
Brabantse periode met hart en
ziel gewerkt heeft.
„We hebben dit jaar 40 mil
joen gulden, eigenlijk zouden
het er 52 miljoen moetten
zijn", zegt hij. De bouwprijzen
stijgen met I procent per
maand en je gaat de echte
vakmensen verliezen, die nog
kunnen restaureren. (30 pro
cent materiaal 70 procent
arbeid). Een lichtpuntje is, dat
de cursus restaurteren van de
Vakopleiding Bouwbedrijf
(o.a. in Middelburg en volgend
jaar in Brabant) storm loopt.
Er blijkt een duidelijke be
hoefte bij de bouwvakkers om
weer „echt iets te maken".
Ook het samenstellen van mo
numentenlijsten, zoals dat dte
afgelopen jaren gebeurde, on
dervond weinig weerstand,
tenzij soms van gemeentebe
sturen in verband met bestem
mingsplannen. Slechts 6 pro
cent kwam in beroep (Am
sterdam 5,5 procent)".
Een van de stomste maatre
gelen vindt Kramer, dat on
derhoudskosten voor de belas
ting' niet meer aftrekbaar zijn,
zodat de aantrekkelijkheid om
huizen en gebouwen goed te
onderhouden is verdwenen en
de verkrotting in de hand ge
werkt wordt. Dat huurprijzen
voor gerestaureerde woningen
vaak niet meer op te brengen
zijn door de oorspronkelijke
bewoners (b.v. Bergkwartier
Deventer) beaamt Kramer.
..Maar dat is een taak voor de
gemeente. Dat het ook anders
kan bewijst Heusden, waar ge
restaureerde woningen voor
bejaarden nog geen f 110,- ma
ken".
„Tot 1975 mogen we geen
subsidies meer toezeggen! Er
is een volledige beangsti
gende stop bij Monumen
tenzorg. Vorig jaar is aan 350
rieten daken in Drente en
Overijsel (ook bij niet-monu-
menten) subsidie verleend,
want zij maken ook de land
schapsstoffering uit. Wanneer
je nu daarvoor subsidie aan
vraagt, kom je in aanmerking,
maar je moet dan wel tot 1980
wachten! Dat is voor Brabant
niet zo best, want de boerde
rijen maken in deze provincie
over het algemeen een veel
verwaarloosder indruk dan in
genoemde provincies".
Architect Kramer maakt
zich zorgen voor de toekomst;
die zorg is bij een oriënterend
bezoek aan Friesland, met zijn
vele (bouwvallige) karakte
ristieken, nog toegenomen; te
meer nu ook „de stad" langza
merhand bezit nteemt van deze
provincie. Hij zit vol plannen,
maaru kunt het zelf in
vullen. Dit alles heeft hem
echter niet verhinderd om de
laatste jaren thuis, in Amers
foort, te werken aan een boek
werk over de schilder Wil
link. Hetgeen voor teen archi
tect niet zó verwonderlijk is.
Er is alle kans, dat dit boek in
mei, ais een tweede ..Escher-
boek" (als boek van de
maand) in de boekhandel
komt.
HENK EGBERS
N.B. De volgende keer: Monu
mentenzorg in Zeeland.
Wie bent u, waarde lezer?
Wie ben ikzelf? Deze vraag is
de beroemdio-beruchte-pijnlij-
ke lachwekkende (doorhalen
wat niet wordt verlangd)
vraag naar iemands identiteit.
Wie zijn identiteit bewijst,
toont aan, althans volgens het
woordenboek, dat hij de per
soon is voor wie hij zich uit
geeft. Met andere woorden: de
gespéélde persoon en de wer
kelijke persoon vallen samen,
ze zijn identiek. Ik ben van
mening dat wie zoiets klaar
speelt, niet langer speelt: hij
heeft opgehouden te bestaan.
Ik behoor dus tot het slag
mensen dat het begrip identi
teit een lege term vindt, hoog
uit te definiëren als de som
van alle situationele rollen, die
iemand tussen geboorte en
dood speelt. Deze werkdefini
tie wekt de schijn alsof het
mogelijk zou zijn zichzelf te
zijn in één ral. in één situatie
en op een zeer bepaald mo
ment gespeeld, maar zelfs dit
behoort tot onze onmogelijkhe
den: deze situationele moment
opname is niet los te maken
van de rollen die we eerder
speelden of zullen gaan spe
len. Pas met onze dood valt
het doek. Einde van het laat
ste bedrijf.
Het nieuwste boek van GE
RARD KORNELIS VAN HET
REVE: DE TAAL DER LIEF
DE (Athenaeum-Polak en Van
Gennep 1972, f 10,- geplakt, f
17,50 gebonden) confronteert
deze lezer opnieuw (het deed
zich ook voor, toen ik zijn
„Op weg naar het einde"
(1963) en „Nader tot U"
(1966) las) met de vraag naar
het „ik". Wie is Gerard Kor-
nelis van het Reve? Ik mag de
vraag stellen, omdat ook „De
taal der liefde" sterk autobio
grafisch is. Het boek bevat
vijf verhalen, die in de zeer
directe omgeving van de
schrijver zijn gesitueerd. Je
kunt hem als het ware op de
voet volgen: door Artis naar
zijn woning; met zijn vriend
Tijgetje naar Frankrijk, waar
hij een stuk grond en een
bouwval koopt; naar Veenen-
daal, waar hij met Tijgetje en
Woelrat en Woelrat zijn moe
der samenwoont. De lezer zit
bij hem op schoot. En zelfs
meer dan dit; hij is een voy
eur, iemand die naar het lief
desspel van anderen kijkt,
maar niet stiekem. De schrij
ver heeft hem zelf daartoe uit
genodigd. Het mag. Sterker
nog: de ik-verteller in de ver
halen staat aan de kant van de
lezer-voyeur. Zijn verlangen
naar liefde wordt op indirecte
wijze bevredigd door het lief
desspel van anderen. Iemand
die „De taal der liefde" had
gelezen, vertelde me dat hij er
opgewonden van raakte. Dat is
precies wat de schrijver mijns
inziens bij de lezer wil be
werkstelligen: zijn taal wordt
in lichamelijkheid vertaald.
Behalve de vijf verhalen,
waarvan vooral de laatste drie
naar vorm en inhoud één ge
heel vormen, hoewel ze van
afzonderlijke titels zijn voor
G. K. van het Reve.
zien, zijn in het boek brieven
aan Simon Carmiggelt opgeno
men, geschreven gedurende de
periode dat Van het Reve aan
de in het boek opgenomen
verhalen werkte. Deze brieven
benadrukken het autobiogra
fisch karakter van het boek,
wat niét wil zeggen dat de ik-
verteller in de verhalen zon
der meer geïdentificeerd mag
worden met Van het Reve
zelf. Hij is schrijver, hij com
poneert een verhaal, hij maakt
autobiografische elementen on
dergeschikt aan het verhaal.
Hij speelt er mee. waardoor
het verhaal tegelijk waar en
onwaar wordt. Zelfs hier blijft
literatuur wat ze is: fictie.
In een van de brieven aan
Carmiggelt maakt de schrijver
de opmerking dat sommigen
hem een charlatan, anderen
een wonderschoon verteller
vinden. Hij is noch het een
noch het ander: hij is beide.
Men zou aan de hand van een
groot aantal predikaten een te
genstrijdig beeld van G.K. van
het Reve kunnen oproepen:
verheven tegenover platvloers,
gelovig tegenover ongelovig,
waarachtig tegenover onwaar
achtig, romantisch tegenover
nuchter, ziek tegenover ge
zond, deemoedig tegenover ij-
del, humoristisch tegenover
pessimistisch enzovoorts. Maar
men maakt dan de fout een
tegenstrijdigheid te scheppen,
die in werkelijkheid afwezig
is. Nooit is iemand het een of
het ander: hij is beide tege
lijk. De minnaar is ook een
leugenaar, een schrijver
spreekt waarheid en liegt.
Kunst is volstrekt nutteloos,
maar het wordt gezegd door
iemand die er niet buiten kan.
„De Waarheid is dubbelzinnig,
dat begin ik nu zeer goed in
te zien", schrijft Van het Reve
op Allerzielen 1971 aan Simon
Carmiggelt. Dat geldt voor
hem, dat geldt voor ons, vanaf
het moment dat we weten
„zonder naam" te zijn: we be
zitten geen identiteit.
Van het Reve wordt vaak
een mysticus genoemd. Zijn
eenwording met God wordt in
zeer lichamelijke liefdestaal
tot uitdrukking gebracht. De
middeleeuwse mystica Hade-
wijch deed niet anders. Zij
beschrijft zo'n mystieke ver
voering alsof ze ligt klaar te
komen. Zevenhonderdvijftig
jaar later zit een schrijver op
een klein kamertje in Veenen-
daal en doet precies hetzelf
de.
WIM HUYSKENS
eindredactie
henk egbers
Brieven voor deze rubriek moeten
met volledige naam en adres worden
ondertekend. Bij publikatite zullen deze
vermeld worden. Slechts bij hoge uit
zondering zal van deze regel worden
afgeweken. Naam en adres zijn dan bij
de redactie bekend. Publikatie van brio*
ven verkort of onverkort) betekent niet
dat de redactie het in alle gevalle*
•one is met inhoud, cq. strekking.
Wanneer minister Udink op
vragen in de Tweede Kamer,
weet te vertellen, dat de huur-
harmonisatie maximaal onge
veer f 5,- per maand gaat
bedragen, dan had hij volle
digheidshalve er bij moeten
vertellen dat daar de tegelij
kertijd de normale huurverho
ging van zes procent boven op
zou komen, intussen zijn de
huurders van gemeentewonin
gen en huizen van woningcoö
peraties op de hoogte gesteld.
Plaatselijk lopen de verhogin
gen nogal uiteen, maar ze lie
gen er niet om b. v. bejaar
denwoningen van f 6,- tot f
11,- per maand omhoog, gewo
ne w. w. woningen van f 10,-
tot f 18,- per maand. Minister
Udink kan wel van mening
zijn dat deze huurverhogingen
niet zo hard zullen aankomen
voor de laagstbetaalden hij
heeft dan ook een ander uit
gangspunt dacht ik van waar
uit hij zijn conclusies trekt n.
1. het besteedbaar inkomen.
Uit deze gang van zaken
spreekt overduidelijk de poli
tiek van de huidige regering
n. 1. het nastreven van het
profijtbeginsel. Zou daar in
mee kunnen gaan, maar dan
op één voorwaarde; dat men
met in praktijk brengen hier
van een rechtvaardige inko
mensverdeling had gereali
seerd. Jaren achtereen hebben
zowel de oude politieke partij
en als de vakcentrales ver
zuimd dit te bereiken zelfs te
benaderen.
Jaren achtereen heeft men
door procentuele loonsverhogin
gen de verschillen tussen de
lage en de hogere inkomens
aanmerkelijk vergroot. Nu is
er t. a. v. deze sterke hum-ver
hoging van de laagst betaalden
achteraf.nog wel de mogelijk
heid via huursubsidies of door
een beroep op de algemene
bijstandswet te proberen iets
terug te ontvangen en men
behoeft zich er wel niet voor
te schamen: het is immers een
recht. Maar ondergetekende
vraagt zich toch wel af of we
die kant uit moeten. Heeft dit
alles weer niet iets weg van
de politiek uit de dertiger ja
ren?, al is het dan wel anders
verpakt??
DONGEN
C. J. KROL.
LISSE (ANP) Staatssecre
taris drs. J. J. M. Oostenbrink
van Economische Zaken heeft
gisteren in Lisse de „Keuken
hof' geopend. In het 28 ha gro
te park bloeien reeds de eerste
erocussen. narcissen en hyacin
ten. Door de zachte winter
was de groei van deze gewas
sen nauwelijks afgeremd,
sneeuw en vorst dreigden mid
den-maart even roet in het eten
te gooien, maar volgens de lei
ding van „Keukenhof" is dat
toch nog meegevallen.
De bloeiperioden voor de
hoofdgewassen, zo verwacht
men op „Keukenhof" zullen
zijn: narcissen 1 tot 30 april,
hyacinten 10 tot 30 april, tul
pen 15 april tot 15 mei. Voor
de bollenvelden rond de „Keu
kenhof" heeft de provinciale
VVV Zuid-Holland de volgende
prognose: late narcissen en tu-
lipa's 1 tot ongeveer 20 april,
hyacinten en vroege tulpen 15
tot 30 april, late tulpen 20
april tot 20 mei.
UTRECHT (ANP) In de kli
niek voor hart- en vaatchirur-
gie van het Academisch Zieken
huis in Utrecht worden sinds
augustus vorig jaar vrijwel da
gelijks zeer ingrijpende en in
gewikkelde vaatoperaties ver
richt.
Dit gebeurt door een team
onder leiding van de vorig jaar
in Utrecht aangestelde vaatchi-
nurg dr. Van Dongen, die be
halve vaatoperaties ook tot
taak heeft niertransplantaties
te verrichten. In de periode
sinds augustus van het vorig
jaar tot nu zijn door hem in
Utrecht nog geen niertransplan
taties verricht. Momenteel
wordt aan de voorbereiding van
een dergelijke ingreep gewerkt
De kliniek is gebouwd onder
leiding van de hartchirurg prof.
dr. J. Wieberdink, die kort na
de ingebruikneming van de kli
niek een operatieverbod kreeg
opgelegd. Sinds dat verbod, nu
twee jaar geleden, is de kliniek
slechts weinig gebruikt, totdat
dr. Van Dongen zijn werk in
Utrecht kon beginnen. Pa-of.
Wieberdink heeft, naar aanlei
ding van het openatieverbod en
het conflict dat daaruit is ont
staan begin '71 ontslag geno
men.
LONDEN (AFP) Omdat
hij „onrust onder studenten"
zou hebben gezaaid, is in de
Ethiopische hoofdstad Addis
Abeba de Britse hoogleraar in
de geschiedenis aan de plaat
selijke universiteit, Patrick
Golkes, gearresteerd.
Aan het Britse ministerie
van buitenlandse zaken is
meegedeeld dat de Ethiopische'
minister van justitie zich per
soonlijk met de zaak bezig
houdt.
ROME (Reuter) Vol
gens een voorspelling van
de Voedsel- en Landbouw
organisatie (FAO) van de
Verenigde Naties in Rome
zal het aantal boeren in de
wereld tegen 1985 zijn toe
genomen tot 817 miljoen, 133
miljoen meer dan in 1950
De groei van de boerenbe
volking zal* voornamelijk
plaatshebben in de ontwikke
lingslanden, aldus de organisa
tie. Ze verwacht dat de land
bouwbevolking daar zal toene
men tot 499 miljoen zielen,
tegen 344 miljoen in 1950.
Hoewel het belang van de
landbouw in de ontwikke
lingslanden zal verminderen,
zal hij in 1985 toch de belang
rijkste bron van werkgele
genheid zijn.
Het aantal boeren in de geïn
dustrialiseerde wereld zal in
de komende tien jaar versneld
afnemen, voorspelt de FAO.
miljoen.
Het zal dalen tot 30 miljoen.
In 1950 waren het er nog 70
Tegen 1985 zal nog maar 2,3
procent van de in het arbeids
proces opgenomen aantal
Noordamerikanen in de land
bouw werkzaam zijn, aldus de
FAO. In West-Europa zal flit
percentage 9,6, in de ontwik
kelde gebieden van Oceanië
5,2 en in andere geïndustriali
seerde landen 11,1 procent be
dragen.
In landen waarin de econo
mie centraal geleid wordt
de FAO bedoelt hier commu
nistische landen mee zal de
boerenbevolking in grote lij
nen stabiel blijven, hoewel ze
in verhouding tot de totale
bevolking zal afnemen.
Het agrarische arbeidspoten
tieel dat van 73,3 proeent in
1950 afnam tot 55,8 in 1970,
zal, naar verwachting van de
FAO, in 1985 tot ongeveer 43,8
procent zijn gedaald.
(ADVERTENTIE)
Aan- en verkoop van alle vreemde valuta tegen de officiële, dagelijks in
de grote dagbladen gepubliceerde koersen ook voor cheques, reisver
zekeringen spaar-, salaris- en depositorekeningen goud en zilver.
Postpaviljoen
Stationsplein Breda - ma. t/m za. van 8 tot 19 u.
Station N.S. Roosendaal - ma. t/m za. van 7.45 tot 20.30 u; zo. van g.30
tot 20 u.
Station N.S. Vlissingen - ma. t/m za. van 8.30 tot 18.30 u; zo. van 11) tot
18 u.
Grenskantoor Hazel- - ma. t/m za. van 7.30 tot 20.30 u; zo. van 9
donk-E 10 tot 17 u.
Douanepost Nispen - ma. t/m za. van 8.45 tot 17.45 u.
Douanepost Putte - ma. en wo. t/m za. van 8 tot 19 u; di. van
8 tot 18 u; zo. van 9 tot 17 u.
Douanepost Wernhout - ma., di., do. en vr. van 7.30 tot 19.30 u; wo. en
za. van 8.45 tot 17.45 u.
