Den Haag: Mekka van Mondriaan-gangers Chibdas, toeter en kaas uit vuistje: koppie, koppie. Turkse senator beschuldigd van drug-smokkel Tandbederf ook erfelijk honderdste geboortedag grondlegger stijlgroep TILBURGS PAN-CONCOURS: EEN FEESTELIJKE WEDSTRIJD Tentoonstelling in BERGEN OP ZOOM brengt Europeaan dichter bij AFRIKA Boefje in nieuwe gedaante kunst cultuur Hokus-pokus Inspiratie Krachtbron Gaudeamus concours Jaap ter Haar Utrecht gaat JAC subsidiëren Vliegtuig- kapers met diplomatiek paspoort Italië bemiddelt in geschil om bases op Malta Vrijdag 10 maart 1972 15 Nederland is bezig met de herovering van de grootste schilder die het na Vincent van Gogh heeft opgeleverd. Want zowel Frankrijk als de Verenigde Staten eisen de internationalist die Piet Mondriaan was, als een der hunnen op. In de Franse literatuur heeft de deze week hon derd jaar geleden in Amersfoort geboren schil der en denker zelfs de tweede a uit zijn naam verloren. Het werk van Mondriaan wordt hoe langer hoe meer als een van de hoogtepunten uit de twintigste-eeuwse schilderkunst ervaren. Dat is voor een flink deel te danken aan het onvermoeide ijveren van de directeur van het Haagse gemeente museum, mr. L. J. F. Wij senbeek, die al enige keren overzichtstentoonstellingen organiseerde. Deze zomer komt er weer één. bestaande uit het 257 werken omvattende bezit van deze instelling. Sinds de verza melaar S.B. Slijper het vorige jaar bij testament niet minder dan tweehonderd schilderijen en tekeningen van Mondriaan aan het Haagse museum ver maakte, is dit eigenaar van de grootste collectie van deze sohilder-van-de-ruimtelijke- ordening geworden. Maar om dat Mondriaan een kunstenaar was met een uitzonderlijke werkdrift, bevinden zich be langrijke verzamelingen en veel verspreid werk elders, naar schatting een vier- tot vijfhonderd stukken buiten de Haagse verzameling. Deze om vang en verstrooiing is tevens de oorzaak van vele vervalsin gen en dubieuze toeschrijvin gen. Hoewel hij vooral in zijn Amerikaanse tijd, dat wil zeg gen in zijn laatste levensjaren, erkenning en commercieel succes oogstte, kan men moei lijk beweren dat Mondriaan een gelukkig en gemakkelijk bestaan heeft gekend. Dat be gon al in zijn ouderlijk huis, waar zijn vader - een christe lijke onderwijzer - zich tegen zijn artistieke neiging verzet te. Maar Mondriaan overwon die en vestigde zich als twin- tlgjarige in Amsterdam om er de academie te volgen. Men zal zich niet verwonderen uit die jaren daterende hoogst academische stillevens met de naam Mondriaan gesigneerd te zien, al vallen er tezelfder tijd werken aan te wijzen die een opmerkelijke gevoeligheid voor nieuwe stromingen - met name het impressionisme - in de beeldende kunst verra den. Zijn lust om nieuwe wegen te openen breekt pas goed door als hij zich in 1914 te Parijs vestigt en er de invloed der kubisten ervaart. Dat eer ste verblijf in de Franse hoofdstad duurt trouwens maar kort, want gedurende de eerste wereldoorlog keert hij naar het vaderland terug om onmiddellijk na afloop daarvan weer in Parijs te gaan wonen. Maar intussen had hij een voor de kunst en de kunstge schiedenis zeer belangrijke daad verricht door de oprich ting van het blad „De Stijl", samen met zijn geestverwant Theo van Doesburg en enkele anderen. Dat tijdschrift zal de drager worden van zijn idee- en, die hij nimmer zal ver loochenen. Zijn theorieën grij pen in wezen vooruit op een verlangen dat zich tegenwoor dig, vooral onder jongeren, sterk openbaart, namelijk de wens naar duidelijkheid, naar een „zindelijke" wereld. Mondriaan zou zeker, op grond van zijn talent en tech nische vaardigheid, een ver dienstelijk schilder zijn ge weest als hij binnen het kader van een traditioneel, naturalis tisch patroon zou zijn geble ven. Dat hij veel meer werd, dankt hij aan zijn vermogen uitgangspunten en doelstellin gen van de beeldende kunst te hér-denken. Het wezen van ordening van de ruimte door middel van lijnen en kleuren. Hoe armoedig hij in Parijs ook leefde, zijn atelier bleef een toonbeeld van ordelijkheid omdat het geheel volgens de principes van de Stijl-groep was ingericht. Horizontale en verticale lijnen waren op de wanden aangebracht. die kleurvlakken in zuiver rood, geel of zwart begrensden. Dat zelfde was met de vloer ge daan en in het witte tafeltje stak het rood van het laatie af. Deze evenwichtige verhou ding van lijnen en kleuren, deze composities van kleur vlakken spraken natuurlijk ook architecten - Rietveld. Oud. Kloos bijvoorbeeld - en ontwerpers van interieurs sterk aan. Zij rekenden af met heel wat oud-modische, negen- tiende-eeuwse rim-ram. Maar omdat onze wooncultuur danig overwoekerd was en nog is door de valse voorstellingen welke het publiek zich bij het begrip „gesjellig" maakt, zijn de ideeën van Mondriaan en diens medestanders over de ,,Nieuwe-Beelding" of Néo- plafticisme" ook nu nog geen gemeengoed geworden. Men vergist zich bovendien door te menen dat het werk van Mondriaan uit de aard van zijn opvattingen in star heid gevangen zou zitten. Het knappe van zijn werk is dat het bijna altijd spanning bezit, of zijn abstracties nu uit lijnen, vlakken, kruisjes of blokjes be staan. Juist het ritme, dat hem in 1912 al bezig hield, krijgt in zijn New-Yorkse tijd - hij had in 1938 de oude wereld in het aangezicht van de Tweede Wereldoorlog vaarwel gezegd - een nieuwe dynamiek zoals zijn laatste grote schilderij, de uit 1943 daterende „Victory boogie-woogie" bewijst. Dit stuk, dat wereldberoemd is geworden, had wellicht het vertrekpunt voor een verdere uitdieping van Mondriaanse gedachten kunnen worden. Zijn overlijden op 1 februari 1944 heeft dat verhinderd. Ter voorbereiding van de grote tentoonstelling van half juni tot eind september is er nu een kleine expositie in de erezaal, aangevuld met por tretten en foto's van zijn ate lier. In de hal van het Ge meentemuseum zullen dage lijks dia's van Mondriaans werk worden vertoond. Op de grote tentoonstelling zullen de werken volgens de tijd van ontstaan worden geëxposeerd en educatief begeleid worden. Compositie met rood, geel en blauw uitl921. Bovendien zal de samenhang den gedemonstreerd. Voor de Mondriaan als blijvende expo- met de tijdgenoten, zoals Sluy- jeugd wordt een quiz georga- sitie in het museum bijeen ters, Toorop, Van Doesburg, niseerd. Na september zullen worden gehouden- Van der Leek en Picasso, wor- ongeveer honderd werken van JOOP BARTMAN Op 17 en 18 maart zal in de, Petrus- en Pauluskerk aan de Vierwindenlaan te Tilburg het jaarlijkse „Pan- concours" worden gehou den. Dit concours wordt ge organiseerd door de stich ting „Pan". Deze landelijke stichting bevordert de be oefening van dii klassieke muziek en wel door studen ten van universiteiten en hogescholen. Ter stimulatie van de beoefening organi seert deze stichting elk jaar in een universiteits- of ho- geschoolstad een klassieke studenten-muziek-concours. Op vrijdag 17 maart zijn ingedeeld de solisten o.a. in de categorieën orgel, piano, cello, gitaar, zang. Na af loop van deze eerste dag zal in de Petrus- en Pau luskerk een uitvoering worden gegeven door de winnaars van de dag en het trio „D'arco Magna". De tweede dag staat in het teken van ensembles zoals koren en orkesten. Het geheel van de pre sentaties zal beoordeeld worden door een jury be staande uit directeuren van de conservatoria van resp. Groningen, Tilburg, Rotter dam, Maastricht en Amster dam. Op de avond van de tweede dag, zaterdag 18 maart, wordt er een slot- concert gegeven in de aula van de Katholieke Hoge school. Op het programma zullen staan de optredens van de winnaars van de diverse categorieën, bene vens een optreden van het Nederlands Saxofoonkwar tet met medewerking van Harry Mooten. Op het slot feest kan men de volgende muziekgroepen van ver schillende genres verwach ten: „Before and After", Hugo Raspoet, Lamp, Laza rus en Kris en het duo Bert en Jaap uit Tilburg. Het feit dat er sprake is van een concours impliceert een wedstrijdelement. Het dagelijks bestuur van de stichting Pan (secr. Til burg, Spoorlaan 382, tel. 21012) is echter van me ning dat dit element niet benadrukt, doch juist afge zwakt dient te worden: zij stelt dat het niet van be lang mag zijn welke plaat sing men bereikt, doch dat de essentie van een derge lijk concours vooral erin ligt dat de deelnemers zich bewust worden van hun prestatieniveau en dat wat dit niveau kan verhogen. Deze tendens zal tevens een thema zijn op dit jaar te houden Pan-congres. Me de als gevolg van het hoge aantal deelnemers, onge veer 240, rekent het dage. lijks bestuur van Pan op een zeer geslaagd con cours. Kolonisatie, christendom en islam zijn er in ruim drie eeuwen niet in geslaagd de gebruiken van de zwarte Afrikaan te laten verdwij nen. Hun cultuur heeft zich kunnen handhaven in be grippen. van levenskracht, bloed en waarzeggerij. Hoe wel de moderne staten in het „zwarte werelddeel" nauwelijks nog enige bin dende traditie hebben met het verleden, steunen de stammen in het binnenland op een eeuwenlange, diepge wortelde religieuze levens overtuiging. Een en ander komt duidelijk tot uiting op een tentoonstel ling die tot 4 april in de Markiezenhof te Bergen op Zoom te zien is. In 85 voor werpen wordt de kunst van Afrika naar voren gebracht, hoewel de werken van de Af rikaan voor hem geen kunst voorwerpen zijn, maar een vorm van religie. Hij stelt in deze religie de grote geest en schepper centraal. Deze uni versele godheid is in allen en alles aanwezig. Er worden van hem geen beelden gemaakt. Daarvoor is dit opperwezen voor de Afrikaan te verheven. In de levensvisie van de Afri kaan bezielt de grote schepper alles met zijn levenskracht. Het is dit verlangen naar le venskracht, dat de basis vormt van heel de Afrikaanse cul tuur Steeds weer blijkt, dat ach ter die cultuur een diepgewor telde levensbeschouwing schuil gaat. Zonder inzicht daarin zullen de tentoongestel de voorwerpen slechts uiter lijk worden bewonderd. De Europeaan zal het. daarom over het algemeen ervaren als een wereld, die niet de zijne is. Wél is de tijd voorbij, dat de Europeaan bij het zien van Afrikaanse cultuur en de eer ste plaats dacht aan dwaze tovenarij, hokus-pokus, handig uitgebuite slimmigheid of mis bruikte bijgelovigheid. Misschien is deze hokus- pokusgedachte ook verdwenen onder de invloed van de Afri kaanse cultuur op die van het westen. Westerse kunstenaars uit het begin van deze eeuw hebben de weg geëffend naar juistere inzichten. Zij ontdek ten in de Afrikaanse cultuur vormen en verhoudingen, die zij in hun eigen werken gin gen toepassen. De Afrikaanse kunst werd in feite een bron van inspiratie voor westerse kunstenaars. Picasso wordt als een van de eersten genoemd, die het grote voordeel van de ze beïnvloeding inzag. Van di recte Afrikaanse beïnvloeding in de huidige tijd is onder meer sprake bij enkele volle dig Afrikaanse popgroepen, die in hun muziek een ver menging geven van de traditi onele popmuziek met zeer au tochtoon klinkende geluiden. Ook beeldhouwkunst Iaat vaak onbewust stromingen zien, die een Afrikaans karak ter dragen De maskers en plastieken die op de tentoonstelling wor den vertoond, zijn meestal ge maakt door vakmensen. Hun sociale waardering is echter zeer verschillend. Soms zijn ze gevreesd, soms ook staan zij in hoog aanzien bij hun stam genoten. In andere gevallen zijn het de min of meer toe vallige kwaliteiten van vak manschap, die de man achter het beeld tot leverancier maakt. Hij maakt het stuk echter niet tot magische krachtbron, dat doet de medi cijnman, hoofdman of waar zegger. Maar altijd blijft het maken van sacrale voorwer pen voor de vervaardiger er van wél een zeer ernstige zaak. Hij is ervan doordron gen, dat het behoud van de stamgemeenschap mede door de kwaliteit van zijn werk wordt bepaald. Merkwaardig is dat de voorkeur van de makers uitgaat naar hout. Dit komt ook omdat zij hout be schouwen als een levend ma teriaal. Het nadeel van deze opvatting is en zeer zeker voor de museumconservator uit het westen dat hout als materiaal vrij snel in het tro pische klimaat vergaat. Veel is echter ook in de loop der ja ren verloren gegaan omdat on der de invloed van islam en christendom dikwijls vele bij zondere voorwerpen aan de vernietiging werden prijsgege ven. „Met u naar Afrika" is een zeer belangrijke tentoonstel ling, die de bezoeker beslist dichter bij Afrika, bij stam men en streken brengt, waar van hij het bestaan slechts kon vermoeden. De tentoon stelling werd samengesteld door het Afrika Museum te Berg en Dal en het Bureau van de Rijksinspecteur vogr Roerende Monumenten van het ministerie van CRM. Het Amsterdams toneel neemt geen risico's, zoals Studio. Met „Dag boefje" naar het bij na gelijknamige boek van M. J. Brusse weet het zeker een onverwoestbare voltreffer te sco ren. Vooral als men er Eli Asser bij haalt om er vierentwintig taferelen uit te puren. Wat bij een oudere generatie de glansrol van Annie van Ees was, wordt nu de veelbelovende creatie van Canci Geraedts, die men hier in het veelzeggende decor ziet. Huib Broos tekent voor de regie van deze produktie, die op 25 maart in première gaat. UTRECHT (ANP) Voor het Inter nationaal Gaudeamus Concours voor ver tolkers van muziek van onze tijd zijn 34 inschrijvingen (in totaal 62 deelnemers) binnengekomen. Het concours, georgani seerd door de stichting Gaudeamus in samenwerking met de Rotterdamse Kunststichting en met medewerking van het Rotterdams conservatorium wordt van 5 tot en met 10 april gehouden in De Doelen in Rotterdam. De deelnemers zijn afkomstig uit Ita lië, Duitsland, Polen, Tsjechoslowakije, Engeland, Nederland, België, Frankrijk, Spanje, Japan, Zwitserland, Denemar ken, de Verenigde Staten -en Zweden. Dit'jaar nemen verschillende ensembles aan het concours deel: twee blaaskwin- tetten, enkele trio's en kwartetten en een vocaal ensemble van negen personen uit Tsjechoslowakije. De jury bestaat uit Joh-an van den Boogert (voorzitter), Dorothy Dorow, Pierre Bartholomee, Wolfgang Becker en Sachiko Gawriloff. DEN BRIEL (ANP) De auteur Jaap ter Haar heeft deze week in het stadhuis van Den Briel het eerste exemplaar van zijn roman „Jacob Simonsz de Rijk, watergeus" overhandigd aan burgemees ter Huurman. Ter Haar onder meer schrijver van de vierdelige „geschiedenis van de lage landen" heeft in zijn nieuwste boek gestalte -gegeven aan Jacob Simonsz de Rijk, een Amsterdams koopman, die zich na zijn verbanning in Danzig vestigde en zich later aansloot bij de geuzenvloot van Lumey. 1 Hij was een, boeiende en kleurrijke figuur uit de tachtigjarige oorlog, die daadwerkelijk aan de inname van Den Briel heeft deelgenomen en tot de groep behoorde, die Lumey wist te overtuigen de sfad voor Willem van Oranje t« behouden De roman is verschenen bij de uitge verij Holkema en Warendorf in Bus- sum. NICE )AP) De Turkse senator, die tegenover de poli tie verklaarde dat hij in Frankrijk was om een bruilofts japon voor zijn dochter te kopen, is in staat van beschuldi ging gesteld van het smokkelen van 321 pond „morfine base", waaruit een partij heroïne gedistilleerd kan worden, die op de Amerikaanse markt een waarde van 36,5 miljoen dollar heeft Senator Kudret Bayhan, va der van vijf kinderen, werd on middellijk na de aanklacht in hechtenis genomen. Zijn chauf feur Ibrahim Ikier werd ook in staat van beschuldiging gesteld voor het vervoeren van verdo vende middelen. Morfine base is de ruwe grondstof, waaruit heroine kan worden gedistilleerd. Het wordt gewoonlijk vanuit Turkije naar klandestiene laboratoria in Frankrijk gesmokkeld. Bayhan en Ikier werden bij de Frans-Italiaanse grens aan gehouden, toen de Franse dou ane 146 pakjes van een kilo met morfine base in him auto vond. Bayhan was in het bezit van een diplomatiek paspoort. De senator zou tegenover de politie hebben verklaard: „Ik heb dé auto in Istanboel ge huurd om naar Lyon te rijden om een trouwjapon voor mijn dochter te kopen". De twee mannen kunnen ver oordeeld worden tot een ge vangenisstraf van maximaal 20 jaar en een boete van 500.000 franks. Bayhan is een advocaat en heeft een ambtsperiode in de Turkse senaat achter de rug. Hij is de enige senator van de nationalistisch actie partij, een kleine rechtse groepering, en lid van de revolutionaire junta, die in 1960 voor 17 maanden de macht overnam. Een partij woordvoerder zei eerder in Ankara, dat hij er- DEN HAAG (ANP) Tandbederf wordt zo wel door exogene als er felijke factoren bepaald. Dat is de conclusie van een Brits onderzoek van tandheelkundigen, ver richt bij meer dan 200.000 volwassenen. Het onderzoek heeft aange toond dat sommige tan den sneller aan bederf onderhevig zijn dan an dere, terwijl daarente gen een tand ook een geheel leven lang cariës- bestendig kan zijn. Prof. Douglas Jackson, professor in de kinder en preventieve tandheel kunde aan de universi teit van Leeds, heeft verklaard dat voorheen de ontvankelijkheid voor cariës werd gebruikt om kwaliteitsgradaties aan te geven. Hij is van me ning, dat tandbederf, net als de kleur van ogen en haar, door overerving wordt bepaald. UTRECHT (ANP) B. en w. van Utrecht zijn bereid het in Utrecht werkende Jongeren Advies Centrum subsidie te verlenen. Over 1971 krijgt het centrum 5700 en over 1972 ruim.23.000 gulden. Voorwaar de van de subsidie is dat het J.A.C. op zoek gaat naar eigen inkomsten, bijvoorbeeld door het opbouwen van een kring van donateurs. van overtuigd was dat Bayhan niets gedaan had, wat niet door de beugel kon. De Turkse ambassadeur in Frankrijk, Hasan Esat Isik, zei in Parijs, dat hij „diep ge schokt" was dat de senator in staat van beschuldiging was gesteld. LONDEN (AP) Het Lon- dense kantoor van de IATA (de internationale organisa tie voor de burgerluchtvaart) heeft verklaard dat lucht vaartmaatschappijen een nieuwe bedreiging kan wach ten, namelijk afpersing door iemand die beschikt over een diplomatiek paspoort. Men had dit vernomen van het hoofdkwartier van de IATA te Genève. „Het is mogelijk", zo is uit Zwitserland verno men, „dat een poging tot vlieg tuigkaping kan worden onder nomen door iemand die een di plomatiek paspoort heeft en zegt dat hij daarom niet mag worden onderzocht op wapens en ontplofbare middelen". DE IATA te Genève had weer uit Japan vernomen, dat men moest uitkijken naar vijf lieden wier diplomatieke pas poorten waren uitgegeven in landen van het Midden-Oosten. De personen die met een der gelijk document waren uitge rust, waren niet noodzakelijker wijs leden van een politieke organisatie, aldus de IATA, maar zouden kunnen werken voor extremistische groepen die om politieke redenen uit waren op „groot geld". Men wijst onder meer op het kapen, verleden maand, van de Westduitse Jumbojet toen deze op weg was van New Delhi naar Frankfort. Die heeft de Lufthansa later onder bedrei ging kunnen „terugkopen" voor vijf miljoen dollar. VALETTA (RTR) De Maltese premier, Dom Min- toff, is gisteren na besprekin gen in Rome met zfjn Itali aanse ambtgenoot, Andreot, ti en de minister van buiten landse zaken, Aldo Moro, op Malta teruggekeerd. Mintoff was naar Rome ge reisd na overleg met de Britse premier Heath, de minister van defensie Lord Carrington en de NAVO-secretaris-generaal mr. Luns over de toekomst van de militaire bases op Malta. Dit overleg was volgens Mintoff „in een doodlopende straat ge komen". Malta eist 18 miljoen pond sterling voor het gebruik van de bases en Londen en de NAVO willen niet meer geven dan 14 miljoen. De Italiaanse regering had de Maltese premier uitgeno digd van gedachten te wisse len over de vastgelopen onder handelingen inzake het gebruik van de bases. (ADVERTENTIE) Je roept je schor, je blaast je blauw: een echte voetbalfan zwoegt even.hard als de spelers. In de rust voel je iets kriebelen in je maag. Niet omdat 't 2-2 staat en de wind is straks tegen. Nee, je hebt trek. Kijk, als je dan een ferm stuk kaas uit 't vuistje op zak hebt, dan zit je goed. Doe dat es a.s.- zondag. Koppie, koppie.

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1972 | | pagina 11