BIESBQSCH:
litteken van
gigantische
watersnood
AMERONGEN STROOIT NIET MEER BIJ SNEEUW
ABN
Kasobligaties
Handel in kinderen
Studio*
o.a.
Studio
Vandaag 550 jaar geleden
St. Elisabethsvloed
Laat ze maar schuiven
Algemene Bank Nederland
Kleurloze
benen
zijn taboe
deze winter
LibeUe
Een veilige spaarvorm
met een hoge rente:
**ente thans 63/4 - 7%
£100,- per stuk
binnenland
buitenland
Drie soorten
Aan toonder
Voorzitter EHU,
prof. Van Hulst,
treedt af
les colorés
uw MP
Zelfstandigen
biedt meer-veel meer!
KOVACS
ALBERTI
VERDOVING
ZONDER NARCOSE
MICHEL VAN DER PLAS
EARTH and FIRE
het radio/tv-magazine van de KRO
DonSordog 18 november 1971
^P»1
I I I.
(Van een onzer verslaggevers)
In de nacht van 18 op 19 no
vember 1421, vijfhonderd en
vijftig jaar geleden dus, werd
Nederland getroffen door de
grootste natuurramp uit zijn ge
schreven geschiedenis. De voor
die t|jd rijke Zuidhollandsche
Waard werd van twee kanten
besprongen door het water: van
uit de zee-armen, die pas nu on
schadelijk zijn gemaakt, nadat
het water het land weer eens
overviel in 1953 en vanuit de
sterk gezwollen rivieren. Het
reusachtige litteken van die
ramp, die de geschiedenis in
ging onder de naam St.-EIisa-
bethsvloed, is tot op dè dag van
vandaag nog zichtbaar.
En het heeft bijna 550 jaar moe
ten duren eer Nederland zich met
dat litteken verzoende. Sterker
nog: er tenslotte blij mee is ge
worden, Nog na de Tweede Wereld
oorlog droomde men van een
nieuwe Zuidhollandse Waard, een
nieuw drooggelegd, rijk landbouw
gebied. Nou ja, er zijn altijd na
tuurliefhebbers geweest (in die
tijd werden ze meestal voorgesteld
als halfzacht, gekleed in plus
fours, uitgerust met vlindernet en
botanische trommel) en daarom
wilde men dan wel zo'n 500 hecta
ren woeste Biesbosch laten liggen
voor de natuurbeschermers. Op de
dag' van vandaag hebben we welis
waar de Biesbosch tenslotte nog
van zijn unieke karakter beroofd
door de getijden, (Me er ruim vijf
eeuwen lantg betrekkelijk vrij spel
hadden, stil te leggen, maar in
principe is dat litteken van de St.-
Eüsabethsvloed aanvaard als een
geliefkoosd recreatie- en natuurge
bied en we zijn nu eenmaal
nijver en zeer gesteld op meetbaar
nut als opslagplaat® voor drink
water. Toen de Zuidelijke Neder
landen, met als brandpunt Brussel,
het meest noordelijk gelegen cul
tuurcentrum in West-Europa was
geworden, hadden de boeren en
vissers in Holland nog maar één
feit om op te pochen als zij weer
eens werden overdonderd door
Bourgondieërs, Brabanders en Vla
mingen,: de 1 andaairwinxring. Eeu
wenlang' al -duurde dat proces van
inpoldering. Stormvloeden maakten
van tijd tot tijd het werk onge
daan, maai- leerden de Hollanders
ook zioh wéér beter te wapenen
tegen de verraderlijke aanvallen
van het water. Ondanks die eeu
wenoude ervaring echter was de
waterstaatkundige techniek in de
vijftiende eeuw nog sterk onder
ontwikkeld al was het dan zo dat
deze in Holland echter het meest
ontwikkeld was. Later hebben wa
terbouwkundigen uitgemaakt dat
de kapitale fout die onze dijken-
bouwende voorvaderen met de
Zuidliollandse Waard hadden ge
maakt, doodeenvoudig was dat zij
hem veel te vroeg hadden bedijkt.
Bovendien was de techniek waar
mee dat werk was gebeurd natuur
lijk verre van ideaal en wat zeker
ook in de Elisabethsnacht een rol
speelde: bewaking en onderhoud
van de dijken waren niet centraal
en bindend geregeld. De Waard,
die in véél opzichten sterke gelij
kenis had met de huidige Alblas-
serwaard, wend herhaaldelijk door
Een onbekende middeleeuwse schilder het is aan de Meester van Rhenen toegeschre
ven heeft het dramatisch gebeuren vastgelegd voor het nageslacht. Zijn' werkstuk is te
zien in de vernieuwde en onlangs heropende afdeling Nederlandse Geschiedenis van het Rijks
museum. Het bestaat uit twee panelen.
De Èlisabethsvloed maakte diepe indruk op de tijdgenoten. Het dramatische beeld van vluch
tende burgers, verjaagd vee, watergeweld, afgeladen bootjes en verzwolgen land verschilt niet
wezenlijk met de verschrikkingen die in 1953 bij de Watersnood zijn gefotografeerd.
De schilder Reeft zich geplaatst op een denkbeeldig punt ten westen van Dordt. Bovenaan-
rechts op het rechterpaneel (hier afgebeeld) is ket gat bij Wieldrecht te herkennen.
overstromingen geteisterd, maar
door een samenspel van omstan
digheden was het die 18e novem
ber veel erger dan ooit tevoren.
Een westerstorm hoopte het wa
ter op in de riviermonden en zee
armen. Ook op de rivieren zeil'
was het zeer hoog water. Van twee
kanten brak hét zich een weg dooi
de dijken. Bij Wieldrecht in het
westen en bij Werkendam in het
noordoosten. Tussen Dordrecht __-r-
op zichzelf slechts een klein eiland
en Geertruidenberg ontstond
een geweldig meer.
Maas en Waal vonden daar door
heen een gemakkelijkere en snel
lere weg naar de zee en spoelden
energiek het veen weg om daarna
meteen te beginnen aan het „op
bouwwerk", dat tenslotte zou re
sulteren in het Nationaal Natuur
park de Biesbosch. Want de stro
men vormden slib en uiteindelijk
dus weer land. Ook begon men
weer met nieuwe inpolderingen.
Al in 1460 werd er een dijk gelegd
aan de westkant van het Land van
Altena. Daarna volgt de eerste
nieuwe herovering op het water:
de polder „Oud-Bonaventura" bij
Zevenbergen.
Nieuwe polders kómen er ook
weer ten noorden van de Lang
straat. Maar voorspoedig' ging dat
werk niet Want in die jaren zaten
de Nederlanden midden in de
Hoekse en Kabeljauwse twisten en
de gebieden rond de verdronken
Zuidhollandse Waard werden her
haaldelijk geteisterd door oorlogen.
Pas in de zeventiende eeuw begin
nen de inpolderingen bij Dordrecht
om de stad, aan welks fundamen
ten de golven knagen, wat meer
ruimte te geven.
Langs de hele Hollandse, Friese
en Zeeuwse kust luidden die nacht
de stormklokken. Het moet. in dè
•avonduren al,'een angstaanjagende
storm zijn geweest. Boeren en pol
derjongens reppen zich naar de
dijken. Maar die zijn niet te hou
den. Onder hen vallen de eerste
van de duizenden doden. Alle dor
pen tussen Dordt en Geertruiden
berg worden weggevaagd. Drieën
twintig voor goed... (er zijn ook an
dere cijfers. A. J. van der Aa geeft
in zijn befaamde Aardrijkskundig
Woordenboek (1840) het aantal
van 34). Craijenstein, Cruyskerke,
Annekerke, Almonde, Standhailen,
Tolloysen, Almsvoet... het zijn zo
maar enkele namen.
Naar schatting honderdduizend
mensen verdrinken of komen om
van kou en honger op de boven
het water uitstekende daken van
hun huizen en boerderijen. Er wa
ren nog geen helikopters en motor
boten voor snelle reddingen. De
overlevenden zijn tot de bedelstaf
vervallen. Zij hebben niets meer
dan de natte vodden waarmee zij
zich tegen de koude proberen te
beschermen.
De kloosters gaan open om hen
onderdak te bieden. De armzali
gen. Wie zal er zorgen voor de
wezen en de weduwen? Trouwens:
ook de mannen hebben het moei
lijk genoeg en niet weinigen me-
nep hun to.evlueht .je rnoeten zoe-
,ken tot roof als middel van .be
staan. Het Land van Altena weet
er van mee te praten-.
Wie trok zich het lot aan van de
slachtoffers? Niet Jan Zonder Ge
nade, Jacoba van Beieren of Jan
van Brabant. Die hadden het veel
te druk met hun politieke twisten.
Bladerend door de bepaald niet
overvloedig aanwezige geschriften
over de St.-Elisabethsvloed trek je
onwillekeurig vergelijkingen met
de stormramp van 1953. Hoe ver
schrikkelijk die ook was, je ont
komt toch niet aan de conclusie
dat de slachtoffers uiteraard de
overlevende berooiden er in
1421 heel wat slechter aan toe
waren dan die van 1953.
Geen tijd om naar terug te ver
langen, al was het water dat de
Zuidhollandse Waard met zijn wel
varende boerendorpen wegvaagde
wél puur en schoon
(ADVERTENTIE)
looptijd 3 jaar, rente 6%%
looptijd 4 jaar, rente 7%
looptijd 5 jaar, rente 7%
De ABN Kasobligaties luiden
aan toonder en,zijn voorzien
van jaarcoupons.
Vaste aflossings- en coupondag 1 december
ABN Kasobligaties verkrijgbaar bij alle kantoren van de
(Van een oneer verslaggevers)
AMERONGEN Als niet teveel
mensen met gebroken ledematen in
het ziekenhuis belanden en als er
geen onwaarschijnlijk groot aantal
auto's tot schroot gereden wordt, zal
de gemeente Amerongen na de ko
mende winter het strooizout uit de
jaarlijkse begrotingen kunnen
schrappen. Jhr. mr. O. R. van den
Bosch, burgemeester van Ameron
gen, heeft alle leden van zijn ge
meenteraad gewonnen voor het plan
voortaan alleen nog maar de door
gaande wegen met pekel te bestrooi
en bij sneeuwval.
De burgemeester ging niet over
één nacht ijs. In februari van dit jaar
polste hij de mening van zijn me
deregeerders over dit idee. Na een
massale bijval en het trots constate
ren dat dit nou daadwerkelijk „iets
aan de milieuverontreiniging doen"
was, won men adviezen in bij de
ANWB, Rijkswaterstaat, de Neder
landse Vereniging tegen Water-, Bo
dem- en Luchtverontreiniging, Pro
vinciale Waterstaat de Stichting Wer
tenschappelijk Verkeersonderzoek
en de Landbouw Hogeschool te Wa
geningen.
De laatste liet weten: Hoe minder
er gestrooid wordt, hoe beter, maar
de ANWB denkt er anders over.
„Die zeggen: „De verkeersveiligheid
staat voorop, strooien dus", aldus
een licht verontwaardigde woord
voerder van de gemeente Ameron
gen, „men voert doodleuk aan dat er
jaarlijks veertien miljoen ton zout
ons land binnenkomt via de sluizen
bij IJmuiden en de Rijn en dat die
485.000 ton strooizout er heus nog
wel bij kunnen".
In Amerongen is men toen zelf
nagegaan wat de nadelen van het
pekelen zijn. Aan een bepaalde
straat bleken jonge bomen steeds
maar dood te gaan. Een onderzoek
van de Nederlandse Heide Maat
schappij toonde aan dat de oorzaak
hiervan gaslekken en grondverzil
ting waren. „Niet meer strooien",
zei de gemeente, cüe erop rekent dat
de bevolking de meeste Ameron-
gers wonen nou eenmaal niet aan
doorgaande wegen het gebrek
(ADVERTENTIE)
aan zout compenseert met het op
brengen van begrip.
Zand en grint als vervanging van
zout wil de gemeente niet; deze
stoffen verstoppen de riolering en
moeten na de dooi opgeveegd wor
den.
„Voor de zekerheid", laat men in
het dorpje aan de Rijn geruststel
lend weten, „hebben we dit jaar nog
de normale hoeveelheid zout inge
slagen, 270 ton, maar we hopen er
van over te hou-den."
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De Gelderse gede
puteerde baron mr. van Verschuer
wordt genoeand als mogelijke opvolger
van prof. dr. Van Hulst als voorzit
ter van de CHU, die op medisch
advies het voorzitterschap zal neer
leggen. Dat gebeurt waarschijnlijk
tijdens de op 29 april a.s. te houden
algemene vergadering van de CHU.
Prof. Van Hulst acht het onmogelijk
om het partijvoorzitterschap te blij
ven combineren met zijn hoogleraar
schap. Hij wi] wel zijn zetel in de
eerste Kamer blijven bezetten. Vol
gens sommigen moet het besluit van
prof. Van Hulst ook gezien wordien
tegen de achtergrond van de kritiek
op de slechte verkiezingsresultaten
van de CHU. Het CHU-kamerlid
Kikkert heeft zelfs enige maanden
geleden vanwege deze slechte resul
taten in het openbaar het aftreden
geëist van prof. Van Hulst en van
de toenmalige lijsttrekkerfractie
voorzitter Udi-n-k, die later minister
van Volkshuisvesting werd.
(ADVERTENTIE)
Libelle bezocht voor u de
laatste Parijse modeshows.
En stemde daar de nieuwe
panty-collectie op af.
Les Colorés.
Als u ze ziet draagt u deze
winter alleen maar
I collection.
van
DE ITALIAANSE spoorwegen
hebben N.S. per telegram laten we-
tert, dat ze niet kunnen garanderen
dat het .internationaal reizigers- en
goederenverkeer naar en van Italië
het komende weekeinde normaal
kan worden afgewikkeld.
Rriovon voot aeze rubriek movftM
talige naam «n «dras wordm mrtdoritkgmd. Mf
publicatie zullen deze vermeld worden. IWHi
Wi hoge uitzondering zei ven deze regel wer
den afgeweken. Naam en adrea z^n den hij
de redactie bekend. Publicatie van brieven
Werkort of onverkort) betekent niet dw de
redactie het in alle gevallen eens Is wet in
houd. e.g. strekking.
Wanneer de heer Biesheuvel een
maatregel gaat nemen v-oor de mid
denstand, dan dient hij toch ook
rekening te houden met die midden
standers die de laatsfé jaren gesa
neerd zijn. Het zijn en blijven toch
middenstanders al werden ze dooi
de economische ontwikkelingen ge
dwongen aan de sanering in deze
bedrijfstak deel te nemen. De uitke
ring die deze groep van ex-midden
standers uit dien hoofde ontvangt,
wordt echter onvoldoende aangepast
aan de prijsontwikkeling. Het is
noodzakelijk dat men deze kwestie
ook eens nader beziet. Wellicht kan
deze aanpassing tegelijk met hel
door Biesheuvel in het vooruitzicht
gestelde pensioen voor de midden
standers worden ingevoerd.
BREDA H. VAN DEN HEUVEL,
DE BRITSE actrice Dame Gladys
Cooper is dinsdagnacht op 82-jarige
leeftijd in haar slaap overleden. Da
me Gladys kwam voor het eerst op
de planken in 1906 en beëindigde
haar carrière na 55 jaar tijdens wel
ke zij zowel in Engeland als ln de
Verenigde Staten ook filmrollen
vertolkte.
DE POLITIE in Rotterdam heeft
in twee boekwinkels in de Maasstad
150 „witte" grammofoonplaten en
music assettes in beslag genomen.
(Van onze redactie buitenland)
MANILLA/JACKSONVILLE Op diverse plaatsen in de wereld blijkt
nog handel in kinderen te bestaan. Gevallen die van gisteren dateren: Ma
nilla op de Filippijnen en Jacksonville in het Amerikaanse Florida.
De politie van Manilla heeft een man aangehouden, die heeft bekend zeker
17 kinderen van twee tot zeven jaar te hebben ontvoerd en op het platteland
te hebben verkocht.
De arrestant, Ernesto Tiegue, verklaarde dat zijn vrouw medeplichtig is,
waarna de politie een opsporingsbevel tegen haar uitvaardigde. Tigue, die,
te oordelen naar zijn tatoeëringen, lid is van een grote bende in de staats
gevangenissen, heeft niet gezegd aan wie hii de kinderen heeft verkocht en
wat voor prijs hij ervoor heeft gekregen. Hij heeft enige gevangenisstraffen
wegiens diefstal achter de rug.
Het geval in Jacksonville betreft de arrestatie van twee mannen van resp.
37 en 22 jaar, die onderhandelden over de verkoop van twee kinderen voor
de som van 7.000 dollar plus een tweedehands auto.
Een van de mannen was enkele weken geleden in contact gekomen met een
echtpaar, waaraan hij had voorgesteld een jongetje van twee en een meisje
van drie jaar te verkopen. Het echtpaar had de politie gewaarschuwd, die op
het afgesproken uur aanwezig was op de plaats van onderhandeling.
(ADVERTENTIE)
in ons nummer van 21 november
Exclusief gesprek met Mickek' opvolger
De jongens dragen hem op handen
Een leven in beeld
'Tenore Napolitano'
Fan van Ajax, wielergek, visser
Veel liefs uit China
Verbluffende resultaten van acupunctuur
Nederlands süksesvolste tekstschrijver
'Ik weet eigenlijk niet wat allemaal nog
taboe is'
Vier jongens en een meisje
Pas drie jaar oud, tweede op de hitparade
Abonnementen: Antwoordnummer 93, Amsterdam
i Losse nummers 70 cent
*-s
