Mars gaat
geheimen
prijsgeven
Oppositie tegen Franco groeit
Studio*
o.a.
Studio
GEHEIME BIJEENKOMST IN BARCELONA
iU*
„Een land met woning
nood is
geen welvarend land"
Nijmegenaar zoek na vrijlating uit
Spaanse cel
AMERIKANEN EN RUSSEN NEMEN ZONDAG DE RÖDE
PLANEET OP DE KORREL
PROF. C. TRIMBOS:
LIFTENDE
ANTIEKDIEF
GEPAKT
Club van Rome
heeft kantoor
in Den Haag
biedt meer...veel meer!
KEES
binnenland
Foto's
De Russen
Mislukking
Samenwerking
ANGOLA
MARS
YRRAH
ïfc het radio/tv-magazinerandeKRO
papier
oor uw pen
Bakkerijen
Vernieuwing of
vernieling?
Hebben we ons
geloof vernield
de laatste jaren?
Of zijn we bezig
met een edite
vernieuwing?
Wat gaan
we onze kinderen
doorgeven?
Zijn dat vragen
die u zichzelf
wel eens stelt?
Lees dan
Ter
overbrugging
15
(Van ome ruimtevaartredacteur)
Drie kunstmanen, twee van Russische en een van Ameri
kaanse makelij, stormen momenteel, 121 miljoen kilometer
van de aarde verwijderd, op de planeet Mars af. Zondag
morgen vroeg moet daarvan de Amerikaanse Mariner-9
in een omloopbaan om de „Rode Planeet" gebracht worden.
En het ziet er naar uit dat tussen 20 en 29 november de Russische
Mars- 2 en 3 dat voorbeeld zullen volgen, hoewel er momenteel
in het westen ernstige twijfels zijn gerezen omtrent de huidige
conditie van deze twee robotsateilieten.
Mars is, na de maan en de pla-
neet Venus, het dichtst bij de aar
de staande hemellichaam. In een
baan om de zon draaiend, buiten
die van de aarde, nadert Mars onze
planeet gemiddeld elke 26 maan
den tot op 55 a 100 miljoen kilo
meter. Dit jaar, op 10 augustus,
bedroeg die minimum afstand iets
meer dan 55 miljoen kilometer,
hetgeen volgens de regels van de
hemelmechanica betekende, dat de
maand mei de meest gunstige peri
ode was om satellieten vanaf de
aarde in de richting van Mars te
lanceren..
Mars is een vrij kleine planeet.
De doorsnede bedraagt niet meer
dan 3.400 kilometer, tegen meer
dan 12.000 kilometer van de aarde.
Maar omdat astronomen reeds in
vroegere tijden een dampkring om
Mars konden waarnemen, alsmede
poolkappen, ogenschijnlijk van de
wisselende seizoenen afhangende
veranderingen aan het oppervlak
en duidelijke meteorologische ver
schijnselen in de atmosfeer ont
dekten, werd de „Rode Planeet" al
spoedig beschouwd als een soort
stiefbroer van de aarde. En wel in
die zin dat men de aanwezigheid
van bepaalde levensvormen niet
bij voorbaat uitsloot.
Die theorieën en hypothesen on
dergingen echter drastische veran
deringen nadat in 1965 en 1969
drie Amerikaanse kunstmanen,
Mariner 4, 6 en 7, op enkele dui
zenden kilometers langs Mars wer
den gejaagd en tijdens die passa
ges foto's maakten en diverse me
tingen verrichtten. Daaruit bleek
al spoedig dat de „Rode Planeet"
meer op onze maan, dan op de
aarde lijkt. De foto's toonden n.l.
een oppervlak vol kraters, hier en
daar afgewisseld door wat kenne
lijk uitgestrekte stof vlakten zijn.
De atmosfeer van Mars blijkt
voornamelijk te bestaan uit kool
zuurgas, terwijl zuurstof en water
damp slechts in zeer geringe con
centraties aanwezig zijn. Boven
dien bedraagt de atmosferische
druk aan het Marsoppervlak
slechts ongeveer 10 millibar. Aan
het aardoppervlak bedraagt de
luchtdruk 1.000 mb.
De poolkappen van Mars blijken
niet te bestaan uit sneeuw en ij®,
maar slechts betrekkelijk dunne
lagen bevroren koolzuur te zijn.
Hetzelfde spul dus dat uit een
koolzuurbrandblusser wordt gespo
ten. Mars lijkt dan ook even ge
speend te zijn van leven als de
maan, hoewel recente laboratori
umproeven hebben aangetoond dat
het beslist niet onmogelijk is dat
zich toch zeer primitieve vormen
van leven op Mars hebben kunnen
ontwikkelen. Het is naar die ver
verwijderde planeet, dat de Mari
ner 9 en de Mars 2 en 3 momen
teel op weg zijn.
van het Amerikaanse programma
tot gevolg. Overigens is men er in
NASA-kringen van overtuigd dat
de Mariner 9 veel langer dan de
beoogde 90 dagen- zal blijven func
tioneren. Men houdt, zoals reeds
hiervoor opgemerkt, rekening met
een verlengde levensduur tot no
vember 1972, hetgeen neerkomt op
Verloopt alles naar wens, dan zal
de Mariner 9 zondagmorgen vroeg,
om 1.20 uur Nederlandse tijd, in
een omloopbaan om Mars terecht
komen en in die baan de planeet
naderen tot op 1.200 kilometer.
Voorts zal de baan zodanig gesitu
eerd zijn, dat in een periode van
20 dagen ongeveer 70 procent van
het gehele planeetoppervlak gefo
tografeerd en m.b.v. meetapparaten
afgetast kan worden. Per omwen
teling van 12 uur zal de Mariner 9
30 foto's maken, zodat er per et
maal 60 naar de aarde geseind
kunnen worden. Aangezien de Ma
riner 9 minimaal 90 dagen moet
blijven functioneren (men hoopt
echter op een bonus van nog eens
9 maanden) zullen de Amerikanen
eind februari 1972 ruim 5.500 fo
to's rijker zijndan de paar hon
derd opnamen, die reeds in 1965
en 1969 door de Mariner 4, 6 en 7
werden gemaakt. Behalve de twee
camera's bevat de Mariner 9 ook
nog een drietal meetinstrumenten.
Deze zullen gebruikt worden voor
o.a. temperatuurmetingen, het
nauwkeurig vaststellen van de bo
dem- en atmosfeersamenstelling,
enz.
Zondag 14 november zal het
onbemande Amerikaanse ruim
teschip Mariner-9 In een baan
om de planeet Mars gebracht
worden voor een onderzoekspe
riode van tenminste drie maan
den. In de week van 20-29 no
vember zullen twee Russische
marsverkenners dit voorbeeld
volgen. Het is daarbij niet uit
gesloten dat deze Russische sa
tellieten instrumentencapsules
bevatten, die een landing op bet
oppervlak van Mars moeten ma
ken. Over deze belangrijke
ruimtevaartgebeurtenis schrijft
onze ruimtevaartredacteur.
een onderzoeksperiode van een
jaar, exclusief de 167 dagen die de
Mariner 9 er sedert 30 mei over
gedaan heeft om de 395 miljoen
kilometer lange weg van de aarde
naar Mars af te leggen.
De missie die de Mariner 9 gaat
uitvoeren draagt een min of meer
dubbel karakter. Aanvankelijk zou
de satelliet alleen „op jacht" gaan
naar opvallende verschijnselen op
3n rond Mars, terwijl een ander
toestel, de Mariner 8, een meer
il gemeen beeld van Mars had
moeten verschaffen. De Mariner 8
ging echter op 8 mei, bij de lance
ring vanaf Gape Kennedy, verlo
ren. Dit had drastische bezuiniging
Minder optimistische berichten
zijn op dit moment te melden over
de Russische Mars 2 en 3. Welis
waar wegen deze toestellen elk 4%
ton, tegen slechts 1.000 kilogram
voor de Mariner 9, maar opnieuw
dreigt duidelijk te worden dat de
kwantiteit van de Russen niet op
kan tegen de kwaliteit van de
Amerikanen. Zowel de Mars 2 als
de Mars 3 hebben sedert begin
september te kampen met radio
problemen. En aangezien het ver
loop van dit soort interplanetaire
verkenningsvluchten staat of valt
bij een goede radioverbinding, zijn
de Russischekansen op succes al
lerminst groot te noemen, nadat
beide toestellen tussen 20 en 29
november bij Mars zijn aangeko
men.
De Mars 2 en 3 werden gelan
ceerd op 19 en 28 mei, nadat reeds
Deze opname van de „Rode
Planeet" werd gemaakt in augustus
1969 door de Amerikaanse Mariner -
7, toen dit ruimteschip nog 500.000
kilometer van Mars verwijderd was.
Hoewel de foto nog weinig details
laat zien, is de zuidpoolkap duide
lijk waar te nemen.
op 10 mei een eerste Russische
Marslancering was mislukt. Gezien
het relatief hoge gewicht van bei
de Sovjet-ruimteschepen, moet het
niet uitgesloten worden geacht, dat
ze zijn uitgerust met een landings
capsule. Zelfs is reeds de naam
„Marsochod" gevallen. Dit zou een
automatisch karretje moeten zijn,
bestemd voor verkenningsritten
over het Marsoppervlak, gelijk de
Loenochod werd gebruikt voor de
verkenning van een stukje maan.
Verheugend is het desóndanks,
dat half oktober een overeenkomst
tussen de NASA en de Russische
academie voor wetenschappen
werd gesloten, omtrent de uitwis
seling van gegevens, te verzamelen
door de wederzijdse Marsverken
ners. Deze overeenkomst is een
uitvloeisel van meer algemene be
sprekingen die reeds sedert vorig
jaar tussen Amerikaanse en Russi
sche ruimtevaartautoriteiten aan
de gang zijn. Weliswaar hebben de
Amerikanen altijd al hun geboekte
wetenschappelijke resultaten in de
openbaarheid gebracht, maar de
Russen zijn wat dat betreft altijd
wat zwijgzamer geweest. Hun me
dedelingen kwamen meestal zeer
laat, als mosterd na de maaltijd, en
dan meestal nog onvolledig. Beide
ruimtevaartnaties zijn nu echter
overeengekomen alle binnenko
mende gegevens prompt in de
openbaarheid te brengen. Dit is
vooral van belang omdat zowel de
Mariner 9 als de Mars 2 en 3
bestemd zijn voor langdurig onder
zoek.
Niet alleen zullen de wederzijd
se gegevens elkaar kunnen aanvul
len, maar het is ook niet ondenk
baar dat bijvoorbeeld de Amerika
nen iets menen te ontdekken, maar
om zekerheid te krijgen hun Rus
sische collega's zullen verzoeken
dit door de Mars 2 en/of 3 te Haten
bevestigen, en omgekeerd.
(Van onze correspondent)
MADRID Volgens ondergrondse
berichten in Madrid groeit de oppo
sitie tegen het regime Franco in het
gebied van Barcelona. Zondag hiel
den 300 afgevaardigden van zo'n 20
oppositionele organisaties in Span-
je's tweede stad een geheime bij
eenkomst.
De partijen die in richting uiteen
liepen van extreem links tot liberaal
monarchistisch, besloten de krachten
te bundelen teneinde „het regime
Franco omver te werpen, de politiek
van voortzetting zoals die door de
monarchie van prins Juan Carlos
word vertegenwoordigd tegen te
werken en het land een democra
tisch alternatief te bieden".
De bijeenkomst van de zogenaam
de „eerste assemblee der democra
tische krachten van Catalonië",
duurde vijf uur, kennelijk zonder
medeweten van de veiligheidspoli
tie. Volgens een woordvoerder van de
ondergrondse beweging was het de
eerste keer in dertig jaar dat een
dusdanige grote en betekenisvolle
bijeenkomst zonder politie-ingrijpen
plaats had.
De afgevaardigden besloten tot
een programma van Vier punten:
1. amnestie voor alle politieke ge
vangenen en bannelingen; 2. dwang
uitoefenen voor fundamentele demo-
V
cratische vrijheden; 3. de vestiging
van de zelfbeschikking voor Catalo'
nië, die in 1932 door de republikein
se regering werd toegekend, als eer
ste stap in het principe van zelfbe
schikking voor alle volkeren; 4. de
coördinering te bereiken en de om
verwerping van dé regering van
Franco tot stand te brengen.
De vergadering vormde een per
manent comité om deze beslissingen
uit te voeren, een mobilisatie van
het volk" te stimuleren en een
tweede bijeenkomst van de onder
grondse organisatie voor te berei
den.
Tot de deelnemende groeperingen
behoorden de Catalaanse communis
tische partij, Marxistisch-Leninisti-
sche partijen, Trotzkisten, anarchis
ten, de arbeiders comité's, christen
demokraten en zelfs die monarchis
ten, die de betrekkelijk liberale Don
Juan, de graaf van Barcelona, op de
troon willen hebbeh.
Don Juan is de vader van prins
Juan Carlos die voorbestemd is om
Franco's opvolger en koning van
Spanje te worden. Volgens een
woordvoerder van dé assemblee
heeft een niet bij name genoemde
Catalaanse roams-katholieke bis
schop in een telegram zijn solidariteit
betuigt.
(Copyright De Stem-The Guardian)
(ADVERTENTIE)
in ons nummer van 14 november
Tranendal
Laatste kolonie van de
westerse wereld, zwartste deel van Afrika
Waar vier van de vijf kinderen
anno 1971 niet ouder worden dan vijf jaar
Schilperoort
Kees' mening over publiek,
politiek, demonstranten en vrouwen
Romance in de ruimte
Geliefd doelwit van de wetenschap
Chriet Titülaer beschrijft het
wel en wee van de rode planeet
Cartoonist
4 pagina's met tekeningen
'Ik hou er niet van om iets nog duidelijker
te laten oen. Dan onderschat je je publiek'
v Theo Koomen's wekelijkse sportpagina
Losse nummers 70 cent
ZEIST (ANP) Dank zij de
vrije middag van een Zeister machi
ne-bankwerker zijn te IJsselstein
een antiekdief en twee helers gear
resteerd, die vermoedelijk uit ver
schillende bejaardentehuizen voor
werpen van waarde hebben ont
vreemd en verhandeld.
De 24-jarige Zeistenaar gaf te
Utrecht een lift aan een onbekende,
die naar Zeist wilde meerijden. Hij
moest zijn in de bejaardenflat
„Nieuw Beerschoten". Daar aange
komen vroeg hij de automobilist
even te wachten. Kort daarna stapte
de lifter met een antieke Friese
klok in en wilde naar IJsselstein
gereden worden. De lifter ontving
daar f 500,- voor het stuk antiek.
Hij gaf de autobestuurder f 250,-
Deze deponeerde dit geld echter bij
het politiebureau te Zeist. De poli
tie, die zo op het spoor was go-
bracht, arresteerde korte tijd later
de dief,
AMSTERDAM (ANP) „Onze
gezamenlijke onmacht, gevangen in
een belemmerende sociaal-economi
sche structuur, heeft ons tot nog toe
onmogelijk gemaakt, ondanks toene
mende middelen, een oplossing te
vinden voor het volkshuisvestïngs-
vraagstuk." Prof. C.J.B.J. Trimbos,
hoogleraar in de preventieve en so.
ciale psychiatrie aan de medische
faculteit van Rotterdam, zei dit gis
teren in het RAI-congresgebouw In
Amsterdam tijdens het congres
„Wonen en welzijn", dat het Neder
landse congres voor openbare ge
zondheidsregeling daar hield
Het congres werd bijgewoond
door minister Stuyt van Volksge
zondheid en Milieuhygiëne en minis
ter Udink van Volkshuisvesting en
Ruimtelijke Ordening.
De Rotterdamse hoogleraar noem
de het gebied van de volkshuisves
ting zo complex, dat zijns inziens
slechts intense samenwerking van.
bestuurders, technologen, economen,
maar ook van gedrags- en sociale
deskundigen enig uitzicht kan bie
den
„Een land met woningnood als het
onze is geen welvarend land. Als
grote delen van de bevolking versto
ken zijn van een van hun meest
primaire behoeften, het wonen, kan
men moeilijk spreken van rijkdom
en weivaart, aldus professor Trim
bos,
Hij was van mening dat de be
staande woningnood vrijwel uitslui
tend een probleem van de laagst#
inkomensgroepen is en pleitte er
voor, dat de volkshuisvesting als
primaire levensbehoefte (zoals elek-
triciteits- of watervoorziening) ont
trokken wordt aan particulier winst
bejag.
De hoogleraar meende evenals an
dere sprekers op het congres dat in
de huidige woningbouw teveel aan
dacht aan technologische en te wei
nig aan menselijke aspecten wordt
besteed. Krachtig drong prof. Trim
bos aan op het betrekken van socio
logen, psychologen, culturele antro
pologen, sociaal-geneeskundigen en
biologen-ecologen in de teams, die
beslissen over de opbouw van de
fysieke wereld waarin wij leven.
Prof. dr. P. Muntendam, voorzitter
van het Nederlands congres voor
openbare gezondheidszorg, besteedde
in zijn openingswoord eveneens aan
dacht aan het kwalitatieve aspect
van de woningbouw. „Wij komen er
niet met hoogbouw om de kwantita
tieve nood op te lossen. De gemeen
te die het 14 verdiepingen tellende
flatgebouw doet plaatsen in een
wijk, oorspronkelijk bedoeld voor
laagbouw, maakt de nood voor velen
groter dan dat zij aan de oplossing
van de woningnood in kwalitatieve
zin een wezenlijke bijdrage levert",
zei hij.
„De woningnood proberen uit te
tillen boven de politieke tegenstel
lingen is wenselijk, omdat volksvij
and nummer 1 alleen dan afdoende
kan worden bestreden, als van die
strijd een nationale zaak kan wor
den gemaakt". Dit zei drs. P.C.W.M.
Bogaers, oud-minister van Volks
huisvesting, in zijn toespraak tot het
congres.
(Van een onzer verslaggevers)
NIJMEGEN De moeder van Theo
van Lottum (33) zit in de grootste
onrust. Volgens de VARA Ombuds
man (Marcel van Dam) zou Theo
van Lottum na drie jaar Spaanse cel
zijn vrijgelaten en nu in Nederland
zijn, aldus Van Dam in zijn pro
gramma van gisteravond. De moeder
van Theo in Nijmegen weet echter
van niets.
In zijn laatste brief schrijft hij wel:
„Nou, nou, ik hoop dat ik over 120
dagen vrij ben. Dan stuur ik bericht
en dan heb ik een lot uit de loterij
te pakken".
Theo van Lottum werd drie jaar
geleden in Spanje gepakt op hasjbe-
zit.
Hij verspeelde er zijn auto mee en
„mocht" de cel in. Zijn moeder:
„Hij is met een zekere meneer uit
Arnhem op vakanti# naar Spanje
gegaan.
Die man had hasj bij zich, maar
daar wist Theo niets van. Toen ze
gegrepen werden heeft Theo de
schuld op zidh genomen, omdat de
Arnhemmer getrouwd was en kinde
ren had. De man beloofde hem vrij
te kopen. Maar die man is gewoon
verdwenen. Het enige is dat hij een
keer hier om het huis heeft gezwor
ven om me vierhonderd gulden af te
troggelen. Ik ben van tevoren ge
waarschuwd dat ik dat geld niet
moest geven".
De moeder van Theo zit sinds de
uitzending van Marcel van Dam op
wacht bij de telefoon. Elk belletje
doet haar opschrikken. Zij weet het
gewoon niet meer. Zij vreest ook de
plotselinge confrontatie en wacht
liever een bericht dat Theo daar en
daar is ao laat naar buis komt.
Dat kan vandaag zijn, het kan ook
morgen of overmorgen. Zij weet het
niet. In ieder geval hoopt zij Kerst
mis en nieuwjaar met hem door te
brengen.
Via onze correspondent -in Madrid
vernamen wij dat Theo van Lottum
sinds maandag of dinsdag in Neder
land moest zijn, aldus vernam hij
van het Nederlands consulaat. Vol
gens het consulaat zou Van Lottum
zijn vrijlating te danken hebben aan
de gratieverlening die generaal
Franco afkondigde ter gelegenheid
van het feit dat hij 35 jaar geleden
aan de macht kwam.
Naast Van Lottum die in het Spaan
se Santander gevangen zat zitten
nog twaalf andere Nederlanders in
Spaanse cellen. Ook voor hen zou de
deur naar de vrijheid op een grotere
kier staan. Zes van hen zitten we
gens bezit van drugs. Twee van hen
werden veroordeeld tot zes jaar,
vier wachtma nog op aan vacoorüe-
ling.
ftricvei ruor,*k n.—
kdtg. naam mn adrea worde» «ndefkond.
pubUeêti* zullfi vorm»ld worden. Swchfa
bij hoge uitzondering tel ven deze regel wor
den efqewefcen. Naam en edrea rlfa den bit
de redactie bekend. Pubtlcetle ven brieve»
(verkort et onverkort) betekent niet dat de
redactie het in alle gevallen eena b met iw
teud. c.o strekking.
De cijfers die te lezen zijn in het
maandblad van Co-op Nederland to
nen aan dat een malaise niet on
denkbaar zou zijn voor de Neder
landse bakkerij en de bloemindus-
triC;
Het is met meelfabrieken net zo
gegaan als met vele bakkerijen;
voor de oorlog waren er ontelbare,
nu zijn er veel verdwenen. Momen
teel is het nog met de Nederlandse
bakkerijen zo gesteld dat Co-op Ne
derland een andere naam heeft aan
genomen: „Juweelbakkerij". Waar
om dit is gebeurd staat in geen
maandblad vermeld. De heer J.M.
Bartelsman laat weten dat een ge
deelte van het z.g. Citos onderdeel
van de Meneba-meelfabriek door de
„Meneba" zou worden gefinancierd.
Citos is gesticht door 18 broodfa
brieken die een merk (King Corn)
op de markt brengen, en naar een
bakker, zou hij worden toegelaten,
naar hun pijpen moet dansen.
Een ander merk „Bums" dwarsbe-
bakken, is een produkt van een 120-
tal „vrije" Nederlandse bakkers die
samenwerken en hun recepten uit
wisselen zowel van brood, klein
goed en „Masha"-gebak. Deze bak
kers werken samen onder de naam
„Saba", te Hedel gevestigd, maar
deze bakkers zijn allemaal zelfstan
dig.
De z.g. warme bakkers doen hun
uiterste best om te laten weten dat
zij de mensen zijn met de meeste
vakkennis, maar de bakkers die een
ander bedrijf leiden zijn ook geen
kwakzalvers.
BREDA A.A. VISSERS
DEN HAAG (ANP) Prof. Dr.
C.J.F. Böttcher, het Nederlandse lid
van de Club van Rome, heeft in
Den Haag een kantoortje ingericht,
vanwaar de grote stroom van aan
vragen om inlichtingen zal worden
verzorgd.
Het bureau van de Raad van Ad
vies voor het Wetenschapsbeleid,
waarvan prof. Böttcher voorzitter is,
kon dit werk niet meer aan. Op een
drie kamers tellend kantoor aan het
Scheveningse Veer zijn een secreta
resse werkzaam en een informant,
de heer G.J. Thijssen, oud-commis-
saris van politie in Den Haag.
Het is nog niet bekend of dit zal
leidien tot de formele oprichting van
een Nederlandse afdeling van de
Club van Rome. Dat zal afhangen
van de wijze waarop de uitvoering
van twee Nederlandse projecten
West-Europa met de Rijnmond als
kern en een wereldwijd landbouw
onderzoek zal worden georgani
seerd.
Vanaf volgende week zal een re
gelmatig verschijnend informatie
bulletin worden uitgegeven dat aan
een paar honderd belangstellenden
met inbegrip van de publiciteitsme
dia, zal worden toegezonden.
Er bestaan plannen de Club van
Rome verder uit te breiden. Bij de
continuering van de activiteiten is
een andere structuur nodig. Prof.
Böttcher is van mening, dat ook
andere Nederlanders in de groep
moeten worden opgenomen.
(ADVERTENTIE)
een handreiking aan gelovigs
volwassenen door drs, Seef Konijn
pastoraal theoloog van het bisdom
Haarlem
Een boek dat u op weg helpt
om deze moeilijke vragen te
beantwoorden.
Fel bekritiseerd en aangevallen
door bijvoorbeeld Confrontatie.
Warm aanbevolen en verdedigd
door o.a. mgr. Zwartkruis, de
bisschop van Haarlem.
Ter overbrugging f 6,90
Verkrijgbaar in de boekhandel en
bij Gooi en Sticht nv.,
Antwoordnummer 360, Hilveeaum
(dus geen postzegel plakkenl|