m
Planten voor
bodembedekking
Admiraal Sergei Gorsjkov verbrak de
1
Vlootverlioudiiig
Middellandse
Zee: een
nieuwe
brandhaard
Risico's
..V,
Enkele willekeurige citaten
uit de vele betogen van
Louis le Roy, (tekenleraar
in Heerenveen) tegen de
heersende ideeën over tuin-
architektuur.
Totnogtoe is 'het zo dat, wan
neer de stedelijke planning
gerealiseerd is, de groenver-
zorger de kans krijgt om een
slablad op z'n kant tussen
twee bestaande ilats te per
sen.
Er zijn twee methoden van
architektuur bedrijvende
architektuur van het teken
bord, de realisatie van een
bouwwerk op basis van een
tekening; en de architektuur
die ontstaat in ruimte en
tijd, waarbij ruimte en tijd
de factoren zijn die het re
sultaat bepalen.
Het knelpunt in onze cultuur
is dat we origineel willen
zijn. Hierdoor bloedt de sa
menleving dood. Wat werke
lijk noodzakelijk is, is sa
menwerking.
De tuin in de Kennedylaan
is niet gemaakt op basis van
een tekening, maar door ge
sprekken. En het is niet ge
beurd met een hijskraan,
maar door mensen met krui
wagens. Ze hadden direct
contact met de grond. Wan
neer is die tuin klaar? Nooit;
na ons zal men er aan door
werken.
De gebouwen komen als zelf
rijzend bakmeel uit de grond.
En dan hebben we percenta
geregelingen om de boel
weer mooi op te krikken:
een of ander beeldje moet
de kolos erachter weer goed
maken.
De cultuur moet doorgaan.
Laten we dan de tegen
cultuur er gewoon tegenaan
léggen.
Natura Artis Magistra. Ja
wel, maar in Nederland rui
men we onze inspiratiebron
nen op.
Wat de heren chemici niet
kunnen is een korrel aarde
maken.
Een meet- en regelkamer
plaatsen in Rotterdam is het
zelfde als brand blussen met
een thermometer.
Schadelijke insecten bestaan
niet. Als er een schadelijk
wezen is, is dat de mens die
alles doodspuit.
De mens voelt zich zozeer
de briljante ster van het
heelal dat hij niet eens wil
weten dat, wanneer de blad
luis zou verdwijnen, het ook
met hém gedaan is.
De mens bewerkt de grond.
Duizenden jaren lang trok
hij stenen uit de grond, op
dat het zaad wortel kon
schieten. Van die stenen
bouwde hij muurtjes dwars
door de landerijen. Zo creëer
de de mens zich een micro
klimaat, inderdaad, maar
de grond is er doodarm door
geworden.
Planten moeten altijd in een
gevarieerde gemeenschap
leven. Een alleenstaande
plant uit een situatie, uit
een totaalpakket gescheurd,
het is een patiënt. En een
roggeveld is zoiets als een-
krankzinnigeninrichting.
Een tuinarchitekt zei mij dat
ik geen tuinarchitekt ben.
Dat klopt, maar vergeet niet
dat het paradijs ook is ge
maakt zonder tuinarchitekt.
Mr. Harm van Eiel houdt
vol dat de Russen komen.
Zijn opponent, de
Groningse polemoloog
Röling houdt vol van niet.
Intussen stelt de redacteur
van het jaarlijks
verschonende, uitstekend
geïnformeerde en
gedocumenteerde
reuzenboek "Jane's
Fightingships" vast dat de
Russen er al z ij n.
„De Middellandse Zee is
aiet langer een Amerikaans
meer", stelt het
Amerikaanse weekblad
Time in koloniaal
aandoende termen maar
daarom niet minder juist
vast.
De Sovjetmacht ter zee is
in de afgelopen jaren
geweldig uitgegroeid en er
zit ook in de
Middellandse Zee nog
altijd volop groei in.
In het prille begin van dit
jaar nog had men het
erover hoe snel de
Amerikaanse Zesde Vloot
de Russische Middellandse
Zeevloot de grond in kon
boren. De toenmalige
Britse minister van
defensie Dennis Healy
dacht in twee minuten.
Zesde Vloot-admiraal
Rivero dacht er toch wel
een uur of zes voor nodig
te hebben, al noemde hij
het Rode Smaldeel een
„zelfmoordvloot".
Acht maanden later
veronderstelt men nog
steeds dat de Zesde Vloot
de Russen zuiver
militair gesproken nog
wel de baas kan, maar
grootspraak is er niet meer
bij en er zyn steeds meer
verhalen over „de door het
Russische raketten-
overwicht geneutraliseerde
US-vliegdekschepen" en
over „vliegtuigsteun voor
de Sovjet-schepen vanaf
wal-bases in Egypte en
Algerije".
Kortom: de Russen z ij n er
inderdaad al. Op de
noordelijke NAVO-flank
zowel als op de zuidelijke.
In de Indische Oceaan en
op de Noord-Atlantic.
Maar dat is allemaal nog
tot daar aan toe. Mogen ze?
De zee is tenslotte vrij.
Maar er is nog iets:
oorlogsvloten hebben in
tegenstelling tot landlegers
en luchtmachten de
eigenschap dat zjj in
vredestijd haast even
effectief zijn als in een
oorlog.
Als instrument van de
politiek of als een niet
schietend verlengstuk
ervan. Ook dat is het
duidelijkst in de
Middellandse Zee.
Admiraal Horacio
Rivero (USN):
"...zelfmoordvloot...'
"Terwijl in 1967 iedereen
zich nog een aap lachte om
de manier waarop Israël had
afgerekend met de Arabieren
dachten de Russen lang na
en trokken hun conclusies uit
wat zij zojuist hadden gezien'
Aan het woord is luitenant
ter zee eerste klas J.J. Vaes-
sen, docent aan de Marine
stafschool in Den Haag.
De Russen hadden toen in de
Middellandse Zee te weinig
schepen om hun aanwezig
heid voelbaar te maken maar
het was ook opgevallen dat
de Israeli's de haven van
Port Said niet durfden te be
schieten in de vrees Russi
sche oorlogschepen te raken.
'Tot overmaat van ramp
voor de Russen", aldus een
recente uitgave van het Ne
derlands Instituut voor Vre
desvraagstukken*) „werd
het Suezkanaal gesloten, zo
dat de verbindingslijnen met
Noord Vietnam en de eigen
haven Vladivistok beduidend
langer werden."
Sindsdien moeten de Russèn
besloten hebben het Suezka
naal, één van de drie uitgan
gen van de Middellandse Zee
stevig binnen hun machts
sfeer te houden. En zo drijft
thans op de oude binnenzee
van het Romeinse Rijk, tot
voor enkele jaren nagenoeg
exclusief vaarwater voor de
NAVO-marines, een tamelijk
De Ilussen
grijpen
naar onze
oliekraan
door
Wim
Koek
indrukwekkende vloot van
Russische oorlogsbodems.
"Daar zijn schepen bij om je
vingers bij af te likken", zegt
luitenant ter zee Vaessen en
een Amerikaanse inlichtin
genofficier zei kort geleden
over een rakettenkruiser van
de Kresta-klasse"Zoiets
hebben wij aan onze kant niet
eens". Een feit is dat de
schepen van de Amerikaanse
zesde vloot gemiddeld twaalf
jaar ouder zijn dan de Rus
sische.
De vlootverhoudingen in de
Middellandse Zee vallen, mi
litair gesproken, nog steeds
uit in het voordeel van de
Zesde Vloot en zijn NAVO-
bondgenoten. De Zesde Vloot
bestaat uit rond 50 .oppervlak
te-schepen, waaronder twee
vliegdekschepen en twee he-
licopterschepen. De Zesde
Vloot is er niet alleen- om de
Middellandse Zee te bewaken
maar ook om een rol te spe
len in de "tweede slag" van
een eventueel nucleair con
flict tussen Warschau-pakt en
NAVO. De doelen van de
Zesde Vloot liggen in Oost-
Europa en Zuid Rusland. Het
veronderstelde, maar steeds
meer in twijfel getrokken,
militaire overwicht van de
Amerikaanse slagvloot op de
Russische Middellandse Zee-
vloot is voornamelijk te dan
ken aan de op de vliegdek
schepen gestationeerde vlieg
tuigsquadrons (ongeveer 200
gevechtsvliegtuigen)
Volgens sommigen echter is
door de komst van de zeer
moderne, met schip-schip-ra
ketten uitgeruste Sovjet-krui
sers van de Kresta-klasse, 't
overwicht van de vliegdek
schepen al geneutraliseerd.
Anderen voegen daar met
onheilszwangere stemmen
nog het veronderstelde feit
aan toe dat de Sovjet-vloot
over voldoende luchtsteun
kan beschikken vanaf vlieg
velden in Egypte en Algerije.
Deskundigen voorspellen dat,
hoe dan ook, de Russische
vlooteenheden in de Middel
landse Zee in de loop van
1972 de Zesde Vloot in vuur
kracht zullen overtreffen. In
tussen echter is het geen oor
log en heeft de Zesde Vloot
ook nog wel wat andere troe
ven achter de hand zoals
strategische voordelen en de
marines van bondgenoten.
Toch is er reden tot zorg.
Luitenant ter zee Vaessen:
"als de mensen geld op tafel
moeten leggen denken ze aan
een soldaat in hun voortuintje
en aan een straaljager boven
de stad. Maar een torpedo
jager... wat doe je in Gods
naam met een torpedojager
in de Golf van Biskaye?
Dat vragen de mensen zich
af. Dat komt omdat de men
sen landbeesten zijn die als
maar geneigd zijn te verge
ten wat er op zee gebeurt.
Maar de zee is de grootste,
belangrijkste weg voor mas-
savervoer. 98,5 procent van
het totale wereldvrachtver-
voer geschiedt over zee.
Welvaart, welzijn^ en ontwik
keling staan of vallen bij het
zeetransport. Fijn zegt het
Nederlandse landbeest,
maar wat heb ik daarmee
te maken? Nou, veel!
Nederland is net als de rest
van West-Europa arm aan
grondstoffen. Die moeten we
aanvoeren van overzee. We
voeren graan in, stoppen die
in koeien, de koeien maken
er melk van en wij voeren
zuivelprodukten uit. Zo werkt
het. Nederland is één groot
veredelingsbedrijf en de le
veranciers zowel als de klan
ten zitten aan de andere ein
den van zeewegen. Onze eco
nomische machine draait op
zeewater. Maar dat is nog
maar een deel van het beeld.
Voor het melken van de koei
en gebruiken we stroom,
energie. Olie is nog altijd
verreweg de belangrijkste
energiebron en onze olie
komt voor 90 procent van
overzee. Daar komt nog méér
bij.
Omdat de zee voor de hele
wereld (wat voor Nederland
geldt is ook van toepassing
voor alle andere landen, in
meerdere of mindere mate,
desnoods om omgekeerde re
den) strategisch van zo'n
enorm groot belang is, leent
de zee zich niet alleen voor
machtspolitiek, maar de aard
van de zee schept daartoe
V>ok de ruimte. Ook, mis
schien vooral, in vredestijd.
Een vloot is een politieke
machtsfactor van belang".
Aldus luitenat ter zee Vaes
sen.
De aloude kanonneerboot -
politiek leeft nog voort al
heeft zij een ander gezicht
gekregen. De aanwezigheid
van de Zesde Vloot heeft ja
renlang invloed gehad op de
politiek in de landen rond de
Middellandse Zee. Op de Ame
rikaanse overmacht ter zee,
leed in 1962 het Cubaanse
avontuur van Nikita Kroest-
jev schipbreuk. Een paar
Russische schepen weerhiel-
de Israëlische artillerie er
van Port Said te beschieten.
En de komst van een Russi
sche vloot in de Middellandse
Zee, aldus de politieke in
vloed van de Zesde Vloot neu
traliserend, heeft nu al zicht
bare gevolgen, ook in landen
waarvan men dat niet onmid
dellijk zou verwachten: Italië
Frankrijk, Spanje die jaren
lang schuilden onder de
atoomparaplu van de Zesde
Vloot spelen nu met de ge
dachte aan een Middelland
se Zee zonder Russen én zon
der Amerikanen.
De rechtse dictaturen van
Spanje en Griekenland hou
den hun achterdeuren open
voor overeenkomsten met de
De zware (geleideu
Vloot in de Middella
kruiser "Springfield", vlaggeschip van de Amerikaanse Zesde
door J. L. Berends
Er zijn tal van planten,
die zich ertoe lenen door
hun kruipende, wortelende
of zodenvormende groeiwij
ze de bodem zo te bedek
ken, dat deze aan het oog
onttrokken wordt. We kun
nen ze soms gebruiken om
een beplanting onder bomen
aan te brengen of aan een
zwaar beschaduwde plek
een wat levendiger aanzien
te geven. Ook kunnen ze die
nen ter vervanging van
gras. Wanneer om de een of
andere reden het regelmatig
maaien of knippen van een
klein grasveld moeilijkheden
meebrengt en er toch een
rustig aandoend vlak in de
tuin verlangd wordt, kunnen
we gebruik maken van bo-
dembedekkende planten.
Een begroeiing met dergelij
ke planten geeft natuurlijk
een geheel ander aanzien
dan een kort gemaaid ga
zon, maar juist hierdoor
kan aan een niet te grote
tuin een eigen karakter ge
geven worden. Evenals een
grasbegroeiing dient een ta
pijt van bo lembedekkers
het gehele jaar stand te hou
den. Het uiterlijk aanzien
van de plant is hierbij dua
van veel belang. Het zijn de
bladkleur en de bladvorm
die het effect bepalen, waar
bij de bloemen een extra-at
tractie kunnen zijn, maar in
feite ondergeschikt zijn.
Meestal is de bloeitijd ook
vrij kort. Het zijn vooral de
kleinere tuinen, waar een
aardig effect kan ontstaan.
Grotere oppervlakken heb
ben het nadeel dat voor on
derhoud en verzorging moei
lijk bij de planten gekomen
kan worden, hoewel het leg
gen van wat flagstones of
tegels hierbij een hulpmiddel
kan zijn." Om een keuze te
doen uit de planten, die ge
schikt zijn om gras te ver
vangen, dienen we rekening
te houden met grondsoort en
belichting. Naast andere fac
toren zijn het toch vooral
hoedanigheid van de bodem
en de hoeveelheid licht, die
bepalen of we een plant met
succes kunnen gebruiken.
Als we enkele geschikte
planten voor bodembe
dekking noemen, dan is op
hoge en droge' grond de
muurpeper of Sedum acre
aan te raden. Zelfs op
arme grond in de volle zon
gedijt ze. In juni en juli is
ze opvallend door de felgele
bloempjes. Een andere Se
dum voor droge grond en
volle zon is Sedum album
murale. De bruinrode blaad
jes geven een aparte toon.
De roze bloempjes steken
fraai tegen het blad af. Op
plaatsen, waar weinig zon
komt, is Sedum spurium
,Schorbusser Blut' met haar
grote bloeiwijzen van kar
mijnkleurige bloemen op
haar plaats. Ook de gewone
thijm is bij uitstek geschikt
voor een schrale bodem in
de volle zon. Deze Thymus
serpyllum geeft al spoedig
door haar kruipende groei
een dichte bedekking. De.
grond dient kalkrijk te zijn.
Mooi van tint door het grijs
groen behaarde blad is
voorts de wollige thijm, Thy
mus britannicus. Haar
bloempjes zijn onaanzien
lijk. Uit de verte lijkend op
een grasveldje is een bedek
king met Sagina subulata,
een kussenvormig plantje
met lichtgroene, lijnvormi
ge blaadjes en zeer kleine,
witte stervormige bloem
pjes. Gemakkelijk groeiend
op lichte grond in de zon.
Weinig eisen stelt ook Po-
tentilla aurea met mooi don
kergroen en glanzend blad,
waartegen de gele bloemen
goed uitkomen. Een bodem
bedekker met grijs blad is
Cerastium biebersteinii, zo-
denvormend, op de armste
gronden groeiend. Deze
sterke plant kan ook in de
halfschaduw. Witter van tint
en compacter van groei is
Cerastium tomentosum ,Co-
lumnae'. Bovenstaand zijn
slechts enkele bodembedek
kers vermeld. Zijn de groei-
omstandigheden gunstiger,
dan staat ons een uitgebreid
sortiment rotsplanten ten
dienste. Hierop gaan we
niet nader in.
Is de standplaats zwaar be-
schaduwd, bijvoorbeeld
onder bomen, dan is de keu
ze beperkt. Een der beste
planten hiervoor is Pachy-
sandra terminalis. Deze met
de Buxus verwante plant
verbreidt zich snel door on
deraardse uitlopers en vormt
een dichte bedekking van
glanzend, donkergroen blad.
Trossen kleine witte bloe
men in maart. Ook de maag-
depalm, Vinca minor, is ge
schikt voor diepe schaduw.
De grovere Vinca major
groeit sneller, maar is niet
geheel winterhard. Van bei
de soorten kunnen we ook
een bontbladige vorm ge
bruiken. Voor een vochtige
bodem is Asarum europae-
um, de mansoor, een goede
bodembedekker. Opvallend
is het niervormige glanzen
de blad. De bloemen zijn
bruinrood. Deze mooie plant
is 'n familielid van de Duit
se pijpbloem of Aristolochia.
Een sterke plant is ook de
bonte vorm van de gele do-
venetel, Lamium galeobdo-
lon .Variegata'. Mooi zilver
bont blad en donkergele
bloem. Bekend is natuurlijk
Convallaria majalis, het le
lietje der dalen, dat het in
diepe schadu doet. Op
vochtige grond kan het pen
ningkruid, Lysimachia num-
mularia, met cirkelronde
blaadjes en vrij grote gele
bloemen geplant worden.
Tenslotte noemen we nog As-
perula odorata, het Lieve
Vrouwe Bedstroo' als bodem-
bedekkende plant voor scha
duwrijke plaatsen.
Sovjet Unie. De nieuwe
machthebber op Malta Don
Mintoff is zijn Nasseriaanse
spel van loven en bieden al
begonnen en hij zal bergen
karakter nodig hebben om
niet af te glijden naar het
dure chantageniveau want de
weg daartoe ligt open. Last
but not least heeft het Sovjet
smaldeel het belangrijkste
wrijfpunt in dit gebied het
Israëlisch-Arabische conflict
'n andere dimensie gege
ven.
Maar, men moet de betekenis
van de Sovjet-marine in de
Middellandse Zee niet over
drijven. De redactie van
Janes' Fightingships wijst er
op dat de Russische schepen
in de Middellandse Zee en in
de noordelijke wateren als 't
ware bij eigen voor- en
achterdeuren varen en dat
de Zesde Vloot van de Vere
nigde Staten zo'n 4000 mijl
van huis is.
De nieuwe secretaris - gene
raal van de NAVO mr. J.
Luns heeft onlangs ook al
gewaarschuwd tegen over
dreven bezorgdheid en de di
recteur van het Nederlands
Insituut voor Vredesvraag
stukken, de heer H. Neuman
zegt: „Natuurlijk is die Rus
sische vloot in de Middelland
se Zee een zaak die we in de
gaten moeten houden en zij
plaatst de NAVO ook voor
praktische problemen. Malta
is zo'n probleem. Maar als
wij ons zo laten jagen door
de angst voor die Sovjet-vloot
in de Middellandse Zee, dat
we er alles voor over hebben
om te voorkomen dat Malta
faciliteiten ter beschikking
van de Sovjet-vloot stelt, dan
zijn wegewoon uitgeleverd
aan een enorm stuk chanta
ge. Dan kan meneer Mintoff
letterlijk alles vragen."
Houdt de Sovjet-vloot in de
Middellandse Zee een ge
vaar in voor het oost-west-
vredesoverleg? Zou de vloot
'een Europese vredesconfe
rentie kunnen frustreren?
De heer Neuman: "Als je de
voortgang naar een Europees
vredesoverleg wilt frustreren
dan zijn heel wat geringere
aanleidingen' al voldoende
om een spaak in het wiel te
steken. Daar heb je de ont
wikkeling van de Sovjet-vloot
niet voor nodig. Zo'n vredes
overleg kan al breken op de
vestiging van een Russisch
consulaat-generaal in West -
Berlijn.
Dan hangt er maar vanaf
welke intenties men van
weerskanten heeft.
En wanneer de enige reactie
van Westeuropese of NAVO-
zijde zou zijn om, vanwege
de Russische activiteiten in
de Middellandse Zee, de
voorbereidingen voor het
vredesoverleg te staken en
erop te gaan werken, de
Russen daar op zee te even
aren of voor te blijven, dan
zitten we onmiddellijk al
weer in de spiraal. Je moet
bij dit soort dingen, met
optimaal behoud van de vei
ligheid, weieens risico's ne
men."
In Nederlandse Marine -
kringen begint men die risi
co's een beetje te groot te
vinden. (Niet dat de marine
staf, in tegenstelling tot se
nator Van Riel, vreest dat de
Russen zullen aanvallen.)
Luitenant ter zee Vaessen:
"De ontwikkeling in de Mid
dellandse Zee is vervelend
misschien, maar veel ge
vaarlijker, ook voor Neder
land, is de situatie in de In
dische Oceaan. Van daaruit
beheersen de Russen straks
als de Britten het veld heb
ben geruimd, de oliekraan
aan de Perzische Golf en
daaruit komt 60 procent van
onze totale oliebehoeften".
Ook het eerdergenoemde
rapport van het Insituut
voor Vredesvraagstukken ziet
een "pertinente bedreiging
voor de olieleveranties aan
het westen door de mogelijk
heid van een Russische poli
tieke invloed in de oliestaten
aan de Golf." Luitenant ter
zee Vaessen: "De oliebehoef
te van de Sovjet Unie groeit
thans sneller dari de - eigeti
produktie en er wordt op ge
rekend dat Rusland om-"
streeks 1980 olie moet gaan
kopen aan de Perzische
Golf."
Problemen genoeg. En steeds
méér op zee. Luitenant ter
zee Vaessen: "Geen wonder.
Alleen de zee geeft speel-
ruimte als je op het land
vastzit in een nuclea'ire pat
stelling."
En er is blijkbaar veel te
halen.
"De Sovjet-vloot in
westers vaarwater" door
drs. C.J. Visser, Brochu
re van het Ned. Inst, voor
Vredesvraagstukken Den
Haag.
