Ons land was eens
pionier in de woningbouw
125
|95
59
59
|45
129
PRIJSSLAG
Woningnood in 5 jaar
weg als ieder
van netto-loon geeft
DE ZEKERHEID VAN
DE LAAGSTE PRIJS
OVER LAGE PRIJS GESPROKEN
VERGELIJKT DIE PRIJZEN
BANKETSTAVEN
'tIS PRIJSSLAG
3;
229
178 479 929
Meer vrouwen recfiter
Telefoontje van Kropholler in Van Abbe-museum
REUMATISCHE-
EN SPIERPIJNEN
795
JAC. HERMANS PRIJSSLAG
BIEDT U
WEEK IN-WEEK UIT
299
VRIES VERS VLEES
binnenland
buitenland
Visitekaartje
Leefmilieu
Romantiek
Vragen over Udink
en de twee
miljoenste
na-oorlogse woning
JAMES RAY
IN BEROEP
PLAN BOUWYAKBONDSYOORZITTER:
Honderden doden
in Vietnam
Wenen wacht op
Mindszenty
voor uw wekelijkse boodschappen
geen tijdelijke verwarrende lokkertjes
maar DUIDELIJKE VASTE LAGE PRIJZEN
TANDPASTA
APPELMOES
BAVARIA
PILS
VARKENS
VLEES
DOO^IASS^/ERKOOPZ^iXrRM/OORDEUG
VERMOUTH
VOOR -n VOORDELIGE RIJSTTAFEL
VLUGRUST
MOSTERD
HAARLAK
PANTY
NYLONS
VARKENS
LEVER
VARKENS
FRICANDEAU!
RUNDER
GEHAKT
JAC. HERMANS
papier
uw pen
Snikken en glimlachen
Aanslagen in
Zuid-Afrika
New York Times
Israël maakt raketten
Ponton zonk door
ma teriaalmoeheid
A
Dinsdag 5 oktober 1971
19
(Van onze kunstredactie)
EINDHOVEN Voelt u er
iets voor om persoonlijk toege
sproken te worden door bouw
meesters als Granpré Molière,
Kropholler of Van Tijen, neem
dan de hoorn van de haak in de
telefooncel, die staat opgesteld
in het Eindhovense Van Abbe-
museum. En dan te weten, dat
deze cel, zoals er waarschijnlijk
een bij u in de straat staat, al in
de dertiger jaren door Brinkman
en Van der Vlugt ontworpen is,
toen architecten zich voor het
eerst in de geschiedenis gingen
bemoeien met ons wooncomfort,
bestaande uit droogrekjes, me
chanische kleerborstel en ci
troenpersen.
144
Maar dat zijn slechts randver-
schij-nselen van het Nieuwe
Bouwen in die jaren, dat ook
voor een aanmerkelijk deel het
gezicht van ons hedendaagse wo
nen heeft bepaald. Voor de vak
man en de leek of voor ieder, die
zich zijn eigen woonomgeving
maar enigszins interesseert, is er
tot 7 november in het Van Abbe-
museum te Eindhoven een erg in
teressante expositie:,, Bouwen '20-
'40. Als er ooit nog eens een echt
architectuurmuseum in ons land
komt, dan is deze tentoonstelling
er een voorproefje van hoe het zou
kunnen zijn.
„Architecten pretenderen wel
vorm te kunnen geven aan deze
samenleving, maar in feite zijn zij
juist het produkt van deze samen
leving". Het huis waarin wij wo
nen is het produkt van wat er in
onze maatschappij gaande is en
omgekeerd heeft onze wijze van
wonen weer invloed op de maat
schappelijke processen. Dat is een
ervaringsgegeven, dat bijna ieder
een zal onderschrijven, zeker op
dit moment. Hoe komt het dan, dat
wij nu zo ellendig of zo goed
het is maar hoe je het bekijkt en
hoe je zelf zit wonen?
Je wordt dan misschien toch wel
even stil, wanneer deze tentoon
stelling je confronteert met gege
vens als: nog in 1859 woonden te
Amsterdam 23.635 mensen in kel
derholen; de totale Nederlandse
woningproduktie bestond rond
1850 uit niet meer dan circa 7000
woningen per jaar; vanaf 1850 tot
1900 werden er niet meer dan 5000
goedkope arbeiderswoningen ge
bouwd; in 1899 bestond 59% van
alle woningen uit één of twee ver
trekken. Er is in onze eerste eeuw
helft wel het een en ander veran
derd, mede dankzij de grote in
vloed van het zogenaamde Nieuwe
Bouwen. Internationaal gezien
heeft Nederland toen zelfs een pio
niersrol vervuld, hetgeen nu niet
meer gezegd kan worden.
Juist omdat dit geen zuiver tech
nische tentoonstelling is, maar de
samenhang tussen architectuur
(met name gericht op de sociale
woningbouw) en de samenleving
geïllustreerd wordt, is het geheel
voor velen aanspreekbaar. Daar
komt bij dat er voor degenen, die
er zich nog wat intensiever mee
bezig willen houden, een uitste
kende catalogus is samengesteld
met een aantal zeer oriënterende
bijdragen en illustraties. De expo
sitie zelf presenteert vier aspecten
van het tijdperk: 1) de historisch-
chronologische ontwikkeling; 2)
haar definitie als bouw-KUNDE;
3) haar maatschappelijke voor
waarden; 4) haar definitie als
bouw-KUNST.
De tentoonstelling is niet zo dor
als deze indeling laat vermoeden,
in tegendeel. Het stripverhaal van
onze woning is verwerkt tegen een
aantal metalen constructies die in
een 5-tal zalen telkens de behui
zing vormen yoor dia- en filmpro
jecties, met gesproken woord en
geluid.
Meer dan ooit is het huis in het
begin van deze eeuw, bij de opko
mende industrie het visitekaartje
van maatschappelijke tegenstellin
gen geweest. De sociale woning
bouw werd, als de mens, platge
drukt tussen kapitaal en arbeid.
En nu? De vergelijkingen met '71
worden getrokken. „Het huidige li-
beraliseringsbeleid vertoont veel
paralellen met de door de overheid
gevoerde politiek vanaf het einde
van de eerste wereldoorlog....", is
één van de conclusies.
Maar het is ook na die eerste
wereldoorlog, dat met figuren als
Berlage, Wright en De Stijl op de
achtergrond, de architecten van het
Nieuwe Bouwen, als maatschappe
lijk geëngageerde mensen, elkaar
vonden. Zij zagen in de techniek
en de wetenschap een middel om
de mens te bevrijden uit zijn be
dompte woning en serviele ar
beidsverhoudingen.
Staal en beton, zakelijke archi
tectuur waarbij, de mens in het
middelpunt stond, de cultus van
licht, lucht en zon, geometrische
vormen, de eerste flats, tuindor
pen, het ontdekken van de stad als
een organisme etc. etc. Het zijn
even zovele steekwoorden uit deze
periode, die namen opleverde als
Oud, Stam, Rietveld, Zwart, Dui
ker, Brinkman en Van de Vlugt,
Van Tijen, Staal, Van Eesteren e.a.
Hun bouwwerken getuigen nog
van hun idealen én tegenstellingen.
Groepen als CIAM, Opbouw, De 8
en de Amsterdamse school met
zijn burgerlijke gevelarchitectuur
maken de historie, die hier is af te
lezen.
het bouwen zie je op het eind van
dertiger jaren zich duidelijk
een groep naar rechts afbuigen,
met de rug naar de evolutie, die
het Nieuwe Bouwen teweeg had
gebracht. Figuren als Granpré Mo
lière, Van Ravensteijn, Staal en
Van Woerden vluchtten terug naar
„de eeuwige waarheid" van het
klassieke of naar het romantische
verleden en het zogenaamde na
tuurlijke landleven („de goeie ou
de tijd"). Het ontstaan van „mid
deleeuwse" raadhuizen en kerken
bij de Delftse school of de krullige
stations (Utrecht b.v.) van Van
Ravensteijn in het tijdsbestek dat
iedereen riep om „de sterke man"
(Hitier, Salazar, Colijn), zijn teke
nend voor die jaren. Verschijnse
len, die opnieuw in onze dagen,
zowel in de politiek als de archi
tectuur (facetten van een veel bre
der gegeven) de kop weer opste
ken. Zo kan deze expositie, waar
van hier slechts enkele facetten
zijn aangetipt, onze interesse op
een breed spoor zetten.
De uitwerking van de ideeën
van het handjevol mensen van De
Stijl, De 8 en Opbouw op de ont
wikkeling van het bouwen na 1945
is buitengewoon groot geweest.
Mede dank zij hen is de standaard
van de volkshuisvesting belangrijk
verhoogd. Dat de vormgeving van
onze woonblokken vaak zo arme
tierig is, kan aan deze ideeën niet
geweten worden. Het is alweer het
onvermijdelijke gevolg als denk
beelden van enkele begaafden zich
over een brede schare versprei
den.
De huidige kritiek op haar leeg
te en levenloosheid en de daarbij
behorende aanprijzing van de 19e
eeuwse sloppen, is voor een groot
deel architectenromantiek. Zo luidt
één van de conclusies.
Instructief en een beetje beang
stigen dis de parallel die te trek
ken is tussen de jaren '38 tot '40
en '71 met een duidelijke trek
naar een neo-romantiek. Ook in
De betekenis van het functiona
lisme in de periode '20-'40 ligt op
de eerste plaats in het morele
vlak. De strijd om een beter fysiek
leefmilieu is hier door enkele ar
chitecten, opdrachtgevers en over
heidsinstanties, gestreden. In hoe
verre deze strijd van definitieve
en doorslaggevende betekenis is
geweest, is een vraag waarop wij
nu het antwoord schuldig zullen
blijven. Hieraan gaat namelijk de
vraag vooraf, in hoeverre de mate
riële kwaliteit van het leefmilieu
van betekenis is voor de kwaliteit
van de samenleving als zodanig.
Dat schrijft prof. ir. C. Weeber,
projectleider van de groep van 13
mensen, die als een succesvol team
gebouwd hebben aan deze exposi
tie, uitstekend passend in en aan
sluitend bij datgene wat het Van
Abbe-museum de laatste jaren ge
bracht heeft. De kwaliteit van het
leefmilieu en de samenleving van
'71 wordt onder andere gedemon
streerd met foto's van de Bijlmer
meer en vrouwen, die baas in ei
gen buik willen blijven. Zegt u 't
maar....
HENK EGBERS
DEN HAAG (ANP). De
P.v.d.A.-Kamerleden J. Scliaefer
en A. Voortman hebben minister
Udink (Volkshuisvesting en
Ruimtelijke Ordening) gevraagd
om de R.-K. Bouwvereniging te
Apeldoorn te berichten, dat de
ruimte die deze bouwvereniging
nodig zegt te hebben voor zijn
ontvangst, door hem niet op prijs
wordt gesteld.
De beide Kamerleden wijzen
er op, dat negen Apeldoornse ge
zinnen vooralsnog de hun toege
wezen flat niet kunnen betrek
ken, omdat minister Udink op 11
oktober het tweemiljoenste huis
opent. „Is de minister niet van
mening, dat elke gereedgekomen
woning terstond voor bewoning
aan de woningzoekenden moet
worden overgedragen?," aldus
de beide Kamerleden.
JACKSON (Tennessee) (AP) Ja-
les Earl Ray, de man die tot 99
aar gevangenisstraf is veroordeeld
vegens moord op ds. Martin Luther
fing, gaat tegen zijn straf in beroep.
Op 26 februari van dit jaar had hij
rok herziening van het vonnis aan
gevraagd, maar dit was geweigerd.
De advocaten van Ray hebben hun
verzoek om heropening van de zaak
gebaseerd op vier nieuwe feiten die,
zeggen zij, bekend werden nog voor
dat Ray op 4 april 1968 toegaf schul
dig te zijn aan moord op de neger
leider.
Ray, 41 jaar oud, zit opgesloten in
een gevangenis te Jackson, waar hij
met maximale zorgvuldigheid wordt
bewaakt.
UTRECHT (ANP) Iedere Ne
derlander zou driekwart procent van
zijn totaal beschikbaar netto gezins
inkomen moeten afdragen ten be
hoeve van de oplossing van de wo
ningnood. Als iedere Nederlander
vijf jaar dat percentage zou afstaan,
is het tekort aan goedkope woningen
vrijwel verdwenen.
Aldus de heer L. Brouwer, voor
zitter van de Kath. Bouwvakbond
St.-Jozef in een artikel in Ruim
zicht, het blad van het NKV.
Volgens berekeningen van de heer
Brouwer levert die afdracht van
driekwart procent door elke Neder
lander een bedrag op van 565 mil
joen gulden per jaar. Daarvan zijn
dan ongeveer 11.000 woningen van
50.000 gulden per stuk te bouwen.
In vijf jaar 'tijd betekent dat 55.000
woningen extra bovenop het norma
le bouwprogramma.
Kapitaal uit die pot van 565 mil
joen per jaar zou tegen een lage
rente (maximaal vier procent) aan
de bouwers ter beschikking moeten
worden gesteld. De woningen zou
den goedkoop in huur kunnen zijn,
minder dan 200 gulden per maand.
Een deel van het geld kan volgens
de heer Brouwer ook worden ge
bruikt voor het verbeteren van de
bestaande woningvoorraad, terwijl
het door hem gewenste fonds ook
geschikt zou zijn voor het financie
ren van individuele huursubsidies.
De heer Brouwer wijst op cijfers
van het Centraal Bureau van de
Statistiek, waaruit volgens, hem
blijkt dat 160.000 gezinnen en al
leenstaanden een huis met een huur
van 190 gulden per maand of min-
1 ter.""1 r-»-. - 1"
derdduizend gezinnen nog bij ande
ren inwonen.
Verder vermeldt de heer Brouwer
het getal van 375.000 krotten en
250.000 verbeterbare slechte wonin
gen in Nederland. De heer Brouwer
zegt een referendum over zijn plan
te wensen- Wanneer de Nederlandse
bevolking „ja" zou zeggen op zijn
voorstel, dan zou dat voorstel naar
zijn mening zonder meer moeten
worden uitgevoerd.
(ADVERTENTIE)
Onmiddellijke verlichting van
"Doorstraalt" verlichtend weefsels
en spieren tot in de gewrichten
"Oeumatisclie pijnen, spit, zenuwpij-
nen, verstuikingen, stijve nek en
ledematen niets werkt sneller, niets
werkt aangenamer ter verlichting van
pijn dan Algesal-balscm. Onmiddellijk
in de huid doordringend, werkt Alge-
sal diep op de weefsels in tot aan de
haard van de pijn (zonder opper
vlakkige warmtesensatie of irritatie
van de huid te veroorzaken) en
"doorstraalt" verlichtend weefsels
en spieren tot in de gewichten. Reu
matische pijnen en stijfheid maken
spoedig plaats voor een durend gevoel
van verlichting en welbehagen.
Wacht niet tot de pijn uitbreekt I
Zorgt dat U thuis altijd een tube
Algesal bij de hand hebt om zodra
het nodig is de pijn te verlichten.
ALGESAL bii alle aooth. en drog.
SAIGON (AP) Zuidvietnamese
troepen zouden tijdens gevechten in
de buurt van Cambodja, die tien da
gen hebben geduurd, 364 Noordviet-
namezen hebben gedood.
Volgens Amerikaanse waarnemers
zou „de vijand" in dit gebied vermoe
delijk aan het terugtrekken zijn.
Er is vooral gevochten bij de stad
Krek die, omgeven door rubberplan
tages, ruim tien kilometer op Cam-
bodjaans grondgebied ligt.
De Zuidvietnamezen zouden, met
behulp van tanks, thans bezig zijn
door te stoten naar de door de vijand
ingenomen geschutsbasis, die 4 kilo
meter ten oosten van Krek ligt. Zélf
zouden de Zuidvietnamezen tien man
verloren hebben, terwijl er 49 wer
den gewond.
WENEN (KNP) In Wenen re
kent men er in kerkelijke kringen
op, dat kardinaal Mindszenty zich
binnen afzienbare tijd in de Oosten
rijkse hoofdstad zal vestigen. Op het
ogenblik bevindt de kardinaal zich
in het Vaticaan, waar hij gast van
paus Paulus is. Kardinaal Mindszen
ty zou zich willen vestigen in het
oude Hongaarse priesterseminarie
„Pazmaneum", waar sedert 1623
Hongaarse priesterstudenten theolo
gie hebben gestudeerd. Het semina
rie is het eigendom van het aarts
bisdom Esztergom, de zetel van kar
dinaal Mindszenty. Op het ogenblik
zijn er geen Hongaarse priesterstu
denten.
Het seminarie staat momenteel
onder hoede van kardinaal Koenig
van Wenen. Kardinaal Mindszenty
geeft de voorkeur aan Wenen boven
Rome, omdat hij daar dicht bij zijn
vaderland leeft.
(ADVERTENTIE)
onze bestseller
l't VOLLE POND
500 gram geurige
pittige koffie
normale prijsJAf
grote tube
MACLEANS
prijs slagprijs
3/4 pot
nieuwe oogst
normale prijs-W
a CEVITAM
PI I SIROOP
normale prijsJDT
2 pullen
5 vol.% alc.
m
200 gramsblik
homburg
normale prijs-89'
m
kuipje kleebub MARGARINE41 I
doos BOTERHAMZAKJES tso stuks79
pakje VOLKOREN ROGGE MIXKU
RIJKGEVULDE
beker zeeuwse KEUKENSTROOP.72
1/4BLIK KERSEN ZONDER PIT-59
blik HAMBURGERS 5stuks.129
dubbel voordeelpak
knorr
VLEESBOUILLON
12x1/2 liter
normale prijs -173"
m
literblik
DUBBELE
SPERZIEBONEN
normale prijs-69"
l rollen
I SNOEP
MENTOS, FRUIT.TELLAof
BLACK AND WHITE
ID
grote fles
SAVELL!
rood of wit
pak a 200 gram
zakje gedroogde
NASI of BAMI
GROENTE
linnenbaai (4500gram)
droogkokende
RIJST
grote fles 290 c.c.
KETJAP BENTENG
3 diepvries
stokjes SATE
in pindasaus
potje (55 gram)
SAMBAL OELEK
emmertje(Q,75ltr.)
ROMIGE
FRITESSAUS
normale prijsl72~
f bierpul
FRANSE
■normale prijs-109"
ED
grote bus
ELEGANCE
prijs-slagprijs
met ideale pasvorm
small, medium, large
500 gram
500 gram
500 gramspak
DEN HAAG (ANP) Het is minister Van Agt (Justitie) van geen enkel
rechterlijk college bekend, dat het zich op het standpunt zou stellen, dat
vrouwen geweerd moeten worden bij de rechterlijke macht. Minister Van
Agt heeft dit aan de Tweede Kamer meegedeeld, in antwoord op schriftelijke
vragen van het PvdA-Kamerlid Roethoff. Het kan niet juist zijn, aldus het
antwoord, dat er nog zeer onlangs twee solliciterende vrouwelijke kandida
ten in een bepaald arrondissement uitsluitend wegens hun sekse zijn afgewe
zen, omdat gedurende dit gehele jaar in geen rechtersvacature door twee
vrouwelijke kandidaten werd gesolliciteerd. De minister van Justitie deelt
in het antwoord mee, dat het aantal vrouwelijke rechters regelmatig toe
neemt. Thans zijn er 21 vrouwelijke rechters, vijf jaar geleden was dit aantal
■""ht.
Brieven voor aeze ruöriek moeten met vol
ledige naam en adres worden ondertekend. Bij
publicatie zullen deze vermeld worden. Slechts
bij hoge uitzondering zal van deze regel wor
den afgeweken. Naam en adres zijn dan bij
de redactie bekend. Publicatie van brieven
(verkort of onverkort) betekent niet dat de
redactie het in alle gevallen eens is met in
houd, c.q. strekking.
Wat moet een klein stipje op de
landkaart als Nederland met 95 gene
raals? Laten we nu niet zeggen -
t.o.v. andere landen komen we er
niet zo gek vanaf - want per slot
van rekening heeft Nederland een
tekort van een paar miljard. Er valt
in deze kringen genoeg te bezuini
gen. Ministers,
oud-ministers (wachtgeld), gene
raals en andere bureau-officieren.
Dan behoeft men geen onsympathie
ke maatregelen te nemen als; kijk
geld omhoog, studiegeld omhoog,
kleuterschoolgeld omhoog enz. Om
nog maar niet te spreken van de
bevriezing van de kinderbijslag.
Het ware beter a'is men de kinder
bijslag liet vervallen voor ministers,
staatssecretarissen en generaal, kort
om voor diegenen, die een salaris
genieten van pakweg 30.000 gulden
per jaar of meer. Stel dat er van
hen 100.000 zijn met twee kinderen
(een leuke enquete voor het Cen
traal Bureau voor de Statistiek) dan
leert een eenvoudig rekensommetje
dat op deze 'manier ca. 100.000 x 2
x gemiddeld 1200 gulden is 240 mil
joen gulden bespaard kan worden.
En wat denkt u van de wethouder
in Amsterdam die een huur betaalt
van 127 per maand en niet uit
zijn huis wil. Het moet toch voor de
buren een koud kunstje zijn, dacht
ik. Een bordje op zijn raam: hier
woont wethouder L. Kuyoers van
Volkshuisvesting en hij moet wel
een bord voor zijn kop (lees hoofd)
hébben als hij dam. niet weggaat.
Moet zo'n man nou de Volkshuis
vesting regelen. Geen wonder dat er
woningnood heerst. Kom laten we
snikken en glimlachen.
BREDA H.G.M. MAAS
PRETORIA (AP) Een kapitein
van de politie is gedood door een
landmijn en vier politiemannen zijn
gewond bij een aantal ontploffingen
in de Caprivistrook, in de afgelopen
twee dagen. Dit heeft de eerste
minister van Zuid-Afrika, John Vor-
ster, gisteren bekend gemaakt.
Varster gaf te kennen dat de
landmijnen, die de oorzaak waren
van de ontploffingen in de Caprivi
strook, wiaren aangebracht door guer
rillastrijders, die de strook waren
bimmienigedirongen vanuit een buur
land van Zuid-Afrika.
De Caprivistrook is een smal stuk
land dat deel uitmaakt van Zuid-
West-Afrika en gelegen is tussen
Angola en Botswana en nog juist
Rhodesië en Zambia raakt.
NEW YORK (Rtr) Volgens de
New York Times is Israël begonnen
met het vervaardigen van een klein
aamtal raketten, die explosieve la
dingen van 400 tot 600 kg. over een
afstand vam 480 km. kunnen vervoe
ren. Het blad schrijft dit te hebben
vernomen van functionarissen van
de inlichtingendiensten van de V.S.
'en andere landen- Er zouden per
maand maximum zes van deze ra
ketten, de Jericho" genaamd, wor
den gemaakt.
Israël heeft herhaaldelijk beloofd
niet als eerste kernwapens in het
Midden-Oosten te zullen gebruiken,
Maar, aldus het blad, deskundigen
geloven, dat Israël mogelijk een
aantal kernwapenonderdelen heeft,
die snel geassembleerd zouden kun
nen worden voor gebruik met de
Jericho-raket em gevechtsbommen
werpers.
(Van onze correspondent)
KAMPERLAND. Op 26 septem
ber zijn bij het Noordereiland in de
Oosterschelde de 40 miljoen gulden
kostende Jan Heymans en de een mil
joen gulden kostende Teimy IV, in
de diepte verdwenen. Dinsdagmiddag-
is de Taklift III van het bergingsbe
drijf v. d. Akker uit Vlissingen erin
geslaagd de aanlegponton Mail, lang
veertig meter en breed acht meter,
te bergen. Hierna is door de rijkspo
litie te water direct een minutieus
onderzoek ingesteld. Daaruit is ko
men vast te staan dat deze ponton is
gezonken door materiaalmoeheid. Het
zinken van de andere vaartuigen
werd door de ponton veroorzaakt. Er
is, aldus de woordvoerder van de
rijkspolitie, geenszins sprake van eni
ge sabotage.
I