Moeder-kind
Ingrediënten
BEGIN 1973 LANCEERT AMERIKA ZIJN EERSTE RUIMTESTATIONDE SKYLAB'
Leefruimte
Milieu
J.Th.J.M. Willems
Vulkanen
1
Ik kan zangzaad voor koe
koeksklokken verkopen, dat is
helemaal geen punt. Maar ze
moeten mij niet. Ik ben lid van
de PSP, ben tegen de NATO en
dan heb ik ook nog ééns gede
tineerd gezeten.
Ruud Huizing,
ex-gedetineerde
Je moet je steeds afvragen:
zit ik nou te zwammen of is het
„to the point"
Herman Kuiphof
Rood is de kleur van de vi
taliteit, rood prikkelt, rood is
vaak te vinden op plaatsen waar
bepaalde grenzen zijn die je zou
willen overschrijden denk aan
stoplichten en aan de lampjes
op de Walletjes.
Drs. J. Minnema,
t psycholoog
Let op mijn woordenta-
toëringen zijn in. Binnenkort
lopen er weer een heleboel vrou
wen mee.
VaK Myers
kunstenares
Wanneer Frank Sinatra sterft
en in de hemel komt, is het eer
ste dat hij doet, God opzoeken
en tegen hem een keel opzetten,
omdat hij hem kaal heeft ge
maakt.
Marlon Brando
De aanwezigen stonden in
twee rijen geschaard en bogen
diep voor mij toen ik voorbij
ging, zoals men een groot heer
ontvangt.
Albrecht Dürer,
over Antwerpen
Sint-Franciseus, om maar een
naam te noemen, is door de
meesten van zijn tijdgenoten
meer gezien als een bedreiging
dan verwelkomd als inspirator
van een vernieuwingsbeweging.
Jan Ruijter, kapelaan
Mijn bijnaam van Rooie Piet
is evenals mijn KVP-pet in de
Einidhovense kast blijven han-
gen.
Prof. Piet Steenkamp
Iedereen met feeling en intel
ligentie kan regisseren, met ac
teurs omgaan en produceren.
Heere Heeresma
Ik ben een type dat van hui
selijk leven houdt. Geloof me,
het feit dat mijn dochtertje op
groeit terwijl ik haar nauwelijks
zie, doet me pijn.
Eddie Merckx
Ik hoop concerten te geven
voor een publiek dat zit in een
zaal, omdat het op die manier
als een soort gevangen publiek
is. Ze moeten naar je luisteren
of ze je nu aardig vinden of niet.
De hele tijd dat ze in de zaal
zitten hebben ze maar te luis
teren.
Ian Matthews,
popzanger
Het verschil tussen een man
of vrouw Als ze 24 uur dienst
hebben zijn het vrouwen.
Stelling
Een van de eigenaardigheden
van het leven is het feit, dat de
vent die op het kantoor het min
ste uitvoert ook de man is, die
bij de wastafels de meeste pa
pieren handdoeken gebruikt om
zijn gezicht en zijn handen af te
drogen.
Hal Boyle
Waar zijn de politieke leiders
van dit land gebleven Waar
zijn Mc Namara, Rostow, Bundy,
Gilpafrick en al dlie anderen, ex-
ministers en adviseurs van presi
denten? Zij zijn aanvoerders die
hun troepen in de steek hebben
gelaten. Er bestaat geen ernsti
ger oorlogsmisdaad.
John Kerry,
oud-Vietnam-stryder
Zo weinig als we weten over
de Saljoet, het eerste Russi
sche ruimtestation dat (nog)
onbemand om de aarde
draait, zo veel is er bekend
van zijn Amerikaanse tegen
hanger: Sky lab.
Na de afsluiting van het
Apollo-maanreisprogramma
(Apollo-17 wordt de laatste
vlucht in deze reeks) zal de
VS begin 1973 dit eerste
Amerikaanse ruimtelabora
torium, annex gezellige drie-
persoons ruimte woning in 'n
baan om de aarde brengen.
Precies één dag nadat Sky-
lab op 500 kilometer hoogte
in een baan is gekomen zal
dit 370 kuub leefruimte bie
dende verblijf worden betrok
ken door een per afzonderlij
ke raket aangevoerd astoo-
nautentrio.
Als aan de verwachtingen
wordt voldaan, zal Skylab het
eerste bemande Amerikaanse
ruimtevaartproject worden,
dat in overtuigende mate nut
oplevert voor het leven van
alle dag. Een voorbeeld. Van
uit deze 500 kilometer hoge
uitkijktoren zullen de we
tenschappelijk georiënteerde
astronauten betere weer
kundige waarnemingen kun
nen doen dan ooit tevoren mo
gelijk was. Weken achtereen
zullen zjj de verdeling van
wolkenmassa's, hoge- en la
gedrukgebieden, ijskappen,
wervelstormen van minuut tot
minuut volgen en zorgvuldig
fotograferen. Vanuit hun ho
ge waarnemingspost zullen ze
intensief speuren naar bodem
schatten. De aanwezigheid
van delfstoffen is vaak af te
leiden uit de geologische
structuur van oppervlaktela-
gen, maar die structuur
wordt pas goed duidelijk, als
je voldoende afstand kunt ne
men.
In het Skylab programma
wordt door de financieel
sterk beknotte NASA maxi
maal gebruik gemaakt van
ingrediënten die in het kader
van het Apollo-project wer
den ontwikkeld. Het 17 meter
lange en 7 meter in doorsnee
metende ruimtelab zelf is een
tot comfortabele 5-kamerwo-
ning omgebouwde derde trap
van de Saturnus-5 maanna-
ket.
Aanvankelijk bestond het
ambitieuze plan de astronau
ten daarboven zelf hun „be
doening" te laten inrichten. In
dat geval had men kunnen
volstaan met de „kleine" Sa-
turnus-1, voorloper van de
maanraket, die dezelfde trap
als tweede trap gebruikt. De
ze „slechts" 66 meter hoge
raket is vroeger ingezet voor
het uitvoeren van enkele on
bemande en één bemande
Apollo-vlucht in een lage
baan om de aarde. Als men
die Saturnus-1 had gebruikt,
zou de tweede trap normaal
zijn aandeel hebben moeten
leveren om de sa+ellietbaan
te bereiken. Eenmjial daar
aangekomen zou hij van zijn
resterende brandstof zijn ont
daan en vervolgens bemand
door per afzonderlijke Satur
nus-1 in een Apollo aange
voerde astronauten. Die had-
Ruimte-4liome' voor
drie personen
door
PIET
SMOLDERS
Kijkje in een van de slaapkamers van Skylab. De slaapzak zorgt ervoor dat de astronauten tijdens hun slaap in gewichteloze toestand niet afdrijven om op
onplezierige wijzemet het plafond of de wanden van hun slaapvertrek in aanraking te komen.
den dan eerst moeten begin
nen met de inrichting van
hun verblijf: het installeren
van wanden en vloeren, het
monteren van apparatuur, et
cetera.
Maar nu men heeft afgezien
van de twee laatste Apollo-
maanvluchten, zijn er twee
grote Saturnussen vrijgeko
men. De derde trap daarvan,
die normaliter de Apollo-LM
combinatie de laatste „opdof
fer" richting maan geeft,
hoeft voor een vlucht om de
aarde niet actief te zijn. De
onderste twee Saturnus-trap-
pen zijn best in staat om de
tot ruimtewoning omgebouw
de en volledig ingerichte in
actieve 'derde trap in een
baan op zo'n 500 kilometer
hoogte te brengen. Een dag
later volgt dan per kleine
Saturnus de bemanning.
Skylab bestaat uit vier
hoofdcomponenten
De derde Satumus-trap. De
grootste brandstoftank hier
van (die voor vloeibare wa
terstof) is ingericht als ruim-
teverblijf, annex laborato
rium. De kleinere zuurstof
tank wordt niet gebruikt. De
cylindrische „workshop"
(werkplaats) is voorzien van
uitklapbare panelen met zon
necellen, die het opvallende
zonlicht omzetten in electri-
citeit voor de boordappara
tuur.
Een aangebouwde automa
tische telescoop voor zonne-
onderzoek (Apollo-Telescope
Mount-ATM).
Een aangebouwde lucht-
sluis die tevens als zenuwcen
trum van het station fun
geert.
Een koppelsectie: de aan
legsteiger, waaraan maxi
maal drie Apollo's kunnen
vastmaken.
De hoofdmoot van het ruim
testation (Workshop) heeft
een inhoud van 370 kubieke
meter. Dat is evenveel als
die van 'n gemiddeld huis en
bijna dertig keer zoveel als
die van de Apollo-LM com
binatie. De drie astronauten
hebben hier dus leefruimte te
over. Tot hun beschikking
staan: een eet-zitkamer, drie
slaapkamers, een badkamer
en een laboratoriumruimte.
Vergeleken bij de huidige
ruimteschepen zal Skylab van
alle gemakken zijn voorzien.
De astronauten zullen een
zeer gevarieerd menu kun
nen nuttigen en ook warme
maaltijden kunnen bereiden.
Voor hun ontspanning zullen
ze de beschikking hebben
over televisie, bandrecorders,
een schaakspel, kaartspelen,
home-trainers, boeken,
schrijf- en tekenmateriaal en
persoonlijke spulletjes, naar
ieders voorkeur.
Maar eerst en vooral zal ge
werkt moeten wordenEr
wordt nu nog gesleuteld aan
het uit te voeren programma.
Behalve het zeer belangrijke
weerkundige werk en de geo
logische waarnemingen zal er
intensief gewerkt worden met
de grote zonnetelescoop, die
ingebouwd is in de gewijzigde
daaltrap van een LM-maan-
sloep. Deze daaltrap zal voor
zien zijn van met zonnecellen
bezette „molenwieken" die
electrische energie voor de
telescoop leveren. Op gezette
tijden zal een van de dirie as
tronauten moeten uitstappen
om de filmoassettes van de
fotografische telescoop te
verwisselen. Voor deze kos
mische escapades wordt nu
al druk geoefend in grote
bassins, waarin een mock-up
van Skylab is ondergedom
peld. Op deze manier wordt
de situatie van gewichteloos
heid zoveel mogelijk bena
derd.
Begin 1972 zullen drie astro
nauten bij wijze van oefening
56 dagen doorbrengen in een
namaak-Skylab, onderge
bracht in een van de grote
vacuümkamers van NASA.
De echte Skylab zal in 1973
drie keer worden bemand
voor respectievelijk 28, 56 en
nog eens 56 dagen. De test-
bemanning die een jaar eer
der nog veilig op de grond
zal werken, heeft als voor
naamste taak de boord
apparatuur op haar bruik
baarheid te testen en na te
gaan of de uitgebreide ge
plande biologische experimen
ten voldoen. Er zijn zestien
medische proefnemingen ge
pland, onder meer betreffen
de de toestand van hart en
bloedvaten gedurende langdu
rige gewicbiteloos'heid, de
energie die bepaalde werk
zaamheden vereisen en voe
dingsonderzoek. De ervarin
gen tijdens de langste ruim-
tevluchten tot nu toe met
name de recordvlucht van de
kosmonauten Nikolajev en
Sewastjanov, die met hun
Sojoez-9 bijna achttien dagen
in de ruimte vertoefden, zjjn
niet onverdeeld gunstig. Na
de landing bleken deze kos
monauten veel moeite te heb
ben met de aanpassing aan
aardse condities, met name
de zwaartekracht. Geduren
de een dag of zes bleken de
tijdens de gewichteloze toe
stand ingetreden spierver-
slappingen voelbaar. Desal
niettemin zijn de Amerikanen
optimistisch gestemd, omdat
de astronauten aan boord van
Skylab een grote bewegings
vrijheid hebben en bovendien
over uitgekiende apparaten
kunnen beschikken om hun
conditie zoveel mogelijk op
peil te houden. In de „echte"
ruimtestations, die in de ja
ren tachtig zullen verschijnen,
zal men kunstmatige zwaarte
kracht kunnen creëren door
het station langzaam om zijn
as te laten wentelen. Deze
„ruimtebases" zullen min of
meer de vorm hebben van
een wiel. In de „velg" zullen
de verblijven zijn onderge
bracht. Dit soort stations zal
dan ook kunnen dienen als
vertrekhaven en als aanleg
steiger voor bemande, telkens
opnieuw bruikbare raketten,
die de verkenning van de
maan en later van Mars zul
len voortzetten. Daardoor zal
de bemande ruimtevaart op
grote schaal een betaalbaar
bedrijf kunnen worden. Het
stadium van vrij incidentele
en daarom uitermate kostba
re Apollo-maanvluchten is
dan definitief voorbij.
Dierexperimenten met o.a.
konijnen hebben aange
toond dat een sterke ver
hoging van het kooldioxi
de-gehalte en een verla
ging van het zuurstof-ge
halte van de lucht die de
moeder inademt bepaalde
skeletafwijkingen kunnen
veroorzaken bij een nog on
geboren baby.
Volgens het onderzoek ko
men deze condities voor op
6000 - 7000 meter hoogte. In
dezelfde serie onderzoekin
gen hebben medewerkers
van de afdeling humane er
felijkheid. en antropologie
van de Universiteit van Düs-
seldorf ontdekt dat bloedver
lies van de moeder tijdens de
kwetsbare perioden van de
embryonale ontwikkeling
eveneens aanzienlijke afwij
kingen kan veroorzaken. De
ze afwijkingen zouden het ge
volg zijn van een verstoring
van het evenwicht waarin de
opgeloste stoffen in het bloed
verkeren. Transfusies kun
nen in voorkomende gevallen
schade aan de vrucht voorko
men. (uit: Umschau in Wis
senschaft und Technik 10).
Volgens prof. Heertje (eco
noom) is het duidelijk dat de
gemiddelde Nederlander wei
nig over heeft voor een beter
milieu. Tijdens een discussie
op de manifestatie Leven En
Welzijn bleef hij betogen dat
voor een efficiënt mileube-
Ieid o.a. een loonstop nood
zakelijk is en hij constateer
de dat de meeste Nederlan
ders waarschijnlijk niet be
reid zijn om op die manier
persoonlijk bij de milieupro-'
blemen te worden betrokken.
Ook het bezoek aan de mi
lieumanifestatie in de Jaar
beurs wijst volgens hem op
dit geringe engagement.
Naast de afscheiding van af-
valprodukten zijn de nieren
in ons lichaam ook verant
woordelijk voor de zout- en
waterhuishouding d.w.z. dat
de concentratie van de ver
schillende zouten in de li
chaamsvloeistoffen ook door
deze nieren worden geregu
leerd. Een van de gevolgen
daarvan is dat nierpatiënten
een calcium-arm dieet krij
gen (orh de nieren te sparen)
en dat leidt weer tot storin
gen in de skeletopbouw. Door
de nierafwijking wordt het
hormoon dat verantwoorde
lijk is voor de kalkophame
uit de darm bovendien afge
remd.
Deze beide factoren samen
veroorzaken een kalktekort
dat volgens dr. Duursma uit
Utrecht ^met name bij kunst-
nierpatiënten tot grote moei
lijkheden kan leiden. Onder
zoek naar de verschillende
factoren rond deze kalkhuis-
houding heeft o.a. aange
toond dat bij 75% van alle
nierpatiënten de samenstel
ling van het beendergestel
min of meer is ontregeld.
Vulkanische verschijnselen
hebben de mens bezig gehou
den zolang de wereld be
staat. In vroegere tijden was
vulkanisme vooral het onder
werp van de mythologie,
maar met het voortschrijden
van de Wetenschappelijke
kennis heeft de vulkaan veel
van haar geheimen verloren.
De Magmalogiede studie van
de vloeibare massa in het
binnenste van de aarde en
de geologie hebben in een
onderzoek van vele tientallen
jaren de verspreiding van de
vulkanen en de relatie tussen
vulkanisme en bijvoorbeeld
gebergtevorming onderzocht
en daarmee de band tussen
de cultus en de vulkaan ver
broken. Aangevuld met de
studie over de invloed van
deze vulkanische verschijnse
len op flora en fauna geeft
deze verzamelde kennis een
bijzonder boeiend geheel dat
onlangs is samengebonden in
een schitterend boekwerk dat
de eenvoudige naam „Vulka
nen" meekreeg en versche
nen is bij Gaade in Den
Haag. Twee opvallende fa
cetten van dit (dure) boek,
dat onder redaktie van Chris-
toph Krüger staat: een inter
nationaal team van gekwali
ficeerde deskundigen ver
zorgde de tekst die daardoor
boven alle verdenking staat
en dé foto's die dit boek ver
levendigen vormen op zich al
een aanleiding het aan te
schaffen, ze zijn boeiend en
mooi van pagina 1 tot pagina
158.
Vulkanen, onder redaktie
van Ch. Krüger, Gaade Den
Haag.
Het verdient aanbeveling dat
overheid en bedrijfsleven mo
gelijkheden scheppen tot uit
oefening van part time werk
door zowel mannen als vrou
wen. De vrijheid om naar be
hoefte een bepaalde hoeveel
heid tijd te besteden aan
werk waarvoor men salaris
ontvangt zal tot gevolg heb-
in het loterijwezen is de computer doorgedrongen. Een zgn. optische documentenlezer
legt alle verkochte loten vast en bepaalt na de uitslag binnen enkele minuten wie de
prijswinnaars zijn. Het bijzondere van dit systeem is, dat fouten nauwelijks mogelijk zijn,
omdat de computer zelf de lotennummene „leest", zodat verkeerd coderen niet mogelijk is.
ben dat meer vrouwen een
beroepsopleiding kiezen, dat
gezinsmoeilijkheden minder
vaak optreden en dat 't aan
tal beroepsziekten afneemt,
(stelling bij proefschrift K.
Puite, Groningen).
Omdat er voor de grote mi
lieuconferentie van 1972 in
Stockholm geen plaats is
voor jeugdige vertegenwoor
digers zal in Wageningen een
schaduwcongres worden ge
houden dat speciaal bedoeld
is voor jongeren.
Nadat slaapmiddelen alleen
nog op doktersvoorschrift be
schikbaar zijn gesteld is het
aantal geslaagde suicidepo-
gingen met slaap- en kalme
ringsmiddelen groter gewor
den.
(stelling bij proefschrift van
S. Duursma, Utrecht).
De directie van Dow chemi
cal heeft bekend gemaakt
dat technici van het bedrijf
samen met Rijkswaterstaat
en het Rijksinstituut voor
Zuivering van Afvalwater 'n
onderzoek gaan instellen
naar de invloed van afval
waterlozing op het milieu
van de Westerschelde.
Milieuproblemen blijven aan
belangrijkheid winnen. Scien
ce Horizons, een mededelin
genblad van de Amerikaanse
informationservice, besteedt
een voortdurend groeiend
deel van de ruimte aan mi
lieuproblemen en maakt
daardoor duidelijk dat de
aandacht van overheid en re
search in dat land voor deze
problemen toeneemt.
In het laatste nummer van
Natuur Landschap is een
nieuwe definitie over natuur
bescherming opgenomen; de
nieuwe versie luidt als volgt:
de natuurbescherming heeft
tot doel het behoud en beheer
van het gezamenlijk milieu
der op aarde levende orga
nismen met inbegrip van het
natuurlijk milieu van de
mens, een en ander als voor
waarde voor het behoud van
verschillende landschappen
en van de natuurelementen
in hun optimale verscheiden
heid. Dit geschied zowel ten
behoeve van het geestelijk
en lichamelijk welzijn van
de mens als omwille van de
natuur zelf.
I