Moeder-kind Ingrediënten BEGIN 1973 LANCEERT AMERIKA ZIJN EERSTE RUIMTESTATIONDE SKYLAB' Leefruimte Milieu J.Th.J.M. Willems Vulkanen 1 Ik kan zangzaad voor koe koeksklokken verkopen, dat is helemaal geen punt. Maar ze moeten mij niet. Ik ben lid van de PSP, ben tegen de NATO en dan heb ik ook nog ééns gede tineerd gezeten. Ruud Huizing, ex-gedetineerde Je moet je steeds afvragen: zit ik nou te zwammen of is het „to the point" Herman Kuiphof Rood is de kleur van de vi taliteit, rood prikkelt, rood is vaak te vinden op plaatsen waar bepaalde grenzen zijn die je zou willen overschrijden denk aan stoplichten en aan de lampjes op de Walletjes. Drs. J. Minnema, t psycholoog Let op mijn woordenta- toëringen zijn in. Binnenkort lopen er weer een heleboel vrou wen mee. VaK Myers kunstenares Wanneer Frank Sinatra sterft en in de hemel komt, is het eer ste dat hij doet, God opzoeken en tegen hem een keel opzetten, omdat hij hem kaal heeft ge maakt. Marlon Brando De aanwezigen stonden in twee rijen geschaard en bogen diep voor mij toen ik voorbij ging, zoals men een groot heer ontvangt. Albrecht Dürer, over Antwerpen Sint-Franciseus, om maar een naam te noemen, is door de meesten van zijn tijdgenoten meer gezien als een bedreiging dan verwelkomd als inspirator van een vernieuwingsbeweging. Jan Ruijter, kapelaan Mijn bijnaam van Rooie Piet is evenals mijn KVP-pet in de Einidhovense kast blijven han- gen. Prof. Piet Steenkamp Iedereen met feeling en intel ligentie kan regisseren, met ac teurs omgaan en produceren. Heere Heeresma Ik ben een type dat van hui selijk leven houdt. Geloof me, het feit dat mijn dochtertje op groeit terwijl ik haar nauwelijks zie, doet me pijn. Eddie Merckx Ik hoop concerten te geven voor een publiek dat zit in een zaal, omdat het op die manier als een soort gevangen publiek is. Ze moeten naar je luisteren of ze je nu aardig vinden of niet. De hele tijd dat ze in de zaal zitten hebben ze maar te luis teren. Ian Matthews, popzanger Het verschil tussen een man of vrouw Als ze 24 uur dienst hebben zijn het vrouwen. Stelling Een van de eigenaardigheden van het leven is het feit, dat de vent die op het kantoor het min ste uitvoert ook de man is, die bij de wastafels de meeste pa pieren handdoeken gebruikt om zijn gezicht en zijn handen af te drogen. Hal Boyle Waar zijn de politieke leiders van dit land gebleven Waar zijn Mc Namara, Rostow, Bundy, Gilpafrick en al dlie anderen, ex- ministers en adviseurs van presi denten? Zij zijn aanvoerders die hun troepen in de steek hebben gelaten. Er bestaat geen ernsti ger oorlogsmisdaad. John Kerry, oud-Vietnam-stryder Zo weinig als we weten over de Saljoet, het eerste Russi sche ruimtestation dat (nog) onbemand om de aarde draait, zo veel is er bekend van zijn Amerikaanse tegen hanger: Sky lab. Na de afsluiting van het Apollo-maanreisprogramma (Apollo-17 wordt de laatste vlucht in deze reeks) zal de VS begin 1973 dit eerste Amerikaanse ruimtelabora torium, annex gezellige drie- persoons ruimte woning in 'n baan om de aarde brengen. Precies één dag nadat Sky- lab op 500 kilometer hoogte in een baan is gekomen zal dit 370 kuub leefruimte bie dende verblijf worden betrok ken door een per afzonderlij ke raket aangevoerd astoo- nautentrio. Als aan de verwachtingen wordt voldaan, zal Skylab het eerste bemande Amerikaanse ruimtevaartproject worden, dat in overtuigende mate nut oplevert voor het leven van alle dag. Een voorbeeld. Van uit deze 500 kilometer hoge uitkijktoren zullen de we tenschappelijk georiënteerde astronauten betere weer kundige waarnemingen kun nen doen dan ooit tevoren mo gelijk was. Weken achtereen zullen zjj de verdeling van wolkenmassa's, hoge- en la gedrukgebieden, ijskappen, wervelstormen van minuut tot minuut volgen en zorgvuldig fotograferen. Vanuit hun ho ge waarnemingspost zullen ze intensief speuren naar bodem schatten. De aanwezigheid van delfstoffen is vaak af te leiden uit de geologische structuur van oppervlaktela- gen, maar die structuur wordt pas goed duidelijk, als je voldoende afstand kunt ne men. In het Skylab programma wordt door de financieel sterk beknotte NASA maxi maal gebruik gemaakt van ingrediënten die in het kader van het Apollo-project wer den ontwikkeld. Het 17 meter lange en 7 meter in doorsnee metende ruimtelab zelf is een tot comfortabele 5-kamerwo- ning omgebouwde derde trap van de Saturnus-5 maanna- ket. Aanvankelijk bestond het ambitieuze plan de astronau ten daarboven zelf hun „be doening" te laten inrichten. In dat geval had men kunnen volstaan met de „kleine" Sa- turnus-1, voorloper van de maanraket, die dezelfde trap als tweede trap gebruikt. De ze „slechts" 66 meter hoge raket is vroeger ingezet voor het uitvoeren van enkele on bemande en één bemande Apollo-vlucht in een lage baan om de aarde. Als men die Saturnus-1 had gebruikt, zou de tweede trap normaal zijn aandeel hebben moeten leveren om de sa+ellietbaan te bereiken. Eenmjial daar aangekomen zou hij van zijn resterende brandstof zijn ont daan en vervolgens bemand door per afzonderlijke Satur nus-1 in een Apollo aange voerde astronauten. Die had- Ruimte-4liome' voor drie personen door PIET SMOLDERS Kijkje in een van de slaapkamers van Skylab. De slaapzak zorgt ervoor dat de astronauten tijdens hun slaap in gewichteloze toestand niet afdrijven om op onplezierige wijzemet het plafond of de wanden van hun slaapvertrek in aanraking te komen. den dan eerst moeten begin nen met de inrichting van hun verblijf: het installeren van wanden en vloeren, het monteren van apparatuur, et cetera. Maar nu men heeft afgezien van de twee laatste Apollo- maanvluchten, zijn er twee grote Saturnussen vrijgeko men. De derde trap daarvan, die normaliter de Apollo-LM combinatie de laatste „opdof fer" richting maan geeft, hoeft voor een vlucht om de aarde niet actief te zijn. De onderste twee Saturnus-trap- pen zijn best in staat om de tot ruimtewoning omgebouw de en volledig ingerichte in actieve 'derde trap in een baan op zo'n 500 kilometer hoogte te brengen. Een dag later volgt dan per kleine Saturnus de bemanning. Skylab bestaat uit vier hoofdcomponenten De derde Satumus-trap. De grootste brandstoftank hier van (die voor vloeibare wa terstof) is ingericht als ruim- teverblijf, annex laborato rium. De kleinere zuurstof tank wordt niet gebruikt. De cylindrische „workshop" (werkplaats) is voorzien van uitklapbare panelen met zon necellen, die het opvallende zonlicht omzetten in electri- citeit voor de boordappara tuur. Een aangebouwde automa tische telescoop voor zonne- onderzoek (Apollo-Telescope Mount-ATM). Een aangebouwde lucht- sluis die tevens als zenuwcen trum van het station fun geert. Een koppelsectie: de aan legsteiger, waaraan maxi maal drie Apollo's kunnen vastmaken. De hoofdmoot van het ruim testation (Workshop) heeft een inhoud van 370 kubieke meter. Dat is evenveel als die van 'n gemiddeld huis en bijna dertig keer zoveel als die van de Apollo-LM com binatie. De drie astronauten hebben hier dus leefruimte te over. Tot hun beschikking staan: een eet-zitkamer, drie slaapkamers, een badkamer en een laboratoriumruimte. Vergeleken bij de huidige ruimteschepen zal Skylab van alle gemakken zijn voorzien. De astronauten zullen een zeer gevarieerd menu kun nen nuttigen en ook warme maaltijden kunnen bereiden. Voor hun ontspanning zullen ze de beschikking hebben over televisie, bandrecorders, een schaakspel, kaartspelen, home-trainers, boeken, schrijf- en tekenmateriaal en persoonlijke spulletjes, naar ieders voorkeur. Maar eerst en vooral zal ge werkt moeten wordenEr wordt nu nog gesleuteld aan het uit te voeren programma. Behalve het zeer belangrijke weerkundige werk en de geo logische waarnemingen zal er intensief gewerkt worden met de grote zonnetelescoop, die ingebouwd is in de gewijzigde daaltrap van een LM-maan- sloep. Deze daaltrap zal voor zien zijn van met zonnecellen bezette „molenwieken" die electrische energie voor de telescoop leveren. Op gezette tijden zal een van de dirie as tronauten moeten uitstappen om de filmoassettes van de fotografische telescoop te verwisselen. Voor deze kos mische escapades wordt nu al druk geoefend in grote bassins, waarin een mock-up van Skylab is ondergedom peld. Op deze manier wordt de situatie van gewichteloos heid zoveel mogelijk bena derd. Begin 1972 zullen drie astro nauten bij wijze van oefening 56 dagen doorbrengen in een namaak-Skylab, onderge bracht in een van de grote vacuümkamers van NASA. De echte Skylab zal in 1973 drie keer worden bemand voor respectievelijk 28, 56 en nog eens 56 dagen. De test- bemanning die een jaar eer der nog veilig op de grond zal werken, heeft als voor naamste taak de boord apparatuur op haar bruik baarheid te testen en na te gaan of de uitgebreide ge plande biologische experimen ten voldoen. Er zijn zestien medische proefnemingen ge pland, onder meer betreffen de de toestand van hart en bloedvaten gedurende langdu rige gewicbiteloos'heid, de energie die bepaalde werk zaamheden vereisen en voe dingsonderzoek. De ervarin gen tijdens de langste ruim- tevluchten tot nu toe met name de recordvlucht van de kosmonauten Nikolajev en Sewastjanov, die met hun Sojoez-9 bijna achttien dagen in de ruimte vertoefden, zjjn niet onverdeeld gunstig. Na de landing bleken deze kos monauten veel moeite te heb ben met de aanpassing aan aardse condities, met name de zwaartekracht. Geduren de een dag of zes bleken de tijdens de gewichteloze toe stand ingetreden spierver- slappingen voelbaar. Desal niettemin zijn de Amerikanen optimistisch gestemd, omdat de astronauten aan boord van Skylab een grote bewegings vrijheid hebben en bovendien over uitgekiende apparaten kunnen beschikken om hun conditie zoveel mogelijk op peil te houden. In de „echte" ruimtestations, die in de ja ren tachtig zullen verschijnen, zal men kunstmatige zwaarte kracht kunnen creëren door het station langzaam om zijn as te laten wentelen. Deze „ruimtebases" zullen min of meer de vorm hebben van een wiel. In de „velg" zullen de verblijven zijn onderge bracht. Dit soort stations zal dan ook kunnen dienen als vertrekhaven en als aanleg steiger voor bemande, telkens opnieuw bruikbare raketten, die de verkenning van de maan en later van Mars zul len voortzetten. Daardoor zal de bemande ruimtevaart op grote schaal een betaalbaar bedrijf kunnen worden. Het stadium van vrij incidentele en daarom uitermate kostba re Apollo-maanvluchten is dan definitief voorbij. Dierexperimenten met o.a. konijnen hebben aange toond dat een sterke ver hoging van het kooldioxi de-gehalte en een verla ging van het zuurstof-ge halte van de lucht die de moeder inademt bepaalde skeletafwijkingen kunnen veroorzaken bij een nog on geboren baby. Volgens het onderzoek ko men deze condities voor op 6000 - 7000 meter hoogte. In dezelfde serie onderzoekin gen hebben medewerkers van de afdeling humane er felijkheid. en antropologie van de Universiteit van Düs- seldorf ontdekt dat bloedver lies van de moeder tijdens de kwetsbare perioden van de embryonale ontwikkeling eveneens aanzienlijke afwij kingen kan veroorzaken. De ze afwijkingen zouden het ge volg zijn van een verstoring van het evenwicht waarin de opgeloste stoffen in het bloed verkeren. Transfusies kun nen in voorkomende gevallen schade aan de vrucht voorko men. (uit: Umschau in Wis senschaft und Technik 10). Volgens prof. Heertje (eco noom) is het duidelijk dat de gemiddelde Nederlander wei nig over heeft voor een beter milieu. Tijdens een discussie op de manifestatie Leven En Welzijn bleef hij betogen dat voor een efficiënt mileube- Ieid o.a. een loonstop nood zakelijk is en hij constateer de dat de meeste Nederlan ders waarschijnlijk niet be reid zijn om op die manier persoonlijk bij de milieupro-' blemen te worden betrokken. Ook het bezoek aan de mi lieumanifestatie in de Jaar beurs wijst volgens hem op dit geringe engagement. Naast de afscheiding van af- valprodukten zijn de nieren in ons lichaam ook verant woordelijk voor de zout- en waterhuishouding d.w.z. dat de concentratie van de ver schillende zouten in de li chaamsvloeistoffen ook door deze nieren worden geregu leerd. Een van de gevolgen daarvan is dat nierpatiënten een calcium-arm dieet krij gen (orh de nieren te sparen) en dat leidt weer tot storin gen in de skeletopbouw. Door de nierafwijking wordt het hormoon dat verantwoorde lijk is voor de kalkophame uit de darm bovendien afge remd. Deze beide factoren samen veroorzaken een kalktekort dat volgens dr. Duursma uit Utrecht ^met name bij kunst- nierpatiënten tot grote moei lijkheden kan leiden. Onder zoek naar de verschillende factoren rond deze kalkhuis- houding heeft o.a. aange toond dat bij 75% van alle nierpatiënten de samenstel ling van het beendergestel min of meer is ontregeld. Vulkanische verschijnselen hebben de mens bezig gehou den zolang de wereld be staat. In vroegere tijden was vulkanisme vooral het onder werp van de mythologie, maar met het voortschrijden van de Wetenschappelijke kennis heeft de vulkaan veel van haar geheimen verloren. De Magmalogiede studie van de vloeibare massa in het binnenste van de aarde en de geologie hebben in een onderzoek van vele tientallen jaren de verspreiding van de vulkanen en de relatie tussen vulkanisme en bijvoorbeeld gebergtevorming onderzocht en daarmee de band tussen de cultus en de vulkaan ver broken. Aangevuld met de studie over de invloed van deze vulkanische verschijnse len op flora en fauna geeft deze verzamelde kennis een bijzonder boeiend geheel dat onlangs is samengebonden in een schitterend boekwerk dat de eenvoudige naam „Vulka nen" meekreeg en versche nen is bij Gaade in Den Haag. Twee opvallende fa cetten van dit (dure) boek, dat onder redaktie van Chris- toph Krüger staat: een inter nationaal team van gekwali ficeerde deskundigen ver zorgde de tekst die daardoor boven alle verdenking staat en dé foto's die dit boek ver levendigen vormen op zich al een aanleiding het aan te schaffen, ze zijn boeiend en mooi van pagina 1 tot pagina 158. Vulkanen, onder redaktie van Ch. Krüger, Gaade Den Haag. Het verdient aanbeveling dat overheid en bedrijfsleven mo gelijkheden scheppen tot uit oefening van part time werk door zowel mannen als vrou wen. De vrijheid om naar be hoefte een bepaalde hoeveel heid tijd te besteden aan werk waarvoor men salaris ontvangt zal tot gevolg heb- in het loterijwezen is de computer doorgedrongen. Een zgn. optische documentenlezer legt alle verkochte loten vast en bepaalt na de uitslag binnen enkele minuten wie de prijswinnaars zijn. Het bijzondere van dit systeem is, dat fouten nauwelijks mogelijk zijn, omdat de computer zelf de lotennummene „leest", zodat verkeerd coderen niet mogelijk is. ben dat meer vrouwen een beroepsopleiding kiezen, dat gezinsmoeilijkheden minder vaak optreden en dat 't aan tal beroepsziekten afneemt, (stelling bij proefschrift K. Puite, Groningen). Omdat er voor de grote mi lieuconferentie van 1972 in Stockholm geen plaats is voor jeugdige vertegenwoor digers zal in Wageningen een schaduwcongres worden ge houden dat speciaal bedoeld is voor jongeren. Nadat slaapmiddelen alleen nog op doktersvoorschrift be schikbaar zijn gesteld is het aantal geslaagde suicidepo- gingen met slaap- en kalme ringsmiddelen groter gewor den. (stelling bij proefschrift van S. Duursma, Utrecht). De directie van Dow chemi cal heeft bekend gemaakt dat technici van het bedrijf samen met Rijkswaterstaat en het Rijksinstituut voor Zuivering van Afvalwater 'n onderzoek gaan instellen naar de invloed van afval waterlozing op het milieu van de Westerschelde. Milieuproblemen blijven aan belangrijkheid winnen. Scien ce Horizons, een mededelin genblad van de Amerikaanse informationservice, besteedt een voortdurend groeiend deel van de ruimte aan mi lieuproblemen en maakt daardoor duidelijk dat de aandacht van overheid en re search in dat land voor deze problemen toeneemt. In het laatste nummer van Natuur Landschap is een nieuwe definitie over natuur bescherming opgenomen; de nieuwe versie luidt als volgt: de natuurbescherming heeft tot doel het behoud en beheer van het gezamenlijk milieu der op aarde levende orga nismen met inbegrip van het natuurlijk milieu van de mens, een en ander als voor waarde voor het behoud van verschillende landschappen en van de natuurelementen in hun optimale verscheiden heid. Dit geschied zowel ten behoeve van het geestelijk en lichamelijk welzijn van de mens als omwille van de natuur zelf. I

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1971 | | pagina 11