WEST-EUROPA EN RUSLAND OVERSTEMMEN VS-FANFARES
Parijse show verbergt
zorgen van luchtvaart
Bomaanslagen in Ulster
F .van Lanschot
5U%
6lA%
7H%
I papier
■HUI
1
K
oor uw pen
binnenland
buitenland
Steil
opzegtermijn
direct beschikbaar
inleg vanaf
rente
5 H%
7
7K96
Zorg
;en
Zuur
Offensief
Ernstig
Verveling
„Zelfmoord met
slaapmiddel
neemt af"
1
—111
E|||il|||||||ll
VRIJDAG 4 JUNI 1971
(Van onze luchtvaartredacteur)
PARIJS Zelden heeft 's we
relds grootste luchtvaartcircus,
dat om de twee jaar op de oude
Parijse luchthaven Le Bourget
wordt gehouden en „Salon Ae-
ronautique et de l'espace" heet,
zoveel spectakel tegelijk op het
beton gehad als dit jaar:
's werelds gTootste straalvlieg
tuig, de Lockheed C5A Galaxy;
's werelds grootste helikopter, de
MTL-12 (uit Rusland);
's werelds eerste supersone pas
sagiersvliegtuigen, de Toepolev-
141, bijgenaamd de „Concordeski"
en de (echte) „Concorde";
Europa's eerste lucntbus, de
Frans-Brits-Duits-Nederlandse
A300B, zij het nog als model, maar
dan op ware grootte;
Europa's eerste „swing-wing",
de Franse Mirage G-8 met verstel
bare vleugels;
een grijs brok maan en de
ApolIo-12-capsule waarmee het
naar de aarde werd gebracht;
twee gekoppelde Sojoez-ruimte-
schepen in het (wederom) indruk
kende Sovjet-ruimtevaartpavil
joen;
Nog een wereldkampioen: de M1L-12, de grootste helikopter ter
wereld. Russen zijn er bovenop geklommen om geen glimp te hoeven
missen van Pompidou's inspectie van de erewacht.
en tenslotte: monsieur Pompidou
zelf om de show te openen en om
zijn eerder gesproken woorden dat
„het supersone tijdperk begonnen
is" kracht bij te zetten, terwijl de
Concorde laag over het veld daver
de.
Dit alles én de persconferenties
én de opgetogen stemming waarin
gerecipieerd en geluncht wordt in
de „receptieehalets" die de belang
rijke exposanten hebben laten op
trekken, compleet met dure, doch
tijdelijke, tuinen en patio's, dit al
les ademt de sfeer van vitaliteit,
zorgeloos optimisme en prikkelend
ongeduld om de toekomst te .vero
veren. Maar dat is slechts schijn.
De indrukwekkende Parijse fagade
verbergt veel zorgen. Zorgen die
heel wat verdei gaan nog dan hier
en daar wat financiële en conjunc
turele moeilijkheden.
Jacques Block, topman van de
Directie Parijse Luchthavens heeft
de vinger op de zere plek gelegd,
het kind bij de naam genoemd,
door zich publiekelijk af te vragen
of de luchtvaart zich op het ogen
blik niet veel te snel ontwikkelt.
Om te illustreren wat hij bedoelde,
legde hij uit dat, als het zo door
gaat met de groei van het lucht
vervoer (dat wil zeggen: met 14
procent per jaar), een land als
Frankrijk in het jaar 2050 geheel
zal zijn bedekt door luchthavens
om aan de dan bestaande behoefte
te kunnen voldoen. Ware het niet
dat er dan geen plaats meer zou
zijn voor Fransen om naar lucht
vervoer te snakken...
Waarmee de heer Block maar
wilde zeggen dat de luchtvaart,
mits zich revolutionaire technische
vernieuwingen aandienen, zijn ei
gen limieten inmiddels heeft ge
trokken en tegelijkertijd nadert:
volle luchtwegen, geen plaats meer
voor luchthavens, geluidshinder en
luchtvervuiling.
De belangrijkste bijdrage tot een
oplossing of een verder naar de
toekomst verschuiven van dit pro
bleem, schijnt te zijn gelegen in
een krachtiger aanpak van de tot
nu toe wat traag verlopende ont
wikkeling van steil of zelfs verti
caal landende en startende vlieg
tuigen, in vakkringen STOL -short
take off and landing- of VTOL -
vertical take off and landing- ge
heten.
(ADVERTENTIE)
Kijk eens wat Van Lanschot u Wedt Wj het sparen
U znlt zien, Wj Van Lanschot
Tbehoudt u een zeer grote vrijheid over uw geld
terwijl u toch een hoge rente maakt.
Ook u kunt daarvan profiteren! Waar u ook woont.
Want storten en opnemen kunt u
aan-de kas van onze kantoren en spaaragentschappen,
maar gaat ook héél eenvoudig per giro.
2 weken
f 1.000,—
f 100,—
3 maanden
f 1.000
f 100,—
6 maanden
f 1.000,
f 250,—
I jgar vast
rente jaarlijks
f 1.000
2 jaar vast
rente jaarlijks
f 1.000,
3,4, of 5 jaar vast
rente jaarlijks
f 1.000,—
Voor méér rente van uw geld
s-HERTOGENBOSCHHoge Steenweg 27-31, Tel. (04100) 22321. Postgiro 1117570.
BREDA, Veemarktstraat 44, Tel. (01600) 25844, Postgiro 2275570
EINDHOVEN, Keizersgracht 17, Limburglaan 20A, Tel. (040) 27442, Postgiro 1130570.
TILBURG, Stationsstraat 17, Tel. (04250) 38745, Postgiro 1140570.
VUGHT, Van Voorst tot Voorststraat 1, Tel. (04100) 34775, Postgiro 1104500.
Affiliaties:
Amsterdam: Vermeer Co
Den Haag: Staal Co
Roosendaal: J. Luykx
ZOMEDE MÉÉR DAN 40 SPAARAGENTSCHAPPEN
Le Bourget-1971 laat iets zien
van wat men een voorzichtige
doorbraakpoging van STOL- en
VTOL-vliegtuigen kan noemen. Er
zijn er meer van dit soort bijeen
dan ooit tevoren op welke lucht-
vaartbeurs ook.
Natuurlijk is er de reeds fameu
ze Britse Harrier-straalj ager (nu
ook gekocht door de Amerikaanse
mariniers) die letterlijk verticaal
landt en opstijgt als een helikopter.
Frankrijk is er 'met de Bréguet-
941, nieuwkomer Israel met de
Arava en Duitsland met de experi
mentele Dornier 28-B.
Maar het spits op STOL-gebied
wordt ongetwijfeld afgebeten door
de Canadese luchtvaartindustrie.
Canada heeft nu al meer STOL-
vliegtuigen in gebruik dan welk
ander land ook en in de loop van
het volgend jaar hopen de Canade
zen 's werelds eerste STOL-lucht-
lijn te openen tussen Montreal en
Ottawa. De dienst wordt onderhou
den met een zestal pendelende
Twin-Otters die elk 14 passagiers
kunnen bergen.
Hoewel ook Canada als koploper
werkt aan een groter STOL-lijn-
liegtuig (de BHC-7 die bovendien
nog stille motoren zou moeten
krijgen) geldt dat STOL-vliegtui-
gen in hun huidige ontwikkelings
stadium geen onmiddellijk soelaas
bieden. Daarvoor zijn ze in een
tijd van superjets en luehtbussen
doodeenvoudig te klein. Maar er is
een begin gemaakt
Canadese autoriteiten hebben
uitgerekend dat een STOL-lucht-
haven met een capaciteit van 5 tot
10 miljoen passagiers per jaar
slechts een oppervlakte behoeft,
gelijk aan 1 procent van die van
een luchthaven naar huidig model.
Het lijkt dus alleszins de moeite
waard het ongetwijfeld steile pad
der STOL's en VTOL's op te
gaan.
De massieve contouren van.de Lockheed C-5A „Galaxy", 's werelds
grootste vliegtuig.
Wie de ontwikkeling ook te snel
gaat -al hoor je ze dat niet vaak
zeggen- zijn de luchtvaartmaat
schappijen die geacht worden al
deze vliegende pracht te kopen.
President Pompidou mag dan vin
den -na zijn pleziervluchtje met de
Concorde- dat het „supersone tijd
perk begonnen is", de luchtvaart
maatschappijen zien dat nog niet
zo zitten, getuige het feit dat nog
geen enkele optie op de Frans-
Britse Concorde is omgezet in een
keiharde order. Toch hoopt men
150 tot 300 Concordes te kunnen
slijten aan de wereldluchtvaart, te
gen een prijs die thans wordt ge
raamd op rond 100 miljoen gulden
per stuk.
Niet eens zo heel verl duurder
dan een Boeing 747-Superjet. Maar
zelfs met de lijst van opties komen
de Concorde-bouwers niet verder
dan een getal van 74, afkomstig
van 16 maatschappijen.
De aarzeling van de 'uchtvaart-
maatschappijen is begrijpelijk.
Niet alleen is er nog zeer weinig
bekend over de rentabiliteit van
deze vliegtuigen als ze eenmaal in
operationeel gebruik zijn, maar bo
vendien zitten de lijnmaatschappij-
en tot over hun oren in -de zorgen
over de financiering van de nood
zakelijke super-jets. In de VS zijn
zelfs orders en opties op toestellen
als de McDonnell Douglas DC-10
(die de KLM ook krijgt) en de
Lockheed 1011 Tri-Star geannu
leerd.
Le Bourget-1971 is vooral voor
de Amerikanen een wat zure aan
gelegenheid. Niet omdat de Russen
per traditie het beste en meest
indrukwekkende ruimtevaartnum
mer weggeven. Dat is niet erg. Het
zijn tenslotte Amerikanen die hun
voetafdrukken in het maanstof
hebben achtergelaten en maanrei-
zigers Shepard, Roosa en Mitchell
van de Apollo-14 zijn in Parijs om
daarvan te vertellen.
Maar het is zuur o-m op het
platform twee echte supersone
verkeersvliegtuigen te zien staan
van Europese herkomst, terwijl
thuis in de VS het Congres als
maar verhindert dat Amerika's ei
gen supersone SST los komt van
het tekenpapier. Het is zuur om
het supersone staatshoofd Pompi
dou te moeten ontvangen in een
US-paviljoen dat als motto „Het
Tijdperk Van De Superjets" heeft
meegekregen terwijl iedere Ameri
kaan die de Toepolev en do Con
corde ziet staan in zijn hart wel
weet dat de Superjets. technolo
gisch gezien, al weer van gisteren
zijn.
Desondanks hebben dc Amerika
nen wel recht van uitpakken met
hun „dikke vliegtuigen" (wide bo
dies). Op dit terrein immers lopen
ze ver vooruit op de Europese
„dikkerd" A300B terwijl de Rus
sen op dit terrein nog niets te zien
of te horen geven.
Vooralsnog zullen het de dikke
vliegtuigen zijn die de luchtvaart
beheersen. Amerika -met zijn
Boeing 747 al operationeel, met
zijn DC-10 nog dit jaar cn zijn
Lockheed Tri-Star volgend jaar op
de markt en met de commerciële
mogelijkheden van zijn verbijste
rend grote, nu nog militaire, Ga
laxy- zit dus goed op dit terrein.
Zelfs al zou Amerika afzien van
het ontwikkelen van een superso
nisch verkeersvliegtuig (SST) -
hetgeen de meeste luchtvaart-
cracks nog steeds niet geloven-
zelfs dan nog kan Amerika in 1971
aanspraak maken op de titel ,,'s
werelds leidende luohtvaartna-
tie".
.Maar toch zi'n er juist in Ameri
ka veel zorgen en problemen. In
de-- chalets van de Amerikaanse
luchtvaartreuzen valt tijdens tafel
gesprekken af en toe de naam van
senator Proxmire, de grootste ver
nietiger van lucht- en ruimtevaart
en defensieprojecten uit de Ameri
kaanse geschiedenis. „Proxmire
weet dat het volk de technologie
niet langer aanbidt. Integendeel:
dat het Amerikaanse volk de tech
nologie begint te wantrouwen en
te vrezen", zei een Lockheed-func-
tionaris me. „Vroeger konden we
lachen om de Proxmire, maar nu
doen we dat niet meer".
De Amerikaanse lucht- en ruim
tevaartindustrie ('s lands grootste
werkgever met ruim 1 miljoen
werknemers) ondervindt duidelijk
de gevolgen van de oorlogsmoeheid
en de gedaalde interesse in maan-
wandelen.
Inmiddels bereiden de Russen,
naar zij zelf zeggen, een offensief
voor ter verovering van een markt
aandeel in het westen. Al jaren
lang hebben de Russen er een
gewoonte van gemaakt in Parijs -
de enige tentoonstelling in het
westen waarop zij tot nu toe ver
schijnen- spectaculair voor de dag
te komen. Zodanig dat de VS nu
en dan genoodzaakt waren een te
genoffensief te improviseren zoals
enkele jaren geleden, toen Rusland
de hele show stal en Washington
ijlings de toenmalige vice-presi
dent Humphrey stuurde als chape
ronne van drie heuse Apollo-astro-
nauten.
Desondanks lieten de Russen
zelden of nooit meer zien dan de
buitenkant of de passagiersstoelen
van hun vliegtuigen. Hun perscon
ferenties b.v. werden meer
gekenmerkt door een overvloed
aan wodka en kaviaar dan door
informatie. In het algemeen gold
dat hun vliegtuigen niet voldeden
aan westerse normen wat betreft
comfort en luxe.
Of in dit laatste inmiddels ver
andering is gekomen, valt op Le
Bourget nauwelijks te constateren.
De dames en heren van de Sovjet
delegatie zijn even ontoeschietelijk
als voorheen en zelfs minder gast
vrij want tijdens de laatste -mas
saal bezochte- persconferentie ont
brak het niet aÜeen aan informatie
maar zelfs aan wodka en kavi
aar.
Toch hebben de Russen grote
plannen. Voor de uitvoering ervan
schijnen ze echter hun eigen werk
wijze te kiezen. Niet gehinderd
door lastige, beknibbelende parle
menten en „gesteund" (naar men
zegt althans) door de Franse Con-
corde-researoh (vandaar Toepolevs
bijnaam Concordeski) zijn zn in
staat de Toepolev-144 eerder
marktgereed te hebben dan de
Concorde zal zijn.
De Toepolev zal, naar de Russen
laten doorschemeren, ook goedko
per zijn dan de Concorde. Men
praat van 'een stuksprijs van rond
80 miljoen gulden (Concorde bijna
100 miljoen). Maar geen zinnig
woord valt er los te krijgen over
de commerciële mogelijkheden van
het toestel of over de service
organisatie. Het ontbreekt de Rus
sen bovendien aan een goed" ver
koopapparaat dat zou kunnen wed
ijveren met de Amerikaanse en
Westeuropese vliegtuigverkoop-or
ganisaties. Maar dat laatste is vrij
snel op te zetten.
In feite gebeurt dat al. Een
vliegtuig waarvoor de Russen
groeiende belangstelling ontmoeten
in gebieden waar zij voorheen
geen kans maakten, is de YAK-40,
een driemotorig straalvliegtuig
voor korte afstanden, een concur
rent dus van, bijvoorbeeld, de
Fokker F 28 Fellowship. Vorig
jaar werden er drie YAKS ver
kocht aan een Italiaanse maat
schappij. Er is belangstelling voor
de YAK in West-Duitsland, in
Frankrijk, Australië, Zuid-Ameri-
ka en Alaska.
Die belangstelling komt uit hoe
ken waar Fokker destijds zijn
Friendship-klantjes vandaan haal
de en ook weer kopers voor de
nog altijd niet zo daverend hard
lopende Fellowship hoopt te vin
den.
De ervaringen met de YAK-10
zijn evenzovele vingeroefeningen
voor de Sovjet-exportorganisatie
„Avia-export". In Parijs stelde
men zich deze week in alle ernst
de vraag of de YAK-40 soms de
wegbereider voor de Toepolev 144
zal blijken,te zijn en eigenlijk was
dit de eerste keer dat Russische
pogingen om in het westen een
voet aan de grond te krijgen, ern
stig werden genomen.
Sommige hebben 1971 al uitge
roepen tot het jaar van het super
sone vliegtuig. Maar al in 1969
deed de Concorde vliegend zijn
intrede in de geschiedenis van Le
Bourget en vorig jaar demonstreer
de een ander prototype op de
luchtvaartshow van Farnborough.
De Amerikanen geven hun pavil
joen het motto „Het tijdperk van
de superjets" maar dat is ook al
geen nieuws meer.
We leven in een tijd zowel van
supersone vliegtuigen als van dik
ke vliegtuigen. Maar ook in een
tijd waarin het korte-afstands-
vliegtuig furore maakt.
Hoewel weinig spectaculair zijn
het de STOL- en VTOL-vliegtui-
gen van de Canadezen, Britten,
Fransen en Westduitsers, waarvan
misschien later gezegd zal worden
dat zij in 1971 het meest opmerke
lijke waren van deze nogal opwin
dende 29e-editie van de beroemde
„Salon Aeronautique et de l'espa-
WIM KOCK
LONDONDERRY (Reuter) In
de Noordierse stad Londonderry heeft
zich een golf van brandbomaanslagen
voorgedaan. Twee grote opslagplaat
sen in het centrum liepen zware
schade op. Een aanslag op de Britse
onderneming „Burman Oil" mislukte
doordat de bom op een ongevaarlijke
plek ontplofte. Later explodeerden
nog twee brandbommen in een open
bare bibliotheek, maar het vuur werd
door de concierge geblust. Bij een
doorzoeking van het gebouw werden
nog twee bommen ontdekt.
Over de televisie werden de zaken
lui van Londonderry gewaarschuwd
voor de aanslagen. Sommigen begay
ven zich naar hun bedrijven om deze
te doorzoeken. Ondergrondse republi
keinse groepen zijn herhaaldelijk ver
antwoordelijk gesteld voor aanslagen
in Noord-Ierland.
Een rechtbank in Londonderry ken
de een Britse ex-militair 7.000 pond
(circa 60.000 gulden) schadevergoe
ding toe voor verwondingen, opgelo
pen tijdens gevechten in Noord-Ier-
land. Het was de eerste maal dat zo'n
gerechtelijke uitspraak werd gedaan,
en er zullen wellicht nog meer aan
vragen volgen.
Een woordvoerdej van het ministe
rie van Defensie in Londen verklaar
de: „Een soldaat verliest zijn burger
rechten niet zo maar omdat hij een
uniform draagt. Het was een burger
actie, en krachtens die speciale wet
(op het opzettelijk toebrengen van
letsel) kon hij een eis tot schadever
goeding indienen".
PAUL LEBOUCHER. de 43-jarige
burgemeester van he Normandische
dorp Landes-sur-Ajou, heeft zelf
moord gepleegd. Naast het lijk -'an
de burgemeester, die zich door op
hanging om het leven had gebracht,
werd een briefje gevonden met de
woorden: „Ik volg het voorbeeld van
de burgemeester van Sallen"
Brieven voor deze rubriek moeten met vol
ledige naam en adres worden ondertekend. Bij
publicatie zullen deze vermeld worden. Slechts
bij hoge uitzondering zal van deze regel wor
den afgeweken. Naam en adres zijn dan bij
de redactie bekend. Publicatie van brieven
(verkort of onverkort) betekent niet dat de
redactie het in alle gevallen een» I» met in*
houd, c.q. strekking.
Blijkens een verslag in .iet dag
blad „De Stem" hebben de topfunc
tionarissen van het diocees Breda
zich tijdens een vergadering, (lees:
tijdens hun werk,) „rot verveeld"
wat op verzoek van de voorzitter
met meerderheid van stemmen door
de aanwezigen werd verklaard. De
verklaring kan dus niet op een ver
gissing berusten.
Vojgens mij is dit wel het gevolg
van gebrek aan activiteit.
Wat kan men nu eigenlijk ver
wachten van de „gewone" gelovigen
als de leidinggevende functionaris
sen zich tijdens hun werk verve
len?
Mgr. Ernst wil een wetenschap
pelijk onderzoek laten instellen naar
de oorzaken van de toenemende on
kerkelijkheid en het teruglopen van
het kerkbezoek.
Is een wetenschappelijk onderzoek
eigenlijk wel nodig. De oorzaak is
naar mijn mening niet ver te zoe
ken. Is het niet de grote onduide
lijkheid welke is gepaard gegaan
met alle „afschaffingen" en „ver
nieuwingen" in de kerk?
Als de berichten juist zijn wordt
door sommige godsdienstleraren op
de scholen verkondigd dat, wanneer
'men er niets voor voelt om zondags
naar de kerk te gaan, dit niet be
hoeft te doen, waardoor veel ouders
met hun kinderen in conflict ko
men.
Het lijkt me noodzakelijk om de
gelovigen duidelijk te maken of, en
op grond waarvan en sinds wanneer
een godsdienstleraar, meestal pries
ter, de bevoegdheid heeft om een of
meer van de vijf geboden van de H.
Kerk te wijzigen of op te heffen.
Een van de redenen van het te
ruglopen van het kerkbezoek is be
slist de onduidelijkheid, welke
wordt veroorzaakt door passief toe
zien en zwijgen bij de „-afbraak"
waarvoor geen „nieuwbouw" aanwe
zig is. De leidende functionarissen
zullen als eerste de handen uit de
mouwen moeten steken en tijdig
spreken, niet zich „rot vervelen"
tijdens hun werk. Volgens de predi
kant lie ik enkele weken hoorde op
de roepingenzondag zijn de priesters
de verkondigers.
Verkondigen door zwijgen lijkt
mij onmogelijk.
BREDA J. C. VAN BEEK
(Van een onzer verslaggevers)
TILBURG „Wij vinden dat het
aantal zelfmoordpogingen met slaap
middelen juist afneemt". Aldus de
reactie van de heer Van der Kuy,
hoofd van de apotheek van het Tii-
burgse Mariaziekenhuis, op een be
wering in het proefschrift van dr.
S.A. Duursma uit Utrecht (zie DE
STEM van woensdag). De heer Van
der Kuy, een autoriteit op het ge
bied van de barbituraten (belangrijk
bestandsdeel van een slaapmiddel)'
meent bovendien dat het door
de heer Duursma genoemde cijfer
anders geïnterpreteerd moet wor
den.
De heer Duursma deelde mee dat
in 1969 in het reanimatiecentrum
van het Utrechtse academische zie
kenhuis en in het nationaal vergifti-
gings- en informatiecentrum te
Utrecht in totaal 240 zelfmoordpo
gingen werden geregistreerd en dit
jaar tot 1 juni al 501. Dr. Duursma
wijt deze stijging bovendien aan de
wetswijziging waardoor slaapmidde
len alleen nog op doktersvoorschrift
beschikbaar worden gesteld.
De heer Van der Kuy stelt precies
het tegenovergestelde. „Dat het
Utrechtse centrum dit jaar al 501
zelfmoordpogingen heeft geregi
streerd" aldus de Tilburgse apothe
ker, „heeft als oorzaak dat dit cen
trum dit jaar landelijk is gaan ope
reren. Uiteraard krijg je dan met
grotere aantallen te maken". De
heer Van der Kuy zegt juist bijzon
der blij te zijn met de nieuwe
regeling omdat het gebruik van
slaapmiddelen nu in elk geval enigs
zins door de huisarts gecontroleerd
kan worden.
In de regio Tilburg zijn de laatste
vijf tot zes jaar geen patiënten ge
storven aan een barbitaalvergifti-
ging Als de patiënt binnen acht tot
tien uur na het gebruik van een
barbituraat geholpen wordt, is de
kans op overlijden trouwens erg ge
ring. De dodelijke dosis kan daarbij
gesteld worden op vijftig tot hon
derd tabletten. Veelal schrijft de
huisarts trouwens helemaal geen
barbituraten voor. „De moeilijkheid
is natuurlijk", aldus de heer Van
der Kuy „dat degenen die slaap
middelen nodig hebben ook meestal
iuist degenen zijn die over het een
of ander piekeren hetgeen aanlei
ding kan zijn tot een zelfmoordpo-
ing.
