KEES ROEST
OVER PROTHESES
P. Lukkenaer: geen heimwee naar de schooi van vroeger
Een halve
eeuw
bij het
onderwijs
door ADRf LAAN
Verkeer
Te vr<
roeg
56 kinderen
Examens
Klompenmaker
Leerfabrieken
Wat *ii mooie beentjes
Op het atelier van Kees
Roest, Nijmeegs
kunstenaar, 47 jaar,
pronken de protheses
van kinderen van de
Sint Maartens Kliniek.
Zilverbespoten staan en
langen daar de losge
maakte benen en armen,
nnringd door eveneens
verzilverde plastic
doemenkraiisjes.
.Mooie beentjes" zegt
Kees Roest. „Kijk die
ïens, weet je dat die
lo'n drieduizend gulden
heeft gekost. Een ge
woon been kost al gauw
ussen de f 800,- en
f 1000,-".
Al vijf jaiair brengt Kees
Roest in de Sint Maartens
Kliniek gehandicapte kinde
ren op het spoor van eigen
creativiteit. Spastische kinde
ren, kinderen lijdend aan
spierverstarrimg, softenon-
kinderen, slachtoffers van
kinderverlamming en slacht
offers van verkeersongeluk
ken. „Ik dacht vijf jaar ge
leden, i!k probeer het. Ik zal
nooit vergeten dat ik voor 't
eerst werd rondgeleid. „Dit
is Marcel", zeii de hoofdnon,
en ik, sufferd, stak mijn
hand uit. Maar Marcel had
geen hand en op dat moment
begreep ik een beetje wat
gehandicapt was, met die
doelloze hand van mezlef.
De aanpassing van je men
taliteit is je grootste struikel
blok. Ik ben maar begonnen.
Veel tekenen. In het begin
namen ze me ie pakken, lie
ten mie gevallen dingen opra
pen terwijl ze het best zelf
konden. Dat leer je wel snel
af. Ik probeer nu zo gauw
mogelijk aan de weet te ko
men wat ze met hun handi
cap technisch kunnen". Na 't
tekenen is 't werk uitgegroeid
met allerlei handvaardig-
heidstechniekentimmeren,
sdellsmeden, pottebakken,
emadleren. Er staat een pot-
tebakkersoven en een kera
mische oven. In de twee lo
kalen die hij op de school
van de kiniek tot zijn be
schikking heeft en waar hij
afwisselend een vijftigtal
kleintjes en een vijftal „gro
ten" 17, 18 en 19 jaar
bezig houdt dan we wel ge
specialiseerd opleidt. ,Ik heb
ontdekt dat er 'n enorme
weerstand bestaat tegen ge
handicapten. Men sust zijn
geweten, betaalt wat aan de
collecte en wil ze dan maar
liefst zo ver mogelijk wegge
stopt hebben. Maar ik heb ge
zien dat iemand met één hand
meer presteren kan dan een
ander met twee".
Hij zag ook in dot zijn werk
niet slechts een opleiding
was tot bezighouderij. „Ik
heb Nico Hollander, die twee
protheses had inplaats van
benen, een volledige grafi
sche opleiding gegeven. Hij
werkt nu als lithograaf bij de
grote drukkerij Smeets en
schippers. Hij is nu produc
tief in de maatschappij. Toen
hij wegging bij de Kliniek zei
hij tegen me: „meneer, ik
heb nog twee oude protheses.
Iets voor u?". Ik heb dat af
scheidscadeau twee jaar
lang in mijn atelier laten
hangen tot het moment
waarop een jongen tegen me
zei dat hij niet bon komen,
omdait zijn nieuwe arm nog
niet Maar was. Toen reali
seerde ik me dat voor zo'n
jongen zijn prothese dezelfde
waarde heeft als voor mij
m'n hand. Als mij iets over
komt met m'n hand wordt-ie
geamputeerd en gooien ze
hem weg. Als een prothese
niet meer goed voldoet ge
beurt er hetzelfde. Daarom
heb ik" hij wijst naar een
van zijn zilverMeurdige objec
ten „dat been daiar in een
klein doodMstje gepakt ten
zilver gespoten. Een soort
posthume begrafenis van 'n
mooi ding, uit eerbied voor
de verleende diensten".
Wat wil hij uitdrukken met
dii)e vrijwel sinistere voorwer
pen? „Kijk", zegt hij, „daar
aan de wand, dat is een
bruidje". Er steken twee
beanprotheses oocquet uit on
der tulestof, allés weer zil
ver bespoten. „Ik zag die pro
theses liggen in de behandel
kamer. Weken. Wel zes we
ken. Ik vroeg er naar en de
dokter zei: „Neem ze maar
mee, we hebben net besloten
dat het kind noodt meer zal
kunnen lopen". Vier of vijf
jaar was het kind. Dat pak
te me wel even aan. Daarom
heb ik er een bruidje van
gemaakt, want dat is ook
iets wat dat kind nooit zal be
leven. Ja, het is misschien
eigenlijk wel een uitspreken
van je machteloosheid, al die
objecten die ik van die pro
theses maak. Maar het gaat
me er ook om ze te gebrui
ken als kapstok waaraan ik
allerlei misse toestanden kan
ophangen. Een hoeveelheid
zilver gespoten chemicaliën
verwijzen naar de verkeerde
pilletjes die wel eens gege
ven worden. Sommige benen
en armen herinneren aan de
beperktheid van onze medi
sche capaciteiten. O, met dat
vele medici dat zelf niet be
seffen, hoewel niet allemaal,
helaas. Ze praten er alleen
niet over. Niemand beseft
overigens dat er anderhalf
miljoen gehandicapten in Ne
derland zijn, jazeker a n -
Jerhalfmiljoeu
En nog maken ze nieuwe
postkantoren met stoepen en
draaideuren, zodat die men
sen er geen gebruik van kun
nen maken".
Het verkeer zit hem hoog.
„We hebben onder ons een
statistiekje aangelegd. Twee
jaar geleden waren er bij on
ze kinderen 2 percent ver
keersslachtoffer. Meestal
hersenletsel, verlamde on
derlichaampjes, beentjes
kwijt, armpjes kwijt, geen
gecontroleerd gebruik van
ledematen, enfin, dat alles.
Nu hebben we achttien per
cent verkeersslachtofferjes.
Wel even een aardige stij
ging dus. Ach, de mensen le
zen over een verkeersonge
val, twee doden, vier zwaar
gewonden, nou ja, die dooien
gaan onder de grond, die
zie je niet meer en die
zwaargewonden daar zie je
eigenlijk ook nooit meer iets
van. Maar ik zie ze wel, bij
ons. Ik ben niet tegen ver
keer. Maar er wordt te wei
nig bij stilgestaan wat de ge
volgen zijn van ongelukken.
Ze hebben uitgeMend dat 20
percent van ons volk geeste
lijk onvolwaardig is. Daar
zit gerust de helft van achter
het stuur, met alle afwijkin
gen en alle geldingsdrang.
Auto's, groot of klein, moes
ten in ons land niet harder
kunnen dan 110 km hooguit".
,,Er wordt verdomd ruw om
gegaan met het memstlijk le
ven". Hij knikt naar een
verzilverde voetbal onder
een verzilverde beenprothese.
„De Wereldcup". Als je toch
ziet hoe ze mekaar af en toe
lens trappen en hoe een
scheidsrechter gemolesteerd
wordt..." Hoe vinden de kin
deren het dat hij hun afge
dankte protheses gebruikt als
materiaal voor zijn objec
ten?
Bruidje.
„Machtig interessant vin
den ze het. Ze hebben er nu
eindelijk iets van kunnen
zien op de televisie in het
programma Signalement,
van Ageeth Scherphuis. Ze
kunnen wegens de trappen
niet in mijn atelier komen
kijken. Maar als ik straks 'n
expositie in de Nijmeegse
Waag heb, zal ik proberen
een bouwlift te laten aanbren
gen. Het is nu zover dat ze
zelf zeggen, meneer, ik krijg
een nieuwe prothese, de ou
we is voor u. Harry Schreurs
gaf me zijn beide benen, een
prachtige dubbele prothese,
maar hij was te vroeg want
zijn nieuwe waren nog niet
klaar. Ik had ze echter al
verwerkt... Harry moest toen
gewoon wachten, zonder
beentjes". Drie van Zijn ou
dere leerlingen zijn bijzon
der. talentvol. Ze zouden naar
de Arnhemse Academie kun
nen, ware het niet dat de een
niet met zijn rolstoel de trap-
jen op zal kunnen en de an
der ademnood zal krijgen als
hij uit zijn rolstoel op zijn
stokken verder moet. Alleen
de derde zou zich enigermate
kunnen redden. „Ik zie nu
pas goed dat we erop uit
moeten zijn de verbinding
met de maatschappij te ma
ken". Hij heeft een plan om
in een van de gerestaureer
de Kanunnikhuisjes rond de
Stevenstoren, een winkel
werkplaats te maken. „Die
jongens maken erg leuke din
gen, niet alleen potjes en be
kertjes, maar van alles en
dat zou je in serieprodukt
noeten doen". Er zijn con
tacten met de gemeente Nij
megen en C.R.M. en Kees
Roest ziet het hoopvol in.
Op vrijdag 14 mei gaat in de
Nijmeegse Waag zijn grote
tentoonseiling open. Daar
stelt hij zich veel van voor.
Tegen diepzwarte muren en
op zilveren gazons met grint
paden- moeten zijp protheses
in het licht gezet worden
Over een zebrapad komt men
binnen in déze „Hof van He
den". zoals de expositie gaat
heten. „Ik wil de gelegen
heid aangrijpen om er een
grote show van te maken en
de mensen te laten zien wat
ik bedoel. Er wordt bijzon
der ruw met mensen omge
sprongen". Hij streelt bij die
uitspraak tedeT een ingenieu
ze prothese. „Verduiveld
mooie beentjes", zegt hij.
door
Jos
Ahlers
„Terug naar de school van vroeger? Asjeblief niet. Maar
ik zeg"ook niet dat het vroeger allemaal verkeerd was.
We moeten vooruit en dus moet het anders,
dat is logisch.
We kunnen ook niet terug naar de kleine scholen.
Absoluut niet- Op die manier kun je de
honderdduizenden leerlingen toch niet meer opvangen.
Zelfs de universiteit verliest het elite-karakter, zelf de
universiteit wordt volksschool".
Dat zegt de heer P. Lukke
naer, die ons onderwijs deze
maand liefst een halve eeuw
dient. Hij begon bij het la
ger onderwijs in Best en Til
burg en bereikte vijf jaar ge
leden de pensioengerechtigde
leeftijd als rector van het
St.-Chrysostomoslyceum in
Boxmeer. Hij verhuisde naar
het rustige Noordlimburgse
dorpje Ottersum om, zoals
dat in afscheidsspeeches
heet, van een welverdiende
rust te gaan genieten. Maar
hij geeft al weer jaren Ne
derlands aan de Nijmeegse
scholengemeenschap. De vol
gende maand wordt hij ze
ventig, maar hij lijkt zeker
twintig jaar jonger. En dat
in een tijd waarin de lera-
renbladen vol staan over af
knappen en vervroegd met
pensioen gaan.
„Natuurlijk heb ik een
stukje eerzucht in me, dat is
wel duidelijk", zegt de heer
Lukkenaer en zijn carrière
onderstreept dat. Op 18-jari-
ge leeftijd was hij onderwij
zer. „In de situatie van nu
zou ik zeker naar de univer
siteit zijn gegaan, maar in
het Brabant vam toen waren
er maar twee mogelijkheden
om een intellectueel beroep
te Mezen, je werd pastoor of
schoolmeester".
Op 1 juni 1920 stond hij
voor de klas en de betere re
kenaars zullen concluderen,
dat de heer Lukkenaer het
onderwijs dus al Langer dan
een halve eeuw dient. Maar
hij is er een maand of elf
uit geweest en die trekt hij
er als goede .schoolmeester'
af. „Ik was achttien en kreeg
een tweede Mas met 56 kin-
leren. Het hoofd zei: Ga je
gang maar en ik keek in 112
ogen".
„Ik was erg op kennis ge
steld", zegt hij nu simpel.
In twee jaar tijd had hij de
beruchte hoofdakte, een jaar
later ook de lager akte
Frains. Later kwamen daar
nog M.O. Nederlands en de
lager akte Engels bij.
In 1938 werd de heer Luk
kenaer verbonden aan een
ulo-school in Amersfoort en
hij werd bovendien docent
aan de Middelbare Handels
avondschool in Hilversum.
In 1944 keerde hij naar Bra
bant terug als leraar Neder
lands aan het Carolus Borro-
meuscollege te Helmond. En
weer accepteerde hij een
dubbele baan, hij werd ook
leraar en later directeur van
ie Handelsavondschool. In
1949 werd hij belast met de
oprichting van een streek-
h.b.s. in Boxmeer. Men mik
te op hooguit 250 leerlingen,
nu is het een lyceum met
tegen de 1000 leerlingen.
Maar de heer Lukkenaer
slaagde er niet in het op zijn
65ste allemaal welletjes te
vinden. „Je raakt in de exa
mens en ik was een maand
of drie gecommitteerde. In
Maastricht, Wageningen,
Doetinchem en tenslotte ook
in Nijmegen. Nu was me dat
werk slecht bekomen, ik heb
er geen gezicht voor. Je zit
er samen met mensen die
helemaal geen verstand Van
het onderwijs hebben, met
een dominee en met een me
vrouw die ook denkt dat ze
het allemaal weet, Ik nam
nogal eens de leiding en had
helemaal geen zin om over
al die gevallen die toch sla
gen heel sjiek te gaan pra
ten. Bovendien heb je lera
ren die de zaak proberen te
beduvelen. Marietje moet ge
schiedenis doen en de leraar
vraagt iets. Marietje weet
het niet, maar de leraar
zegt: Marietje weet het wel,
ze is anders altijd heel goed
hoor, maar ze is nu wat ze
nuwachtig. Marietje weet
niks, maar moet dan toch
een zeven hebben. Ik wil
daarbij niet als de ruziema-
ker rondlopen en daarom
dacht ik: ik niet langer ge
committeerde, nooit meer.
Drs. Struijk had op zijn
school in Nijmegen, toen net
een leraar voor twintig uur
Nederlands nodig en hij
P. Lukkenaer
Wij docenten hebben
soms meer belang
stelling voor de kinderen
dan de ouders zelf.
vroeg mij. Ik zei nee, maar
het slot was dat ik toch vrij
onbevredigd thuis zat. Ik bel
de op en vroeg: is die baan
er nog? Ik heb twaalf uur
genomen. En ik doe het nog
met heel veel genoegen.
Maar nu is het wel ongeveer
zo ver dat ik zeg: een streep
eronder".
En dan wordt de uiterst
beminnelijke man, die met
zijn kijker naar de patrijzen
rit te Mjken en trots is
op zijn tuin, opeens fel. We
hebben het over de belangen
van de leerlingen die altijd
voorop dienen te staan. Hij
valt uit over leraren die de
„knuppel" hanteren en beter
klompenmaker hadden kun
nen worden. Ik mag nog
even geen notities maken en
dan volgt bedachtzaam op
dicteersnelheid de volgende
uitlating: „Een leraar dient
voldoende soepelheid te heb
ben om de leerlingen in
staat te stellen naar hun ei
gen aard de stof op te ne
men. Men moét zich niet
handhaven door autoritair
gezag. En dan zoals men in
jude toneelstukken iets ter
zijde zegt: „Ik zou er als
hatelijkheid achter willen
zetten", weer op dicteersnel
heid: „autoritair gezag is in
wezen een vorm van zwak
heid".
Hij praat over de „liefde
voor het vak" en zegt: „De
studie heeft voor mij een
pragmatische kant, ik wil er
altijd iets mee doen". Hij
schreef een paar schoolboe
ken. Maar primair was en
blijft het persoonlijke con
tact met zijn leerlingen.
Hij zegt: „U kent mijn
leeftijd, want wat ik nu ver
tel klinkt ijdel. Jk heb nog
contact met mijn oud-leer
lingen uit Boxmeer. Als ze
gaan trouwen, krijg ik be
richt. Laatst reed hier een
jongen op een bromfiets
langs, hij draaide en kwam
terug. Ik herkende hem niet
meer, maar riep: „Moet jij
niet werken" „Nee meneer,
ik heb vandaag mijn kandi
daats gedaan". Dat moest
hij me even laten weten en
daar kwam hij helemaal
voor naar Ottersum. Ik wist
alles van mijn leerlingen, ik
wist wanneer moeder er van
door was of vader gek deed.
Ik kende alle achtergronden.
Die persoonlijke begelei
ding is belangrijk. We hou
den de grote scholen en ze
zullen nog wel groter wor
den. Maar op het ogenblik is
die persoonlijke begeleiding
onmogelijk en daar moet iets
op gevonden worden. Het
worden leerfabrieken, maar
het moeten in de allereerste
plaats gemeenschappen blij
ven".
Over de toenemende maat
schappelijke druk op het on
derwijs: „De mentaliteit
vam een schoolmeester ver
anderen is bijzonder moei
lijk. Als schoolleider moet je
werken met mensen die niet
van plan zijn naar een ander
te luisteren. Ze komen zo
vain de universiteit bij je
binnen, maar je mag ze niks
zeggen, want ze weten het
immers aL
Die maatschappelijke druk
is vrij onschuldig, er komt
niks van terecht. Ouders
hebben neestal geen belang
stelling voor de school, soms
zelfs nauwelijks voor hun ei
gen kinderen. Wij docenten
hebben soms meer belang
stelling voor de kinderen dan
de ouders zelf".
Over kritische leraren:
„Mijn zoon is zelf een kriti
sche leraar, maar in dat op
zicht ben ik verouderd. Ik
vind het grappig, alleen
maar grappig. Vooral als je
weet dat verschillende van
die lui niet eens orde kunnen
houden".
Over vernieuwing: „Ze
hoeven niet al die veldsla
gen te kennen, maar er zijn
wel dingen waar je op bou
wen moet".
Het is leuk voor een station te
zeggen wij hebben deze en de
ze plaat gemaakt, zoals wij
kunnen zeggen, wij hebben Mo
zart gemaakt.
Joost de Dromer
Vietnamese, boeren moeten een
plaats kópen in concentratie
kampen omdat het alternatief
niet meer is dan kapotgescho
ten worden. Achterblijvers zijn
immers vogelvrij.
mt
I ndocfww Story
Men blijft bij de PvdA hin
ken op twee gedachten. Hoe
ver gaan we links en waar is
de grens.
Piet de Jcmg
Mijn ouders hadden een para
detent. Iedereen moest voor 'n
voorstelling op de parade staan
om het publiek naar binnen te
praten en muziek te maken.
Ik voelde me altijd in m'n
hemd gezet. Ik vond het ver
schrikkelijk zo aangegaapt te
worden, want ik was toen al
erg trots.
Toni BolUni
Geld is, alles en geld is niets,
Als je een pakhuis vol hebt en
je doet er niets mee, dan is
het waardeloos. De materie is
om te gebruiken, niet om te
bezitten.
Karet Appel
Een slecht moreel bevordert
bij de politie de misdaad.
prof. mr. ,G
Duisterwirikel
Vrouw en mode vormen een
fenomeen dat niet te verkla
ren valt. Wij'hebben dit leren
accepteren als een feit.
L. v. Strooien,
directeur pantyfabriek
Het allermoeilijkste van vetra-
len is dat je niet moet merken
dat er iemand tussen de schrij
ver en de lezer heeft ingeze
ten.
mevrouw Rita.
Törnquist-Verschure
Wij zijn opgegroeid met het
idee dat we het krijgen van
bepaalde ziekten waaronder
mazelen nu eenmaal niet
konden vermijden. Vroeg of
laat kreeg men het gewoon.
Dr. J Huisman
Freud verdedigt de burgerlijke
voortplantingsmoraal, hij is
dan ook een produkt van zijn
tijd.
Dr. Jos van (7s.se/
Na -een in Den Haag meer ver
toonde mammoet-dracht is
CRM eindelijk bevallen van
een bibliotheekwetje. Hopelijk
mogen we hem bij de hand
nemen en op de richtingsbor
den van een nieuwe tijd wij
zen.
H. de Werd
Emancipatie van drie k's naar
6 k's: keuken en kantoor, kin
deren en kreches, kerk en ker-
vergadering.
Nieww gesegde