Openheid over
wetenschap
HET REGENDE
WEER
LINTJENS MAAR:
"Maar we praten
ze niet de
industrie in"
bier
dieren
oceanen
Eenmaal nee. blijft neë
Primeur
Ervaring
Arbeidsbureau
Drentse boer leert
knecht
te zijn
door
Henny
Grootveld
Op een conferentie die vorige
week in Straatsburg is ge
houden over de popularisatie
van wetenschap is nog eens
expliciet naar voren gebracht
dait de voorlichting over we
tenschap en techniek van
groot belang is voor de maat
schappij. De invloed van de
wetenschap op het leven van
alle dag is zo groot dat het
publiek ingelicht moet zijn en
volgens de deelnemers aan 't
symposion zouden met name
de massamedia (pers, radio
en TV) in deze informatie
overdracht een belangrijke
rol moeten spelen. Door een
te grote verdeeldheid onder
de deelnemers is men welis
waar niet toegekomen aan
het opstellen van gezamenlij
ke eonclusies (dé praktische
en wetenschappelijke benade
ring van de problematiek
bleken nogal eens met elkaar
te botsen), maar over de uit
eindelijke noodzaak van de
wetenschapsjournalistiek lie
pen de meningen nauwelijks
uiteen.
Grote bierdrinkers krijgen in
de loop van de jaren niet al
leen last vam leverziekten,
maar over het algemeen zijn
ze ook bekend als "vermoei
de minnaars". Men heeft dit
laatste steeds aan het over
matig alcoholgebruik gewe
ten, maar wetenschappelijk
onderzoek aan de universi
teit van Heidelberg heeft
aangetoond dat deze opvat
ting onjuist (of althans: on
volledig is. In bier blijkt na
melijk ook vrouwelijk ge
slachtshormoon te zitten en
het zou met name dit hor
moon zijn dat het liefdesle
ven van veel bier drinkende
mannen negatief beïn
vloedt. Men is op het spoor
van dit vrouwelijk geslachts
hormoon gekomen door af
wijkingen in de menstruatie-
cyclus bij hoppluksters; bij
alle pluksters begon de maan
delijkse bloeding onafhanke
lijk van de eigen cyclus twee
dagen na het begin van de
pluk. Men wijt dit laatste
aan opname van het hor
moon via de huid.
In de schitterende serie "Het
leven der Dieren" die onder
redaktie van Grzimek lang
zaam maar zeker haar vol
tooiing nadert is dezer da
gen een deel over de insek-
ten verschenen. Al eerder
hebben we aandacht aan deze
bijzonder fraai uitgevoerde
(maar ook erg dure) boeken
besteed en een uitgebreide
beschouwing heeft dus weinig
zin. Het blijft mogelijk zin
vol om alleen even op te
merken dat ook iin dit tweede
van de 13 delen de tekst
weer boven alle kritiek staat,
maar dat de illustraties niet
bijzonder zijn. Het is een se
rie om im te lezen of na te
salan, niet om plaatjes te
kijken.
Het leven der dieren - redak
tie prof. dr. B. Grzimek -
Spectrum/Utrecht.
In de weersverwachting zal
men voortaan de invloed van
de oceanen nog meer moeten
laten meespelen dan tot nu
toe het geval was. Prof. Man
tel van het Duitse KNMI
heeft namelijk ontdekt dat de
J.Th. J.M. Willems
door LOUIS VAN DE GEIJN
Mei De lintjesregen is weer over Nederland
getrokken- Duizenden kregen een onderschei
ding op de vooruit gestoken borst gespeld. Boek
houders, schilders, maar ook mensen met de
meest onvoorstelbare beroepen, zoals pourtemet-
ter, mengselmaker, op trekster, traceur, rechtma-
ker, gill-spinner, enopsnijder.
Maar de opsnijder wilde geen lintje. Hij prijkte wel
tussen de talrijke onderscheiden personen in de staats
courant, maar voor hem behoefde het niet. „Hij" heet
Hent van Driel, 55 jaar, uit Heesselt, een rustiek dorp
dat ligt weggedoken tegen een bocht van de Waal.
Van Driel werkt al ruim veertig jaar op de enige fa
briek die het dorp rijk is: De Heesseltsche steenfa
briek. Beroep, zoals gezegd: opsnijder.
„Er is bijna niemand, die weet wat dat is", zegt hij
met enige trots. „Een opsnijder is iemand, die de ste
nen in de droogrekken op hun kant zet, zodat de zool
van de steen kan drogen. Dat werk die ik al sinds
1946. Per week verzet ik 254.000 stenen. Op mijn een
tje. Steen voor steen. Alles met de hand. Ik heb uit
gerekend, dat ik alles bij mekaar in mijn leven zo'n
140 miljoen stenen verzet heb. Dat hadden er natuur
lijk veel meer kunnen zijn, als er 's winters ook door
gewerkt kon worden. Maar dit werk kan alleen des
zomers".
Ondanks al die stenen wil Van Driel niets weten van
een onderscheiding. Zodra hij in de gaten had, dat er
een op handen was, liet hij weten dat hij er geen prijs
op stelde. „Waarom krijgen de gegoede lui een gou
den of een zilveren medaille. En waarom moeten wij
het met een bronzen doen? Dat vraag ik me af", zegt
hij. „En daarom heb ik het in mijn hoofd gezet om die
onderscheiding niet aan te nemen. En dat praten ze
me niet meer uit mijn hoofd ook. Als ik eenmaal nee
zeg, dan blijft het nee".
Ze hebben wel geprobeerd om Van Driel tot andere
gedachten te brengen. De bedrijfsleiding voelde zich
wat door zijn houding in verlegenheid gebracht. Maar
de trouwe opsnijder hield voet bij stuk.
Van Driel: „Vorige week nog las ik een stukje in de
krant van een man, die vijf jaar geleden was gehul
digd voor veertig jaar trouwe dienst. Nu hebben ze
hem op straat gezet. Omdat hij overbodig was".
Voor de heer Van Driel alweer een bewijs dat zo'n
lintje geen enkele waarde heeft, temeer omdat hij iets
van zichzelf terug kan vinden in die ontslagen man.
„Komende winter gaan ze beginnen met een droog
oven. Het opsnijden gaat dan automatisch. Niet dat ik
dan van de fabriek af zal moeten, maar met mijn werk
is het dan wel afgelopen".
De stenen zullen zijn handen missen.
Met een forse uithaal
gooit hij een stuk hout
op de vuurstapel. Hij is een
man van middelbare leef
tijd. Samen met anderen
werkt hij in het natuurge
bied Mantingerzand, dat
met achterstallig onder
houd kampt. Hij werkt er
pas kort. Straks, als hij vijf
uur heeft volgemaakt, gaat
hij naar huis. Weer aan
het werk. Maar dan op zijn
eigen bedrijf. Een noodlij
dende boerderij.
Deze en de andere boeren
in het Manitingerzand hebben
een belangrijke stap
genomen. Zij laiten zich
vrijwillig „knechten". Het
kost ze hoogstens een half
jaar. En dan zijn ze klaar
voor werk in loondienst.
Bijvoorbeeld voor een baan
als plantsoenarbeider,
gemeentewerkman,
wegwerker of werknemer in
de industrie. Op dat ogenblik
kunnen ze kiezen. Doorgaan
met boeren en weinig
verdienen of een baas zoeken
en meer geld thuisbrengen.
In de tussentijd eten ze van
twee walletjes. In het
Mantingerzand verdienen ze
zo'n honderd gulden extra
per week. Ze werken volgens
een aangepast schema, zodat
ze het werk thuis op de
boerderij tegelijkertijd
draaiende kunnen houden.
Projectleider S. Scheltens
(61), uit Zweeloo bij Emmen.
na dertig jaar voorlichtings-
werk in de agrarische
bedrijfstak, belast met de
leiding van de proef-
Marabingerzand, ziet zichzelf
niet als een lokvogeltje van
het bedrijfsleven dat
uiteindelijk de boer van zijn
vrijheid berooft.
„Ik zal nooit een boer de
industrie inpraten", zegt hij.
„Maar wanrneer een boer voor
zichzelf tot de vraag komt:
doorgaan of ophouden, dan
moet hij er over praten.
Dan kan ik hem vertellen dat
er alternatieven zjjn".
Het overgangsproj eet
Mantingerzand staat op het
ogenblik sterk in die
belangstelling. Het is het
eerste in Nederland.
Standsorganisaties,
voorlichting en
arbeidsbureaus zetten het
samen op. Er zijn elf boeren
„in de leer". De grootte van
hun bedrijf varieert van 15
tot 24 hectare.
Projectleider Scheltens kan
verklaren waarom Drente
met deze primeur komt.
„De landbouw in deze
provincie is meer dan op de
rest van de zandgronden
aan de grond gebonden.
De Drentse boer is altijd
gewend geweest zijn bedrijf
uit te breiden. Dat kon door
hei te ontginnen. Maar daar
aan is een einde gekomen.
De boer moet er nu grond bij
kopen of pachten, als hij bij
de tijd wil blijven. De
gemiddelde oppervlakte per
bedrijf is in Drente 14 tot
15 hectare en dat is te klein"
„Nogal wat boeren plaatsen
daarom een vraagteken bij -
het perspectief van hun
bedrijf. En het gaat niet meer
om 10.000 gulden, als ze
willen uitbreiden of om
schakelen. Nee, het is een
veelvoud vaq dat bedrag.
Dat merkten we overal in
gesprekken. Ook het aantal
boeren dat zich bij
arbeidsbureaus meldde, was
een teken aan de wand.
Toen we vorig jaar een
voorlichtingsdag hielden met
als hoofdthema bedrijfs
beëindiging en daarvoor
ongeveer 50 boeren
aanschreven, kwamen er 120.
Daarna besloten we dit
overgangsproject op te
zetten".
In de korte tijd dat het
overgangsprojeet
Manitingerzand functioneert,
is al veel ervaring opgedaan.
Boeren die zich gereed maken
voor een rol als knecht,
blijken te moeten wennen
aan leiding. Ze horen te
aanvaarden dat een ander
hun tijd indeelt, ze missen
hun middagdutje en de
koffie van moeder-de-vrouw.
Vanuit het bedrijfsleven is er
veel animo om een ex-boer
in dienst te nemen.
Scheltens: „Veel directies
gaan uit van de redenering
dat deze mensen veel
verantwoordelijkheidsgevoel
hebben en dat ze ook
verantwoordelijkheid willen
en kunnen dragen. Verder
heeft de mechanisatie vaa
de boer een technicus
gemaakt. Een man die kan
sleutelen".
Natuurlijk wordien de boeren
in het Mantingerzand niet
alleen aan he't werk gezet.
Ze krijgen daarbij een
deskundige begeleiding en ze
maken geregeld excursies
naar bedrijven om zich te
oriënteren. Dan blijkt dat de
boer weinig of niets voelt
voor arbeid in het drie-
ploegenstelsel. Werk in het
twee-ploegenstelsel is echter
wel aanvaardbaar voor hen.
Als werknemer in een vroege
of late dagploeg. „Dat werk
vind je ook terug op de
boerderij, waar in bepaalde
tijden tot laat wordt
doorgewerkt. En aan vroeg
opstaan is de boer gewend"
Bij de selectie van de
kandidaten' voor het
projeet-Mantingerzand heeft
de directeur van het
arbeidsbureau een belangrijke
stem. Hij bekijkt of de boer
straks plaatsbaar is in het
vrije bedrijf. De praktijk wil,
dat dit voor jongeren
gemakkelijker ligt dan voor
ouderen.
„Als de mensen bij ons
Om de stofwisseling van een plant nauwkeurig in het vela
te kunnen onderzoeken heeft een team van de Universiteit van
München plateau's gebouwd in de bomen en de takkendie op
de plateau's uitkwamen in speciale kleine kastjes geïsoleerd.
Het onderzoek is bedoeld om de bosbouw te verbeteren.
verschillende luchtlagen bo
ven de oeceaian elkaar duide
lijk beïnvloeden. Tot nu toe
had men steeds aangenomen
dat de koude lucht uit hogere
luchtlagen van weinig invloed
zou zijn op het lagere deel
van de atmosfeer, maar de
ze opvatting is in de praktijk
onjuist gebleken,
(uit: Umschau in Wissen
schaft und Technik 8)
Aangezien voor verantwoord
natuurwetenschappelijk on
derzoek veelal hoge investe
ringen noodzakelijk zijn, is
grotere concentratie van
overeenkomstige activiteiten
dan tot nu toe het geval is
gewenst.
(stelling bij proefschrift van
A. Wachters, Groningen)
De Bayerfabrieken in Dorma-
gen zijn dezer dagen verrijkt
met de grootste waterzuive
ringsinstallatie van Europa.
Een investering van 34 mil
joen gulden was nodig om het
afvalwater redelijk schoon te
maken voor het in de Rijn
terugvloeit. De zuiveringsin
stallatie zou een stad van
meer dan 1 miljoen mensen
van schoon water kunnen
voorzien.
In verband met het toene
mende misbruik van wekami
nen zal staatssecretaris Krui-
singa binnenkort een beper
king van de aflevering van
deze geneesmiddelen afkondi
gen.
Zeiss heeft een stereomicros
coop op de markt gebracht
die voorzien is van een zoom
lens waardoor het beeld ook
bij het veranderen van de
vergroting automatisch
scherp blijft.
De Amerikaanse vereniging
van olie-geologen heeft een
boek uitgegeven van 575 pa
gina's waarin de geologie en
de hoeveelheden van alle (be
kende) olie- en aardgasreser
ves zijn vermeld. Ook alle
Sowjet-Russische velden zijn
erin opgenomen.
De voedselbestraling in Is
raël zal binnenkort worden
uitgebreid omdat de erva
ringen hebben geleerd dat de
ze wijze van voedselconser-
vering het best voldoet.
In de helmen van de Apollo-
astronauten zijn putjes gevon
den die vrijwel zeker zijn ver
oorzaakt door kosmische stra
ling. Men is van mening dat
deze straling bij een langer
verblijf op de maan wel eens
schadelijk zou kunnen zijn.
weggaan, volgen wij ze",
vertelt projectleider
Scheltens. „We proberen wat
aan nazorg te doen. Na een
paar jaar moeten we kunnen
zeggen of het project-
Mantingei-zand geslaagd is
of niet. Vier ex-boeren
hebben nu ander werk en
het lijkt goed te gaan".
„Maar er is er één die zei:
Ik ga weer terug naar de I
boerderij. Wij kijken zo'n 1
man niet kwaad aan.
Hij is geen afvallige.
De man moet he-t helemaal
zelf weten. Doordat hij hier
geweest is, kon hij afwegen.
Hij heeft daarom een bewuste
keuze gemaakt. Voor de rest
is het zijn verantwoorde
lijkheid".
Dit is nog een van de
vrije boeren van Mantin-
gerland. Tien van zijn
collega's zijn bezig met
een omschakelingsproces
van werkgever naar werk
nemer omdat zij het niet
meer alleen kunnen rooien.
V
