„Uc-project
vervulling
van Hitiers
droom
PvdA-motie over grotere rijksbijdrage
in ziektekosten
Ook voor
jnproevers is er nu
cofreïnevrije koffie.
\kn Douwe Egberts.
JOURNALIST WIM KLINGENBERG IN BOEK
Smartegeld
verzoet
Roermonds
lottodrama
binnenland
buitenland
55
Verhoudingen
Ongeloofwaardig
Stellingen
Bewij
zen
Eenzijdig
Gevaar
De Jong: Geen
protesten over
gift Juliana
gekregen
HEINEKEN
NEEMT
BOKMA OVER
Vier katholieke
hoogleraren
in Utrecht
Veiling verbod
voor
onrijpe appels
Commune
PTT WIL
LENINGEN
VERSTREKKEN
De echte koffiekenners
proeven, dat: verse, geurige
koffie en töchcoffeïnevrij!
Snelfilter-gemalen
en vacuum vers verpakt.
Douwe Egberts koffie,
dus lekkere koffie. Ag
250 gram
..lekkere koffie!
DINSDAG 9 MAART 1971.
(Van een onzer redacteuren)
ALMELO. Het ultracentri-
fugeproject komt van oorsprong
uit het Duitsland van Hitier.
Voor en tijdens de Tweede We
reldoorlog hebben teams van ge
leerden geprobeerd deze goedko
pe methode van kernbrandstof-
verrijking te vervolmaken, om
dat Hitier een nieuw wapen als
de atoombom nodig had.
Het is hem niet gelukt het
onderzoek af te ronden, voordat
het nazidom ineenstortte en Rus
sen en Amerikanen overwinnaar
bleken. Hitier kreeg geen
atoombom. Maar de gegevens
over het ultracentrifuge-onder
zoek bleven bestaan. Direct na
de oorlog werd het hele project
in het allerdiepste geheim aan
Nederlandse geleerden toever
trouwd, die tijdens de be
zettingsjaren hadden samenge
werkt met de Duitsers, althans
volgens W. Klinkenberg in zijn
dezer dagen verschenen boek
„De Ultracentrifuge 1937—1970"
Prof. dr. J. Kistemaker was een
van die Nederlandse wetenschaps
mensen. Hij zou voor een Duitse
spionageorganisatie hebben ge
werkt. De ultracentrifuge als me
thode voor het verrijken van ura
nium (brandstof voor kernreacto
ren, een onmisbaar onderdeel van
atoombommen) kon daardoor na
de oorlog in Nederland verder
worden ontwikkeld.
Daarbij heeft Nederland weten
schappelijk zonder twijfel grote
successen behaald. En daardoor
werd het een klein land als het
onze mogelijk om met Engeland en
West-Duitslamd een verdrag te
sluiten over de vervaardiging van
kernbrandstof via de u.c.-methode,
die bijzonder aantrekkelijk is van
wege zijn relatieve eenvoud, zijn
goedkoopte en zijn onopvallend
heid.
Al die aantrekkelijkheden heb
ben die ultraoentrifuge gemaakt tot
een fel begeerd bezit, dat de inter
nationale verhoudingen drastisch
heeft gewijzigd. De internationale
verhoudingen worden door de u.c.-
methode ook bedreigd. Het ver
drag tussen Nederland, Engeland
en Duitsland maakt het laatstge
noemd land mogelijk over uranium
voor atoombommen te beschikken,
dank zij het feit dat ontzagwek
kende commerciële belangen er
heil in zagen de u.c.-methode via
evacuatie naar Nederland te be
schermen tegen de chaos van het
einde van de tweede wereldoorlog.
Dit artikel begint met een grie
zelig verhaal. Het klinkt hier en
daar ongeloofwaardig en misschien
is het dat ook wel. De journalist
Wim Klinkenberg, oud-redacteur
van „De Waarheid", denkt er ech
ter anders over. Hij heeft een boek
geschreven over de afkomst van
het u.c.-project en over de echt
heid van het geestelijk vaderschap
van prof. Kistemaker ten opzichte
van datzelfde u.c.-prooede. In dat
boek komt hij via een suggestieve
maar niet altijd even overtuigende
bewijsvoering tot de conclusie, die
wij hierboven getracht hebben sa
men te vatten.
Klinkenberg noemde zijn ver-
haai „De ultracentrifuge 1937-
1970" en het is een voor f 8,90
verkrijgbare co-produktie van de
uitgeverijen Van Gennep (Amster
dam en In Den Toren Baarn) ge
worden. De auteur Wim Klinken
berg gaf er nog een ondertitel aan
mee: Hitler's bom voor Strauss?"
De verschijning van zijn penne-
vruclit kwam keurig op tijd, want
de vorige- week ook heeft de
Tweede Kamer gedebateerd over
het u.c.-verdrag met Duitsland en
Engeland. Interesse voor het on
derwerp mocht dus worden ver
wacht.
Klinkenberg komt in zijin boek
tot een zestal stellingen en op
grond daarvan bouwt hij zijn ver
haal op. Het is misschien goed die
conclusie nog even geordend op
een rijtje te zetten.
Klinkenberg zegt:
1 De methode om via ultraoen
trifuge uranium te verrijken, zoals
wij die kennen in Nederland, is
afkomstig van geleerden uit Duiits-
land-Hdtlertijd.
2 Het u.c.-project werd aam het
einde vam de oorlog vanuit Duits
land in Nederland tegen onder
meer Amerikaanse nieuwsgierig
heid, in veiligheid gebracht.
3 Prof. dr. J. Kistemaker, de
geestelijke vader van de Neder
landse ultracemtrifuge, werkte voor
Duitse instanties tijdens de oor
logsjaren, met name voor de we
tenschappelijke spionagemaat-
schappij Cell-astic, die in Amster
dam was gevestigd. Hij ontmoette
in die jaren ook wetenschappelijke
topfiguren uit Duitsland, die daar
toen bezig waren met de ontwik
keling vam de Duitse atoombom
voor Htiler.
4 Grote commerciële belangen
groeperingen op internationaal ni
veau zijn het ultracentrifugeproce-
dé door de oorlogsjaren heen blij
ven koesteren. Diezelfde belangen
s blijken zioh na de oorlog en ook
nu via het u.c.-verdrag weer met
ultracentrifuge bezig te houden.
5 De ultracentrifuge is van zo
grote politieke en commerciële be
tekenis, dat de internationale ver
houdingen van de laatste tijd (de
tegenstelling tussen Frankrijk en
de rest van Europa bijvoorbeeld)
er duidelijk door worden beïn
vloed. v
6 Het u.c.-verdrag geeft West-
Duitsland de mogelijkheid om
zond-er enige schending van welk
verdrag ook in het Nederlandse
Almelo uranium te maken voor
hun eigen atoombom.
Wim Klinkenberg heeft de tekst
van zijn boek voorzien van een
ongelooflijk aantal voetnoten,
waarin hij naar allerlei andere li
teratuur verwijst. Op het eerste
gezicht maakt zijn verhaal daarom
een redelijk betrouwbare indruk.
Archieffoto van prof. dr. J. Kistemaker in een laboratorium voor
massaspectografie.
Maar wie begint te lezen gaat toch
twijfelen. De auteur heeft dat wel
voorzien. In zijn voorwoord zegt
hij „Men mag er alle onbewezen
stellingen en conclusies uitpikken,
men is er dan toch niet mee klaar"
En hij heeft ook een excuus: ,J>e
bewijzen bevinden zich vaak nog
in de archieven en kluizen en kun
nen dan niet 100 procent geleverd
worden".
Klinkenberg geeft iin zijn boek
ook voorbeelden.
Het Instituut voor Oorlogsdocu
mentatie van dr. L. de Jong liet
hem niet toe bepaalde documenten
te bekijken. Ook zonder dat voor
beeld willen wij echter wel gelo
ven, dat archieven dicht blijven
als mem dat wat Klinkenberg be
weert, probeert te bewijzen.
Blijven de bewijzen, die veel
vuldig in de voetnoten van dit
boek worden aangesjouwd. Op een
aantal punten is wat dat betreft
geen tegenspraak mogelijk. Maar
daar staat tegenover, dat heel wat
van Klinkenbergs gegevens stam
men uit het boek „Alias Teixeira"
van de ex-S.S.'er Van der Gouw.
Een niet zo betrouwbare bron, die
later vele beweringen in een twee
de boek weer introk, maar dat
vermeldt Klinkenberg niet.
Journalist Wim Klinkenberg is
communist. Ruim tien jaar geleden
al hoorde hij van het u.c.-project.
Hij was toen redacteur van het
communistische dagblad De Waar
heid, dat in die tijd al probeerde
aan te tonen wat er fout was aan
het verleden van prof. Kistemaker.
Het feit dat Klinkenberg commu
nist is, behoeft echter aan de be
trouwbaarheid van zijn boek niets
af te doen.
Helaas heeft de auteur echter
geen kans gezien helemaal afstand
te nemen van zijn eigen opvattin
gen. Daardoor wordt zijn verhaal
geen wetenschappelijk koele waar
neming, maar een geschiedenis
met witte plekken, waarbij die
witte plekken worden opgevuld
met de gekleurde visie van de
schrijver. Daardoor heeft hij men
sen als het DS '70 Kamerlid Goed
hart (die zijn boek lasterlijk
noemde) bij voorbaat gelegenheid
gegeven de hele zaak af te doen
als communistische machinaties of
zo iets. En dat is jammer, want
wie dit werk heeft gelezen, voelt
dat er toch wat blijft hangen.
We zijn een beetje ademloos ge
worden van de opsomming van
concerns en hun onderlinge verbin
dingen, maar mensen met een
communistische kiijk op de wereld
hebben daarvoor nu eenmaal een
gevoelig oog. En wie niet al te
naïef is, weet wel, dat het in dè
wereld van de internationale con-
oernt af en toe een wat wild-west-
achtige bedoening is.
Nederland beweert nog altijd,
dat prof Kistemaker min of meer
toevallig de oplossingen van de
ultracentrifugeproblemein op het
spoor kwam. Als Klinkenberg ge
lijk heeft, heeft Kistemaker het
gewoon van de Duitsers geleerd,
Duitsers wel te verstaan, die voor
Hitier een atoombom wilden ma
ken. Dat klinkt niet erg fris, maar
we zijn nog niet voor de volle
honderd proeent overtuigd.
Veel griezeliger en daarom be
langrijker zijn de opmerkingen
van Klinkenberg over twee zaken
(en ook hier kun je weer pakweg
60 procent van al bet beweerde
aftrekken zonder gerustgesteld te
zijn). Ten eerste is hij erin ge
slaagd ons behoorlijk te doen twij
felen omtrent het feit of in de
Almelose verrijkingsfabrieken de
grondslag voor atoombommen kan
worden gelegd of niet.
Wij zouden niet meer verbaasd
staan als later zou blijken, dat het
toch kon. In de tweede plaats toont
Klinkenberg zoveel verbindingen
van zoveel concerns met dit pro
ject aan, dat uitlekken von gege
vens over dit project juist via die
industrieën nauwelijks te vermij
den moet zijn. Dat betekent een
rechtstreeks gevaar voor verdere
spreiding van kernwapens over de
hele wereld.
Klinkenbergs in vele opzichten
twijfelachtige verhaal roept ver
ontrustende vragen op. Die kunnen
niet afgedaan worden met de op
merking: wat wil je, die man is
een communist. Die vragen zouden
beantwoord moeten worden. Wij
vrezen echter met grote vreze, dat
een afdoend antwoord nog lang op
zich zal laten wachten.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De PvdA-fractie
in de Tweede Kamer wil dat de
rijksbijdrage in de financiering van
de Algemene Wet Bijzondere Ziek
tekosten (AWBZ) wordt vergroot.
In een vergadering van de Tweede-
Kamer-commissie voor volksgezond
heid heeft dr. Dolman (PvdA) daar
toe gisteren een motie ingediend. De
VVD-fraetie drong in een motie aan
op de nota over de uitbreiding van
de voorzieningen die onder de wer
kingsfeer van de AWBZ komen te
vallen.
In een motie van de PvdA word.
erop gewezen dat de overheidsbij
drage in de financiering van de
Algemene Wet Bijzondere Ziekte
kosten in verhouding geleidelijk
verder dreigt te dalen, nu de soci
aal-psychiatrische diensten onder de
werkingssfeer van de wet zijn ge
bracht. Dit betekent voor de socia
le verzekering een lastenverzwaring
die zou moeten worden gecompen
seerd door de rijksbijdrage te ver
hogen.
De motie werd ingediend bij de
behandeling van de nota van staats-
secretaris Kruisinga over de geeste
lijke gezondheidszorg. In een later
stadium zal de Tweede Kamer er
KRUISINGA
over stemmen. De motie maakt wei
nig kaïns te worden aangenomen. De
staatssecretaris liet in de commissie
vergadering al weten, dat de motie
overbodig is omdat het maar om een
betrekkelijk klein bedrag gaat dat
op kosten van de AWBZ moet wor
den gefinancierd. De rijksbijdrage
hoeft daan-om naar zijn mening niet
worden verhoogd.
Mej. Van Leeuwen (AR) en de
neer Tilanus (CHU) vonden het ge
wenst dat er meer duidelijkheid
wordt geschapen over de vraag wel
ke voorzieningen onder de werking
vam de AWBZ worden gebracht.
Daar sluit ook de motie van de WD
op aan. Hierin wordt gesteld, dat
niet zander meer allerlei kosten die
nu op de rijksbegroting drukken,
naar de sociale verzekering moeten
worden overgeheveld. Eerst dient
volgers de motie te worden onder
zocht, welke zaken allemaal op basis
van de AWBZ moeten worden gefi
nancierd. Daarover kon de staatsse
cretaris, vlak voor de verkiezingen,
niet erg duidelijk zijn. Een nieuw
kabinet moet zich daarover uitspre
ken. In de motie van de WD wordt
de regering verzocht eerst te onder
zoeken hoe de sociale verzekeringen
moeten worden uitgebreid en wat de
financiële consequenties daarvan
zijn. Volgens de motie zouden geen
zaken naar de sociale verzekering
moeten warden overgeheveld, voor
dat de Kamer over de consequenties
daarvan is ingelicht.
DE AUSTRALISCHE minister van
defensie, Malcolm Fraser, is afgetre
den, omdat hij ervan was beschul
digd niet meer „geloofwaardig" ge
acht te kunnen worden en omdat hij
kritiek zou hebben geleverd op de
Australische militaire eenheden in
Vietnam.
DE VIER Brazilianen, die vorige week
in Paramaribo zijn gearresteerd op
beschuldiging van plannen om voor
aanstaande Surinamers te ontvoeren,
zouden met de opbrengst hun verlie
zen in de z.g. Transito-koffiehandel
hebben willen dekken.
(Van een onzer verslaggevers)
ROERMOND Het lottoleed om
een half miljoen Duitse mark is in
huize Scheepers te Roermond al weer
geleden. Zondagmiddag heeft de 24-
jarige Anisieidammer 4 van Amstel,
de man achter 't bemiddelingsbureau
„Von Amstel" in Emmerik (Duits
land) waaraan de gedupeerde familie
al twee jaar lang wekelijks de lotto
formuliertjes toevertrouwt, een be
zoek aan zijn cliënten gebracht, en.
is men door middel van een schade
vergoeding gekomen tot een com
promis.
Op de vraag hoe groot het bedrag
is dat Van Amstel zal uitbetalen,
antwoordde mevr. Scheepers: „Dat
kan ik natuurlijk niet aan de grote
klok gaan hangen." Wel wilde mevr.
Scheepers kwijt diat Van Amstel per
tinent beweert geen schuld te heb
ben aan de noodlottige gang van za
ken, waarbij de familie Scheepers
een droomfortuin van een half mil
joen aan de neus voorbij ging. Wer
den vorige week in Roermond tra
nen van teleurstelling gehuild, gis
teren pinkte men zelfs een opgewelde
waterlander weg, toen Van Amstel,
die zeer onder de indruk vam het
lotto-drama was, getuigde dat de
hele affaire hem geen goed had ge
daan, en dat zijn kinderen op school
van hun klasgenootjes moesten horen
dat hun vader een oplichter was.
DEN HAAG (ANP) „Bij de Ne
derlandse regering zijn geen officiële
protesten binnengekomen van Zuid-
afrikaanse kant tegen de persoon
lijke gift van koningin Juliana voor
de actie 3etaald Antwoord'." Dit
heeft minister-president De Jong ge
zegd in een vraaggesprek in de KRO
rubriek „Kruispunt".
De actie .Betaald Antwoord' moet
de Nederlandse bijdrage vormen aan
de oproep van de Wereldraad van
Kerken om geld beschikbaar te stel
len voor de bestrijding van heit ra
cisme.
De redactie van „Kruispunt" had
nadat in Zuid-Afrika geprotesteerd
was tegen de koninklijke gift, ver
geefs om een gesprek met koningin
Juliana gevraagd.
Minister-president De Jong zei dat
het in Nederland de gewoonte is om
de koningin ruimte te geven om
uiting te geven aan persoonlijke ge
voelens. „De regering staat achter
het gebaar en draagt er de verant
woordelijkheid voor," aldus de pre
mier.
AMSTERDAM (ANP) De Friese
distilleerderij Bokma zal worden
overgenomen door het Heineken-
concern. De overneming geschiedt
legen een niet bekendgemaakt be
drag in contanten.
De directie van Bokma heeft het
besluit om zich bij Heineken aan te
sluiten genomen om zich hierdoor
van de continuïteit van haar sterke
positie in de gedistilleerdmarkt te
verzekeren, aldus hebben beide be
drijven bekendgemaakt.
Heineken heeft thans reeds een
belang van 50 pet. en optie op de
overige aandelen van Coebergh. Na
de overneming van Bokma neemt
het concern nu ongeveer 15 pet. van
de Nederlandse gedistilleerdmarkt
voor haar rekening.
(Van onze redactie binnenland)
UTRECHT In het kader van het
gentleman's agreement tussen de ka
tholieke theologische hogeschool
Utrecht en de theologische faculteit
van de Utrechtse rijksuniversiteit zijn
vandaag vier katholieke professoren
benoemd tot buitengewoon hoog
leraar.'
Het zijn prof. dr. H. Wegman voor
liturgie, prof. dr. G. de Stroete voor
het Oude Testament, prof. dr. J. Kok
voor kerkgeschiedenis en prof. dr
Th. de Kruijf voor het Nieuwe Testa
ment. De overeenkomst voorziet be
halve in de benoeming van vier bui
tengewone hoogleraren ook in de bp-
noeming van 6 katholieke weten
schappelijke medewerkers.
(Van onze redactie binnenland)
DEN HAAG Het Produktschap
voor Groenten en Fruit is van plan
ook deze zomer weer een verhande
lingsverbod op onrijpe appels in te
stellen. Het verbod zal gelden voor de
eerste weken van het oogstseizoen
voor de rassen James Grieves en
Cox's Orange.
Het produktschap wil nog deze
maand beslissen voor welke termijn
en voor welke maten dit jaar het ver
handelingsverbod van James en Cox's
zal gelden. De fruittelers kunnen er
dan rekening mee houden bij het
eventuele uitdunnen van de vrucht
jes.
öneve, jtrz. rubriek .„Delen mei vol
ledige naam en adres morden ondertekend. Bij
publicatie tullen deze vermeld worden. Slechts
bij hoge uitzondering zal van deze regel wor
den afgeweken Naam en adres zijn dan bij
de redactie bekend. Publicatie van brieven
'verkort ot onverkort) berekent niet dat de
redactie het in alle gevallen eens is mtf
houd. c.q strekking.
Naar aanleiding van uw bericht
over het stichten van een Emmaus-
commune te Langeweg, gaarne het
volgende commentaar. Zonder mij uit
te spreken over de gevolgen van een
dergelijk initiatief, betreur ik het, dat
een ingrijpende aangelegenheid voor
een kleine gemeenschap wordt geno
men zonder enige inspraak. Alleen
het zogenaamde kerkbestuur was op
de hoogte. Blijkbaar geldt hier nog
steeds „over ons maar zonder ons".
Dat een provinciaal bestuur van de
orde de beslissing heeft genomen en
nu de gelegenheid wil geven tot het
stellen van vragen, maakt niet goed,
dat zij te kort is geschoten. Wanneer
men een ander verwijt te weinig pro
gressief te zijn, dan mag men toch
een andere wijze van handelen ver
wachten. Geleerd door ervaring van
jaren heb ik echter niets anders ver
wacht. De vraag zal zijn of een actie
enig resultaat zal hebben, maar het
onbehagen is er niet minder om bij
een groot gedeelte der bevolking.
LANGEWEG M. BELJAARS
IN BONN zullen op 18 maart bijeen
komen Egon Bahr van West-Duits-
land en Michael Kohl van de DDR
voor hun negende gesprek.
IN ALABAMA is een straalpassa-
giersvliegtuig van de Amerikaanse
luchtvaartmaatschappij National Air
lines gekaapt door een jongeman met
een pistool.
(Van onze pari. redactie)
DEN HAAG De PTT overweegt
uitbreiding van het dienstenpakket
met het verstrekken van persoonlijke
leningen en hypotheken. Een PTT-
woordvoerder, die dit meedeelde, zei-
echter dat hem niets bekend was van
plannen bij de PTT om ook vakantie
reizen te gaan verkopen, zoals som
mige berichten willen.
Momenteel vindt overleg plaats
tussen de bedrijfsleiding en de vak
organisaties van het PTT-personeel
over o.m. promotiemogelijkheden en
het rangenstelsel. In it overleg
wordt ook de uitbreiding van het
dienstenpakket besproken. Het over
leg is nog niet afgerond en beslis
singen zijn dan ook nog niet geno-
(ADVERTENTIE)