Beleid huisvesting bejaarden
moet op de helling
TWEELINGBROERS
VERDACHT VAN
BRANDSTICHTING
Wist u het nog
dat u zes eigen
deuren naar de wereld
„BEJAARDENTEHUIZEN STAAN INDRUKWEKKEND TE WEZEN"
In pension Johnny
Strijd tegen
discriminatie
loopt stuk op
bureaucratie
Super-jumbo
tankers zijn
gevaarlijk
ia Luchthaven Zestienhoven vriendelijk efficiënt
(T)huis
Bezinning
Uitdaging
My Lai-proces
„Calley bleef
maar
vuren...."
Op Zwolse school
Kamerleden
willen
voortzetting
experimenten
(En U mijnheer de Hagenaar mijnheer uit Vlaardingenf
uit Schiedam, uit Delft,uit het westen van Brabant?)
Op de Luchthaven Rotterdam (Zestienhoven). ia Uw eigen
deuren naar de wereld. Om U vrij en internationaal te bewegen.
Toch zinloos om het ergens anders te zoeken als het pal bij huis
zo makkelijk kan?iff Makkelijk aan komen rijden. Makkelijk Uw
auto kwijt. Makkelijk inchecken in het nieuwe stationsgebouw
(met tax-free shop). Zonder tijdverlies, zonder omwegen op Uw
gemakde wereld tegemoet, iff Dat kan allemaal opZestienhoven.
Want deze luchthaven mag nog zo regionaal zijn, in haar moge
lijkheden is ze internationaler dan U denkt. ia Ontdek het zelf.
Vanaf Zestienhoven vliegt U rechtstreeks naar Zürich. Recht
streeks naar Manchester. Naar Londen. Door de makkelijke
internationale doorverbindingen in Zürich en Londen naar elke
bestemming in de wereld. ia Met moderne vliegtuigen van
befaamde maatschappijen: BAF, BUA, Channel Airways, KLM,
Swissair, bijvoorbeeld..Een onmisbare luchthaven voor een stad
als Rotterdam. Onmisbaar voor U. Omdat U van makkelijk vliegen
houdt. Daarom Luchthaven Zestienhoven. Pal naast de deur. ia
Afgetreden minister:
WOENSDAG 9 DECEMBER 197Q
BREDA. „Bejaardentehui
zen zijn dingen, die indrukwek
kend staan te wezen. Meestal in
een giroot grasveld of plantsoen.
Liefst buiten de stad; dat is lek
ker rustig en fijn voor die ouwe
mensen. Zelfs in kleine dorpen
bouwen ze van die dingen van
vijf verdiepingen of meer. En ze
zetten de landbouwers bovenin.
De bejaarden krijgen er een uit
stekende verzorging, dat wel.
Maar het leven wordt er zo glad
jes en steriel georganiseerd, dat
het goeddeels losstaat van het
giewone dagelijkse gebeuren."
Dat schrijft Jan Vrolijk in het
laatste nummer van „Op Leeftijd",
het blad van de Nederlandse Fe
deratie voor Bejaardenzorg. Het
nummer is helemaal gewijd aan de
bejaardenhuisvesting. De conclusie
van een serie van vijf artikelen is,
dat ook de bejaarden worden ge
confronteerd met een groot stuk
woningnood, zowel in de kwantita
tieve als in de kwalitatieve sfeer.
Dat wil zeggen: er is een groot
tekort aan bejaardenwoningen en
misschien in wat mindere mate
bejaardentehuizen. Maar daar
komt bij, dat er tussen deze twee
dominerende vormen van bejaar
denhuisvesting (bijina) helemaal
niets is: geen andere woonvormen,
waarin bejaarden meer dan in
vooral tehuizen zichzelf én
volwaardige leden van onze sa
menleving kunnen blijven.
Even de feiten op een rijtje.
Nederland telt vandaag de dag
ruim 1.300.000 bejaarden Daarvan
hebben er volgens een recente op
gave van bouwmimister Schut on
geveer 240.000 aangepaste huisves
ting; 108.000 in verzorgingstehui
zen, 88.000 in (51.000) bejaarden
woningen, 29.000 in verpleegtehui
zen (waarvan er ook al aanzienlijk
te weinig zijn) en 15.000 in zoge
naamde serviceflats. De bejaarden
tehuizen en -woningen springen er
het meest uit. Ze hebben alle twee
hun bezwaren. Aldus „Op Leef
tijd".
De tehuizen geven de bejaarden
hoewel er uitzonderingen zijn
een uitstekende fysieke verzor
ging. Maar ze bieden de bewoners
meestal geen (t)huis. De bejaarden
gaan er alleen maar heen wanneer
hun geestelijke of lichamelijke va
liditeit terugloopt of dreigt terug
te lopen. Ze verliezen er een groot
deel van hun zelfstandigheid.
De melkboer komt niet meer
langs. De postbode evenmin. De
bejaarden hebben hun honden en
poezen weg moeten doen, want die
mochten niet mee. Een eigen tuin
tje is er niet. Kinderen zien ze er
maar zelden. Af en toe komen de
kleinkinderen op bezoek: op hun
paasbest gekleed en netjes met
twee woorden sprekend. Lawaai
maken ze niet. En ze ravotten niet.
Want. is hun voorgehouden, „daar
kunnen die ouwe mensen niet te
gen".
En dan de bejaardenwoningen
Die laten de bejaarden meer in
hun waarde als gewone mensen en
garanderen de bejaarden boven
dien een langer zelfstandig be
staan, zeker nu het open bejaar-
denwerk behoorlijk op toeren be
gint te komen. Maar de woningen
hebben tegen, dat ze de bejaarden
ook teveel in afzondering plaatsen.
Ze worden op één hoop gebouwd
En: alleen voor bejaarden. Hoe het
ook zij, er zijn nog altijd die grote
aantallen bejaarden, die zitten te
springen om opname in een tehuis
of toewijzing van een bejaardenwo
ning.
Ze zijn sinds korte tijd hoofdza
kelijk aangewezen op bejaarden
woningen. „Den Haag" heeft be
paald, dat het accent moet gaan
liggen op de bouw van woningen
en dat de bouw van tehuizen
wordt geremd. Minister Schut wil
12.500 woningen per jaar (laten)
bouwen.
Of die er inderdaad komen? „Op
Leeftijd" is minder optimistisch
dan de minister. „In 1968 haalde
Af en toe komen in het bejaardentehuis de kleinkinderen op
bezoek: op hun paasbest gekleed en netjes met twee woorden sprekend.
Ze ravotten niet en maken geen lawaai. Want daar kunnen die ouwe
mensen niet tegen
Schut 7500 bej aardenwondngen, in
1969 6300 en in de eerste helft van
dit jaar nog geen 3200". Prof. dr.
ir. H. van Beusekom (77), vroeger
o.m. raadadviseur van het ministe
rie van Wederopbouw en Volks
huisvesting, rekent voor, dat ten
minste 8 procent van de bejaarden
behoefte heeft aan een bejaarden-
woning. Dait wil zeggen, dat er
bij een bezetting van 1,7 man per
woning behoefte is aan 60.000
bejaardenwoningen. „Dat is dan
zeer minimaal", zegt de heer Van
Beusekom.
Volgens minister Schut telt Ne
derland 51.000 bejaardenwoningen
.Maar", weet hij, „er zijn momen
teel 20.000 bijzondere wooneenhe
den in aanbouw. Je mag veilig
aannemen, dat driekwart daarvan
wórdt gevormd door bejaardenwo-
ninigen".
Laten we met de minister aan
nemen, dat Nederland bij de bouw
van bejaardenwoningen in kwanti
tatief opzicht op de goede weg is.
Maar zorgt de rem op de bouw
van tehuizen niet voor een nieuw
probleem? Volgens veel provincia
le besturen wel. Zei enige tijd
geleden bijvoorbeeld de Utrechtse
gedeputeerde mevr. U. Tellegen-
Veldsitra: „Als je nou na veel jaren
van studie, overleg, praten en den
ken tot een verantwoorde en
broodnodige tehuizenplanning
komt en je krijgt dan van bovenaf
zonder "meer te horen: we stoppen
de bouw van bejaardentehuizen,
ian noem ik dat onverantwoord en
onaanvaardbaar".
Aan de andere kant moet men
zich afvragen of de bejaarden per
traditie niet veel te snel in tehui
zen worden gestopt en zo in veel
gevallen worden veroordeeld tot
vroegtijdige geestelijke en licha
melijke invaliditeit. In vergelijk
bare landen is een veel minder
groot percentage bejaarden in te
huizen ondergebracht. Minister
Schut heeft er deze verklaring
voor: „Wij zijn nu eenmaal een
volkje, dat op het stuk van de
collectieve voorzieningen heel wat
presteert We richten stichtingen
op om te getuigen van onze bewo
genheid met het lot van de mede
mens". Hij en „Op Leeftijd" heb
ben nog een andere verklaring:
„Na de oorlog was de grootste
aandacht gericht op de bouw van
gezinswoningen". Met andere
woorden: de bejaarden moesten
naar de tehuizen waarvan we
er zo ijverig zijn we wel
en passant ook nog een groot aan
tal gebouwd hebben.
Nu de bouw van tehuizen toch
op een laag pitje staat is er alle
tijd voor nog meer bezinning op
bijvoorbeeld deze twee proble
men. Hoe bereiken, we dat de
tehuizen straks zullen zijn bezet
door mensen, die er echt behoefte
aan hebben? En: hoe richten we
het in, dat, zoals directeur drs. A.
Janssen van de Katholieke Vereni
ging van Bejaardentehuizen het
formuleert, de bejaarden hun op
name in het tehuis als een wel
daad ervaren?
De bejaardentehuizen zelf zitten
gelukkig niet stil. Ze zijn al een
jaar of drie bezig met een onder
zoek naar de „invaliderende wer
king" va de tehuizen op de bewo
ners. Drs. Janssen gelooft overi
gens, dat de lay-out van het ge
middelde tehuis mogelijkheden
biedt om invalAdermg tegen te
gaan. „Alleen: de huidige generatie
bejaarden voelt er niet zo veel
voor het bezig zijn tot een belang
rijk onderdeel van het dagelijks
gebeuren te maken". Maar daar
hebben we het zelf eigenlijk naar
gemaakt. Een architect: „In de te
huizen maken we de bejaarden
van subject tot object. De bejaar
den verliezen hun identiteit. Die
wordt overgenomen door de kaste»
van gebouwen".
Maar wat aan het hele complex
van problemen gedaan? „De be
jaardentehuizen en -woningen zul
len als dominerende vormen van
bejaardenihuisvesting (moeten)
blijven. Maar daar tussen in en
rondom zijn vele overgangsvormen
en vooral combinaties nodig en
nuttig". Dat stelde in 1963 reeds ir.
H. Buskens, toen directeur van
Volkshuisvesting en Bouwnijver
heid.
Veel te weinig stichtingen en
architecten zijn op die „uitdaging"
ingegaan. Er staan nu eindelijk
enkele nieuwe projecten cp stapel.
Een van de belangrijkste is een
„wooncentrum voor ouderen én an
deren" in het Friese IJlst: 59
wooneenheden in een wijkje met
alles en nog een heleboel extra
o.m. een overkoepeld plein-plant
soen) erop en eraan. Een wijkje
bovendien, dat qua situering en
functie sterk geintegreerd zal zijn
in andere wijken; het Groene
Kruisbureau is er net zo goed voor
de bejaarden als voor de aanstaan
de moeders, zuigelingen, peuters
en kleuters.
Geestelijke vaders van het pro
ject zijn de architecten Ebbening
en Neijenihuis te Haren. Die zijn al
zover, dat ze opdrachten voor de
bouw van tehuizen weigeren als ze
menen dat het beter en anders kan.
Maar hun voorbeeld en dat van
hun Friese opdrachtgevers heeft
nog maar heei weinig na/volging
gekregen.
De architecten en „bejaarden-
huisvesters" mogen echter niet
lang meer wachten. Ruim zeven
jaar geleden waarschuwde ir. Bus
kens: „Boven de noodzaak om een
oplossing te vinden in de kwanti
tatieve sfeer van het huisvestdngs-
vraagstuk Rgt de noodzaak om
meer veelsoortigheid te .bereiken.
Anders worden de bejaarden een
groep apart in onze samenleving".
Die waarschuwing geldt nog on
verminderd. Nu als noodkreet.
WILLEM WOLTERS.
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM Nadat de Am
sterdamse politie twee opzettelijk
aangelegde brandhaarden in het
pension Johnny op de hoek Paarde-
straat - Amstelstraat lokaliseerde,
waar in de nacht van vrijdag op
zaterdag negen gastarbeiders het le
ven verloren, zijn de 15-jarige twee
lingbroers W. W. en A. W. gearres
teerd. Beiden zijn schilder-stoffeer
dergezellen van beroep en trekken
als gezworen kameraden veel met
elkaar op. De eerste verdachte werd
om negen uur maandagavond aange
houden. Zijn broer, die om 2 uur
's nachts thuiskwam, werd "door de
bij zijn woning posterende agenten
gearresteerd.
Op dat moment had de recherche
de eerste verdachte al uitvoerig aan
de tand gevoeld en (aldus de poli
tie) betrapt op tegenstrijdige ver
klaringen. Hij zei, dat hij met zijn
(Van onze redactie buitenland)
WASHINGTON Tijdens het
proces tegen de van moord op 102
Zuidvietnamese burgers beschuldig
de William Calley is tot grote ver
rassing van de verdediging de 24-
jarige korporaal Thomas Turner als
getuige met de gruwelijkste en
meest belastende verklaring voor
Calley gekomen. Turner zei dat hij
de verdachte tijdens een ongeveer
90 minuten durende periode syste
matisch verscheidene kleine groep
jes Zuidvietnamese burgers had zien
beschieten.
De slachtoffers vielen allen in een
nabijgelegen sloot en toen Turner
goed keek zag hij al pen „groep
lijken" liggen, voornamelijk van
vrouwen, kinderen en oude mannen.
„Luitenant Calley bleef vuren, ook
toen een andere groep burgers bij
de slachtoffers in de sloot neerkniel
de. Toen ik langs hem heen liep
vuurde hij ook op de tweede groep.
Hij bleef vuren en moest zijn ge
weer vaak opnieuw laden. Hij stond
nauwelijks anderhalve meter van
hen vandaan". Turner schatte het
aantal doden op 90 tot 100.
De verdedigers van Calley waren
stomverbaasd door de onverwachte
verklaring van Turner en eisten dat
het proces ongeldig wordt verklaard.
Zij zeiden niets van de getuigenis
van Turner geweten te hebben, om
dat hij geweigerd had tevoren met
hen té praten. Normaliter stellen
getuigen zich voor het proces be
schikbaar vooi zowel de aanklagers
als de verdedigers, die op de ver
schillende verklaringen hun betogen
kunnen baseren. Verplicht is dat
echter niet en Turner, momenteel
student aan de universiteit van Ne
braska, handelde dus volkomen
overeenkomstig de wet. De eis tot
ongeldigverklaring werd dus afge
wezen, doch het proces geschorst
opdat de verdedigers zich opnieuw
konden beraden.
broer vrijdagavond tot omstreeks
half elf in die bar van pension John
ny gezellig met Marokkaanse gasten
had zitten praten, waarna het vol
gende doel een bezoek aan een
nachtvoorstelling in een bioscoop
zou zijn geweest.
Naar inspecteur Beensma van bu
reau Singel meedeelde, ontkennen
beide jongens nadien nog in de
buurt van het pension te zijn ge
weest. Betrouwbare getuigen hebben
echter de twee broers kort voor het
uitbreken van de brand bij pension
Johnny duidelijk gesignaleerd.
Bovendien werden de betrokken
bioscoopkaartjes die aan de directie
van het bewuste theater getoond
werden, niet in de nacht van vrijdag
op zaterdag aan de kassa verkocht.
De jongens beweren, dat ze
's nachts om drie uur toen ze van
de catastrofale brand hoorden, wel
zijn gaan kijken, maar op een mo
ment kwamen dart het vuur door de
brandweer feitelijk al bedwongen
was. De politie heeft alle reden om
ook aan deze lezing ernstig te twij
felen. Vaststaat (volgens de poli
tie), dat het duo dat moeilijkheden
gehad heeft met enkele Marokkanen
in pension Joihnny en daardoor wel
licht met wraakgevoelens was be
zield, geen deugdelijk alibi heeft.
„We zitten met een berg tegenstrij
dige verklaringen, die ons aile aan
leiding geven de twee broers achter
slot en grendel te houden. Maar tot
nog toe blijven ze hardnekkig ont
kennen", aldus de heer Beensma.
DEN HAAG (ANP) Van drie
kanten is vanuit de Tweede Kamer
bij staatssecretaris mr. J. H. Gros
heide van Onderwijs aangedrongen
op voortzetting van experimenten op
de Elbertsschool te Zwolle.
Vorige week zette het hoofd van
de school in een VPRO-t.v.-uitzen-
ding de werkwijze op zijn school
uiteen, waaraan de ouders medewer
king verlenen. Daags na de uitzen
ding verbood de Zwolse wethouder
van Onderwijs het hoofd de werk
wijze verder toe te passen. Volgens
krante berichten zou de rijksinspec
teur voor het onderwijs het verbod
steunen.
De kamerleden drs. M. Dijkstra
(D'66), dr. B. van der Lek (PSP),
mevrouw mr. M. N. W. Dettmeijer-
Labberton (WD) en dr. K. van
Dijk (WD) hebben in schriftelijke
vragen aan staatssecretaris Groshei
de om een nadere uiteenzetting van
de gang van zaken gevraagd. Er
wordt op gewezen dat de experi
menten op de Elbertsschool geheel
passen in de opvattingen zoals die
neergelegd zijn in het voorontwerp
van de komende wet op het basison
derwijs: De ouders worden in grote
mate bij het onderwijs betrokken,
het zittenblij ven-probleem is uitge
schakeld enz.
(ADVERTENTIE)
WASHINGTON (RTR) James
Farmer, de hoogst geplaatste neger
in de Amerikaanse regering, die is
afgetreden als onderminister van
Volksgezondheid, Onderwijs en Wel
zijnszorg, heeft verklaard dat zijn
pogingen om een eind te maken aan
de discriminatie bij de uitvoering
van regeringsprogramma's in de bu
reaucratie waren vastgelopen.
Hij zei dit op een persconferentie
in Washington nadat hij aanvanke
lijk had meegedeeld te zijn afgetre
den om „persoonlijke redenen".
Volgens Farmer lag het niet aan
de regering-Nixon of aan het Witte
Huis, maar aan het massale van zijn
departement. Voor de discriminatie
was niet de president of het kabinet
verantwoordelijk, maar de natie
zelf. Op de vraag of hij de negers
zou aanbevelen bij de presidentsver
kiezingen in 1972 op Nixon te stem
men, wilde hij geen antwoord ge
ven.
LONDEN (AP) Drie
scheepvaartdeskundigen hebben
5e waarschuwing geuit dat de
„Jumbo-supertankers" van een
miljoen ton een lengte van 537
meter zeer gevaarlijke dingen
kunnen gaan worden. Zulke
reuzen kunnen nergens heen als
zij in moeilijkheden verkeren,
en het risico dat zij lopen als
zij in gevaar van nood op zee
moeten worden gesleept, is
„formidabel".
„De kans dat, ingeval zich
een ongeluk of een defect voor
doet met zo'n schip, het hele
vaartuig of de hele lading ver
loren gaat, is dus groter gewor
den". Dit staat te lezen in een
gisteren gepubliceerd rapport
opgesteld door Arnold Emerson
van de universiteit van New
castle, Leslie Sinclair van de
Stone Manganese Company en
Peter Milne van de scheepswerf
Swan and Hunter.
Te Londen wordt verwacht
dat de opdracht tot het bouwen
van de eerste tanker van een
miljoen ton, die driemaal zo
groot zal zijn als de huidige
reuze spoedig zal worden ge
geven, en wel door de te Lon
den gevestigde rederij Globtik
Tankers. Deze rederij heeft
reeds in Japan een tanker van
477.000 ton besteld. De schrij
vers van het rapport zijn van
oordeel dat bij de nieuwe gi
gantische schepen de dingen die
het zwaarst zullen tellen, zijn:
dat zij zich kunnen bewegen
zonder hulp van andere vaartui
gen, dat zij „veilig" zijn, dat
alle belangrijke onderdelen be
trouwbaar zijn en alle nodige
apparatuur in reserve voorradig
is en als het voornaamste, dat
het schip te „controleren" en
dat het wendbaar is.
