Veel vraagtekens rond beleid van (III)
ZEELAND WIL „UNIEKE"
KOERS VAREN MET PZEM
Tolken gaven zitting
internationaal tintje
De Sin
met een fijne neus geeft
Tijdelijk regen
KANTONGERECHT
TERNEUZEN
Geraamd tekort
bestuiirsschool:
ruim een ton
De wethouder, de PZEM
en de krant
de pijp met de
vijf pluspunten
Inschrijvingen in
handelsregister
E3 O ID O OT
Feestelijke karaffen, luxe flacons en fleurige
verpakkingen. Allemaal op en top Boldoot.
Voor de Sint met een fijne neus
I
I
3
WOENSDAG 2 DECEMBER 1970
3
MIDDELBURG „Tussen stroom en water", het jubileumboek
over 50 jaar PZEM, geeft een aardige indruk van de verandering in
denken bij de PZEM. In de „memoires" van de (toen nog) Provincia
le Zeeuwsche Electriciteitsmaatschappij, zijn daar staaltjes van terug
te vinden. De laatste van de 50 jaren tekenen de PZEM niet als erg
bescheiden. Op pagina 213 zegt directeur ir. T. Bogerd over de water-
fabriek: „Vooral de waterfabriek was een belangrijke en bijzondere
opdracht voor de Nederlandse industrie. Hierdoor werd de mogelijk
heid geopend aan de gehele wereld te tonen wat in Nederland op dit
gebied kan worden gepresteerd".
Even verder (pag. 201) wordt
verhaald hoe hij tot de bij de
PZEM op bezoek zijnde koningin
zegt: „Als u door onze centrale
zult lopen dan voelt u daar als
het ware een beetje het hart van
heel Zeeland kloppen".
Op pag. 217 over het samen
gaan van PZEM en ZEGAM
(Zeeuwse Gasmaatschappij
„Deze gang van zaken is in Ne
derland uniek en het Ziet er naar
uit dat zij als voorbeeld van tech
nische en economische samen
werking navolging zal vinden".
Na het lezen van zulke citaten
zou men licht gaan denken dat bij
de PZEM alles uniek is. Buiten
staanders kunnen zich niet aan
de indruk onttrekken dat men bij
de PZEM tegenwoordig moeite
heeft met het in toom houden van
irreële denkbeelden.
Zou „mdustrie-gedeputeeirde'' A..J
Kaland dit hebben voorzien toen hij
in '64, de nieuwe directeur met deze
historische woorden installeerde?:
„Van die nieuwe directeur zal een
grote aanpassing worden gevraagd,
omdat hij jarenlang werkzaam was
geweest in een particulier bedrijf in
de provincie Limburg, een provincie
die qua mentaliteit en werkwijze
zoveel verschilt van de provincie
Zeeland" (citaat uit „Tussen stroom
en water", pag. 195). De gedej
teerde zei een directeur uit het
„vrije" bedrijfsleven gezocht te heb
ben, „omdat de industriële ontwik
keling van onze provincie gebaat
zou zijn met een slagvaardig be
leid". Zoveel jaar later wordt ir.
Bogerd gekenmerkt als een man met
een scherpe intelligentie, hij is dag
vaardig, keihard zakelijk, maar ook
iemand die niemand naast zich zou
kunnen dulden.
Nagenoeg op eigen houtje besliste
hij, dat Zeeland de eerste commer
ciële kernenergiecentrale van Ne
derland zou krijgen. Hij maakte te
vens uit, dat de bouw ervan niet
aan een Nederlandse combinatie zou
worden gegund. Hij was het ook die
besliste tegen welke prijs de Franse
aliuniniumfabriek Péchiney energie
van de Zeeuwse overheid kon be
trekken. Dit aanbod was doorslagge
vend voor de komst van het bedrijf
naar Nederland. Maar niemand
indertijd zelfs (ex-) minister De
Block niet schijnt te weten tegen
welk tarief Péchiney energie af
neemt. Ir. Bogerd werd een soort
industrie-alleenheerser te Zeeland.
In het geheel van de Zeeuwse
Industriële ontwikkelingen is, de
elektriciteitsvoorziening van émi
nent belang. Goedkoop enecgietarief
is steeds meer één van de belang
rijkste vestigingsfactoren. Maar ir.
Bogerd wil niiet alleen daarover be
slissen. Ook minder belangrijke per
soneelsaangelegenheden moeten on
der zijn aandacht worden gebracht.
Hoe belangrijk hij zelf wel is, blijkt
uit de verhoudingen in die top van
die PZEM. De directeur verdient per
jaar f 120.000; van de vier adjunct
directeuren moeten enkelen tevreden
zijn met een derde van Bogerds
salaris. Waarom dat grote verschil in
functiewaarde en honorering?
Het Financiële Dagblad (29-5-69)
schreef over ir. Bogerd: „Ben man
die op eenzame hoogte staat. Hij
moet alle belangrijke beslissingen
zelf nemen. Het provinciaal be
stuur is van oordeel dat zo'n direc
teur vergaande volmachten moet
hebben eigenlijk carte blanche".
Drie jaar geleden zijn „de statuten
van de n.v. zodanig gewijzigd dat
een dynamischer beleid mogelijk
werd".
De lieer Kaland heeft eens gezegd
dat „grote ontwikkelingen in Zee
land zich op een gering draagvlak
voltrekken. Dat is het grote pro
bleem", aldus de gedeputeerde. Voor
wie? Typerend voor die uitspraak is
dat hijzelf bijvoorbeeld „industrie
gedeputeerde" is en uit dien hoofde
vice-voorzitter van de Raad van Be
stuur van de PZEM (het overheids-
Vooruitzichten
voor donderdag
en vrijdag,
opgesteld door
het K.N.M.I. op
dinsdag
om 18.00 uur:
Tijdelijk regen
of motregen en
temperaturen in
boven normaal.
het algemeen iets
Weersvooruitzichten in cijfers ge
middeld over Nederland.
Voor donderdag: aantal uren zon:
0 tot 2; min.-temp.: 1 tot 5 gTaden
boven normaal; max.-temp.: 0 tot 4
graden boven normaal; kans op een
droge periode van minstens 12 uur:
50 procent; kans op een geheel droog
etmaal: 20 procent.
Voor vrijdag: aantal uren zon: 1
tot 4; min.-temp.: van ongeveer nor
maal tot 3 graden boven normaal;
max.-temp.: omstreeks normaal; kans
op een droge periode van minstens 12
uur: 70 procent; kans op een geheel
droog etmaal: 40 procent.
bedrijf dat zoveel goedkope energie
in zijn industriële aantrekkings
kracht doet) en óók voorzitter van
de Raad inzake Luchtverontreini
ging! Een in Zeeland als hoogst
Koste wat kost wil Zeeland ken
nelijk een onafhankelijke energie-
koers varen, uitgezet door strateeg
Bogend. Daarom ook de beslissing
dat er in Zeeland een atoomcentrale
moest komen. Geen terugstootloze
gok, waarover „De Tijd" van 10-4-
69 schreef: „De PZEM hééft
lokkertje van Péchiney een zeer la
ge energieprijs aangeboden. Volgens
insiders een volstrekt ridicule prijs".
De KEMA sprak destijds ietwat
smalend over de „Zeeuwse reken
meesters". Met de komst van Péchi
ney kon echter de „noodzaak" van
de kernenergiecentrale worden ver
dedigd; zonder de sterke binding
van bijvoorbeeld de Gasunie.
Deskundigen van wereldnaam me
nen dat een commerciële kerncen
trale pa-s economisch kan werken bij
een produktaie van 600 Megawatt. De
Zeeuwse heeft een capaciteit van
477 MW. In een interview met het
Financiële Dagblad werd ir. Bogerd
een aantal kritische vragen gesteld
over de bedrijfszekerheid van de
centrale. Volgens hem valt die wel
mee. Vraag: „Er wordt beweerd dat
er noig geen enkele kernenergiecen
trale volkomen commercieel in be
drijf is en dat de ervaringen in het
buitenland zodanig zijn dat het aan
tal opdrachten aan de voornaamste
Amerikaanse leveranciers mede
daardoor vorig jaar (1968 - red.) tot
vrijwel nul zijn gereduceerd". Bo
gend: „Er is al een groot aantal
commercieel werkende kerncentra
les in bedrijf of in bestelling".
Wie niet waagt die niet wint,
maar wie zal het onverhoopte gelag
betalen van een onrendabel werken
de centrale? En wat zal er gebeuren
bij storingen in de stroomvoorziiie-
ndng via de kerncentrale? Zal de
rest van Zeeland dan in het donker
De waterfabriek van de PZEM in Terneuzen. De fabriek wordt bij de PZEM tegenwoordig
genoemd.
,S atelliet-comtrole'
aan grote belangen? Allemaal vra
gen die dringend een afdoend ant
woord behoeven.
Oppositie tegen de PZEM blijkt
de laatste jaren overigens niet ge
bonden te zjjn aan politieke kleur.
jn gemeenteraden, Provinciale Sta-
worden gezet om de supergrOotyer- xen, standsorganisaties en w-erkne-
bruikers te behoeden voor miljoe
nenschades?
Met de beslissing inzake de gun
ning van het bouwproject atoomcen
trale sneed ir. Bogerd de zelfstandi
ge ontwikkeling van het Nederland
se bedrijfsleven op dit terrein af.
Het is overigens opmerkelijk dat de
grotere Provinciale Noordbrabantse
Elektriciteits Maatschappij (PNEM)
serieuze onderzoekingen heeft ge
daan naar de bouw van een kern
centrale, maar het project niet al
léén aandurfde!
De PZEM is een tijdperk inge
gaan vain „uniek" zijn. Het uniiêke
project van een getij dencentrale in
de Oosterscheldediam (capaciteit 50
Megawatt) ging weliswaar niet door,
maar het idee wa-s er. En kort daar
op werd het unieke project van een
waterfabriek verwezenlijkt. De fa
briek in Ternieuzem moet ten behoe
ve van de industrieën in Zeel-and
van zout water zoet mak-en. Volgens
ingewijden was bij de bouw al be
kend dat de prognoses over de afzet
van industriewaier lager zouden
moeten zijn. De afzet van het zoet
water-distillaat is inderdaad klein,
Bijna al het geproduceerde water
wordt de bekkens van de Braakman
ingepompt, waar de n.v. Industrie
watervoorziening „Zeeuwsch-Vl-aan-
deren" het aan haar overschotten
kan toevoegen.
De waterfabriek is omgedoopt tot
satellietcentrale Terneuzen, die 25
MW produceert. Getuige de jaar
stukken van de PZEM is de water
fabriek rendabel, want hij draait
vollast. De „satelliet" is opgenomen
in de keten van stroomopwekkings
eenheden in Zeeland. Door deze ex
tra produktie zou er ergens (in de
centrale Zeeland?) daling van renta
biliteit moeten zijn. Maar waaruit
blijkt de werkelijkheid van een niet-
rendabel prestige-object Hoge
rentepercentages zijn niet te ontdui
ken. In verband daarmee, zo stelt
men worden de voorzieningen voor
de kleine afnemers kennelijk uitge
knepen en moet er beknibbeld wor
den op salarissen en promoties van
het PZEM-personeel.
De rentabiliteit van de atoomcen
trale moet verzekerd wo-rden. Met
bepaalde projecten zou bij de PZEM
worden gemanipuleerd om de gevol
gen van stijgingen van de rentevoet,
die zWaar op de kerncentrale drukt,
op te vangen, aldus wordt gesteld
door ing-ewijdién. De Goese transfor
matorhuisjes doen het ergste vrezen.
Langzamerhand begint op alle ni
veaus tegenstand te groeien. De
aandeelhouders van de PZEM waren
bijvoorbeeld in d-e laatste vergade
ring niet onverdeeld voor de salaris
verhoging van ir. Bogerd die toen
aan de orde was.
Oppositie vanuit de Provinciale
Staten is er ook dikwijls geweest als
het over de PZEM ging. Al jaren
geleden was er vraag naar meer
zeggenschap vanuit de Staten over
de overheids-n.v. PZEM, Ge-depu
teerde Staten hebben de boot altijd
afgehouden. omdat zij vonden dat
grootscheepse beslissingen snel ge
nomen moeten kunnen wo-rden bij
het bedrijf.
De aandeelhoudersvergaderingen van
dit openbaar nutsbedrijf zijn anno
1970 nog steeds besloten. Waarom?
Waarom geen democratischer ver
kiezing van aandeelhouders? Waar
om komt er geen meerhoofdige di
rectie in een nutsbedrijf met ruim
1000 werknemers en een diversiteit
mersgeledingen is men vaak eensge
zind in de aanval op het PZEM-
beleid. Bat is -wel tekenend voor de
situatie!
De PZEM en haar directeur wor
den echter zo veel mogelijk in be
scherming genomen door de hoogste
Zeeuwse overheid. Vroeger zei men
in Zeeland: kritiek op de dominee
betekent kritiek op de kerk en kri
tiek op de kerk 5s Gods woord
negeren. I-n een mod-earn Zeeuwse
variant kan men nu zeggen: kritiek
op Bogerd is kritiek op de industri
alisatie en kritiek op de industriali
satie is kritiek op de god economie
ih Zeeland.
Of heeft gedeputeerde Kaland, zo
als in het sprookje gespeeld met de
magische fles, waarvan hij even in
een overmoedige bui de stop heeft
afgetrokken, waardoor hij een geest
heeft opgeroepen die hij niet meer
weet in te tomen?
PIM GAANDERSE.
(Vn een onzer verslaggevers)
MIDDELBURG De bestuurs-
school Zeeland, waar onder andere
personeel in provinciale en gemeen
telijke dienst zijn vorming en vako
pleiding ontvangt, zal over het
schooljaar 1970-1971 een tekort heb
ben van 107.000 gulden. Provinciale
Staten van Zeeland hebben van G.S.
een voorstel gekregen om de school
met subsidie te hulp te, snellen. Het
werkelijke tekort over het school
jaar 1968-1969 bedroeg ruim 61.000
gulden.
Bij het afdelingsonderzoek, ter
voorbereiding van de begrotingsbe
handeling in de Provinciale Staten,
is de vraag geopperd waarom er op
de bestuursschool niet op zaterdag
les kan worden gegeven. Het college
van G.S. zegt daarop: de grote parti
culiere bedrijven en de rijksover
heid hebben nu eenmaal de moge
lijkheid geschapen van onderwijs en
opleiding in diensttijd. Willen de
provincie en de gemeenten in Zee
land niet uit de pas raken, dan
moeten zij dat voorbeeld wel vol
gen. Het is, zo zeggen G.S., toch al
moeilijk genoeg om in deze tijd
jeugdig personeel voor de overheids
dienst te werven.
In het eerste en tweede leerjaar
wordt aan de bestuursschool Zee
land anderhalve dag les per week
gegeven. De problemen die ontstaan
doordat het studerende overheid
spersoneel van tijd tot tijd achter de
loketten en schrijftafels ontbreekt,
moet worden ondervangen door uit
breiding van personeel enof wijzi
ging in de organisatie van de werk
zaamheden, zegt het Zeeuwse colle
ge van G.S. De bestuursschool telt
momenteel 120 leerlingen en 20 le
raren.
DE prijs van f 500.000 in de 600ste
staatsloterij is gevallen in Leiden.
Het winnende lot (nr. 05681) werd
verkocht door de collectrice mevrouw
M. Peterse-Wouterse.
(Van een onzer verslaggevers)
TERNEUZEN Het Terneuzense
kantongerecht had gisteren een inter
nationaal tintje. Behalve de gebruike
lijke Belgische verdichte, verschenen
gisteren ook een Nederlandse vrouw,
van Chinese afkomst die de Neder
landse taal niet machtig was en een
Perzische gastarbeider.
Een Middelburgse restauranthouder
had zich ais to-lk van mevrouw aan
geboden. Het ging echter zeer moei
zaam, mevrouw sprak een ander soort
Chinees dain haar tolk, die Kaoiton-
nees sprak. Gelukkig werd de oplos
sing gevonden toen bleek dat me
vrouw V. d. A.-L. Engels sprak. Haar
echtgenoot fungeerde toen als tolk.
Het ging allemaal om het al d'an
niet voorrang verlenen door mevrouw
op de Ann-akruising in de weg Ter-
neuzen-Axel. Daar was haar auto met
een andere in botsing gekomen. Me
vrouw hield vol de weg vrijgehouden
te hebben. Twee getuigen kwamen
het tegendeel zeggen en dat was voor
de officier van justitie mr. C. Keijzer
voldoende om tegen mevrouw een
boéte van f 75,te eisen. De kanton
rechter, mr. C. J. M. van Hees, maak
te er f 50,van.
De gastarbeider, de in Terneuzen
woonachtige lasser A. N., stond te
recht omdat hij op 27 juli op de weg
Terneuzen-Sas van Gent, nabij de af
rit naar de nieuwe brug, niet voldoen
de rechts had gehouden. Hierdoor
ontstond een botsing, waarbij de auto
van N. total-loss geraakte. Sedert het
ongeluk had A. N. wegens ziekte geen
werk kunnen verrichten. Hij zat echt
moeilijk.
Mr. C. Keijzer, de officier van justi
tie, had begrip voor d-eze moeilijkhe
den en eiste een symbolische geld
boete van f 15,hoewel het normale
tarief voor deze overtredingen veel
hoger ligt. D-e kantonrechter vonniste
conform.
Een 64-jarige Belg, C. van D. uit
Sint-Niklaas moest zich verantwoor
den voor het feit dat hij tegen een
auto was gebotst, die langs de kant
van de weg was gestopt. Van D. ont
kende dit heftig. De wagen zou hem
met grote snelheid hebben gepasseerd
en hem als het ware hebben gesneden
bij het tot stilstand komen.
Getuige P. J. V. uit Hulst, op een
hekje nabij de plaats van het ongeval
gezeten, had alles gezien. Volgens
hem was de wagen allang gestopt en
was er zelfs al iemand uitgestapt. Hij
had de wagen de bromfietser zien
passeren, maar dat was zeker 50 me
ter voor de aanrijding gebeurd.
De echtgenote van D. kwaim als ge
tuige a décharge. Zij bevestigde het
verhaal van haar echtgenoot. De auto
stond niet stil. Zij had tegen haar
man geroepen „Kijk uit, hij gaat stop
pen". Mr. C. Keijzer, de officier van
justitie achtte het tenlastegelegde be
wezen en eiste een boete van f 25,
In zijn pleidooi vroeg raadsman mr.
Tigchelman zich af of de schuldvraag
niet bij de automobilist lag. Volgens
hem was de wagen abrupt gestopt.
Bovendien reed de brommer niet
hard, want verdachte was n-et gestart.
Zoals verdachte zei: „Ik zat nog in
den eerste vitesse".
Voor kantonrechter mr. C. J. M.
van Hees was voldoende twijfel aan
wezig om de zaak aan te houden en
op een vo-l-genide zitting andere ge
tuigen te horen.
^ETHOUDER
Filius van Vlissin-
in de raadsver
gadering van maandag jl. gerea
geerd op ons artikel van zaterdag
jl., waarin wij de opmerkelijke gang
van zaken rond het beleid bij de
NV PZEM aan het daglicht brachten.
Wethouder Filius beschouwde het
bewuste artikel" als „laster" en
proefde er de wens „iemand aan de
schandpaal te nagelen". Die .iemand'
zou dan de PZEM-directeur ir. T.
Bogerd zijn.
Deze beweringen laten wij uiteraard
gaarne voor rekening van de heer
Filius. Van meer belang lijkt ons
hetgeen de wethouder in dezelfde
raadsvergadering opmerkte over de
verantwoordelijkheid bij het dage
lijks bestuur van de PZEM voor de
handel en wandel van de PZEM-
directeur. De heer Filius maakt zelf
deel uit van dit dagelijks bestuur.
„Aan de nieuwe woning van de
directeur in Domburg is niets ge
daan waarvan het dagelijks bestuur
niet op de hoogte was", aldus de
heer Filius, geciteerd in de Provin
ciale Zeeuwse Courant.
Wij kunnen ons voorstellen, dat
andere leden van het dagelijks be
stuur van de PZEM de uitspraak van
de heer Filius ietwat voorbarig vin
den. De vice-voorzitter van dit be
stuur, gedeputeerde A. Kaland ont
houdt zich (desgevraagd door het
Vrije Volk) van commentaar en ir
T. Bogerd is voor commentaar zelfs
geheel onbereikbaar. De gekozen
afgevaardigden in de raad Vlissin-
gen en in de provincie Zeeland ge
ven er de voorkeur aan te wachten
tot onze artikelenreeks is voltooid,
waardoor een eventueel oordeel be
ter gefundeerd zal zijn dan op het
ogenblik mogelijk is.
Voor de heer Filius echter is de
zaak blijkbaar nu al duidelijk. Wij
hebben hem blijkbaar niets nieuws
verteld in onze publikatie van za
terdag. Het dagelijks bestuur, aldus
de heer Filius, wist van alles af en is
het ermeer eens! „Hand- en span
diensten zijn traditie bij de PZEM",
aldus wederom de wethouder.
De heer Filius krijgt in onze ar
tikelenreeks over het energiebeleid
in Zeeland nog vele belangwek
kende feiten voorgelegd. Wij nemen
er echter nu al graag nota van, dat
hij als lid van het dagelijks be
stuur van de PZEM de verantwoor
delijkheid voor de merkwaardige
gang van zaken bij dit overheids
bedrijf wenst te dekken. Impliciet
bevestigt hij daarmee nu precies
datgene wat wij hebben gesteld:
het is ons in eerste instantie be
gonnen om het signaleren van toe
standen die ons onverklaarbaar
voorkomen en die duidelijk het al
gemeen belang raken. Men kan
daarbij het noemen van namen en
het aanwijzen van verantwoorde
lijkheden niet omzeilen.
(ADVERTENTIE)
métallique
prijs 11.75
lichtgewicht
droogrokend
verwisselbare kop
moderne vormgeving
en de prijs
1 /2^st®iralofe,
met filter fl'-»
met filter
prijs 14.95
VOOR DE HANDEL: B.D. LEEFSMA N.V.
KERKSTRAAT 25, AMSTERDAM, TEW23272r
MIDDELBURG In bet handels
register van de Kamer van Koophan
del en Fabrieken voor Midden- en
Noord-Zeeland werden de volgende
ondernemingen ingeschreven: 529;
Tankstation Weegbrug Sas (fil),
Kleine Zelkeweg 3 Zierikzee. 17365:
Cafébedrijf ,,'t Blokhuis", Delta
straat 2. Kaïtten-dijk-e. Eig. N. van
der Klooster-van Waarde. 17866:
Restaurantbedrijf China Garden,
Kleine Markt 13 Vlissingen. Eig.
S.M. Yip. 17867: Veehandel (rund
vee en paarden); M.H. Huige-Mols
(eig. en h.v.), J. Israëlsstraat 4,
Goes. 17863: Aannemersbedrijf burg.
en ut. bouw ïntarbau (fil), Postbus
148 Vlissingen. 17860: Café-restau
rant „De Lely" (fil), Kloosterweg 2.
Scharrendijfce. 17853: Amb.h. in aard
appelen, groenten en fruit I. A. C. de
Feijfer-Corstanje, Zuidvlietstraat 51,
Goes. 17850: Bungalow-verhuurkan
toor „Duinoord", Duinweg 66, Oost-
kapelle. (Expl. onr. goed - kampeer
boerderijen en bungalows). Eig. J.
Wondergem. 1343: Restaurantbedrijf
(broodjeszaak), „De Posthoorn"
(fil.), Walstraat 20, Vlissingen.
17861: Arab, hand in aardap. groenten
en fruit R. Coppoolse, Molenweg 8,
Arnem-udden. 17862: Kruideniersbe-
drijf enz. Ernest supermarkt, Paau-
wenburgweg 63. Vlissuigein.
(ADVERTENTIE)
<2X£>
luxe vapo f 14,25, spray f 6,95
van 2,8$ tot 17,40
