Turkse opium voor
verslaafden in Y.S.
KERK IN SLOWAKIJE
ONDER ZWARE DRUK
Ondersoek naar gevreesde aandoening centraal
zenuwstelsel duurt reeds 135 jaar
BOEREN VERDIENEN MEER AAN OPIUM DAN AAN TARWE
Ministerie
van Cultuur
stelt Kerk
onder
staatstoezicht
f
Melken
Zwarthandelaren
DE STEM
MULTIPLE SCLEROSE
(Van onze medische medewerker)
AMSTERDAM „Helpt mede het m.s.-geheim te ontsluiten". Dal
staat op de kaft gedrukt van het statutenboekje van de Nederlandse
Multiple Sclerose Stichting, officieel opgericht in 1963 en na jarer-
nijver werk bijna toe aan de kroon op haar werk: een nationaal mul
tiple sclerose centrum. Het komt er, in Arnhem, al zal de verwezen
lijking nog wel even op zich laten wachten.
Wat is dat toch, multiple sclerose, die geheimzinnige verlammings
ziekte, waartegen geen kruid schijnt gewassen Die vraag hebben we
voorgelegd aan dr. H. Dassel, vice-voorzitter van de Nederlandse Mul
tiple Sclerose Stichting, deskundige op dit gebied. Hij promoveerde in
1960 in Groningen op het proefschrift: „De betekenis van multiple
sclerose voor Nederland".
„Een aandoening, die zich afspeelt
in het centraal zenuwstelsel her
senen en ruggemerg dus waar
schijnlijk berust op een ontstekings
proces en gekenmerkt wordt doordat
de uitlopers van de zenuwcellen, de
zenuwdraden, plaatselijk hun isole
rende laag verliezen en daardoor
aanleiding geven tot stoornissen in
de geleiding van de elektrische
stroom, met als gevolg het uitvallen
van spieren, die door deze zenuwen
worden gedirigeerd. Het is dus een
aandoening van het centraal zenuw
stelsel zelf. Een aandoening, die
daarom zo intrigerend is, omdat we
haar stl sinds 1835 kennen en toch
de eigenlijke oorzaak ervan nog niei
weten".
„Waneer iemand op een gegeven
moment aan m.s. ziek wordt en hij
heeft bepaalde verschijnselen
slecht kunnen zien of slecht kunnen
lopen bijvoorbeeld dan is het
mogelijk, dat hij na korte tijd weer
beter wordt, jarenlang geen ver
schijnselen heeft, zodat het lijkt als
of de ziekte tot staan is gekomen
Dan komen plots weer nieuwe ver
schijnselen. meestal meer dan de
eerste keer. Na énige tijd wordt het
weer beter. Er blijven vaak wel
restverschijnselen over, maar dan
kan het daarna weer jaren en jaren
duren voor een nieuwe aanval op
treedt".
Bij m.s. blijft dus een ontsteking
geruime tijd latent aanwezig
„Het woord ontsteking is mis
schien net iets te sterk- Men moet
zich voorstellen dat in de hersenen,
het verlengde merg en het rugge
merg overal zenuwcellen zitten met
lange uitlopers, de zenuwdraden. El
ke cel heeft een celkern, een celli
chaam, een protoplasma en een cel-
wand met uitlopers. Die uitlopen-
treden uit bijvoorbeeld het rugge
merg naar buiten en komen in een
bepaalde spier terecht. Het proces
waar het om gaat zit in de uitlopers
van de zenuwcellen".
„Net als elke draad van de elek
triciteit hebben die verschillende
delen in het midden als het ware de
koperdraad waar de stroom door
gaat en daar omheen de isolerende
laag, de rubberlaag. Juist om die
isolerende laag gaat het. Die bestaat
uit myelime. Deze stof verdwijnt bij
de m.s. uit de isolerende laag, die
daardoor ook zijn isolerend vermo
gen verliest".
„Wat gebeurt? De stroom die er
door gaat verdwijnt diffuus in de
omgeving en de spier aan het einde
krijgt geen impuls meer, raakt dus
verlamd. Nu hangt het er maar van
af hoeveel myeline eruit is en over
welke afstand en of da' verhes a
fan niet gecompenseerd wordt"
„Haarden, waarbij de myelin-
verdwijnt kunnen op allerlei plaat
sen in hersenen en ruggemerg zit
ien. Zitten ze in de buurt van het
centrum en de oogzenuwen dar
doen zich oogverschijnselen voor,
slecht zien enzovoort Zitten ze in
de banen die voor de spieren van de
benen zorgen, dan doen zich verlam
mingen van de onderste ledemater
voor".
Wat kunnen de eerste sympto
men van multiple sclerose zijn
„Zwakte in een of meer ledema'
ten, vermindering van de gezichts
scherpte. prikkelingen en tintelin
gen, onzeker lopen, dubbel zien
duizeligheid, moeilijkheden met d'
urinelozing"
De ziekte is nu al honderdvijf
endertig jaar bekend en toch weet
men er het ontstaan nog niet
van
„Nee, dat wil zeggen nog niet
nelemaal zeker. In al die iaren zijn
er reeksen onderstellingen geweest
reeksen hypothesen, Men heeft ui
teraard het eerst gezocht in de rich
ting van een infectieziekte, een bac
teriële of een virusinfectie. Er zijn
verscheidenen geweest, die menden
de verwekker te hebben gevonden,
Steiner onder andere. Men heeft de
oorzaak in de voeding gezocht, in
overgevoeligheid, in autoimmuniteit
en dergelijke. Wetenschappelijk be
wezen is de oorzaak niet"
Komt m.s. over de hele wereld
voor
„Nee, m.s. kömt niet overal gelijk
en gelijkmatig voor. In de tropen
komt heel weinig of helemaal geen
m.s. voor. In de gematigde zone
juist veel. Je kunt een band over de
aarde trekken, waarin die gebieden
liggen waar het risico m.s. te krij
gen bijzonder groot is. Onderzoekin
gen hebben dat uitgemaakt. Buiten
die band( vallen de tropen en de
xtreem koude zones"
Mogen we hier van een wel-
aartsziekte spreken Het vall
op dat in die gordels de welva
rende gebieden van de wereld
liggen.
„U kunt allerlei relaties aanbren
gen tussen de frequentie van de m.s
en de verschijnselen die u kunt
waarnemen. Klimatologisch bijvoor
beeld. In ons land komt de m.s. vooi
bij 64 van de 100.000 inwoners. In
'talie bij 11 van de 100.000. in Noor
wegen lijden 70 op de 100.000 inwo
ners aan deze ziekte, in West-Duits
land 56 tot 60 en hoe zuidelijker
men komt, Zwitserland bijvoorbeeld
hoe lager het aantal wordt. Dezelfde
trend doét zich voor in Amerika, In
het noorden en in Canada is de
frequentie duidelijk hoger dan in de
zuidelijke staten van Noord-Ameri-
ka. Over de evenaar heen doet zich
het omgekeerde voor. In Nieuw-
Zeeland bijvoorbeeld is de frequen
tie aanmerkelijk hoger dan in Au
dralië. In Indonesië komt bijzonder
weinig m.s. voor. Praktisch alleen
maar bij mensen, die kortere of
langere tijd in Europa hebben ge
woond. Datzelfde geldt voor Zuid-
Afrika".
Welke relaties tussen ziekte en
omgeving zijn er dan te leggen.
Is de ziekte gerelateerd aan uren
zonbestraling, aan uren koude,
aan sociale welvaart
„Afgezien van de relatie, die er
duidelijk bestaat tussen de ziekte en
van buitenaf werkende invloeden is
het heel best mogelijk statistisch
aan te tonen, dat de m.s. verband
houdt met het aantal telefoons per
honderdduizend inwoners. Medisch-
wetenschappelijk snijdt dit natuur
lijk geen hout. Wanneer men zegt:
dit zijn juist de gebieden waar in
dustrialisatie, een modern westers
cultuurpatroon is opgebouwd, dan is
dat inderdaad zo. Maar er zijn ge
bieden waa'r men medisch gezien
nog te weinig van weet, neem bij
voorbeeld Zuid-Amerika".
„Daar komt bij dat er per land
gezien verschillen zijn in frequentie
van voorkomen van multiple sclero
se. Dat is door Kurtzke, tezamen
met Scandinavische onderzoekers in
Noord-West-Europa, vastgesteld. Zo
is ook over Nederland een band te
trekken, waarin de streken liggen
waar de ziekte het meest voor
komt".
Op het gebied van verspreidings-
onderzoek van de m.s. bevinden we
ons in Nederland in een unieke
situatie. Wij hebben een aantal men
sen ongeveer 150.000 die uit
een streek gekomen zijn waar prak-
isch geen m.s. voorkomt. Indonesië
Het is wetenschappelijk van bijzon
der groot belang na te gaan onder
welke omstandigheden binnen deze
groep de m-s. begint op te treden,
met name op welke leeftijd en hoe
ang de patiënt dan in Nederland
geweest is".
„Het is juist hierom van zo groot
belang omdat de moderne theorie
over het ontstaan van m.s. is, dat
het een virusinfectie Is, die in de
jeugd optreedt, zo rond het tiende,
twaalfde, veertiende jaar, dan gedu
rende enige tijd blijft sluimeren,
slechts heel langzaam en onder be
paalde voorwaarden zijn activiteit
herkrijgt en dan aanleiding geeft tot
het wegvallen van de myeline".
Wat wordt er in Nederland voos
de m.s.-patiënten gedaan
„We kennen in Nederland de Ne
derlandse Multiple Sclerose Stich
ting, opgericht in 1963. Wij hebben
ons destijds afgevraagd of het wel
zinvol was deze stichting in het
leven te roepen. Onze hele volksge
zondheid kent vele ziektebeelden. Is
het nu nodig om voor elk apart een
stichting te hebben. We kwamen tot
de slotsom dat dit wel moest gebeu
ren, juist omdat deze ziekte voor de
mensen die ermee te maken hebben,
zowel de patiënten als hun gezinnen,
een bijzonder grote belasting
vormt"
„De toenemende invaliditeit van
deze patiënten maakt steeds weer
nieuwe voorzieningen nodig. Het is
het probleem van het aanvaarden
van een handicap en het ermee le
ren leven. Ook het ontbreken van
een op de oorzaak gerichte genees
methode maakt de onzekerheid „hoe
met m.s. te leven", bijzonder groot
Als men bedenkt dat ook degenen,
die geroepen zijn om bij uitstek
deze patiënten te verzorgen, artsen,
verpleegsters enzovoorts, vaak met
lege handen staan, dan wordt het
begrijpelijk, dat de patiënten zelf het
hoofd laten hangen en zich niet ten
volle geven aan de revalidatiemoge-
lijkheden".
„Heel sterk leeft in de gedachte
van deze stichting te komen tot een
nationaal multiple sclerose centrum,
zoals ook België dat kent. In feite is
de oprichting al op gang gebracht.
Wat we nodig hebben is nog een
groot algemeen ziekenhuis, waarin
alle specialisten aanwezig zijn, met
daar tegenaanleunend een uitgebrei
de revalidatie-inrichting om vooral
de jongere patiënten de ziekte
begint gemiddeld op het negenen
twintigste jaar weer geschikt te
maken voor het gewone leven".
„In zo'n centrum zal het moge
lijk zijn goed te diagnostiseren.
goed te behandelen, goed te revali
deren en research te doen naar de.
oorzaak van de ziekte. De overheid
is ons in principe wat dit betref!
goed gezind door bepaalde gelden
beschikbaar te stellen. Het hangt nu
alleen nog op de bouw van het
ziekenhuis. In principe is de plaats
van vestiging van het centrum reeds
bekend: Arnhem"-
0 Dr. H. Dassel, die zich gespeciali
seerd heeft op multiple sclerose.
„De stichting houdt niet op met
het leggen van contacten tussen pa
tiënten en hun verzorgers. Er is een
eigen blad „Op zoek", er worden
voorlichtingsavonden gegeven voor
verzorgers, er zijn sociëteiten in de
grote steden voor de patiënten. Toch
bereikt de stichting niet iedereen.
We zouden zo graag komen tot een
landelijke registratie van m.s.-patiën
ten. Iets daarvan is al verwezenlijkt
door samenwerking van verschillen
de instanties, o.a. de GMD".
„Het is echter nodig de patiënten
beter te leren kennen. Als elke m.s.-
patiënt eens aan de secretaris van de
m.s.-stichting, de heer L. Roggeveen,
Eindhovenseweg 127 in Geldrop een
briefje stuurde waarin hij vertelt
hoe het met zijn ziekte is gegaan en
of er nog problemen zijn, dan zou
hij op die manier meewerken aan
de totstandkoming van een overzicht
over de patiënten die er zijn. Het
doel van zo'n registratie is het mo
gelijk kunnen voorkomen van de
ziekte en een inzicht krijgen in de
bij de patiënten levende behoeften.
De stichting kan dan voor hen „aan
de bel trekken", o.a. bij het Prinses
Beatrix fonds, dat veel voor m.s.-
patiënten doet".
Is multiple sclerose ongenees
lijk
„We kunnen de ziekte niet gene
zen, in die zin zoals wij, zeg maar
allerlei aandoeningen kunnen gene
zen, waarvan de verwekker bekend
is. De therapie hangt voor een zeer
groot gedeelte af van het stadium
waarin de ziekte is. We weten wel
'dat de activiteit van de patiënt, het
zelf doen, in belangrijke mate het
hele symptomenbeeld van de m.s.
beïnvloedt. Met andere woorden, hoe
meer een patiënt achter zijn eigen
revalidatie gaat staan hoe verder het
tijdstip van algehele invaliditeit kan
worden weggedrukt".
CAKIRKOY (ap) Heroine, het
verdovende middel dat het leven
van verslaafden verwoest, wordt
verbouwd in schilderachtige dor
pen zoals dit Cakirkoy in Turkije
Er bestaat een scherp contrast
tussen de overvolle Amerikaansi
achterbuurten met zijn verslaai
den en deze eenvoudige Turksi
gemeenschap. Mannen in oude
tweedpakken en vrouwen in fel
gekleurde katoenen jurken wer
ken op de zonovergoten velde
en in de boomgaarden
Cakirkoy, een dorp van zevenhun
derd inwoners, ligt tien kilomete-
van Afyon (dat opium betekent), de
hoofdstad van een provincie in het
hart van het gebied waar de opium
wordt verbouwd Het dorp ligt aan
de voet va'n een steile, rotsachtige
berg. Overal staan bloeiende appel
en kersenbomen. Hier en daar ziel
men velden waarop kleine, blader
rijke plantjes groeien. Begin me:
hebben deze zo onschuldig lijkende
plantjes een stengel van 60 centime
ter hoog. Eind mei hebben ze eer
bloem, wit of paars. Dit is de opium-
papaver. prachtig, bruikbaar en do
delijk.
In juni vallen de bloemetjes uit.
Een harde „kop" zo groot als een
walnoot of nog iets groter blijft
over. Deze kop rijpt tot juli in de
hete zon en wordt als de tijd daar
voor gekomen is door de boeren
opengesneden. De boeren noemen
dit „melken". Er sijpelt een witte
substantie uit. Na 24 uur wordt het
sap in houten lepels verzameld. De
mannen die dit werk doen zeggen
dat zij vaak doezelig of licht in het
hoofd worden Sommigen moeter
braken
De aldus verkregen ruwe opium
wordt in het huis van de boer tot
een grote bal gekneed, die hard en
beige van kleur wordt. De boer pakt
deze bal in papier en brengt hem
naar Afyon en verkoopt hem daar
voor ongeveer 10 dollar aan het
regeringsbureau voor bodemproduk-
ten Deze organisatie exporteert opi
um voor de aanmaak van medici
nale produkten zoals morfine. De opi
umexport levert Turkije ongevee:
drie miljoen dollar per jaar op.
Een deel van de ruwe opium
wordt echter achtergehouden en
verkocht aan de zwarthandelaren
voor drie maal de wettelijke prijs oi
meer- Deze opium wordt naar
Frankrijk gesmokkeld en daar in
geheime laboratoriums tot heroine
verweekt. Uiteindelijk belandt de
heroine ergens in New York om de
verslaafde kortstondige vergetelheid
te schenken, soms met dodelijk ge
volg.
Volgens de Amerikaanse autoritei
ten is de heroine die de Verenigde
Staten wordt binnengesmokkeld voor
80 procent afkomstig van Turkse
papavervelden.
De Verenigde Staten dringen er
bij Turkije op aan de winning van
opium te staken en in de afgelopen
drie jaar heeft Turkije de verbouw
van papavers tot zeven provincies
beperkt, in totaal een gebied van
twaalfduizend hectare, half zoveel
als in 1967. Met Amerikaanse advie
zen en een lening van drie miljoen
dollar probeert Turkije tevens de
zwarthandel tegen te gaan.
De burgemeester van Cakirkoy is
een gewiekste 48-jarige boer, Vehbi
Cengelci. Hij zegt: „Zonodig zouden
we het zonder de opbrengst van de
opium ook nog kunnen redden, dank
zij onze appels en ander fruit. Maar
vele armere dorpen kunnen da'
niet"
Volgens Cengelci brengt een op
pervlakte van 4000 vierkante meter
zo'n 80 dollar aan ruwe opium op
Bovendien worden de zaadjes bin
nen in de „kop" verkocht. Door ze
te pletten verkrijgt men plantenolie
van hoge kwa'liteit. Vierduizend
vierkante meter brengt voor 150
dollar zaad op. En de doppen wor
den verkocht voor nog eens vijl
dollar. In totaal brengt een papaver-
veld van 4000 vierkante meter dus
ruim 235 dollar op. Beplant men
dezelfde oppervlakte met tarwe of
een andere graansoort - over ander
zaaigoed beschikt men niet in deze
provincies van West-Turkije - dan
is de opbrengst ongeveer 100 dollar.
De Turkse opium komt na heel
wat omwegen en tussenpersonen
tenslotte in opiumkits in de grote
Amerikaanse steden terecht.
In Turkije bestaan vrijwel geen
verslaafden aan opium. Maar de
boeren die opium uit de papaver
winnen houden kleine hoeveelheden
voor zichzelf en gebruiken die al
eeuwenlang als een huismiddeltje.
Een heel klein beetje opium in wat
water werkt kalmerend op zieke
kinderen. Volwassenen slikken opi
um tegen de kou en als pijnstillend
middel. „We hebben hier een oude
man die er noga) een gewoonte van
maakt", vertelde Cengelci. „Op een
koude dag slikt hij eerst een stuk
opium zo groot als een pindanootje
voordat hij de velden ingaat".
Cengelci ontkende dat de bewo
ners van Cakirkoy aan de zwart
handel meedoen- Maar hij gaf toe
dat de sluikhandel bloeit. Het tegen
gaan van de zwarthandel is voor
de Turkse regering, politiek gezien,
een lastig probleem. En controle is
al even moeilijk Als hij wordt ge
snapt krijgt een zwarthandelaar een
fikse boete Toch heeft dit de sluik
handel niet kunnen stoppen.
De boeren weten niet dat de opi
um op duizenden kilometers afstand
van hun dorp gruwelen aanricht. In
antwoord op een korte beschrijving
van het sombere heroine-probleem
in de Verenigde Staten, zei Cenge-
cli: „Het is erg. De Amerikanen zijn
onze vrienden. We willen niet dat
onze vrienden dood gaan of ook
maar kiespijn hebben".
(Van onze correspondent)
WENEN Met achterdocht,
om niet te zeggen met vijandig
heid staat het hedendaagse
Tsjechoslowaakse regime tegen
over het werk van de godsdien
stige genootschappen. Het ziet
in hen verborgen tegenstanders,
die in het geniep het land van
het oprechte socialistische pad
willen afbrengen. Nu geven de
kerken allerminst aanleiding tot
deze vijandige houding, maar
,een enkel geval, zoals dat in
Zazriva, is toch meestal voor de
overheid al voldoende zich
krachtig tegen de religieuze ge
nootschappen af te zetten.
In het mijnstadje Zazriva werkte
pastoor Senaj als een geestelijke
met frisse en moderne opvattin-gen.
Hij organiseerde beatmissen en
bedevaarten naar Rome en verwierf
zich op die manier meer invloed
bij de bevolking als de partij ver
mocht. Reden voor deze om hem
flink dwars te zitten en hem bij
alle mogelijke gelegenheden de
politie op zijn lijf te sturen. Uit
eindelijk had de partij in zoverre
resultaat, dat de man zou worden
overgeplaatst. Zover kwam het
evenwel niet, want na een com
plete opstand van de bevolking gaf
pastoor Senaj de voorkeur aan de
vuurdood in de tuin van de pas
torie.
De invloed van de kerk bij de
bevolking zoals die met name in
Slowakije nog aanwezig is, is een
doorn in het oog van de partij.
Z'ij trekt daaruit de conclusie dat
.iet „cierieaiisme' nog steeds me
■verdwenen is. ook al is er geet
sprake meer van een religieuzt
politieke partij, maar alleen var
kerkelijke vernieuwing of moder
nisering van het godsdienstonder
richt, dat overigens niet in eer
school gegeven mag worden. Niet
temin heeft 83 procent van de
ouders in het district Cadca hur
kinderen aangemeld voor gods
dienstonderricht.
Nog erger is het, naar de me
ning van de partij althans, gestelc
in Oost-Slowakije, waar nu enkele
partijorganisaties moesten worden
opgeheven, omdat zij het bestaan
hadden voorstander te zijn van
teruggave van voormalige kerke
lijke goederen, dan wel collecteer
den voor de bouw van kerken.
De spanningen, zoals die mo
menteel in Slowakije merkbaar
zijn, hebben niei alleen te maken
met een duidelijk onbegrip van de
partij voor de tradities van een
Ietwat conservatieve bevolking,
maar ook met het doen en laten
van de naar het westen uitgeweken
Slowaken. Niet minder dan drie,
uit Slowakije afkomstige bisschop
pen hebben zich thans in Rome en
in de Verenigde Staten gevestigd.
In de Verenigde Staten bevindt
zich momenteel een half miljoen
Slowaken Op een onlangs gehou
den congres van Slowaken ver
klaard" mgr Grutka. dat er in het
oude -adei-land onderdrukking
heerste
Achtergrund voor deze verkla
ring zijn de nieuwe richtlijnen, die
het Slowaakse ministerie van Cul
tuur heeft laten uitgaan door mid
del waarvan de kerk geheel en al
onder staatstoezicht moet komen.
Er is weer een studentenstop voor
■Ie theologische faculteit van Press-
burg. maar alle verzoeken om een
lependance on te richten worden
'.onder m"ei' afgewimpeld. De werk-
'aamherier van de caritas worden
cherpei dan ooit geobserveerd en
tecontroleerd. de contacten van de
•lerus met het buitenland worden
ifgekapt Kloosterlingen mogen
tiet bij elkaar wonen en zusters
mogen alleen werken in tehuizen
ran bejaarde geestelijken of van
feestelijk gehandicapte kinderen.
In de richtlijnen staat ook dat
tiet de minste haast mag worden
'emaakt met de benoeming van
nieuwe bisschoppen en dat er geen
-edenen zijn om heropening met
het Vaticaan over een modus Vi
vendi te bevorderen.
