ST.-CATHARIJNETOREN IN BRIELLE
Grijze kolos voelt zelfs
aardbeving
in
China
NAGIDI
WIL VOOR
ALTIJD IN
ISRAËL
RLIJVEN
Een betonnen „klepel" van 2500
kilo hangt aan kabels in de St.-Ca-
tliarijnetoren in Brielle. Boven de
klepel is meetapparatuur ge
plaatst, die de bewegingen van de
toren moet registreren. Dat ge
beurt bijzonder secuur. De eeu
wenoude toren blijkt net zo ge
voelig als de seismografen van
het KNMI in De Bilt. Zelfs aard
bevingen m het verre China la
ten de toren niet onberoerd.
OPTISCH OOG
ONVOLTOOID
DE STEM
(Van een onzer verslaggevers)
BRIELLE. De „grijze kolos''
of duidelijker de toren van de St.-
Catharjjnekerk in Brielle mag
dan in z'n eeuwenoude stramheid
over het landschap van het Zuid-
holtandse eiland Voorne staren
hij is toch nog zeer gevoelig. Zo
zelfs, dat hij aardbevingen in
Joegoslavië of Turkije, maar ook
in Noord-China en op de Kuril-
leneilanden registreert. Dat had
bouwmeester Harman uit Delft
in 1417, toen met de bouw van
kerk en toren werd begonnen,
nooit kunnen bevroeden. De tril
linggevoeligheid van de toren
werd overigens pas enkele jaren
geleden bij toeval ontdekt na de
jongste restauratie, die in 1961
werd voltooid en vijftien jaar had
geduurd.
De voet van de toren bestaat uit
vier enorme peilers, die ruim boven
de kerkvloer als het. ware naar el
kaar toe buigen en ineenvloeien. Bij
de restauratie heeft men die vier
peilers ook wel bassemant ge
noemd helemaal uitgegraven,
waarbij men tot de ontdekking
kwam, dat het bassement scheuren
vertoonde. De pijlers bleken uitein
delijk negen meter onder de kerk
vloer op een harde zandplaat te
rusten. Om verder scheuren tegen te
gaan kreeg het bassement van de
•esii-uratiéprs een „corset," van voor
gespannen beton toegemeten. Ook
na deze ingreep wilde men echter
doorlopend kunnen nagaan of de
stand van de toren afwijking zou
vertonen.
Dat gebeurde aanvankelijk via
een „optisch oog", dat in de nok van
de toren werd aangebracht en ge
richt was op een reflector aan de
voet. Het optische oog bleek a)
gauw weinig betrouwbaar te wer
ken, zodat naar een andere oplossing
werd gezocht. Die vond men door
bovenin de toren drie dunnen staal
kabels te verankeren, die loodrecht
naar beneden reikten tot boven het
westkoor van de kerk Daar werd
rond de uiteinden van de kabels een
2500 kilo zwaar betonblok gestort,
dat sindsdien als een betonnen kle
pel in de toren hangt.
Deze klepel werd voorzien van
twee meetinstrumenten, elk met een
draaiende cilinder en een schrijf
stift. De ene cilinder registreert de
„bewegingen" van de toren in de
noord-zuid-richting en de andere in
de oost- west- richting. De cilinders
draaien met de klok mee, zodat van
minuut tot minuut afwijkingen in de
stand van de toren kunnen worden
geconstateerd de koster van de St.-
Catharijnekerk, de heer P. van
Heyst, die tevens gemeentelijk op
zichter van de toren is, heeft de
bewegingen van de betonnen klepel
in de voet van de toren op de voet
gevolgd. Hij is daarbij tot verras
sende ontdekkingen gekomen. Dc
„grijze kolos" van Brielle blijkt na
melijk allerminst bewegingloos. Bij
hard wind gaat de toren namelijk
behoorlijk hellen, de rode lijn op dc
cilinders geeft dat feilloos aan. Ook
het uitzetten van een bepaalde zijde
van de toren bij felle zonneschijn
wordt duidelijk weergegeven. Soms
echter, zo weet koster Van Heyst te
vertellen, vertoont de rode lijn op
de cilinders driftige golvingen.
„In het begin schrok ik me dan
zowat 'n ongeluk", aldus de heer
Van Heyst, „maar dat was gelukkig
gauw over. Dan denk ik, 't zal wel
weer een of andere aardbeving zijn.
In Turkije of zo. Dan bel ik even
naar het KNMI in de Bilt om te
vragen of ze daar soms iets bijzon
ders hebben geregistreerd. Ja hoor.
een aardbeving. De toren is net zo
gevoelig als de siesmografen van het
KNMI Zo hebben we hier aardbe
vingen geregistreerd, die plaats
vonden in Joego-Siavië of op de
Kurille- eilanden, maar ook in
Noord-China".
Het betonnen corset van de toren
voet blijkt van een degelijke con
structie, want tot op heden is er met
de toren zelf nog nooit wa't aan de
hand geweest. Koster Van Heyst
billrt echter op z'n hoede. Meerdere
malen per dag controleert hij de
cilinders. „Het gevaar voor verzak
kingen is niet denkbeeldig, want
vooral door de aanleg van havens en
kanalen hier in de omgeving zou de
stand van het grondwater zich wel
eens kunnen wijzigen en dat kan
nare gevolgen hebben".
De restaurateurs was er alles aan
gelegen de toren in goede conditie
te krijgen en te houden. De St.
'Catharijnetoren en de St. Catharij-
nekerk hebben namelijk een bijzon
dere historische waarde. Beiden
weerspiegelen de roemruchte ge
schiedenis van Brielle, de eens zo
welvarende havenstad, waarvan de
positie later is verdrongen door Dor
drecht en Rotterdam.
Jaarlijks bezoeken zo'n vijftien
duizend belangstellenden de fraaie
stijl Braba>nts gotiek kerk,
waarvan de bouw in feite nimmer
werd voltooid. Nadat de kerk in
1405 door brand was verwoest, be
gon men in 1417 met de herbouw.
Ruim honderd jaar later in 1520
werd hij in gebruik genomen. De
toren moest toen 110 meter hoog
worden, maar wegens geldgebrek
kwam men niet verder dan 65 me
ter. Koster Van Heyst trippelt dage
lijks de 318 torentraptreden min
stens tweemaal op en af, bij excur
sies nog vaker.
De toren biedt een prachtig uit
zicht, zo'n dertig kilometer ver. Bij
helder weer kan men op de klok
van de grote kerk in Den Haag zien
hoe laat 't is. Het zicht richting
Rotterdam is beduidend minder,
maar daft vindt zijn oorzaak in de
verontreiniging van de lucht door
vele raffinaderijen in de omgeving.
In de toren op een 22 meter hoge
klokkestoel staat het uit 1660 date
rende carillon, dat nog is gegoten
door de gebroeders Hemony. Bij de
restauratie tien jaar geleden ontbrak
helaas het geld om de kapotte speel-
trommel op te knappen, zodat het
carillon niet meer automatisch kan
spelen. Het carillon telt 23 klokken
Verder hangen in de klokkestoel
drie luidklokken, waarvan de grool
ste dateert uit 1482 en een gewicht
heeft van 4750 kilo.
Dankzij de Dortse schipper Van
Dijk zijn carillon en klokken de
oorlog goed doorgekomen. Hij voer
ze met doodsverachting naar het
IJsselmeer om ze daar op de bodem
te laten zakken. Na de oorlog wer
den ze weer opgevist en herkregen
ze hun klankrijke plaats.
Aan de kerk, in feite een basiliek,
was in de middeleeuwen een kapit
tel verbonden. Zij is sinds 1572 in
gebruik voor de eredienst van dc
Hervormde gemeente. Ook het kerk
gebouw is onvoltooid. Alleen het
driebeukige van zijkapellen voorzie
ne gebouw is tot stand gekomen. De
beide kruisbeuken ontbreken.
De kerkvloer bestaat uit grafzer
ken, waaraan men kan zien dat er
zeer aanzienlijke personen liggen
begraven. Van vele grafzerken zijn
tijdens de Franse revolutie alle ti
tels en wapens afgebikt, indachtig
het „vrijheid, gelijkheid en broeder
schap".
Ach, er is veel in en om de kerk,
dat het verleden levend maakt: de
gildeborden, de gebrandschilderde
ramen, de gewelfschilderingen, het
stenen overblijfsel van een wijwa-
tersbakje, dat in de beeldenstorm
gesneuveld moet zijn, de weeskin-
derengalerij, het praalgraf van Phi
lips van Almonde, de gedenkstenen
en de stenen inscriptie voor de zuid
oostelijke ingang „komt al tot gods
huys", die herinnert aan Mary Stu
art, die in 1688 haar echtgenoot
prins Willem III vanaf de toren
nastaarde, toen hij naar Engeland
overstak.
Een betonnen klepel van deze tijd
waakt over dit Brielse monument
zoals eertijds het vuurbaken op de
toren waakte over de vissers, die ter
haringvangst gingen en Den Briel
tot een welvarende handelsstad
maakten Totdat de haven door zand
dichtslibde en slechts de herinnering
bleef. De klepel beware het.
De St- Catliarijnekerk in Brielle op het Zuidhollandse eiland Voorne is niet alleen een toonbeeld
van prachtige architectuur maar bewaart bovendien veel van de rijke Brielse historie.
(Van onze correspondent)
TEL AVIV Dr. Emil Pauker, orthopedisch chi
rurg in het Betterziekenhuis in Haifa, zegt: „Ik heb
slechts mijn best gedaan". Maar Nagidi, zijn 16-jarige
patiënte, noemt hem: „Een man uit de hemel. Met
gouden handen."
En intussen buigen de Israëlische autoriteiten zich
het hoofd over de zeldzame immigratie-aanvrage van
een Arabisch vluchtelingenmeisje. Blauwogige Nagidi
heeft in Israël haar gezondheid teruggekregen. Ze is
er zo dankbaar voor. dat ze voor altijd wil blijven
„in het land, waar de mensen zo vriendelijk voor
me zijn".
Nog steunend op haar krukken na haar laatste
operatie, komt Nagidi me lachend tegemoet, als ik
haar in het huis van haar oom in Kfar Yassif opzoek.
Een dolgelukkig meisje, dat het onmogelijke waar
zag worden
Nagidi is het kind van Palestijnse ouders, die in
1948 tijdens de gevechten tussen joden en Arabieren
naar Libanon vluchtten. Ze werd geboren in een
vluchtelingenkamp in de buurt van Beiroet. AI als
baby van een jaar werd ze getroffen door kinder
verlamming.
„Ik lag 24 maanden in het ziekenhuis", vertelt ze,
„maar de doktoren konden me niet genezen. Ze ver
telden mijn ouders slechts, dat ik terug moest komen
als ik 14 jaar zou zijn."
En intussen groeide het meisje op. Haar linker
beentje, verlamd door haar ziekte, vergroeide door
totale verwaarlozing. Nagidi „liep" tenslotte op de
buitenkant van haar enkel, terwijl haar voetzool om
hoog wees. Haar bovenbeen stak uit haar heup
gewricht.
Maar hoezeer het meisje ook hoopte, dat de dok
toren haar op haar veertiende jaar konden helpen,
er kwam geen herstel. „Het kan er alleen maar
slechter op worden", was de verpletterende diagnose.
De woorden van de doktoren hebben Nagidi als een
zwaar vonnis in de oren geklonken. Ze werd somber
en verloor haar hoop op de toekomst.
Totdat na de zesdaagse oorlog van juni 1967 de
hermetisch gesloten grens tussen Israël en de Ara
bische wereld verdween. Israël besloot de beide brug
gen over de rivier de Jordaan, die de bezette weste
lijke Jordaanoever met de rest van de Arabische
wereld verbinden, niet te sluiten. En zo konden,
voor het eerst sinds 20 jaar, Arabische families aan
beide zijden van de grens elkaar weer opzoeken.
Een van de reizigers, die al snel na de zesdaagse
oorlog de AUenby-brug over de rivier de Jordaan
overstak, was Nagidi's grootmoeder. Ze reisde van
Libanon naar Israël, om na 20 lange jaren haar zoon
in Kfar Yassif in de armen te sluiten.
Het was dit dramatische weerzien, dat de weg
naar Nagidi's herstel openlegde. Want de oude vrouw
kreeg van haar zoon het advies Nagidi naar Israël te
sturen. „Hier kunnen de doktoren alles", betoogde
hij.
Nagidi's ouders in Libanon wilden van dit snode
plan aanvankelijk mets weten, maar het radeloze
meisje zette toch door. De magische verhalen over de
Israëlische doktoren hadden in haar oor geklonken
als muziek.
En zo reisde Nagidi heel alleen naar Israël. Via
Syrië en Jordanië. Haar verlamde been met beide
banden met zich meeslependNagidi's oom (die
uit angst voor moeilijkheden voor zijn familie in
Libanon zijn naam liever niet gepubliceerd ziet), liet
weinig tijd voorbij gaan.
AI de dag na haar aankomst in Israël nam hij
Nagidi mee naar dr. Emil Pauker, hoofd van de
orthopedische afdeling van het Betterziekenhuis in
Haifa.
„Een triest geval", herinnert de 60-jarige in Berlijn
geboren arts zich. „Volkomen depressief en medisch
verwaarloosd."
Dr. Pauker was zich bewust van de risico's, die
juist de behandeling van deze patiënte met zich mee
zou kunnen brengen. Een niet geslaagde operatie
zou nieuwe haat tegen Israël kunnen kweken. Een
succes daarentegen; een belangrijk stukje goodwill
„Ik heb me afgevraagd, wat ik zou doen als Nagidi
mijn eigen dochter was", zegt dr. Pauker. „En ik
besloot tot opereren."
Het werd een lange en moeilijke behandeling, die
maanden duurde. Tweemaal werd Nagidi geopereerd.
Tweemaal lag ze lange tijd in het gips. Maar al die
tijd was ze een geduldige patiënte.
„Het was een plezier om te zien hoe ze ook gees
telijk veranderde" vertelt dr. Pauker, die de reke
ning maar achterwege liet.
Nagidi heeft in Israël haar gezondheid teruggekre
gen. Ze heeft al een Klein beetje Hebreeuws geleerd.
Ze wil in Israël naar school. Ze wil in Israël blijven.
„Want", zo schreef ze aan het ministerie van binnen
landse zaken in Jeruzalem, „hier ben ik opnieuw
mens geworden."
