GODFRIED BOMANS OVER CHARLES DICKENS - EN ZICHZELF „Alle genieën zijn bescheiden" Iets sneller naar 1 procent voor ontwikkelingshulp Telefoneren naar 16 landen in Europa wordt goedkoper. Naar 4 landen duurder. Perljuli. PTT COMMISSIE WERELDVOEDSELCONGRES Spaanse auto loopt op water SUPERVEILIGE AUTO IN V.S. Turkse gastarbeiders stichten coöperatie Bibliotheek Redenaar Schulden telefoon kosten van 1 minuut4 telex telegrammen wilt u meer weten? Eric 1 - DINSDAG 30 JUNI 1970 (Van een onzer verslaggevers) BLOEMENDAAL Het huis ligt in een doodstille Bloemen- daalse laan met hoge heggen aan weerszijden en email bordjes op de deurposten, die melden, dat leveranciers uitsluitend ach terom mogen komen. De voorge vel is groezelig wit en zweet door zijn barsten een moedeloze tem- poe-doeloesfeer uit, die ernstige twijfels doet rijzen aan de vitali teit der bewoners. Het tuinhek kraakt conform. Straks zal hij vertellen, dat zijn vrouw en dochter een week gele den op reis zijn gegaan. Sindsdien heeft hij geen mens meer gezien. „Een grote gelukzaligheid", laat hij noteren, „ik heb in mijn leven weinig behoefte aan contact. Ik heb nog zo'n hoop in de tuin te doen. Er is wel een aantal malen gebeld, maar ik heb niet open gedaan". In de deuropening vraagt hij naar het doel van mijn komst. „Ik zou hier om twee uur zijn voor een interview", zeg ik. Hij kijkt verrast. „Welk interview?" vraagt hij. „Een interview over Dickens", zeg ik. „Welke Dickens?" vraagt hij. „Charles Dickens, de schrij ver", zeg ik, „vorige week hebben we daar telefonisch contact over gehad". „Juist", zegt hij, „ik herin ner me hoegenaamd niets, maar als u het zegt, zal het wel waar zijn. Ik zal u voorgaan." Door de donkere hal en de keu ken, waar de resten van een een voudige broodmaaltijd nog op tafel liggen, lopen we naar de tuin, die vanaf een stenen plaats eerst tien tallen meters omlaag golft en van uit een bloeiende vallei weer over een breed front tegen hoge duin- ruggen opklimt. Een smal pad met trappen van dennestammen leidt vanaf het konijnehok naar de top van een der heuvels, waar een ommuurde hut van bruin geteerd hout nog net zichtbaar is. Bomans wijst naar een tuinbank en zegt: „Gaat u daar maar even zitten. Heeft u wellicht sigaretten bij u?" Ik beken, dat ik pijproker ben, waarop hij uit zijn zak een pijp opdiept en uit mijn plastic zak met blanke baai de ruwhouten kop be gint te vullen. Dan zegt hij be zorgd: „U wilt dus met mij over Dickens spreken. Dat is een uitste kend idee, want ik weet er het een en ander van. Ik heb boven een uitgebreide bibliotheek, die wel licht niet zo groot is als de Dic kens Library in Londen, maar ik heb toch werkjes, die zij weer niet hebben. Er is over die man on voorstelbaar veel geschreven. Er zijn alleen al 1200 biografieën en nog elke week komen er nieuwe bij. Vanmorgen met de post nog drie. U weet ongetwijfeld, over wie het meest is geschreven?" Hij wendt zijn hoofd in de rich ting van de tuinbank en staart met geamuseerd samengeknepen ogen vlak langs mij heen. Als mijn zwijgen hem na enkele seconden te lang duurt, vervolgt hij: „Dan zal ik het u zeggen. Dat is Jezus Christus. Daarna komen Napoleon en Goethe en Dickens is nummer vier. Hij is na Shakespeare de grootste schrijver, die ooit geleefd heeft. Dat komt, omdat hij intri geert. Hij zorgt er wel voor, dat je hem nooit helemaal kent. Dat is uitstekend. Er zijn nog steeds ke rels, die nieuwe feiten over hem aandragen. De moeilijkheid is al leen, dat de illustraties beperkt zijn. Ik heb net nog een boekje van Michael Harrison gekregen en die heeft het handig opgelost. Hij heeft een foto opgenomen van een volkomen open plek in Londen en zet in het onderschrift, dat daar het huis van Ellan Ternan heeft gestaan. Ze was de minnares van Dickens, maar bij haar heeft hij het uiteindelijk toch ook niet ge vonden. Daarvoor was ze een te kouwe tante. Die foto van de open plek vind ik een kostelijke vondst". De weg naar het fenomeen Dic kens ligt nu open. Op 9 juni was het honderd jaar geleden, dat de meester stierfen dat feit is in Londen stijlvol ^gevierd. Dickens ligt begraven in de Westminster abbey en bij zijn graf heeft de koningin van Engeland een krans gelegd. „De echte moeilijkheden komen pas daarna", zegt Bomans. „De Dickens Fellowship houdt elk jaar in Londen zijn Annual Conference. Ik neem aan, dat u Engels spreekt. Annual is met twee ennen. Anders komen er uit de vijftig branches zo'n driehonderd man, maar deze keer verwachten we er driedui zend. Het hoogtepunt is het banket en de vraag was dus: Hoe zet ik die 3000 man aan tafel? We hebben de oplossing gevonden in de Westminster Hall, die berekend is op grote groepen. Daar zal het dus moeten gebeuren. Er wordt eerst afgegeten en daarna begin nen de speeches. Dit jaar voer ik tijdens de An nual Conference niet het woord. Een honderdste sterfdag moeten ze maar zelf opknappen. Ik heb wel in 1959 de feestrede uitgesproken. Dat is een enge opgaaf, want je staat tegenover kenners en je kunt niet met ouwehoerenpraatjes bij ze aankomen. Het is ook nog de be doeling, dat je wat nieuws zegt, met feiten aan komt dragen, die nog niet bekend zijn. Voor zo'n speech van een halfuur moet je dan ook minimaal een halfjaar studie uittrekken. Aan het einde van zo'n rede pak je je glas en stel je voor om een toast uit te bren gen op de „immortal memory of Charles Dickens". Dat is een vaste procedure. Er wordt ook niet ge klapt. Daar is het moment te groot voor. Dickens zelf was ook een emi nente redenaar. Hij wist precies welke effecten hij moest gebrui ken om een zaal te bespelen. Dickens droeg ook eigenlijk niet voor, hij acteerde. Hij koos uit zijn boeken alleen de passages, die het op het toneel goed deden en die herschreef hij dan. Hij had een indrukwekkende kop, de kop van een magiër. Hij was tijdens zijn voordrachten altijd in het zwart gekleed en stond voor een spierwit scherm, dat verlicht werd door acht gaslantaarns. Als het licht aanging begon hij meteen te spre ken en dat ging zo drie uur aan een stuk door. Zonder microfoon. Zonder tussenapplaus. Die man is uiteindelijk van uitputting gestor ven. Toen hij voor zijn laatste Godfried Bomans bij de achter tuin van zijn huis in Bloemendaal: „Dit is een volk van krompraters". tournee naar Amerika ging was hij al een wrak, maar hij zette toch door. Hij had gewoon geen zin meer om te leven. Je leeft en blijft gezond door een vlam, die in je brandt. Als die dooft, ben je kapot. Dickens heeft het er op aan la ten komen. Hij had van alles in zijn leven gehad. Zijn macht was onvoorstelbaar. Vergelijkbaar met die van Disraeli en Gladstone. Als hij iets aanviel, was het binnen een jaar van de kaart. Hij heeft aan zijn boeken 40.000 pond ver diend en aan zijn lezingen 60.000 pond. Zijn populariteit kende nau welijks grenzen, maar zijn per soonlijk leven kreeg op den duur toch het allure van een drama. Ik wil best bekennen, dat ik veel van Dickens geleerd heb. Zonder hem zou ik me waarschijn lijk anders hebben ontwikkeld. Zou ik hooghartiger, ironiseher, sarcastischer zijn geweest. Door hem heb ik begrepen, dat de basis van elk schrijverschap is, dat men van mensen houdt. Dickens was de eerste, die een arbeider beschreef. Hij kwam zelf uit de kleine mid- DEN HAAG (ANP) In 1972 moet ieder ontwikkeld land een overdracht van gelden voor ontwikkelingshulp, groot ééén procent van zijn bruto nationaal produkt, bereikt hebben. Het aandeel hierin van overheidshulp moet zodanig toenemen, dat dit in 1975 op 0,7 pro cent van het bruto nationaal produkt komt. De vijfde commissie van het wereldvoedselcongres (hulp uit de publieke sector) heeft, zo blijkt uit deze aanbeveling iets meer haast dan de com- missie-Pearson die in haar vorig jaar verschenen rapport aanbeval de ene procent aan hulp in het algemeen voor 1975 te bereiken, de 0,7 procent aan overheidshulp liefst in 1975 maar in ieder geval voor 1980. (Van onze correspondent) MADRID Een Spaanse uit vinder heeft een automotor ont wikkeld, die op water loopt. De ontdekker, Arturo Estevez, hoopt zijn prototype binnenkort voor het publiek te demonstre ren. Het geheim van zijn ver brandingsmotor is gebaseerd op het principe van de hydraulise d.w.z. het afbreken van wa ter in waterstof en zuurstof, daarbij de waterstof als brand stof gebruikend. Als het geheel werkt, dan zal niet alleen de automobilist een praktisch vrije macht over zijn paardekrachten hebben, maar het afvalprodukt, de zuurstof, zal de lucht niet vervuilen. Als je wagen zonder brandstof komt te zitten, is het slechts wachten op de volgende regenbui. De wagen wordt in de buurt van de Spaans-Portugese grens getest. Totnutoe zijn er nog geen internationale olie- en pa- troleummaatschappijen in pa niek geraakt. (Copyright The Guardian- De Stem) (ADVERTENTIE)-. De commissies vijf t.e.m acht van het wereldvoedselcongres, die vorige week hebben besproken hoe de noodzakelijke hulpbronnen gemobi liseerd kunnen worden, hebben in het afgelopen weekeinde hun rap porten en aanbevelingen opgesteld. Als de betrokken landen dat nodig hebben, meent de vijfde commissie, zal de hulp aan de landbouw in toenemende mate vergroot moeten worden. Er zal dan voor die hulp een speciaal streefcijfer gehanteerd moeten worden. De commissie wil een geleidelijke verbetering van de voorwaarden, zodanig dat de over heidshulp in 1980 grotendeels wordt verstrekt in de vorm van schenkin gen en „zachte" leningen. Hulp moet worden losgemaakt van aankoopverplichtingen tegenover het gevende land, zodat het ontvangende land de hulpgelden kan gebruiken voor het doen van aanschaffingen in andere ontwikkelingslanden. Liever dan door het politieke belang van een der partijen wil de commissie aard, omvang en bestemming van de hulp bepaald zien door overwegin gen, die de ontwikkeling als zodanig betreffen. Een internationale schuldsane- rings- en herfinancieringspolitiek zal opgezet moeten worden, zodat ont wikkelingslanden voortdurend en in toenemende mate buitenlandse gel delijke hulp kunnen ontvangen. Hulpovereenkomsten moeten uitstel van terugbetaling mogelijk maken, als het ontwikkelingsland ernstige moeilijkheden heeft met zijn beta lingsbalans. Voedselhulp, zo meent de vijfde commissie verder, moet een aanvul ling ën geen vervanging zijn van andere vormen van hulp. De rege ringen dienen een groter deel van hun voedselhulp langs multilaterale weg te geven; de aankopen moeten zoveel mogelijk geschieden in ont wikkelingslanden en tegen wereld marktprijzen. Aan de tien landen die vandaag over de uitbreiding van de EEG beginnen te onderhandelen (zie elders dit blad) vraagt de com missie" de verzekering, dat de resul taten van die besprekingen geen averechtse gevolgen zullen hebben voor ontwikkelingslanden. WASHINGTON (RTR) De Amerikaanse regering heeft het ini tiatief genomen voor een vele mil joenen dollars vergend programma voor het tot ontwikkeling brengen van een superveilige auto, welke binnen vijf jaar in serie zal kunnen worden geproduceerd. De Amerikaanse minister voor vervoer, J. Volpe, heeft het project bekendgemaakt en medegedeeld dat twee Amerikaanse maatschappijen deel zullen nemen aan een contract ter waarde van 7,8 miljoen dollar ter vervaardiging van een proefmo del binnen achttien maanden. Dit model zal vier deuren hebben, vijf personen kunnen vervoeren en on geveer 1.800 kilogram wegen. (Van onze redactie buiteltnd) KEULEN Ir. Necdet S. Akalin een Turks gastarbeider, begon in Duitsland als pompbediende. Naast zijn werk studeerde bij aan de uni versiteit van Braumschweig. Een maal afgestudeerd, ging hij werken bij Volkswagen. Daar kreeg hij het idee om samen met zijn in het buitenland werkende landgenoten een investeringscoöperatie op de richten. Een onderzoek had uitgewezen dat 300.000 Turkse gastarbeiders teza men over een spaargeld van 800 miljoen gulden beschikten. Als alle Turkse gastarbeiders een deel van hun spaarcenten in een gezamenlijke pot stopten, zo redeneerde iir. Aka lin, dan konden ze met dat geld in Turkije iets beginnen. Dat was het begin van N.V. ISBIR. Op het ogenblik heeft ISBIR 2.400 aandeelhouders, waarvan 650 in Ne derland. Met het geld uit deze in vesteringscoöperatie sticht men in Turkije fabrieken. Weel u: u telefoneert meer. Daardoor kunnen wij nieuwe technieken toepassen - de kabelcapaciteit vergroten. Dat leidt tot verlaging van de kosten. Vooral op lange afstanden. Bij het internationale overleg kwam het volgende, voor Nederland aangename resultaat uit de bus: telefoneren naar 16 landen in Europa wordt goedkoper, naar 4 landen duurder. Enkele voorbeelden: België Denemarken Frankrijk Italië Spanje West-Duitsland zone 1 West-Duitsland zone 2 Zweden nieuw oud tarief tarief f 0.70 f 0.60 f 0.85 f 1.40 f 0.85 f 1.20 f 1.75 f2.50 f2.00 f3.15 f 0.70 f 0.70 f 0.85 f 0.95 f 1.20 f 1.90 Ook de telextarieven profiteren van deze internationale onderhandelingen die overwegend gunstig uitpakten. Naar 9 landen wordt het telexverkeer goedkoper. Naar 2 duurder. Niet kwaad. Het spijt ons: telegrammen zijn zo arbeids intensief - ze worden naar bijna alle landen duurder. Stuur een kaartje of briefje naar PTT, Antwoordnummer 004, Den Haag. We sturen u dan een folder met alle tarieven en alle verdere gegevens. »U betaalt bij automatische verbindingen de werkelijke kosten, gebaseerd op de duur van het gesprek. Bij niet-automatische verbindingen geldt een minimum tarief van 3 minuten. (In het verkeer met België 1 minuut) denstand, zijn vader was klerk bij de navy. Hij kende de tobberds, hij leefde tussen hen in, zag hun grootheid. Als je hem had ge vraagd, wat burgerlijkheid was, had hij het waarschijnlijk niet eens begrepen. Ik weet zeker, dat hij de tegen woordig vaak gebruikte tenn „klootjesvolk" nooit over zijn lip pen had kunnen krijgen. Ik heb zelf ook een hekel aan dat woord. Het getuigt van grenzeloze hoog moed. Je stelt je daarmee op een misplaatst voetstuk. De vader, die zich krom werkt voor de studie ven zijn zoon, de moeder van een debiel kind, dat nachten op de rand van het bed zit. Al die men sen, die geduldig him lijden dra gen, behoren tot het klootjesvolk. Dickens had respect voor dit kloot jesvolk. Mijn affiniteit met Dickens komt niet tot uiting in mijn werk. Ik schrijf duidelijk anders. Maar ik voel mij wel verwant aan zijn levensinstelling. Hjj was een man, die alles in dank aanvaardde. Die kon genieten van bloemen, van gras, van een goede maaltijd. Hij omhelsde de vrouwen en leefde met volle teu gen. Ik weet, dat je tegenwoordig verdacht bent, als je opgewekt bent. Een man, die het leven zon der meer aanvaardt is suspect. Pessimisme is de grote mode en Biafra, Cambodja en Vietnam zijn de clubspeldjes, waar je eer mee inlegt. Ik vind dat een vrij goedkope bezigheid, als je het daarbij laat. Ik heb tijdens de bevrijdingsfees ten in een tent in het dorp vragen van de jeugd beantwoord. Ik stond versteld van het diepe pessimisme, dat bij deze jonge mensen leefde. Het was een prachtige dag, de bomen stonden in bloei, maar er werd alleen gesproken over apart heid, huizennood en agressie. Ik CHARLES DICKENS wil wel, dat er geen misverstanden ontstaan. Ik heb respect voor het engagement, maar ik heb geen res pect voor mensen, die fanatisch alleen maar kijken naar de zere plekken. Als je alleen de lamp aandoet op momenten dat er iets zweert vindt een vertekening plaats. Wat wij via televisie, pers en radio in de huiskamer krijgen is een totaal verrotte zaak. Alleen de excepties halen de publiciteit. De jongen, die het best kan vinden met zijn ou ders en op zijn kamertje zit te blokken voor zijn akte Frans komt niet aan bod. De jongen, die een steen door de ruit van een consu laat gooit wel. Dat Untergang des Abendlandes-idee vind ik fataal voor onze samenleving". Bomans staat op, mompelt „een ogenblikje" en sloft op moeilijke voeten zijn tuin in. Daar staat hij langdurig gebukt boven een bloembed. Als hij na enkele minu ten terugkomt bij het tuinameuble- ment zegt hij: „Ik zag een on kruidje. Ik heb daar een open oog voor. Heeft u zo genoeg over Dic kens?" Hij kijkt naar boven en ver volgt. „De lucht betrekt. Dat is een prachtige zin. Ik heb als kind meegespeeld in een stuk, waar ik dat ook mocht zeggen. Ik was op- perkabouter en op het moment dat ik zei: „De lucht betrekt", moesten enige dames uit de gegoede stand dozen met confetti leegkieperen. Helaas begonnen ze iets te vroeg en zat ik al dik onder de confetti, toen ik mijn volzin uitsprak. Ik herinner me nu nog, dat er in de zaal werd gesnikt". Hij schenkt me een weke hand en verdwijnt in het grote, donkere huis. Toen hij Eric of het kleine in sectenboek schreef was hij 22, drie jaar tevoren had hij zijn bestseller Pieter Bas bij een uitgever ge plaatst. Eric, dat in België op de verplichte literatuurlijst voor het eindexamen staat, werd indertijd vergeleken met de eerder uitgeko men Kleine Johannes van Frederik van Eeden, maar in feite las Bo mans het boek pas, nadat hij Eric had voltooid. „De kleine Johan nes", zegt hij vol afgrijzen, „vind ik een buitengewoon eng boek met een buitengewoon enge boodschap. Al dat gedoe met die Waldeman- nen vind ik eng". Van de opbrengst van de 25 boeken, die hij tot nog toe ge schreven heeft, kan hij gedurende de rest van zijn leven uiterst com fortabel freewheelen. „Ik ben fi nancieel onafhankelijk", heeft hij tijdens het gesprek onthuld, „en dat kan wel eens handig zijn. want ik ben een luie schrijver. Ik kom alleen tot werken, als ik in tijd nood zit, ik moet aan de definitie ve deadline staan, dan wil het misschien nog wel lukken. Ik vind het heerlijk, dat het op die manier moet gaan. Alle schrijvers hebben trouwens dezelfde werkmethode, met uitzondering misschien van Vestdijk. Ik lees ook nooit een boek van me over. Ais het gedrukt is, is het voor mij voorbij. Ik begrijp ook eigenlijk niet goed, waarom mensen mijn boeken ko pen. Ik ben telkens weer verbaasd. Daarin verschil ik duidelijk met Dickens. Dickens heeft zich geen moment verbaasd over dingen, die hij deed. Hij had wel de beschei denheid van het echte genie. Een opgeblazen man bereikt nooit de top".

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1970 | | pagina 6