Bent u al in een
'kaas uit't vuistje'
boetiek geweest?
eeuw geleden geboren
luis
kijk naar
42
NEDERLAND I:
NEDERLAND II:
BELGIë (Nederlands):
BELGIë (Frans):
DUITSLAND I:
DUITSLAND II:
Aram en het spookslot aan de Tiber
Kukuschka
Lustige Witwe
Successen
de efteling
Donderdag 30 april 1970
DE VRIJE ZEEUW
DONDERDAG 30 APRIL
NOS
10.20 DE GELUKWENS
Gelukwens door minister-presi
dent P. J. S. de Jong t.g.v. de
verjaardag van H.M. de konin-
10.25 REPORTAGE SOESTDIJK
(kleur) Reportage van het
défilé in de paleistuin met de
hulde aan de jarige vorstin.
12.15 SLUITING
18.45 DE FABELTJESKRANT
(kleur)
18.55 JOURNAAL (kleur)
TROS
19.04 JAM (kleur)
Muzikale show. waarin o.a. op
treden Ten Wheel Drive, Taj
Mahal, Earth and Fire
19.31 DE GETROUWDE VRIJGEZEL
(kleur)
20.00 JOURNAAL NOS (kleur)
Aansluitend het weerbericht
20.20 De DIEF VAN WASHINGTON
De „dief" heeft voor deze af
levering, getiteld „De drie Ro
meinse maagden", zijn werkter
rein verplaatst naar de Italiaan
se hoofdstad. De rol van de va
der van de dief wordt weer ver
tolkt door Fred Astaire.
21.10 MENU INTERNATIONAAL
(kleur)
22.00 WEGWEZEN
22.30 RHAPSODIE IN BLUE (kleur)
Dansen van het Corps de Ballet
van de Opera van Brno.
22.55 JOURNAAL NOS (kleur)
Aansluitend het weerbericht
23.00 SLUITING
TELEAC
23.10 BIJ LEVEN EN WELZIJN
23.40 SLUITING
NOS
18.45 DE FABELTJESKRANT
(kleur)
18.55 JOURNAAL (kleur)
19.04 VERJAARDAG H.M. DE
KONINGIN
Samenvatting van het vanmor
gen gehouden défilé voor H.M
de koningin
19.30 VAN GEWEST TOT GEWEST
20.00 JOURNAAL (kleur)
20.20 STUDIO SPORT
21.00 LES SALTIMBANQUES:
JANUS TULP.
Reconstructie van de voorstel
ling „Janus Tulp" in een
schouwburgtent op een Neder
landse jaarmarkt omstreeks
1920. Onder regie van Lou
Steenbergen, werden de rollen
vertolkt door Guus Verstraete,
Karin Hage, Wim v.d. Heuvel,
Joan Remmelts, Margreet
Heemskerk, Ben Hulsman, Jules
Hamel, Jacques Commandeur
en Lou Steenbergen.
22.30 STRAATMUZIKANTEN-
FESTIVAL
23.00 JOURNAAL (kleur)
23.05 SLUITING
14 05 - 15.10 SCHOOLTELEVISIE
18.55 ZANDMANNETJE
19.00 TIENERKLANKEN
19.35 FILMKLUCHT
19.50 KEURIG FRANS
19.52 ZOEKLICHT
19.57 MEDEDELINGEN
20.00 NIEUWS
20.25 MARCUS WELBY
21.15 DE PERS (I)
22.05 PREMIèRE
22.45 NIEUWS
14.00 - 14.30 en 15.00 - 15.30
SCHOOLTELEVISIE
17.50 NIEUWS
17.55 UN DIMANCHE PAS COMME
LES AUTRES
18.15 L'éCRAN MAGIQUE
18.30 SURVOL
18.55 PROTESTANTSE UITZEN
DING
19.25 PLUM PLUM
19.30 NIEUW FEUILLETON
19.55 CONTACTS
20.00 JOURNAAL
20.30 DOUZE HOMMES EN COLèRE
Toneelstuk van Reginald Rose
22.10 LE CARROUSEL AUX
IMAGES
Sélim Sasson presenteert frag
menten uit nieuwe films.
22.55 JOURNAAL
Aansluitend het weerbericht
20.00 JOURNAAL (kleur)
Aansluitend weerbericht
20.15 ZETEL TUSSEN STOELEN
(kleur) Spel van Wolfgang
Menge
21.40 WIJ KUNNEN ONSZELF
LEREN KENNEN
22.25 JOURNAAL MET COMMEN
TAAR (kleur)
19.45 HEUTE (kleur)
20.15 STARPARADE (kleur)
21.45 JOURNALISTEN VRAGEN
POLITICI ANTWOORDEN
22.45 JOURNAAL (kleur)
Aansluitend weerbericht
Donderdag 30 april
HILVERSUM I 402 m.
7.00 - 24.00 Nationaal programma
t.g.v. de verjaardag van H-M. Ko
ningin Juliana. Buiten op de Brink:
Gevarieerd programma vanuit La
ren N.H.
HILVERSUM II 298 m.
NCRV: 12.00 Los-Vast: gevarieerd
programma. (12.26 Mededelingen t.b.
v. land- en tuinbouw; 12.30 Nieuws;
12.41 Actualiteiten; 12.50 Middagpau-
zedienst). 14.00 Stereo: The Kilima
Hawaiians Show. 14.30 Stereo: Strijk
trio: klassieke en moderne muziek
(opn.). 15.00 Gereformeerde middag-
dienst. NOS: 15.30 Meer over minder:
informatief programma over mensen
en dingen die minder op de voorgrond
treden. (16.00 - 16.02 Nieuws) NCRV:
17.45 Sportactualiteiten. 18.00 Man
nenkoorzang. 18.30 Nieuws. 18.41 Ac
tualiteiten. 19.00 Stereo: Lichte grara-
mofoonmuziek. 19.15 Stereo: Leger
des Heilskwartier (opn.). 19.30 Kerk
orgelconcert: moderne muziek. 20.00
Ferdinant Huyck, seriehoorspel (deel
29). 20.25 Lichte grammofoonmuziek.
20.30 De kroonprins van de walsen-
koning: muzikale terugblik op het le
ven van Franz Lehar. 22.20 Avond
overdenking 22.30 Nieuws. 22.40 On
voorzien: gevarieerd programma.
23.55 - 24.00 Nieuws.
HILVERSUM Hl 240 m. en FM
NOS: 12.00 Nieuws. 12.03 Pop-slick:
licht platenprogramma. KRO: 13.00
Nieuws. 13.03 Rond met 'n gaatje:
licht platenprogramma. 14.00 Nieuws.
14.03 Holster: pop- en countrymuziek.
(15.00 Nieuws). 16.00 Nieuws. 16.03
lORRRrrr popmagazine. 17.00
Nieuws. 17.02 - 18.00 Draaijijofdraaiik:
verzoekplatenprogramma.
BRUSSEL NEDERLANDS 324 m.
12.00 Nieuws. 12.03 Gevarieerde
muziek. (12.40 - 12.48 Weerbericht,
mededelingen en SOS-berichten voor
schippers), 12.55 Buitenlands pers
overzicht. 13.00 Nieuws, weerbericht,
mededelingen en dagklapper. 13.20
Tafelmuziek. 14.00 Nieuws. 14.03
Schoolradio. (15.00 Nieuws). 15.30
Concert. 16.00 Beursberichten. 16.09
Grammofoonmuziek. 16.15 Program
ma voor oudere luisteraars. 17.00
Nieuws, weerbericht en mededelin
gen. 17.15 Jazzmuziek. 18.00 Nieuws.
18.03 Voor de soldaten. 18.28 Paarde-
sportuitslagen. 18.30 Franse les. 18.33
Grammofoonmuziek. 18.35 Wegwijs
wezen. 18.40 Lichte muziek. 18.45
Sport. 18.52 Taalwenken. 18.55 Gram
mofoonmuziek. 19.00 Nieuws, weer
bericht en actualiteiten. 19.40 Dans
muziek. 19.45 Politieke uitzending.
19.55 Lichte muziek. 20.00 Openbaar
Kunstbezit. 20.10 Boekbespreking.
20.25 Lichte muziek. 20.30 Hoorspel.
21.25 Lichte muziek. 21.40 Klankbeeld.
22.00 Nieuws, berichten en De Zeven
Kunsten 22.20 Gevarieerde muziek.
(23.00 Nieuws). 23.40 - 23.45 Nieuws.
Vrijdag 1 mei
HILVERSUM I 402 m.
AVRO: 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtend
gymnastiek. 7.20 Lichte grammofoon
muziek en reportages. (8.00 Nieuws;
8.11 Radiojournaal; 8.30 De groente
man). NOS: 9.00 Internationaal Spec
trum: klassieke en moderne muziek
(opn.). (9.35 - 9.40 Waterstanden).
AVRO: 10.00 Voor de kleuters. 10.10
Arbeidsvitaminen (gr.). (11.00 - 11.02
Nieuws). 11.30 Komt vrienden in het
ronde: volksmuziek uit Zwitserland
en Oostenrijk. 11.55 Beursberichten.
HILVERSUM n 298 m.
KRO: 7.00 Nieuws. 7.11 Het levende
woord. 7.16 Badinerie: klassieke en
semi-klassieke muziek (gr.). (7.30
Nieuws): 7.32 Actualiteiten; 7.50
Overweging: 8.00 Nieuws). 8.30
Nieuws. 8.32 Voor de huisvrouw.
(9.00 - 9.10 Gymnastiek voor de huis
vrouw). 9.40 Schoolradio. 10.00 Ste
reo: Aubade: Moderne orkestmuziek
(gr.). 11.00 Nieuws. 11.03 Voor de
zieken. 11.55 Communiqués.
HILVERSUM in 240 m. en FM
VARA: 9.00 Nieuws. 9.02 De Eddy
Becker Show (10.00 Nieuws). NOS:
11.00 Nieuws. 11.03 De Felix Meur-
ders Show.
(ADVERTENTIE)
3423 „U vraagt zich misschien af, waarom ik besloten heb U alles te ver
tellen", begint Merlin met een vaag lachje. „Wel, elk ander, die zo halsstarrig
zijn neus in mijn zaken bleef steken, had ik eenvoudig uit de weg geruimd,
zoals de man, die nu buiten levenloos ter aarde ligt Maar met Aram, heer
van Barranca is dit niet zo eenvoudig. Uw verdwijning zou teveel op
schudding verwekken, deze landstreek zou doorzocht worden en zoiets past
geheel niet in mijn plannen Wij moeten dus een regeling treffen, Aram...."
De tovenaar zwijgt even en kijkt Aram doordringend aan. „Een regeling, die
U geen windeieren zal leggen", zegt hij dan met klem, „dat zal U uit het ver
haal, dat nu volgt wel duidelijk worden Ge moet weten, dat enkele maan
den geleden bij een zijstroom van de Tiber, hier vlak in de buurt, op zoek was
naar geheime kruiden voor zijn magische dranken.En daar, bij een kleine
waterval, deed ik een bijzondere ontdekking Door een eeuwenlange slij
tage van het vallende water was een stuk rots losgeraakt en achter het neer
stortende water glinsterde iets Tezamen met Peer, m'n knecht, klom ik
met moeite naar de bewuste plek en wat denkt ge. dat ik daar ontdekte? Het
gegllinster werd veroorzaakt, door een geelkleurige ader, die door de rots
liep.een goudader
35—23 „Ik begreep onmiddellijk", vervolgt de tovenaar zijn verhaal, „dat,
als ik er in slaagde de goudader te ontginnen, ik een schatrijk man zou
zijn Maar het. leek onmogelijk, een zo groot werk uit te voeren zonder
kans op ontdekking herhaaldelijk passeerden boeren en herders uit Ca-
setta de bewuste plek. en zodra de zaak ruchtbaarheid zou krijgen, zou
Hertog Orsano, heerser van het grondgebied, onmiddellijk zijn aanspraken
doen gelden Er was maar één oplossing: het dorp moest ontvolkt, de hele
streek verlaten worden Na veel moeite slaagde ik er in, de elfen en dwer
gen, die zich in deze streek ophouden, door mijn magische vermogens in mijn
macht te krijgen op mijn bevel vielen zij iedereen aan, die zich te dicht
bij de goudader waagde Ik nam mijn intrek in het oude slot aan de Tiber
en zag zelfs kans, met mijn toverspreuken enkele geesten uit andere ruïnes
naar het kasteel te voerengij hebt ze zelf gezien En ge kent de ge
volgen het gehele dorp vluchtte in panische angstde hertog zond
zijn rentmeester Gratz op onderzoek, en ook deze vluchtte vol ontzetting. En
ziehier, Aram, het resultaat van dit alles Merlins hand glijdt even onder
zijn zwarte pij en als hij weer verschijnt, omklemmen de vingers een grote,
glanzende goudklomp.
De boetieks springen als
paddestoelen uit de grond.
Wat deksel, moeten wij achter
blijven? Wanneer noemt de
eerste kaashandelaar zijn
zaak ,The Golden Fist' of
.Kiezukaas' Als hij zijn vele
soorten kaas in dolle Mexicaanse
schalen legt - dan roept ieder
een opeens Oh, wat enig!' en
,Wat hééft-ie veel!'Aan de
andere kant: als u van wanten
weet koopt u al lang verschil
lende kaasjes voor't vuistenwerk.
Oud, jong, komijne-roomkaas,
Hollandse Gruyère - leg die es
bij elkaar op een
grappige schaal.
Kaasboetiekje
bij u thuis!
FRANZ LEHAR
HET VERHAAL wil, dat er zich in het Franse leger van
Massena, dat in 1799 de Russische maarschalk Suvarov
bij Zuerich bevocht, een overloper bevond, Le Harde ge
naamd en dat deze, Lehar geworden, de grootvader zou zijn
geweest van de militaire kapelmeester die in 1879 Komorn
aan de Donau als garnizoensplaats had. Daar was het, dat
diens vrouw, Hongaarse van oorsprong, op 30 april van dat
jaar, het leven schonk aan een kind, dat voorbestemd was de
schepper van „Die lustige Witwe" te worden.
Maar de jonge Franz gebruik
te dat Komorn aan de Donau
uitsluitend om er geboren te
worden: vader Léhar zwierf im
mers van de ene stad naar de
andere, in de zo geheten dubbel
monarchie van Franz-Joseph
was hij achtereenvolgens binnen
korte tijd te Pressburg, Oden-
burg, Karlsburg en Klausen-
berg gedetacheerd, maar ook in
plaatsen als Boedapest, Seraje-
vo en Praag werkzaam.
Praag, waar Lehar jr. zijn eerste
vioollessen kreeg. Voor korte tijd
overigens, want Antonius Dvorak
adviseerde hem al spoedig zijn in
strumenten aan de kapstok te han
gen en te gaan componeren en kort
daarna nam niemand minder dan
Johannes Brahms met belangstel
ling kennis van de eerste probeer
sels op dit gebied.
Intussen moest de jonge Franz
voor het dagelijks brood zorgen en
zo werd hij muzikant bij het 50-ste
regiment infanterie, waar hij naast
zich aan dezelfde lessenaar van het
korps Leo Fall (1873-1925) aantrof,
dezelfde, die in de wereld van de
operette een grote populariteit zou
veroveren.
Lehar jr. betoonde zich ijverig.
Hij maakte dus promotie En zo
treffen we hem, rond 1890, in Pola
aan als marine-kapelmeester. Een
feit, dat op zichzelf niet vermel
denswaard zou zijn, ware het niet,
dat hij hier, aan de oevers van de
Adriatische zee met de Italiaanse
opera's uit die tijd in kennis kwam.
Zo maakte de Cavaleria Rustica-
na diepe indruk op hem: zo diep
dat hij een operette ,.a la mascaque"
schreef, Rodrigo getiteld, maar he
laas, Rodrigo viel als een baksteen.
Meer succes boekte hij met Ku
kuschka, die het in 1896 resp. te
Leipzich, Budapest en Brno echt
wel deed om ten slotte, in het voor
Lehar zo belangrijke jaar 1905 in
Wenen te belanden.
De jonge componist was inmid
dels ook in Oostenrijks hoofdstad
gearriveerd als kapelmeester bij het
26ste regiment infanterie. Maar wat
voor hem ongetwijfeld vee] meer
gewicht in de schaal legde: hij werd
er bovendien benoemd tot dirigent
van het Theater an der Wien.
Waar hij, van het begin af aan,
de weg vindt hem door het lot voor
bestemd: de weg naar de operette.
Van 1902 dateren reeds Wiener-
frauen en der Rastelbinder, twee
jaar later gevolgd door twee andere
Der Göttergatte en Jaxheirat.
Wie kent nog der Göttergatte
Vrijwel niemand meer, toch zal er
onmiddellijk een lichtje gaan bran
den, wanneer we vertellen dat zich
daarin de Paradijswals bevindt, die
met zijn melodie over de gehele
wereld populariteit heeft gekregen.
Maar we naderen 1905: het jaar
waarin „Die lustige Witwe" zou
geboren worden.
De voorgeschiedenis hiervan? Die
bestaat uit een serie toevallighe
den.
Lehar kende in Wenen twee libret
tisten, Viktor Leon en Leo Stein die
hem reeds aan operetteteksten had
den geholpen.
Ditzelfde duo had voor Richard
Heuberger ook een libretto geschre
ven, doch deze wist met het hem
aangeboden script niet goed raad.
Doch er bestond een contract met
het Theater an der Wien.
Hij moest dus een andere compo
nist zoeken. De secretaris van dit
theater vestigde bij Leon de aan
dacht op Lehar. die ofschoon deze
met Leon in die tijd weer eens op
gespannen voet leefde, toch in het
bezit raakte van de tekst.
Reeds op de avond van de vol
gende dag belt Lehar bij Leon aan
om te vertellen dat een nummer
reeds klaar was. Doch zijn muziek
mocht zich niet verheugen in de bij
val van de directeuren Karczag en
Waellner, die eenstemmig waren
in hun (afkeurend) oordeel,
Doodvonnis dat gelukkig maar niet
voltrokken is opgewonden oespre-
kingen volgen, de directeuren heb
ben geen cent voor de decors en de
regie over en het komt zover, dat
Leon zijn libretto wil terugnemen.
Doch men bezweert hem dit niet
te doen en de repetities beginnen.
Emotievolle repetities, waarbij di
recteur Karczag, absoluut zijn be
heersing verliezend steeds
schreeuwt, dat het stuk zal val
len als een baksteen.
Toch komt. de première: op 30 de
cember 1905. Een première, een be
gin van een onmetelijk succes. Die
lustige Witwe verscheen om niet
meer van het repertoire te verdwij
nen en te Wenen leidde dit tot een
concurrentiestrijd tussen de twee
operetteschouwburgenhet Carl
Theater en het Theater an der Wien
Een onmetelijk succes dat zich
niet tot Wenen zou bepalen- toen op
16 juni 1928 er een feestvoorstelling
werd gegeven kon men in het pro
gramma lezen, dat er, tot die datum
28.000 opvoeringen in tien verschil
lende talen hadden plaatsgehad,
verspreid over 142 Duitse, 154 A-
merikaanse en 135 Engelse theaters
En rond 1910 verkocht men in de
Verenigde Staten „Lustige Witwe"-
sigaretten, cake, schoenen, korset
ten, huidcrème, hoeden en nog tal
van snuisterijen, met de naam van
deze operette in verband staande.
Deze opzienbarende successen, Ze
zijn niet tot de theaters beperkt
gebleven. Ook de bioscoop krijgt
voor die lustige Witwe meer dan
gewone belangstelling. G. de Fores
ts in zijn alleraardigste Prisma-ppe-
rettegids, vestigt er de aandacht
op, dat reeds in 1925 Hollywood
met een stomme filpi kwam, waar
aan de namen van niemand min
der dan John Gilbert, verbonden
waren. En in 19355 volgde er een
tweede, waarin Jeannette Mac-Do-
nald, Maurice Chevalier en Una
Merkel sprekend en zingend optra
den. De wereld van de zwarte schijf
liet zich evenmin onbetuigd: vrij
wel alle grote grammofoonplaten
maatschappijen zorgden voor opna
men. waardoor stemmen van tal
van celebriteiten Elfride Troet-
schel, Valerie Bak, Walter Ludwig,
Anneliese Rothenberger, Hilde Gue-
den, Emmie Loose werden vastge
legd.
Is de belangstelling in de loop
der jaren voor Die lustige Witwe
getaand?
We kunnen deze vraag rustig ont
kennend beantwoorden, daarbij nog
niet eens denkend aan een reeks
succesvolle voorstellingen door de
Nederlandse opera voor enkele ja
ren onder leiding van André Rieu
gegeven.
Laten we eerder de sensationele
vertoning van Lehars operette me
moreren in het seizoen 1963/'64 door
Maurice Béjart met zijn ballet du
XXième siecle in de Muntschouw
burg te Brussel gegeven.
Zo sensationeel dat ze leidde naar
een proces, Béjart door de erfgena;
men van Franz Lehar aangedaan.
De voorstellingen hadden n.l. voor
al opzien gebaard, omdat Béjart
met zijn balletgroep „met allerlei
kunstmiddelen de luchthartige sfeer
van de Belle époque" geconfron
teerd had met de politieke spannin
gen en de sociale problemen van de
jaren kort voor de eerste wereldoor
log".
De mening van de rechtbank?"
Deze oordeelde, dat de rechten
van de erfgenamen materieel noch
moreel geschonden waren, De mu
ziek was integraal gerespecteerd
en het college sprak in het dertig
bladzijden beslaande vonnis uit, dat
„een regisseur het recht heeft de
tekst van een werk te bekijken met
de ogen van vandaag".
Eisers hadden gesteld, dat het
vrolijke weeuwtje een lichte ope
rette was, typisch Weens van karak
ter en geschreven om de smaak te
strelen van een mondain publiek uit
de tijd van de „Belle époque"
Waartegen de rechter opmerkte,
dat het moeilijk was „de Weense
(ADVERTENTIE)
attracties in
kaatsheuvel
VROEGER STIERVEN de mensen
van de honger. Tegenwoordig van
teveel eten.
HARRY MULISCH: Nee, ik wil
geen kinderen. Ik vind kinderen
over het algemeen een beetje bur
gerlijk.
„Die lustige Witwe" door de Deutsche Opera am Rhein te Düsseldorf-
Duisburg in het seizoen 1965/1966 onder directie van Janowslci met de
enscenering van Theodor Gradler.
geest" te definiëren, zoals het moei
lijk is de sfeer te bepalen van elk
werk, dat tot een voorbije periode
behoort.
Wat ons een wijze uitspraak van
de magistraat lijkt. Want laten we
eerlijk zijn: Lehars operettes kon
den slechts in leven blijven door ze
permanent te actualiseren dat
hebben alle regisseurs vEfn naam
dan ook altijd gedaan.
Wat ons land betreft denken we
hier speciaal aan Fritz Hirsch, die
met zijn medewerkers Friedl Dot-
za en Pau] Harden in de Princesse
Schouwburg te 's-Gravenhage tus
sen 1926 en 1940 de ene operette
na de andere van Lehar presen
teerde
Opvallend waren daarbij juist de
vele „Einlagen" die het origineel
heel dicht soms bedenkelijk dicht
bij de sfeer van de revue brachten.
Op 24 oktober 1948 is de com
ponist in Bad Ischl gestorven.
Kort voor zijn dood was hij ere
burger van deze, ook bij kei
zer Franz Joseph zo geliefde
Oostenrijkse stad geworden, bij
welke gelegenheid hij de burge
meester mededeelde, dat hij het
plan had zijn villa aan de ge
meente te schenken, om er een
Franz Leharmuseum in te rich
ten.
