„Ontwikkelingshulp
is geen weggegooid geld"
SKODA
De grafstenen in de Nederlands-Hervormde kerk te Terneuzen
hor de zondag
Sloan's Liniment
Ondanks fouten
is het totale
beeld positief
KERKDIENSTEN
Weekenddiensten
DE VRIJE ZEEUW
Zaterdag 18 oktober 1989
Wereldvrede
wacht
nog even-
de nieuwe
komt!
Mislukking
Toename
bevolking
Door vrachtauto
gegrepen
Inbraak
bij juwelier
JONGEN IN ZAND
GESTIKT
Voor onmiddellijke verlichting
De pijnverdrijver
met onmiddellijke werking.
Ongelukken
tijdens mist
in Duitsland
1
„Vele mensen menen dat een
belangrijk deel van het geld dat
voor buitenlandse hulp wordt be
steed, niet de bestemming be
reikt.
„Dit is volkomen ten onrechte,"
zei ir. A. H. Boerma, de Neder
landse directeur-generaal van de
F.A.O. (voedsel- en landbouwor
ganisatie van de Verenigde Na
ties) gisteren tijdens een voor
dracht op de vergadering van het
instituut voor de tropen in Am
sterdam.
Er zijn op het gebied van bui
tenlandse hulp fouten gemaakt,
maar dit neemt niet weg, dat het
totale beeld positief uitvalt".
Het tweede ontwikkelingsde
cennium van de Verenigde Na
ties, dat officieel op 1 januari
1971 begint, biedt, aldus spreker,
de mogelijkheid te tonen dat wij
de economische en sociale pro
blemen van onze tijd ernstig op
vatten.
„Het biedt tevens de mogelijk
heid onze beste krachten in te
zetten voor een zaak, die in be
langrijke mate zal kunnen bij
dragen tot het behoud van de we
reldvrede. Het doel is door een
intensiever internationale samen
werking, zowel op wereld als op
regionaal niveau en door het mo
biliseren van alle beschikbare
hulpbronnen in de betreffende
gebieden een belangrijke verho-
-{-zet maar plus achter stoda
ZATERDAG 1$ OKTOBER 1969
ROOMS-KATHOLIEKE KERK
Axel: 19 uur H. Mis.
Biervliet: 19 uur H. Mis.
Clinge: 19 uur H. Mis.
Hoek: H. Kruiskerk: 19 uur H. Mis.
Hulst: 19 uur H. Mis
Oostburg: 19 uur H. Mis.
Philippine: 19 uur H. Mis.
Sas van Gent: 19.15 uur H. Mis.
Sluiskil: 19 uur H. Mis.
Terneuzen: Grote kerk: 19 uur H.
Mis.
Triniteitskerk: 19.15 uur H. Mis.
Westdorpe: 19 uur H. Mis.
Zandstraat: 19 uur H. Mis.
Züiddorpe: 19 uur H. Mis
ZONDAG 19 OKTOBER 1969
MED. HERV. KERK
Aardenburg: 10.30 uur Ds. H.
Faber. H. Avondmaal.
Axel: 8.45 en 10.30 uur Ds. J. Ver
heul.
Bierv'iet: 9.30 uur Ds. G. F. H.
Kelling.
BresKpns: 9.30 uur Ds. Ph. J. Leen-
mans.
Cadzand: 9.30 uur Ds. J. van den
Hoek, van Zuidzande.
Groede: 9.30 uur Ds. D. J. Baars.
Hoek: 9 uur Ds. E. J. Rietveld,
van Terneuzen; 10.45 uur Eerw.
Heer I. Verduijn, van Breskens.
Hontenisse: 10.30 uur Mej. Ds. H.
B. de Neeling
19 uur Mej. Ds, H. B. de Nee
ling. Streekjeugddienst.
Hoofdplaat: 11 uur Ds. G. F. H.
Kelling, van Biervliet.
Hulst: 9 uur Mei Ds H. B. de
Neeling.
Nieuwvliet: 11 uur Ds. D. J. Baars.
Oostburg: 9.30 uur Ds. P. A. E.
Brinkman, van Schoondijke.
Philippine: 9 uur Geen dienst.
Retranchement: 10.45 uur Ds. Ph.
J. Leenmans, van Breskens.
Sas van Gent: 10.30 uur Ds. E. J.
Rietveld, van Terneuzen.
Schoondijke: 11 uur Ds P. A. L.
Brinkman. H. Avondmaal.
St Anna ter Muiden: 11 uur Mevr.
A. H. Oosterveldvan Aken,
van Nieuwvliet.
St. Kruis: 9 uur Ds. H. Faber. H.
Avondmaal.
Sluis: 9.30 uur Mevr. A. H. Ooster
veldvan Aken, van Nieuwvliet.
Sluiskil: 10.30 uur Ds. P. J. Pen-
nings, van Axel.
Terneuzen: Gm»» kerk: 10 uur Ds.
P. A. v. d. Vlugt. H. Avondmaal.
Goede Herderkerk: 10 uur Ds.
J. A. Poelman. H. Avondmaal;
19 uur Ds. J. A. Poelman H.
Avondmaal.
„Scheldeoord": 15 uur Ds. P. A.
v. d. Vlugt. H. Avondmaal.
Waterlandkerkje: 10 uur Ds. W. B.
Bergsma.
IJzendijke: 9.30 uur Ds. F. C. G.
van Anrooy.
Zaamslag: 10 uur H. Avondmaal;
14.30 uur Ds. A. T. Deinum.
Dankzegging H. Avondmaal.
16 uur H. Avondmaal „Rust
oord".
Zuidzande: 11 uur Ds. J. van den
Hoek.
GEREFORMEERDE KERK
Terneuzen: Noordstraat: 10.30 uur
Ds. Zwaan, van Zaamslag; 16.30
uur Ds. L. Berger.
Mozarthof: 9 uur Ds. Zwaan.
Gl.RKE K'-U's VVrUgemankt)
Axel: 10 en 15 uur Ds. A. Kuiper.
Hoek: 10 en 14 uur Ds. Ohmann,
van Dokkum.
Terneuzen: ln 30 en 15.00 uur Ds.
K. D. van Dijk.
Zoutespui: 10 en 14.30 uur Ds. J.
v. d. Wielen.
GHR. GEREF. KERK
Zaamslag: 10 en 14.30 uur Ds. P.
Sneep.
GEREFORMEERDE GEMEENTE
Hoek: 9.30 en 14 uur Leesdienst.
Terneuzen (Vlooswijkstraat): 9.30,
14 en 18 uur Leesdienst.
GEREF. GEMEENTE (Syn.)
Axel: 14 uur Leesdienst; 19 uur
Student Koster van Yerseke. In
de Herv. kerk.
Terneuzen (Frans Halslaan): 10 en
15 uur Student Koster, van
Yerseke.
OUD GEREF. GEMEENTE
Terneuzen: 9.30, 14 en 18 uur
Ds. A. de Reuver.
VOLLE EVANGELIE GEMEENTE
„FILADELFIA"
Terneuzen (Vlooswijkstraat 61): 10
uur Samenkomst; 20.30 uur Bid
stond.
LEGER DES HEILS
Terneuzen: 9.30 uur Bidstond; 10
en 17 uur Brigadier H. Aulman.
ROOMS-KATHOLIEKE KERK
Axel: 8.15, 9.30 en 11 uur H. Mis.
Biervliet: 7.30 en 10.30 uur H. Mis.
Clinge: 7, 8.30 en 10 uur H. Mis.
Hoek: H. Kruiskerk: 9.30 uur H.
Mis.
Hulst: 8, 10, 11.30 en 19 uur H.
Mis.
Oostburg: 8.30, 10.30 en 17 uur H.
Mis.
Philippine: 7.30 en 10 uur H. Mis;
14.30 uur Lof.
Sas van Gent: 8, 9.30, 11 en 17
uur H. Mis.
Sluiskil: 7.30. 9 en 10.45 uur H.
Mis.
Terneuzen: Grote kerk: 8 en 11.45
uur H. Mis.
Triniteitskerk: 9 en 10.30 uur H.
Mis.
Westdorpe: 7.30 en 10 uur H. Mis.
Zandstraat: 10 uur H. Mis.
Züiddorpe: 7.30 en 10 uur H. Mis.
ging van de economische groei
in de ontwikkelingslanden tot
stand te brengen.
Een stijging in het bruto na
tionale inkomen van ten minste
zes procent per jaar wordt als
bereikbaar beschouwd en waar
schijnlijk zal dit streefcijfer in
1970 door de algemene vergade
ring van de Verenigde Naties
worden vastgesteld. Dat percen
tage impliceert een jaarlijkse
groei van de agrarische produk-
tie in de ontwikkelingslanden
van ongeveer 4 procent per jaar
in het volgende decennium. Dit
cijfer bedroeg voor de periode
1955 tot 1965 ongeveer 2,6 tot 2,7
procent.
FEESTDAG
„Gaat met loflied zijn
poorten binnen."
Psalm 100 4
Rustdag-feestdag, zo is de
echte zondag.
Allereerst door onze kerkgang.
De deuren van Gods huis staan
open voor een ieder, die binnen
wil komen. Een toegangsbewijs
is hier niet nodig.
Feest, want hier wordt de
blijdste boodschap gebracht.
„God was in Christus de wereld
met Zichzelf verzoenende, door
hun overtreding hun niet toe te
rekenen."
Persoonlijk vertaald betekent
dit: God roept mij naar Zijn huis,
opdat ik het met de anderen
zal horen: Ik heb u lief. Als
dat geen feest is
Daarom zeg toch nooit: ik moet
gaan. Is dat niet een nare uit
drukking: zijn godsdienstplich
ten vervullen?
Niet ik moet, maar ik mag
gaan.
Feestdag, verder, voor het ge
zin. Gezinsreünie, voorzover
noodzakelijke arbeid die he
laas! niet verhindert. Van
hoeveel belang is dit! De commu
nisten wisten wel wat zij deden,
toen zij. door de arbeidsver
deling, de gezinsreünie onmoge
lijk maakten.
Ouders, denkt toch vooral aan
het grote belang voor uw kinde
ren, om van de zondag een feest
dag te maken. Dat kan met 'keel
bescheiden middelen en voor
uw kinderen is het een eeuwig-
heidsbelang.
En verderU verlangt
toch niet van mij, dat ik een aan
tal voorschriften ga geven: dat
wèl en dat niet. Alles mag, waar
voor men God met een eerlijk
hart kan danken.
(Uit: ,Hij sprak en ik hoorde'.)
POEDER-CREME-OUE-ZEEP
WAT MlJNHARDT MAAKT IS GOED
„Is de landbouw in de ontwik
kelingslanden tot deze kracht
prestatie, een jaarlijkse toena
me van gemiddeld 4 procent, in
staat?", zo vervolgde de heer
Boerma. „Ik meen deze vraag
bevestigend te kunnen beant
woorden. In brede kringen is
men geneigd het eerste ontwik
kelingsdecennium af te schrij
ven ais een mislukking. Voor
wat de landbouw betreft ben ik
het met deze opvatting niet
eens. Ik ben van mening, dat er
belangrijke positieve factoren
zijn. Deze zijn van dien aard,
dat wij bij de F.A.O. de toe
komst van de landbouw in de
wereld met een voorzichtig op
timisme tegemoet zien. De mid
delen, welke ons ten dienste
staan en welke grotendeels het
gevolg zijn van de technische
vooruitgang en het wetenschap
pelijk onderzoek, moeten effec
tief aangewend kunnen worden
om een blijvende verbetering
tot stand te brengen".
Als wij enkele resultaten na
der bezien, kan geconstateerd
worden, dat de landbouwpro-
duktie in de voornaamste ont
wikkelingsgebieden in de jaren
zestig vrijwel gelijke tred heeft
kunnen houden met de bevol
kingstoename. De produktie per
hoofd van de bevolking is even
wel niet hoger dan 10 jaar ge
leden. Dit resultaat steekt scherp
af tegen de 15 procent, waar
mee in dezelfde periode de land-
bouwproduktie per hoofd van de
bevolking in de „industrielan
den" is toegenomen. In feite is
de totale landbouwproduktie in
de ontwikkelingslanden met
vrijwel hetzelfde percentage ge
stegen als in de industrielan
den, maar de veel snellere toe
name van de bevolking heeft
nagenoeg de gehele produktie-
verhoging geneutraliseerd.
Het eindresultaat is geweest,
dat er redelijke vooruitgang in
de totale landbouwproduktie
heeft plaats gehad, maar dat
de gemiddelde voedselproduktie
per hoofd vaiRde bevolking niet
noemenswaard is toegenomen.
Donderdagmiddag werd op de
Waalbandijk te Zulichem, ge
meente Brakel, de 64-jarige heer
L. Schriever met zijn fiets door
een vrachtauto gegrepen op slag
gedood.
TERNEUZEN
ARTS:
Van zaterdagmorgen 8 uur tot
zondagnacht 12 uur wordt de
praktijk der artsen waargeno
men door dokter H. J van Herk,
Bellamystr. 117. tel. 01150—4000.
WIJKZUSTER:
Weekeinddienst Groene en
Wit-Gele Kruis: zr. Leenhouts,
Van Steenbergen], 68, tel. 3360.
APOTHEEK:
Apotheek geopend: A. J.
Klaassen Noordstr. 54, tel. 2090.
TANDARTS:
Op zaterdag van 1010.30 u.
en 1818.30 u. en zondag van
1212.30 u, wordt de praktijk
der tandartsen waargenomen
door tandarfs J. v. d. Burgh,
Canadalaan 1, Sas van Gent, tel.
01158—1317.
SLUISKIL, HOEK
EN PHILIPPINE
WIJKZUSTER:
Weekeinddienst Groen® en
Wit-Gele Kruis: zr. Bouwens te
Hoek, tel .01154—274.
AXEL
ARTS:
Van zaterdagmorgen 8 uur tot
zondagnacht 12 uur wordt de
praktijk der artens waargeno
men door dokter K. Boor,
Noordstr. 8, tel. 011551666..
TANDARTS:
Weekeinddienst tandarts J. v.
d Burgh (zie verder onder Ter
neuzen).
DIERENARTS
Van zaterdagmiddag 12 u. tot
zondagnacht 12 uur wordt de
praktijk der dierenartsen in
Axel, Sas van Gent en Zaamslag
waargenomen door dierenarts
C J. Cysouw, Stationsstr. 10,
Axel, tel. 01155—1488.
Bij de juwelier H. Schaus in
Vaassen (gemeente Epe) is vrij
dagmorgen in alle vroegte voor
enkele tienduizenden guldens
aan sieraden en andere kost
baarheden buitgemaakt. De eta
lage en een groot deel van de
winkel werden leeg geplunderd.
De inbraak werd omstreeks
acht uur ontdekt door de eige
naar van de winkel, die de rol
luiken wilde ophalen.
Vrijdagmiddag is de negenja
rige G. H. Hogeweg uit Aalten
door verstikking om het leven
gekomen. De jongen speelde met
twee vriendjes bij een zandaf-
graving, waar het drietal een hol
had gegraven. Het hol zakte in
een toen de knaap erin was ge
kropen. Na een vergeefse red
dingspoging door de twee vriend
jes alarmeerden zij voorbijgan
gers, die het slachtoffertje na een
kwartier vonden. De levensgees
ten bleken toen echter geweken.
Helpt direct bij spierpijn, reumatische
pijnen, zenuwpijnen, spit.
Even aanbrengen op de pijnlijke plek
en de weldadige warmte brengt onmiddellijke
verlichting.
NEW YORK: De New York Mets
zijn honkbalkampioen van de
Verenigde Staten geworden en
de bevolking van New York kon
het nauwelijks verwerken. Op de
foto: enthousiast kantoorperso
neel zorgde door héél New York
voor een spontane papierregep,,
waardoor andere vrolijke New
Yorkers hun weg naar huis moesf
ten banen (onder).
Door de dichte mist in ver
schillende delen van West-
Duitsland zijn donderdagnacht
een aantal verkeersongelukken:
gebeurd, waarbij vier mensen
om het leven zijn gekoSMsn eri,
verscheidene ernstig gewónd.
Bij een verkeersongetuteefft--dik-r
ke mist op de autoweg Würz--
burg-Keulen kwamen vier men
sen om het leven en raakten"
twee ernstig gewond. Vijftien
mensen raakten gewond toen op
het station van Bremen een per-,
sonentrein bij het binnenkomen
op een stilstaande' lokomotiëi
reed. Het vliegveld van Frank
furt was sinds donderdagavond,
gesloten.
IV.
De laatste grafkelder met steen die we vonden, was van inge
nieur Andries Schraver. Hij dateerde uit 1827, De steen had als
afmetingen 2,6 x 1,35 meter en was alleen voorzien van een
tekst. De wapens werden in die tijd niet meer toegepast op de
grafstenen. De tekst op de steen luidde:
„Hier ligt begraven de
Weledel Gestrenge Heer
Andries Schraver in
leven gepensioneerd
Hoofdingenieur by
het Koninklijk Nederlandsch
Corps Ingenieurs
van de Waterstaat Lid van
het Zeeuwsch genootschap
der Wetenschappen te
Middelburg geboren te
Brouwershaven in Zeeland
den 27 February 1754 en
overleden te Terneuzen den
17 Juni 1827 in den ouderdom
van 73 jaren 3 maanden
en 30 dagen.'
Zouden de minuten en sekonden er nog bij hebben gestaan, dan
had men kunnen spreken van een volledige omschrijving.
Hoewel deze persoon hoofdingenieur was, is er weinig over hem
gepubliceerd. Daarom zullen wij iets meer over hem schrijven.
Van Andries Schraver willen we enkele bijzonderheden aanstip
pen, die waard zijn aan de vergetelheid te worden ontrukt. Hij
was van' Zeeuwse afkomst en bezat een edelmoedig karakter.
Bij het doen van zijn zaken handelde hij steeds zonder omwegen
te maken en ging zodoende altijd recht op zijn doel af. Omdat hij I
weloverwogen werkte, werd hij door velen gerespekteerd.
Het was op 27 februari 1754 dat hij te Brouwershaven het levens
licht aanschouwde als zoon van gewone burgers. Hij bekwaamde
zich ondanks tegenslagen in de waterbouwkunde tot een hoogte
die gelijk te stellen was met de capaciteiten van de bekende
Leeghwater. Reeds vroeg had hij zijn moeder verloren. Zijn
vader ging een tweede huwelijk aan, maar hierin vond de jonge
Schraver geen moeder terug. Indien zijn toenmalige onderwijzer,
de heer Barend Hokke van Zonnemaire, zich niet over hem had'
ontfermd, zou er van de jongen niet veel terecht zijn gekomen.
De schoolmeester zorgde ervoor dat de leergierigheid en vlug
heid van zijn leerling benut werden. Deze had echter thuis niet
de minste medewerking en daardoor kwam het dat hij op veer
tienjarige leeftijd de ouderlijke woning verliet en een zelfstan
dig leven trachtte te leiden. Hij kwam te Zierikzee terecht, mon
sterde aan op de koopvaarder „Blijkzigt" en werd door de kapi-
\vtx 1 >Hrr
i r
Grafsteen win dominee Biseop.
iin Nicolaas Lette als kajuitsjongen aangesteld.
Evenals de schoolmeester was het ook de kapitein spoedig op
gevallen, dat de jongen wel meer zou kunnen bereiken. Omdet
hij geen kinderen had, liet hij de jongen van kleren en verdere
uitrusting voorzien. Een ogenblik dacht de kapitein in hem
bedrogen te zijn. De knaap had zich namelijk als weeskind aan
gemeld en nu kwam zijn vader hem terugvorderen. De jongen
kreeg van de kapitein gedaan dat ihij aan boord mocht blijven.
Hij rechtvaardigde zich door de volgende woorden: „Eigenlijk
ben ik een wees, daar mijn vader geen vader voor mij is en om
dat zijn vrouw mijn moeder niet wil wezen."
Andries werd door de kapitein in de stuurkunst onderwezen.
Later, na een ontmoeting in de buurt van Lissabon met een
eskader van de Russische vloot onder bevel van vice-admiraal
Kinsbergen, werd hij kadet bij de Russische marine'. In deze
betrekking maakte hij op 7 juli 1770 de beroemde Russische zee
slag onder Orloff mee tegen de Turken bij Tschesmé. Het mari
neleven beviel hem niet en hij kwam terug bij zijn oude baas.
Onder de Engelse kust brak hij zijn borstbeen bij een schipbrèuk.
Het duurde lang eer'dat genezen was.
Na dit voorval zou hij als tweede stuurman met een schip naar
Suriname gaan. Door onvoorziene omstandigheden vertrok bet-
schip zonder hem. Dit was het behoud van zijn leven omdat h'°t
schip met man en muis is vergaan. Misschien sloeg hem de schrik
om het hart toen hij dit hoorde. In ieder geval, hij zag voorgoed
van het zeeleven af.
Andries Schraver begon aan een andere levensfase. -Hjj leerde"
metselen en werd metselaarsbaas op 22-jarige leeftijd. Hij be-,
studeerde het maken van sluizen en maakte daarvoor bereke
ningen. Over de schermhoofden in het kanaal Zijpe maakte hij
een opstel. Hierin zette hij de begane fouten uiteen. Door de
kundigheid waarmee hij het stuk had opgesteld kwam hij in de
gelegenheid opzichter der admiraliteitsgebouwen aan het Zijpe
te worden in het jaar 1788.
In 1795 begon de Napoleontische tijd voor ons en werd hij repré
sentant voor Zeeland. In 1796 werd hij adjunkt-kommies der-
zeewerken van Schouwen, eerst toen liet hij zijn betrekking
als metselaar geheel los.
Nog weer later werd hij inspekteur en commissaris-inspekteur
bij de Zeeuwse waterstaat. Zo klom hij steeds hogerop en werd
ook steeds meer als deskundige erkend.
In deel I van de nieuwe verhandelingen van het Zeeuws Ge'-'"
nootschap te Middelburg uit 1807 zijn twee verhandelingen van
hem afgedrukt, een uit 1799 en een uit 1804. Ze handelen over
het krammatten in het algemeen en de afwatering van Walcheren.
Na de overstroming van 1808 ontving hij van de koning een
gratifikatie van 1000 voor zijn prestaties. Hij dichtte 46 dijk
doorbraken. -
In 1811 ontbood men hem naar Parijs. Napoleon riep zijn hulp in
voor een groot ontwerp na de Engelse landing in Walcheren.
Hier ontving hij de rang ingenieur en chef bij het keizerlijk
corps van -bruggen en wegen. Bij zijn verblijf te Parijs kreeg de
keizer toevallig de passer in handen waarmee de heer Schraver
tekende. In deze passer stond een Engelse inskriptie. Hij had
hem gekregen van een Engels ingenieur tijdens diens verblijf'
op het eiland Walcheren in 1809. Napoleon zei nadat hij dit ge-1
zien had: „Ha, de Engelsen zijn uw vrienden." MaarSchraver
antwoordde: „In de kunst ken ik geen vriend of vijand en maak
geen onderscheid tussen natiën." Met dit antwoord nam de keizer
genoegen, de Zeeuwen reeds enigszins kennende. Na'de Franse
tijd werd Schraver ingenieur in Nederlandse dienst. Hij bleef
lit tot 1824.
J. L. PLATTEEUW.
