Nederlandse immigranten
in Brazilië „boeren™ goed
Radio en Televisie
DIPO, DE DONKERE DWERG
VER. STATEN HEBBEN GIFGAS
NODIG
„Een mogelijkheid om het te
gebruiken"
Vissterfte door
chemische wapens
in W.-Duitsland
IJSPALEIS
VERKOOPSTER
Uf; VKijE z'b.r.UW
T
Primitiever
Droogte
Sterke banden
Citta Sant' Angelo
staakt
Westerse
studenten
in ooleiding
bij „El Fatah"
Landbouwer
onder tractor
Afschrikmiddel
A. ACKE
Woensdag 80 juli 1969
CÜRIT1BA, BRAZILlë (AP)
Windmolens en klompen op de rode
aarde van Brazilië? Het schijnt ver
gezocht, maar drieduizend Neder
landse emigranten veroveren zich
nu een nieuw leven in het zuidelijk
deel van Brazilië en hebben deze
herinneringen van thui» meege
bracht.
Hun Braziliaanse buren vinden het
niet langer gek, dat de blonde emi-
grantenkinderen krijgertje spelen,
dat er bij hun thuis op keurige
muurplanken in de woonkamer
Delfts porselein staat en dat het Ne
derlandse ontbijtspek bij het braden
een scherpe geur verspreidt. Velen
K-an deze Nederlanders hebben coö
peratieve zuivelbedrijven gevestigd
In de staten Parana en Sao Pauïo,
waar het klimaat en het land veel
Overeenkomst vertoont met Neder
land. Deze Nederlandse bedrijven
veranderen de Braziliaanse basisvoe
ding. In plaats van rijst en zwarte
bonen komen gezondere voedings
stoffen zoals melk, kaas, yoghurt en
(vleessoorten.
De coöperatieve bedrijven vormen
[vrijwel geheel relfverzorgemde kodo-
ttües, begaande uit scholen, kerken,
Klinieken en recreatiezalen. De vrou-
pven kopen vrijwel alles, van krui
denierswaren tot medicijnen, in de
coöperatieve winkel. Wat de vrouw
besteedt wondt afgetrokken van wat
haar man, de boer, met zijn melk
verdient. Op deze manier kunnen er
geen schulden ontstaan, hetgeen de
soöperatieven een solide financiële
basis verschaft. Elke boer verkoopt
«ijn melk aan de coöperatieve. Daar
wondt het gepasteuriseerd. Van een
gedeelte wordt boter, room, kaas
woghurt of chocolademelk gemaakt,
fcteze produfctem worden dan verpakt
en in de naburige steden verkocht.
Allé melk wordt zorgvuldig ge-
Pseurd op zuiverheid en gehalte, al
vorens door de coöperatieve te wor-
Iden geaccepteerd Zulke hoge maat
staven voorkomen ziekten en bevor
deren een goede verkoop,
Toen eerste Nederlanders zich
|n 1911 in Parana vestigden waren
{ie omstandigheden veel primitiever.
De Nederlandse vrouwen gingen er
be voet op uit om de melk te ver
kopen of liepen in het holst van de
nacht vijf kilometer naar het spoor
wegstation. Treinen zonder koelruim
ten vervoerden de verse melk over
vele kilometer* lange en bochtige
spoorbanen naar de stad. De meest
doortastende vrouwen slaagden er
■soms, in een of twee kazen aan trein-
passagiers teverkopen. De eerste
pioniers aan het begin van de twin
tigste eeuw hadden bovendien last
van zandvlooien, die zich in hun voe
ten neetelden, 's Avonds keek vader
steevast de tenen van d® kinderen
pa om te kijken of er soms vreselij
ke jeukende bulten met larven van
Mndvfooien op zaten.
Ratten en sprinkhanen, eens de
ergste natuurlijke vijanden van de
boar., zijn nu grotendeels door che
mische bestr^dtegamclriiefen uitge
schakeld- Het hoofdprobleem in Pa
rana is nu de droogte. Vele boeren
waren gedwongen hun koeien te ver
kopen. Dit veroorzaakte een zodanig
melktekort, dat de huisvrouwen om
zes uur 's morgens moesten opstaan
om een liter te kunnen krijgen. Waar
om besloten deze Nederlanders zich
in Parana te vestigen? De eersten,
zoals Jaco Voorshiys, zochten bete
re economische kansen, meer land
minder concurrentie, grotere afzet
gebieden. Leonardo de Geurs trok
weg, omdat zijn gewassen telkens
door overstroming, gevolg van dijk
doorbraak, werden vernield. Zijn
broer Ar ie wilde zijn fietsenzaak naai
Brazilië overbrengen omdat de auto
zijn opmars in Nededtend was begon
nen.
Deze eerste pioniers noemden hun
leoiomie „Batavo" naar de oorspron
kelijke bewoners van Nederland ten
tijde van de Romeinen. Ofschoon in
1911 slechts acht families naar Bra
zilië kwamen, heeft de Batavo-kolo-
nie zich snel uitgebreid. De drie ge
broeders Dijkstra kregen elk 16 kin
deren. De oude mevrouw de Geus,
verleden jaar gestorven, liet 14 kin
deren na, 66 kleinkinderen en 9 achter
kleinkinderen. Na de tweede wereld
oorlog stimuleerde de Nederlandse
regering de emigratie hierheen. Boe
ren kregen gereedschap, machines,
huishoudelijke artikelen en leningen
voor het kopen van land in Brazilië.
Planters uit voormalig Nederlands
Indië (door de Indonesiërs uitgewe
zen) brachten voldoende kapitaal in,
zodat de boeren hun schulden kon
den betalen en bovendien tractoren
en melkbereidingsmachines konden
kopen.
De groeiende kolonie bouwde een
miniatuur Hollandse molen als her
innering voor de bewoners aan hun
vaderland. Ofschoon alleen op de
verjaardag van koningin Juliana en
op de jaarlijkse folkloristische fees
telijkheden nog klompen worden ge
dragen, blijven de andere banden
met Nederland onveranderd sterk.
Batavo bereidde prins Bernhard 'n
koninklijke welkom to endeze de ko
lonie in 1960 bezocht. De prins nam
toen ook een kijkje in de Batavo-
school, waar de kinderen van een
„meester" Nederlandse les- krijgen,
Voorts bezocht de prins de hervor-
d« kerk, die met diensten, bazaar»
en andere sociale werkzaamheid de
gemeenschap te zamen bindt.
Toch worden de traditionele ban
den minder sterk nu de jonge men
sen de kolonie verlaten om elder»
hoger onderwijs te volgen of om ba
nen in dc industrie te krijgen. Ver
loving ©n huwelijk zijn nog steeds
grotendeels beperkt tot de Nederland
se kolonie of de grotere Duitse im
migrantenbevolking, maar het con
tact met de niet-Europeee Brazilia
nen groeit.
Ongeacht wat zij nog in de toe
komst zullen presteren, reeds nu
staat vast, dat de Nederlanders
een stempel op Brazilië hebben ge
drukt. die in betekenis ver uitgaat
boven hun aantak
I ier jaar geleden verloor dit ree-geitje uit Steggerda een voorpoot toen
het geschept werd door een maaimachine. Met medewerking van Philips in
Eindhoven kreeg- het beestje een protese. Sindsdien huppelt het weer vlot
mee in een kudde in de omgeving van Drachten. Het is de trots van de Politie
Dierenbescherming, die de hulpactie mee organiseerde.
De Verenigde Staten zullen
hun politiek inzake het aanhou
den van chemische en biologi
sche wapenvoorraden niet wijzi
gen, zo heeft de Amerikaanse mi
nister van defensie, Meivin R.
Laird tegenover op zijn depar
tement werkende studenten ver
klaard.
Zoals bekend waren in Japan
en West-Duitsland vragen gere
zen, nadat begin, juli op 'n Ame
rikaanse basis te Okinawa vier
entwintig mensen vergiftigings
verschijnselen hadden vertoond
na een ongeluk met zenuwgas.
De vissterfte in de Rijn, die on
langs een rampzalig karakter
dreigde aan te nemen, is een
rechtstreeks gevolg van de aan
wezigheid van chemische wapens
in West-Duitsland. Dit is de con
clusie van Ehrenfried Petras, een
voormalig ambtenaar van een
biologisch instituut in West-
Duitsland, die in november 1968
naar Oost-Duitsland ging. Tij
dens een persconferentie in Oost-
Berlijn zei Petras dat het een al
gemeen bekend feit is, dat in een
zijtak van de Rijn oorlogsschepen
liggen die chemische gifstoffen
aan boord hebben.
De 8.500 bewoners van het
Italiaanse dorpje Citta Sant' An
gelo zijn een algemene staking
begonnen uit protest tegen dis
kwalificatie van het plaatselijk
voetbalelftal waardoor dit uit de
vierde divisie moet. In de straten
van het dorpje vinden verhitte
discussies plaats, terwijl de win
kels gesloten blijven en de huis
vrouwen de blinden voor de ra
men hebben gelaten.
Tijdens het weekeinde hebben
de dorpelingen tweemaal het ge
meentehuis bezet en de burge
meester „symbolisch" ontvoerd.
Met luidsprekerwagens geven de
heetsTgebakerden Uiting aan hun
verontwaardiging.
Onge.veer 150 studenten uit
Europa en het westelijk hilfrond
krijgen op het ogenblik in een
basis van de Arabische guerrilla
organisatie „El Fatah" een oplei
ding. Het hoofdkwartier van El
Fatah deelde mee dat de «tuden-
ten, onder wie Fransen, Italianen
en Britten, inmiddels de leiders
van de organsatie hebben ontmoet
en conferenties hebben bijgewoond
waarop de Palestijnse kwestie en
de doelstellingen van de guerrilla
beweging zijn besproken. El Fatah
kondigde voorts de komst van een
groot aantal Arabische studenten
in de opleidingskampen aan.
Zaterdagmorgen omstreeks half
elf is in een weiland in Moer
gestel de 42-jarige landbouwer
Anthonius Petrus Rijnen uit deze
gemeente bjj het transport van
een tweetal koeien om het leven
gekomen. De man had de koeien
met een koptouw aan een tractor
gebonden. Om een hek te openen
sprong de landbouwer van de
tractor af. Door onbekende oor
zaak raakte het voorwiel van het
voertuig in een_sloot„waarna het
kantelde. De landbouwer kwam
onder de tractor terecht en over-
Het „pentagon" had na. het inci
dent aangekondigd zijn dodelijke
gasvoorraad van Okinawa te zul
len terugtrekken.
Mielvin Laird zei dat het hand
haven van een afschrikmiddel
van wezenlijk belang is voor de
Verenigde Staten. Hierbij noem
de hij drie historische gevallen
dat een van de oorlogvoerende
partijen gifgas gebruikte, ter
wijl de andere partij niet over
dit wapen beschikte, namelijk
Duitsland in de eerste wereld
oorlog, Italië tegen Ethopie in
de jaren dertig en Egypte tegen
Jemen in de jaren zestig.
De minister, die meedeelde
dat er twee wetenschappelijke
commissie zijn ingesteld ter be
studering van de veiligheidspro
blemen, zei: „Ik wilde dat ik
kon zeggen dat wij onderzoek
en ontwikkeling op dit gebied
kunnen afschaffen, maar het kan
niet.
Het zou niet eerlijk zijn te
genover ons volk of onze bond
genoten". Hij wees op de Russi
sche capaciteit: „Zij hebben veel
grotere voorraden dan wij. Wij
moeten de mogelijkheden hebben
het te gebruiken, wij moeten een
afschrikmiddel hebben.... Als wij
ervoor willen zorgen dat het niet
wordt gebruikt, moeten we zelf
over voorraden beschikken. Dat
moet de les zijn die we uit de
geschiedenis hebben geleerd. Al
dus een Amerikaanse minister
in 1969.
GEVRAAGD vaste hulp als
Prettig werk en hoog loon
AXELSESTRAAT 82
TERNEUZEN
DONDERDAG 31 JULI
HILVERSUM I: 7.00 Nws; 7.10
Het levende woord; 7.15 Badine-
rie: klassieke muziek; (7.30 Nws;
7.32 Actualiteiten; 7.50 Overwe
ging); 8.00 Nieuws; 8.11 Vakantie-
jeugdprogramma; 8.30 Nws; 8.32
Vakantletips; 8.45 Voor de huis
vrouw; (9.00—9.10 Gymnastiek
voor de huisvrouw; 9.35 Water
standen); 10.00 Wat heeft dat
kind?, pedagogische lezing; 10.20
Stereo: Muziek uit de Barok; 11.00
Nieuws; 11.02 Voor de zieken;
11.55 Mededelingen; 12.00 Los-
Vast: gevar. progr.; (12.26 Mede
delingen t.b.v. land- en tuinbouw;
12.30 Nieuws; 12.41 Actualiteiten;
12.50 Middagpauzedienst); 14,00
Stereo: The Kilima Hawaiians
Show: licht muziekprogramma;
14.30 Stereo: Bariton en piano,
fluit en clavecimbel: moderne mu
ziek; 15.00 Christelijk gereformeer
de middagdienst; 15.30 Bezigheden:
magazine over liefhebberijen en
vrijetijdsbesteding; 16.00 Nieuws;
16.02 Meer over minder, informa
tief programma over mensen en
dingen die minder op de voor
grond treden; 17.30 Toerismo: toe
ristische informatie uit binnen- en
buitenland; 17.45 Stereo: Lichte
orkestmuziek; 18.00 Tijd vrij voor
muziek in vrije tijd: A. Stereo: Am
sterdams Vrouwenkoor met piano;
B. Harmonieorkest; 18.30 Nieuws;
18.41 Actualiteiten; 19.00 Verslag
IBM-schaaktoernooi te Amster
dam; 19.03 Stereo: Soul-songs;
19.15 Muziek van het Leger des
Heils; 19.30 Stereo: Weens Filhar
monisch orkest: amusementsmu
ziek; 20.00 Raket: gevarieerd pro
gramma; (20.2020.30 en 21.20
21.30 Reportages van. de atletiek
ontmoeting EuropaVerenigde
Staten in Stuttgart); 22.20 Avond
overdenking; 22.30 Nieuws; 22.40
Mededelingen; 22.45 Stereo: Ster
ren in stereo: licht gevarieerd pla-
tenprogramma; 23.55—24.00 Nws.
HILVERSUM II: 7.00 Nws; 7.10
Ochtendgymnastiek; 7.20 Stereo:
Ljchte grammofoonmuziek; 8.00
Nieuw»; 8.11 Radiojournaal; 8.20
Stereo: Lichte grammofoonmuziek;
(8.30—8,33 De groenteman); 8.50
Morgenwijding; 9.00 Stereo: Klas
sieke en moderne orkestmuziek;
9.40 Kinderliedjes; 10.00 Voor de
kleuters; 10.10 Arbeidsvitaminen:
populair verzoekplatenprograroma;
(11.00—11.02 Nws); 11.30 Rondom
12: programma voor de vrouw,
(Om 11.55 Beursberichten); 12.30
Topper van toen; 13.00 Nieuws;
13.11 Radiojournaal; 13.30 Stereo:
't Muzikantenuur: moderne kamer
muziek; 14.30 't Is historisch, pro
gramma over geschiedenis en ar
cheologie; 15,00 Palet: program
ma voor de zieken; 16.00 Nieuws;
16.02 Stereo: Scala: I. Viool en pi
ano: klassieke en moderne muziek;
II. Licht instrumentaal ensemble;
17.00 Tussen 10+ en 20lichte
grammofoonmuziek voor de jeugd;
17.30 Voor de jeugd; 17.55 Mede
delingen; 18.00 Nieuws; 18.10 Ra
diojournaal; 18.25 Stereo: Dis-So-
nantjes; 19.25 Gesproken brief;
19.30 Nieuws; 19.35 Kerk veraf en
dichtbij; 19.45 Avondgebed; (her
vormde kerkdienst); 20.05 Zing
met ons mee: liedjesprogramma;
20.30 Stereo; Omroeporkest en so
liste: moderne muziek; 21.30 Een
echo uit het dal, hoorspel (her
haling van 10.10-'67); 22.30 Nws;
22.40 Radioj;ournaal; 22.55 Stereo:
Nieuwe Scandinavische kamermu
ziek; 23.5524.00 Nieuws.
HILVERSUM III: 9.00 Nieuws;
9.02 Terug van weggeweest: mu
ziek van toen voor luisteraars van
nu; 9.30 Zzzoef!: instrumentaal
programma; 10.00 Nieuws; 10.03
Muziek bij de koffie; (11.00 Nws);
12.00 Nieuws; 12.03 Micro-notities;
13.00 Nieuws; 13.03 Actualiteiten;
13.08 T.N.T.: muziek van een tot
twee; 14.00 Nieuws; 14.03 Pop-in:
gezellig aanplaten; 15.00 Nieuws;
15.03 Holster: pop en countrymu-
ziek; 16.00 Nieuws; 16.03 lORRrr
rrhitparade; 17.00 Nieuws;
17.02 Actualiteiten; 17.07U—18.00
Draaijijofdraaiik: verzoekplaten-
programma.
BRUSSEL (Ned. uitz.): 12.00
Nieuws; 12.40 Weerbericht, mede
delingen en SOS-berichten voor de
schippers; 12.55 Buitenlands pers
overzicht; 13.00 Nieuws; 13.20 Ta-
felmuziek; 14.00 Nieuws; 14.03 Ro
mantische kamermuziek; 15.00
Nieuws; 15.03 Symfonische mu
ziek; 16.00 Nieuws; 16.03 Beurs
berichten; 16.09 Hand in hand met
Nederland; 17.00 Nieuws; Aanslui
tend'. Jazzmuziek; 18.00 Nieuws;
18.03 Popmuziek; 18.28 Paarde-
sportuitslagen; 18.30 Franse les;
18.33 Grammofoonmuziek; 18.35
Wegwijs wezen; 18.40 Grammo
foonmuziek; 18.45 Sportkroniek;
18.52 Lichte muziek; 18.55 Taai-
wenken; 19.00 Nieuws en weer»
bericht; 19.30 Amusementspro
gramma; 20.00 Openbaar Kunst
bezit; 20.10 Boekbespreking; 20.25
Gitaarmuziek; 20.30 Hoorspel;
21.05 Promenade-concert; 22.00
Nieuws en De Zeven Kunsten;
22.15 Gevarieerde muziek (23.00
Nieuws).; 23.4023.45 Nieuws.
Televisieprogramma's
NEDERLAND I: 16.00-17.10 Ge
deeltelijk kleur: Vakantieprogram
ma voor de jeugd; 18.50 Kleur:
Pluimpje; 18.56 Reclame; 19.00
Journaal; 19.03 Reclame; 19.07
Kleur: Muzikaal relaas van de ge
schiedenis van Country and Wes
tern muziek; 19.56 Reclame; 20.00
Journaal; 20.16 Reclame; 20.20 Ac
tualiteitenrubriek; 20.45 Haal ja
kijkgeld terug, quiz; 21.10 Politieks
moorden: Lev Trotski, dood in bal
lingschap, tv-spel (deel II); 22.30
Avondsluiting; 22.35-22.40 Jour
naal; 22.45-23.15 Kleur: Samenvat
ting Atletiek-ontmoeting Europa-
Verenigde Staten te Stuttgart.
NEDERLAND II: 18.50 Kleur:
Pluimpje; 18.56 Reclame; 19.00
Journaal; 19.03 Scala, informatief
programma; 19.30 Kleur: Repor
tage Open Internationale tennis
kampioenschappen van Nederland
te Hilversum; 19.56 Reclame; 20.00
Journaal; 20.16 Reclame; 20.20
Kleur: Reportage Open Interna
tionale tenniskampioenschappen
van Nederland te Hilversum; 22.10
Journaal; 22.15-22.30 Kleur: Sa
menvattend verslag Pauselijk be
zoek aan Afrika.
BELGIE (Ned. uitz.) 16.00-17.30
Bezoek van Paus Paulus VI aan
Oeganda: reportage; 18.55 Zand
mannetje; 19.00 Jeugdfilmpje; 19.05
De laatste grens: programma uit
de serie Adventure; 19.30 Doris
Day-Show: tv-feuilleton; 19.55 Me
dedelingen; 20.00 Nieuws; 20.25
Wij, Heren van Zichem: tv-feuille
ton; 21.25 Het leven van Mozart
(I); 22.10 Atletiek-reportage; 22.55
Nieuws.
15) „Dipo!" riep hij verrast uit,
doch meteen keerde de man, die
hem water had gegeven, zich om,
legde met een driftig gebaar zijn
vinger op de lippen en gaf Aram,
om zijn bevel meer kracht bij te
zetten, 'n schop tégen'zijn benen.
Aram uitte een gesmoorde ver
wensing. doch hij achtte het voor
lopig toch beter, zich aan het be
vel te houden. Bovendien had de
dwerg, wiens ogen gesloten wa
ren, geen antwoord gegeven, zo
dat Aram daaruit opmaakte, dat
hij sliep, of nog steeds buiten be
wustzijn was. Aram gluurde over
de rand van de boot heen, doch
zover zijn blik reikte zag hij
slechts water, water aan alle kan
ten.
„Hebt u enig vermoeden, waar
men ons heen brengt?" vroeg
Presto zachtjes, doch Aram kon
zijn vraag niet beantwoorden.
Presto vertelde hem verder, wat
er gebeurd was. Ook de tweede
krijger was tijdens het gevecht
gedood of gewond. Presto zelf
was ineens weggedoken achter 'n
struik, doch toen hij gezien had,
dat de mannen Aram gevangen
namen, was hij weer tevoorschijn
gekomen en had te kennen gege
ven, dat hij Arams gevangen*
schap wilde delen waarop de
mannen hem gebonden hadden.
Verder 'viel er "niet veel te ver
tellen en zo lagen ze naast elkaar
tot de schemering over het wate#
daalde.
