1#50
mo
EEN
ECHTE
PAKJESA VOND
Het begin
van de schoenenmode
De eerste versiering
Het sportieve model
Pagina 13
Honderdduizenden schoentjes stonden inde loop
der eeuwen klaar om de Sint-Nicolaasgaven in
ontvangst te nemen
Zaterdag 23 november 1967
DE VRIJE ZEEUW
ZEVEN EEUWEN SCHOENEN
Het !s nog slechts enkele tientallen jaren geleden, dat in
yijf en negentig van de honderd Nederlandse gezinnen 't
voornaamste cadeau dat een lid van het gezin met St.
Nicolaas kreeg, bestond uit een warm kledingstuk of een
paar pantoffeltjes of een huishoudelijk voorwerp. In elk
geval iets, dat men tóch nodig had en waarvoor de vijfde
december werd afgewacht om het te kunnen geven. In de
beste gevallen werd dat dan nog voor de kinderen aange
vuld met een suikerbeest, een speculaaspop of dergelijk
vrij goedkoop snoepgoed. Desalniettemin waren die Sin
terklaasavonden feesten vol verrassing, mede door de
rijmpjes en grapjes, waarvan men de huisgenoten liet
genieten.
Dat was ook de tijd waarin de bakkers de achter hun
winkel gelegen huiskamer ontruimden veertien dagen
vóór de verjaardag van de bisschop, om daar het bijzon
dere snoepgoed voor deze dag teii toon te stellen en vele
Winkels een apart hoekje, maar ook niet meer, met spe
ciale geschenkartikelen uitstalden.
Van intochten van de goedheiligman was toen nog niet of
nauwelijks sprake. De brievenbussen werden toen nog
niet overstroomd met de talloze en vrij nutteloze reclame
folders en -krantjes, waarmede ze in deze weken dag aan
dag gevuld worden. De „echte" Sint Nicolaas verscheen
alleen op de lagere scholen en bij sommigen kwam hij
nog weledns 's avonds aan huis, in een rijtuig met be-
pluimde paarden.
li
Die wat eenvoudiger maar romantische viering van de
St. Nicolaasavond is (helaas) voorbij. Het winkelbedrijf
heeft zich, georganiseerd'of niet, van de exploitatie van
de Sinterklaasviering meester gemaakt. We kunnen de
middenstanders daarin geen ongelijk geven, want het lag
in de lijn der ontwikkeling, die geschraagd werd door
hogere lonen. Een zekere luxe heeft haar intrede gedaan,
ook in het gezin van de arbeider of andere loontrekkende.
En daarmede ook in de aard der cadeau's die men elkan
der thans met St. Nicolaas wil schenken.
Al is het nuttige cadeau in vele gezinnen zeker nog een
aangewezen en ook welkom geschenk, daarnaast is er
to-h een veel bredere groep dan vroeger ontstaan, die het
r onzakelijk in dure geschenken zoekt. Overdrijvingen
daarin zijn fflfv «aa d« orde van de dag, Want wat te
zeggen van ouders, die hun 18-jarige zoon een eigen
autootje of scooter schonken? Of het gezin waarin de
twee kinderen van 12 en 14 jaar verrast werden met res
pectievelijk een gouden horloge en een gouden halsket
ting?
We menen, dat met al te luxueuze cadeaus iets van de
romantiek en van de leutigheid rondom 5 december ver
loren gaat. Het aantrekkelijke waarmede men de ge
schenken gepaard laat gaan, meer nog dan in het cadeau
zelf. Het is een gezinsavond en dus zeker geen aange
wezen gelegenheid om „dik" te doen. In de huidige wel
vaartsstaat waarin vele gezinnen leven, wil men dit wei
eens vergeten.
Als de ouders aan hun eigen jeugdjaren denken, dan
zullen ze zich herinneren, dat ze feitelijk meer plezier
beleefden aan het uitpakken dan aan de cadeaus zelf. Het
was veel belangrijker dat men 'n heleboel pakjes kreeg
open te maken, al kwam daar maar 'n borstplaatje of
andere kleinigheid uit, want de spanning van wat er te
voorschijn zou komen bepaalde eigenlijk de sfeer van de
avond meer dan wat het cadeau zou zijn.
Nu men in vele gevallen over ruimere beurzen beschikt,
ontstaat ook de neiging zich wat gemakkelijker van de
surprise-avond af te maken. Men is geneigd om maar
gauw wat cadeaus te kopen en daarmee klaar. Maar daar
gaat het nu juist niet om. Het plezier van de Sinterklaas
viering kan eigenlijk niet gekocht maar moet gemaakt
worden. Gemaakt met eigen handen, met eigen ideeën.
De uitkomst daarvan bepaalt het plezier dat men die
avond thuis zal hebben. Dat vergt dus eerder tijd en
moeite dan geld. Iedereen kan met-heel weinig geld een
bijzonder genoeglijke Sinterklaasavond bereiden en
anderzijds met veel geld er alle aardigheid en zelfs de
verrassing aan ontnemen. Die verrassing zit voor iedere
ontvanger(ster) meer in de wijze waarop het cadeautje
wordt geschonken dan in het cadeau zelf. Probeer daar
om een „echte" pakjesavond te maken, met gedichten,
plagerijen, grapjes en moeilijkheidjes. Dan hebt u die
avond het plezier dat wij u van harte toewensen.
H. VAN WERMESKERKEN
„Sinterklaas Kapoentje, gooi wat in mijn
schoentje, gooi wat in mijn laarsje, dank u
Sinterklaasje!"
Hoeveel kinderen zingen dit zeer oude Sint-
Nicolaas-bedelversje in deze tijd, wanneer
zij hun schoentje bij de gashaard of de ra
diator plaatsen? Duizenden en nog eens dui
zenden kleintjes doen dit omstreeks eind no
vember, begin december. Met een hart vol
verwachting zingen zij hun liedje. Dan gaan
ze naar bed endaar staan ze, de
schoentjes!
Zo ging het door de eeuwen heen. Jaar in
jaar uit stonden de echoentjes bij de haard.
Schoentjes vol verwachting. Schoentjes, die
hopelijk de volgende morgen gevuld zouden
worden weergevonden, gevuld met zoete ga
ven, waarmee de goedheiligman in deze tijd
van het jaar zo gul is.
.We weten, dat ook onze ouders dit deden
en onze grootouders in de vorige eeuw en zo
zouden we enige honderden jaren terug kun
nen gaan. We zien ze in onze verbeelding,
schoentjes uit die vervlogen tijden, staande
bij het potkacheltje, de schouw, het open
vuur, kortom schoentjes van die tijden in hun
passend milieu.
In diepste wezen is er een grote gelijkenis
met het heden. Van het moment af dat de
mens tot het inzicht kwam dat het lopen op
de blote voet zekere nadelen inhield en dat
men er verstandiger aan deed die kwetsbare
voetzool op de een of andere manier te be
schermen, werd de schoen geboren, die steeds
een bescherming van de voet bleef.
Wel heeft de mode door de eeuwen heen het
uiterlijk van de schoen sterk beïnvloed. Daar
waar de schoen het stadium van de sandaal
is ontgroeid, begint de mode.
In de vroegere middeleeuwen droegen de
edelen en de rijke poorters schoenen en laar
zen uit verschillende materialen, die zich bij
de vorm van de voet geheel aansloten. In de
loop van de 13e eeuw werden de vormen
iets puntiger. In de 14e eeuw werd dit nog
sterker. We zien dan puntige schoenen Van
over het algemeen zeer soepel materiaal, dat
zich naar de voet vormt, waarbij de schoen
uit niet meer bestaat dan een zool, met een
verhoogd hakstuk en waarvan het voorste
puntige deel een lange lip over de wreef
voert, welke lip via banden met het hak
stuk is verbonden (zie schoen van 1250).
Naar gelang in de loop der tijden de schoenen
nog puntiger worden, ontstaat de behoefte ook
de zijkanten van de schoen te sluiten hetgeen
we duidelijk zien in de „tootschoenen" van
1450, het zeer puntige model, waarbij de ge
hele voet bedekt is en de schoen opzij geslo
ten wordt door een veter.
Ala reactie op de bijzonder puntige schoen
krijgen we dadelijk aan het begin van de
zestiende eeuw, in overeenstemming met de
geheel andere stylering van de menselijke
figuur, platte brede schoenen, met afgeplatte
neuzen, de zogenaamde „koeiemuilen" in het
Duits „Ochsenmauler" genaamd.
Aan het begin van de zeventiende eeuw ont
staat er als het ware een soort revolutie in
de schoenenmode. We zien weer een meer
sierlijke schoenvorm en daarboven meer ver
siering. De schoen van 1600 toont dit duide
lijk. We gaan het tijdperk binnen van het
decoratieve, sierlijke en sterk modieuze. De
schoen van 1600 geeft hiervan een voorbeeld,
doch dit is toch nog een schoen die in een
zeker opzicht aan de oude vorm vasthoudt
want*deze heeft nog geen hak!
De hak zien we zich ontwikkelen in de ze
ventiende eeuw, terwijl de versiering in onze
ogen soms overdreven vormen aanneemt.
Schoenen met strikken, fraai gestyleerde lip
pen en rozetten zijn schering en inslag in die
tijd evenals trouwens in de volgende eeuw.
Het spel met de hak is in die tijd begonnen
en gaat nog steeds voort, ook in onze tijd.
We behoeven daarbij maar te denken aan
de vrij snelle wijzigingen in hakvormen al
leen al in onze eeuw, vooral bij de dames
schoenen.
De heren- en jongensschoenen hebben veel
van hun vroegere opschik verloren. Sinds de
vorige eeuw worden deze schoenen eenvou
diger en minder opvallend, om tenslotte
via de soliede, sportieve modellen terug te
keren naar sierlijker schoeisel met brede
neus en-nieuwe opschik in diverse opvallen
de kleuren.
Zo stonden ze daar bij de haard gedurende
al die honderden jaren, de eenvoudige kin
derstappertjes zoner hak van enige honder
den jaren geleden, de, tot in het overdrevene
versierde schoentje van jongens en meisjes
uit de zeventiende en achttiende eeuw en
tenslotte de stevige trappers, die net als in
al die vervlogen eeuwen omstreeks begin
december door weer en wind over de daken
rijdt en door zijn zwarte knecht de kleine
geschenken in de kinderschoentjes laat de
poneren.
