BENT U MOE BIJ HET
ONTWAKEN
HET WORDT WEER TIJD VOOR
PLANTTIJD EH GRONDBEWERKIHG
„VAN 2 TOT 5 IN HOGE FLATS"
Op de zesde tot tiende verdieping: Onvoldoende spelmogeljjkheid
Zaterdag 17 september 1966
DE VRIJE ZEEUW
Pagina 11
Zuurstof
Gezondhied
Halve kracht
Stilte na de parijse
modestorm
■illllllllllllllllllllllllllllllllllll!llllllllllll!lllllllllllllllllllllllllll!lllllll!lllil!llllll!lllllIIIIIIII!l!!!llllll||H|llllllll!lllllll^
Wie 's morgens geregeld dood
moe wakker wordt, moet eens bij
zichzelf te rade gaan of hij of tij
genoeg slaap krijgt en of zijn of
haar slaap wel diep genoeg zijn. Er
kan gemakkelijk een antwoord op
deze vraag gegeven worden als we
bijvoorbeeld nacht aan nacht door
zware dromen worden geplaagd.
Het antwoord zal dan immers ont
kennend zijn
Dromen, die na even wakker
worden weer doorgaan zodra we
opnieuw inslapen, zijn een teken
van oppervlakkig slapen. Wat kan
de oorzaak zijn van niet diep ge
noeg slapen
Misschien zijn we niet vermoeid
genoeg geweest. De tegenwoordige
verkeersmiddelen, de liften, de rol
trappen, de elektrische huishoude
lijke apparaten maken, in toene
mende mate, dat we onze spieren
steeds minder gaan gebruiken, zo
dat we heel vaak niet echt ver
moeid zijn.
Het meest natuurlijke middel
voor een gezonde, diepe slaap is
daarom een avondwandeling. Niet
zo maar eens een enkel keertje,
nee, elke avond een wandeling. Wie
zichzelf zó goed kent, dat hij weet
dat hij deze goede voornemens
lang niet altijd na zal komen, moet
er zeker extra voor waken, dat het
„straatje om" er niet bij in zal
schieten. Er is voor hem eigenlijk
maar één raad: neem een hond
Zo'n dier móét immers worden uit
gelaten
Een andere oorzaak van opper
vlakkig slapen kan ook zijn, dat er
niet genoeg frisse lucht in onze
slaapkamer binnenkomt. Genoeg
zuurstof is 's nachts onontbeerlijk.
Wie niet graag vlak bij een open
raam slaapt, kan de deur naar de
gang of een andere kamer, waar
wél een raam openstaat, open zet
ten.
Slechte slapers moeten ook niet
vergeten eens heel kritisch hun bed
te inspecteren. We brengen een
derde van ons leven in bed door,
laten we daarom zorgen, dat dit
bed dan aan alle eisen van een
goede nachtrust voldoet. Een eerste
vereiste is een niet te zachte ma
tras, want liggen we met een door
gezakte rug, dan kan namelijk weer
een gevoel van dodelijke vermoeid
heid optreden. De spieren zijn dan
immers 's nachts niet ontspannen
geweest
Een laag kussen, en een zuiver
wollen deken, licht en niet té
warm, zijn verder heel belangrijk.
F.en heel ander punt waarom we
ons 's morgens nog in de verste
verte niet uitgeslapen kunnen voe
len, kan onze lichamelijke gesteld
heid zijn. Het behoeven niet altijd
ernstige ziekten te zijn die hun in
vloed op onze slaap laten gelden,
het kunnen ook lichte storingen
zijn, zoals innerlijke onrust, ster
kere transpiratie dan normaal, ner
veuze hart- of nerveuze bloeds
omloopstoornissen. Ook gevoelig
heid voor weersinvloeden kan in
vloed op het slanen hebben, even
als een te lage bloeddruk.
Er kunnen dus vele oorzaken
zijn, waardoor de morgenstond niet
voor iedereen en niet altijd goud
in de mond heeft. Maar als we de
oorzaak eenmaal kennen is er ten
minste iets aan te doen.
Gedurende de slaap gaan alle
lichamelijke functies gewoon door.
zij het dat de bloeddruk en de
lichaamstemperatuur dalen, de
bloedsomlooD en de adem „op halve
kracht" werken, dat de spieren en
zenuwen zich ontsonnnen en dat de
hersenen alleen in „noodgevallen"
reageren. Als we dit alles goed rea
liseren, kunnen we begrijpen, dat
het lichaam 's morgens even tijd
nodig heeft vóór het weer op volle
toeren draait. Wie zich voor dit
noodzakelijke „bijkomen" geen tijd
gunt, loopt daarom het risico zich
bij het begin van de dag al „ge
radbraakt" te voelen.
De beste manier om op te staan?
Kijk alleen maar even naar uw
hond of poes. Zijn ochtendritueel
is waard om nagevolgd te worden.
Uitgebreid rekken en strekken,
flink gapen, behaaglijke knorge-
iuidjes, een paar keer diep adem
halen, en dan pas „in de benen''.
Nóg eens rekken, tenslotte even
schudden en dan pas, eindelijk, de
eerste stap.
Ja, zo moeten wij het ook eigen
lijk doen. Liever de wekker dus
een paar minuten eerder af laten
gaan, dan bii het allereerste geratel
met beide benen uit bed moeten
springen.
Drie modellen uit de nieuwe herfst-
winterkollektie van de Parijse ont
werper Jacques Heim:
Links: „Stanislas", een combinatie
van een maillot-jurk van goud
draad met bijpassende hoed van
hetzelfde materiaal en een mantel
van lichte tabakkleurige wol. De
mantel heeft brede revers en is laag
gesloten.
Midden: „Alexandra" is een char
mante cocktailjapon van gestreep
te stof. De rok reikt tot de knie:
het mouwloze lijfje heeft een wijde
boothals. De kleuren zijn blauw,
zwart, groen en geel.
Rechts: „Gregolre", een tailleur
van groene wol. Het kraagloze jas
je heeft lange, met bont afgezette
mouwen. De muts is van hetzelfde
(nerts)bont als de garnering van
de mouwen. De strakke rok reikt
tot op de knie.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllllllillllllllllllllllllllllllSllllllllillllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllilllllllllllllllll'lllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllilllllillllltllllllllllilllllllllllllllllHIII
Voor huisvrouw eo gezin
iniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimiin
SPELEN GEVAARLIJK!
Een rapport uit Engeland getiteld:
„Two to five in liigh flats", behandelt
de speeffiibgelijkheden voor kinderen
van twee; tot vijf jaar in de hoog
bouw. De rapporteurs zijn blijkbaar
geschrokken van him eigen puntig
heid; om dat weer goed te maken
gaven ze hun studie een in hfm oog
begrijpelijker ondertitel mee: „An
inquiry into play provision for chil
dren aged two to five years living in
high fiats". Het probleem is urgent
geworden, vooral in de miljoenen
stad Londen, waar steeds meer woon
blokken verrijzen van tien verdiepin
gen en hoger.
Men veronderstelt wel eens. dat ge
zinnen met kleuters niet vaak in hoge
flats wonen. De werkelijkheid is an
ders! Is men bereid met deze reali
teit rekening te'houden, dan behoort
er voor te worden gezorgd, dat peu
ters en kleuters in of bij de flats een
te spelen vinden, wat zowel voor hen
zelf als voor hun dikwijls overbelaste
moeders een levensnoodzaak is. Dat
wordt, ook in officiële kringen, zeer
goed beseft, maar tot het stellen van
daden is men nog niet dikwijls geko
men.
De In het bedoelde rapport neerge
legde gevolgtrekkingen zijn ^geba
seerd op een tweetal tezelfder tijd uit
gevoerde onderzoekingen. De hoofd
schotel werd daarbij gevormd door
de navraag, die een aantal maat
schappelijk werksters, zogenaamde
„health visitors", deden bij tweehon
derd gezinnen met jonge kinderen in
hoge flats, ten einde de opvattingen
der ouders te leren kennen. Aange
vuld werden hun bevindingen door
het onderzoek van een groep afge
studeerden der Londense school voor
economische en politieke wetenschap
pen; dit onderzoek had een meer uit
gebreide strekking, maar er werd
hierin extra aandacht besteed aan ae
speelgelegenheid en de veiligheid
voor kinderen onder de vijf jaar.
GEEN SECONDE UIT HET OOG
Velen van de ondervraagden zei
den, dat het spel van de peuters en
kleuters in de moderne flatwoningen
zeer belemmerd wordt Vooral zij die
hoger dan de vijfde verdieping wo
nen hadden hierover klachten, de
jonge kinderen kunnen en mogen im
mers niet alleen naar beneden gaan
om buiten te spelen. Ook de gevaar
lijkheid was een belangrijke erief:
balkons, galerij, ramen, liften, trap
pen. Sommige ondervraagden zeiden,
dat zij door al die onveiligheid hun
kroost nog geen seconde uit het oog
durfden te verlieaen.
Een ongunstige invloed van die
spelbelemmering is volgens de moe
ders duidelijk bij de kleintjes vast te
stellen. Ze worden geremd in bun
uitingen en ze hebben het niet naar
hun zin. Als ze eens mee mogen naar
buiten zijn ze, na de langdurige on
derdrukking van hun activiteit, bij
zonder wild en baldadig, in huis han
gen ze voortdurend hinderlijk om de
moeder heen. De balkons worden,
naar uit de navraag bleek, zelden
door de kinderen als speelplaats ge
bruikt, bij zeer hoge flats in nog min
dere mate dan op de lagere verdie
pingen.
Het bezwaar is niet alleen, dat de
veiligheid dan onafgebroken toezicht
vereist wegens het gevaar dat de
kleuters od de rand klimmen en naar
beneden vallen iets wat geen theo
rie is miaar helaas vaak genoeg ge
beurt maar ook dat jonge kinderen
geneigd zijn speelgoed en andere
voorwerpen naar buiten te gopien.
Ook de gemeenschappelijke balkons
(galerijen) worden niet erg geschikt
geacht als speelgelegenheid; de kin
deren kunnen vandaar gemakkelijk
weglopen en ook is er kans op, dat
ze medebewoners overlast aandoen.
LEGE SPEELTERREINEN
Helemaal „beneden" spelen, in een
gemeenschappelijke tuin of op straat,
wordt over het algemeen zelfs aan
de vier- of vijfjarigen nog niet vaak
toegestaan (aan de jongeren nog vee]
Onze rozen
minder), ook al weer het minst bii de
hoogwonenden. Begrijpelijijk, want
ook een kleuter van vier.tot vijf heeft
nog veel toezicht en bescherming
nodig en die kunnen de mensen moei
lijk verschaffen van hun hooggelegen
flat uit. Slechts een klein percentage
van de betreffende kleintjes bezoekt
een kleuterschool kleuterklasje of 'n
speciaal speelterrein.
De meesten verblijven dus meesten
tijds gedurende het grootste deel van
de dag in of vlakbij het flatgebouw
zonder behoorlijke speelgelegenheid
(uitgaan om mee boodschappen te
doen of bezoeken te brengen aan
Het najaar nadert met rasse schreden en daarmede ook de planttijd van
rozen. Rozen kunnen we (ver)zetten van oktober tot begin december,
tenzij de vorst vroeger invalt. Kunnen we in het najaar niet planten,
dan dienen we te wachten tot maart-april.
Houdt er rekening mede, dat vorst, ijzel of sneeuw nadelige gevolgen
kunnen hebben voor de rozenteelt.
Vooraf wordt de keuze bepaald, waarvoor een bezoek aan een kwekerij
zeer nuttig kan zijn. Bestelt deze maand, opdat de verlangde soort niet
uitverkocht is en levering op tijd kan geschieden.
Tevoren maakt u de plaats waar geplant zal moeten worden gereed, dus
goed diep spitten en bemesten. Denk om de juiste diepte van het plant-
gat, dat luistert voor deze bloem héél nauw.
BESTEEDT ER ZORG AAN
Een roos blijft in de regel verscheidene jaren staan, dus moet het plant -
klaar maken van de grond met zorg geschieden. Is er eenmaal geplant,
dan kunt u verder slechts oppervlakkig de grond los houden en bemes
ten.
De roos groeit het beste op verse grond, waarop nog nimmer rozen ge
staan hebben. Ze zijn ten opzichte van de grondsoort niet zo kieskeurig
als wel eens gedacht wordt, dat wil zeggen, zij groeien dus zowel op
zand- als op kleigrond. Toevoeging van wat kalk is op arme grond wel
aan te bevelen.
VEEL WATER NODIG
Planten kunnen alleen voedsel in opgeloste toestand opnemen, dus de
bodem is het „voedselmagazijn". Gronden die van nature droog zijn.
moeten vochthoudend gemaakt worden. Zandgrond bijv. is weinig vocht-
houdend, laat regen gemakkelijk door en droogt weer spoedig uit. Veel
sproeien is het beste.
Hooggelegen kleigrond wordt bij langdurige droogte hard en stug en
geeft bovendien het water niet gemakkelijk af. Veengrond is zeer goed,
vooral die welke al enige jaren als tuingrond bewerkt is; deze grond is
luchtig en vochthoudend.
Uit het vorenstaande zal men begrepen hebben, dat gronden welke in
een of ander opzicht niet geschikt zijn, verbeterd moeten worden.
Mengen met veengrond, oude turfmolm of ruige mest zal in elk geval
al verbetering geven, maar houdt er rekening mede, dat 't mengsel goed
verdeeld moet worden door de grond.
VERVANG DE GROND
Vernieuwing van rozenbeplantingen kan noodzakelijk worden, omdat de
roos uitgeleefd is ofwel door ziekte verzwakt is. Is dit het geval, dan
is 't noodzakelijk de grond minstens 60 cm diep uit te graven en nieuwe
grond te storten in plaats van de uitgegravene. Zorg voor goede voed
zame en vochthoudende grond. Is er ruimte voor beschikbaar, dan is
het echter aan te bevelen, de nieuwe rozen ergens anders te planten
Neemt u als mest ruige mest, welke voor het planten verwerkt moet
worden, liefst stalmest, die reeds langere tijd op een hoop heeft gestaan.
Ruige mest kan bestaan uit strooisel, plaggen, stro, molm enz., vermengd
met de vaste en doordrenkt met vloeibare uitwerpselen. Als hoeveelheid
van deze samengestelde mest nemen we 1 m3 op 20 m2 grond.
familie of kennissen bleek gemiddeld
één twee uur per etmaal in beslag
te nemen).
Rondom en naast sommige van de
Londense woonflatblokken bleken
speelterreinen, hetzij grasvelden, het
zij stukken asfalt, aanwezig te zijn.
Zelden kon men die geschikt achten
voor kleuters, op z'n best waren ze
enigszins bruikbaar voor oudere kin
deren. Nergens bestond er een speel
gelegenheid met het door alle ouders
vrijwel noodzakelijk geachte toezicht.
Evenmin was er een gradatie ge
maakt voor verschillende leeftijds
groepen.
Bovendien werden deze terreinen
door de enquêteurs dikwijls saai en
fantasieloos bevonden, terwijl vol
doende afwisseling-biedend speeltuig
ontbrak. Ook werd nogal eens een
gevaarlijke toestand gesignaleerd
doordat de kinderen maar al te ge
makkelijk op de grote weg konden
komen. Alles bijeen genomen moest
de gevolgtrekking van de onderzoe
kers zijn. dat meer dan de helft van
de moeders ontevreden was over de
speelmogelijkheden van hun twee- tot
vijfjarigen.
AFSLUITEN!
Uitdrukkelijk moet worden ver
meid, dat de huurders der moderne
flats overigens heel blij waren met
hun woningen, wegens het comfort
en de keurige inrichting. Zij zijn in
derdaad zeer bevoorrecht boven de
talloze andere gezinnen, die net als
in de Nederlandse steden tot nu
0 Boekenlegger. Een van een envelop
pe afgeknipte hoek is de meest sim
pele boekenlegger. We steken hem
op de hoek van de bladzijde waar
we zijn gebleven en vinden de plaats
straks gemakkelijk terug.
0 Het geschilderde binnenwerk krijgt
u mooi schoon als u het houtwerk
met verdunde chloor afneemt.
0 Waterschorpioenen in een acqua-
rium zijn voor kleine visjes gevaar
lijk door de als haakvormige schar
nieren gevormde voorpoten. Een
steek van het „bootsmannetje is
zelfs voor een mens nog pijnlijk.
0 Koperen munten kan men reinigen
met paraffine, zilveren met vlies
papier en gouden met een krijtpapje.
Kopergroen kan men verwijderen
met ammoniak.
lll!llllllllllllimillltiimiHIIHIIIIIIIlllinilllRlllllllllilHIIIIIHItllltlllHIHIItl]lllllll!llllllMIIIIIIII!llllllllllll
toe nog erbarmelijlk slecht en be
krompen gehuisvest zijn! Eventuele
verbeteringen in de speelmogelijkhe
den die juist voor peuters en kleu
ters van een allesoverheersend belang
zijn in verband met hun lichamelijke
en geestelijke gezondheid dienen
natuurlijk evenzeer te worden ver
schaft aan die kinderen die nog in
ouderwetse gammele huisjes, be
nauwde etages, bedompte krotten of
slechte er. dure huurkamers wonen!
De samenstellers van het rapport
verlangen, dat bij nieuwbouw voort
aan ineens wordt gezorgd voor het
aanleggen van speciale kleuterspeel-
gelegenheden: behoorlijk afgesloten
terreinen ook een omheinde dak
tuin kan wellicht dienst doen! en,
voor slecht weer ook een overdekte
ruimte. De kinderen moeten daar
wat de spelmogelijkheden betreft
volop variatie vinden. De bedoeling
is dan ook nog, dat er regelmatig toe
zicht wordt gehouden door een daar
voor geschikte kracht, zodat de
ouders hen met een gerust hart in
zulke speelgelegenheden kunnen ach
terlaten. Als voorbeeld van goede
speelvoorzieningen in moderne dicht
bebouwde steden noemt men Zweden,
vooral Stockholm
Uit het voorafgaande zou de lezer
nu kunnen afleiden, dat flatbouw en
zeker de hoge flatbouw medisch be
keken niet veel goedkeuring verdient.
Dat is dan het gevolg van de omstan
digheid. dat ditmaal uitsluitend aan
dacht werd geschonken aan de gezin
nen met kleuters. Voor oudere kinde
ren en volwassenen kan de hoge flat
bouw évenwei zeer aangenaam en
ook gezond zijn. Daarover zijn vol
doende aanwijzingen te vinden in een
rapport van de Nederlandse commis
sie „Hoogbouw-Ijaagbouw" dat
enkele jaren geleden is verschenen.
UIIIIHIIIIHHUIIHHIH■IIIIIIMUliIlllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIM
MENU van de week
Oktober, de wijnmaand, geeft ons
volop druiven, doch ook in september
is er reeds een overvloed. Het West-
land viert dan z'n druivenfeesten met
een druivenkoningin en versierde
praalwagens. In elke groente- en
fruitzaak kan men nu volop deze heer
lijke vruchten kopen, die verwerkt in
een heerlijk frisse fruitsalade volledig
tot hun recht komen. Vooral wanneer
U deze koud serveert met zure room
oftewel sour-cream.
ZONDAG: tomaat gevuld met eier-
slaatje; kip a la bonne femme;
druiven.
MAANDAG: kippesoep: spaghetti met
tomaten-champigonragoüt en ge
raspte kaas.
DINSDAG: mager rookspek; bruine
bonen, gebakken uien, aardappe
len; gebakken appelschijven met
yoghurt.
WOENSDAG: gevulde paprika met
gehakt en rijst; broodpap.
DONDERDAG: blinde vink, snijbo
nen, aardappelen; vla-flip.
VRIJDAG: gebakken kaasplak of ge
bakken lunchworst; sla, gebakken
aardappelen; hangop spéciale.
0 Beeldjes van gips kunt u repareren
met celluloselijm en bijwerken met
gips. Na deze behandeling verven
met olieverf na eerst het gips met
wat lijnolie bestreken te hebben, dan
houdt de verf beter.
0 Een vuilnisemmer kunt u desinfec
teren door er papier in te verbran
den.
0 Oplossing van 5 magnesium chlo
ride is een uitstekend middel om on
kruid uit grind weg te krijgen.
0 Dik ieder moet, alvorens u dit snijdt,
eerst geweekt worden in water.
MIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllllinilllllM
TUD VOOR
ZATERDAG: eieren met kippelever-
tjes, rijst; fruti.
HANGOP SPÉCIALE
Maak van een halve liter karnemelk
en een halve liter melk hangop, door
beide soorten samen te laten uitlek
ken door middel van een doek in een
vergiet. Schep de dikke massa er
steeds lepelsgewijze uit. Roer er naar
smaak basterdsuiker door en een paar
lepels rum. Serveer deze hangop in
coupes, gegarneerd met een paar drui
ven en een waaierbiscuit.
EIEREN MET KIPPELEVERTJES
Bak 100 gram gewassen en in vie
ren gesneden kippelevertjes met wat
geraspte ui, 50 gram gesneden en ge
wassen champignons, peper, kervel en
zout in boter ongeveer 5 min. goud
bruin. Voeg een halve dl droge sherry
toe en laat alles 5 minuten sudderen.
Verdeel het mengsel over 6 beboterde
soufflé-potjes. Zet de potjes in de
oven 175° C.J. Breek in ieder pot
je een ei, strooi er wat geraspte kaas
op en laat ze er ongeveer 20 minuten
in staan tot de eieren vast zijn ge
worden.
In de Franse hoofdstad is het ein
delijk rustig geworden. De modehui
zen hebben de gouden stoeltjes weer
opgeruimd en alle modejournalisten
zijn teruggekeerd met een overstel
pende hoeveelheid materiaal en
nieuwtjes.
Die nieuwtjes zijn eigenlijk al weer
een beetje oud. Zo langzamerhand
weten we dat de favoriete kleuren
deze herfst en winter violet-paars en
oranje zullen zijn. Maar cerise-rood,
groen, bruin, wit en zwart mag ook.
Voor de avond gaat men in glinste
rende zilveren of gouden jurken ge
kleed. Bij de mantels vinden we de
A-lijn en de I-lijn. De A-lijn begint
smal in de schouders en loopt gérend.
soms klokkend uit. De I-lijn bestaat
uit lange strakke of iets gérende jas
sen. Ook komen wijde capes voor,
eventueel als avondmantel.
Het echte kostuum een jasje
met een bijpassende rok wordt
meer en meer vervangen door een
japon met een bijpassend lang of
kort jasje.
Wat het materiaal betreft neemt
jersey bij de japonnen de grootste
plaats in. Daarnaast wordt voor cock
tailjaponnen wel wol gebruikt. Ook
de avondkleding, die met glinsteren
de pailletten versierd is, heeft wol
als ondergrond.
De Parijse couturiers hebben uit
voerig aandacht besteed aan som
mige details, zoals kragen, de schou
derlijn, ceintuurs, knopen en natuur
lijk schoenen, hoeden en kapsels die
de finishing touch aan een ontwerp
moeten geven.
TALLOZE VARIATIES
Bij de hoeden vindt men eenvou
dige ontwerpen, omdat men de vrouw
ook bij nlet-officiële gelegenheden 'n
hoed wil laten dragen. De modellen
variëren van eenvoudige toques tot
breedgerande zonnehoedmodellen.
Maar daartussen liggen talloze varia
ties en mogelijkheden, waaronder
vreemdsoortige ruimtevaartmodellen.
De kapsels zijn weer lang, d.w.z. los
hangend half lang haar voor overdag
en 's avonds zeer lang haar. Natuur
lijk wordt er druk gewerkt met losse
haarstukjes en chignons, 's Avonds
wordt het haar meestal van het voor
hoofd gehouden, om de ogen beter te
laten uitkomen. Er wordt een lichte
permanent gedragen, maar de tijd
van het tegenkammen is voorgoed
voorbij. Al het voorgaande is veelal
bedoeld voor de volwassen vrouw.
Voor de jongere generatie had
Parijs veel verrassingen in petto,
vooral van de kant van Louis Fer-
raud. Toch heeft Parijs zijn dictato
riale houding op modegebied moeten
laten varen. West-Duitsland, de Ver
enigde Staten. (Denemarken, maar
vooral Engeland laten steeds meer
blijken ook een eigen mening te heb
ben op modegebied. Dus of we voor
de komende herfst- en wintermode
al uitgepraat zijn...?