PROVINCIAAL NIEUWS
alles kan met ceta
DE TERUGKEER VAN ARAM
Afvalwaterleiding Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen
officieel door Commissaris der Koningin in
gebruik gesteld
Pagina 3
Kosten bedragen
16 miljoen
Samenwerking
„Zwart" water
Volksgezondheid
Hulde
Spanningen
Gelukwensen van
de commissaris
Ingebruikstelling
Oorkonde
Terneuzen
Aardenburg
Axel
G roede
Sluis
De Amerikaanse
operaties in
Thailand
Soepeler houding
van Oostduitse
grenswachten
Vrijdag 2 september 1966
DE vfRTlE ZEEUW
Met het gereedkomen van de
hoofdleiding van Sas van Gent
naar de uitmonding in de Wester-
schelde van de afvoer vah afval
water is een belangrijke bijdrage
geleverd aan de verbetering van
het leefklimaat in de kanaalzone
van Zeeuws-Vlaanderen.
Omwonenden van de sloot van
de westelijke rijkswaterleiding wa
ren de stank en vervuiling zo ge
wend. dat zij er geen erg meer in
hadden, maar toevallige passanten
en vreemdelingen werden steeds
onaangenaam getroffen door de
inferieure geur die er uit het brak
ke water opsteeg.
Ir. Bos van het advies- en inge
nieursbureau Witteveen en Bos te
Deventer gaf donderdagmorgen
aan de persvertegenwoordigers in
het gemaal „Westerschelde" een
kort overzicht van de voorgeschie
denis van het project en een toe
lichting op. het systeem van de af-
rvaiwatérflïding en de werking
daarvan.
De commissaris der koningin
werd door de heer ir G. S. Bos,
die een groot aandeel had in de
planning' van de afvalwaterlei
ding, door het pomstation rond
geleid.
Vervolgens werd per bus een
bezoek gebracht aan het gemaal II
(Sluiskil). Dit gemaal loost momen
teel nog op de oude open rijks
waterleiding, totdat de zinker on
der het verbrede kanaal, welke de
leiding van de westzijde van het
kanaal verbindt met de oostzijde,
is gelegd. Dit zal naar alle waar
schijnlijkheid aan het eind van dit
jaar kunnen plaats hebben.
Er zal in Nederland in de eerste
20 jaar nog een miljard gulden
„vertimmerd" moeten worden om
de bestaande watervervuiling te
bestrijden en verder nog een mil
jard om de noodzakelijke verbete
ringen aan te brengen, zo vertelde
ir. Bos. De kosten van het project
kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen be
dragen 16 miljoen gulden. Voor 9]/2
miljoen is nu gerealiseerd met de
hoofdleiding; voor de secundaire
leidingen werd voor vijf miljoen
gecontracteerd, zodat er nog voor
één miljoen moet worden aanbe
steed voor de additionele voorzie
ningen.
Reeds in 1948 hield men zich
bezig met het probleem van de
watervervuiling in de kanaalzone,
maar de kosten voor de toen in
uitzicht gestelde verbetering
verlenging van de rijkswaterleiding
die werden begroot op l'/> mil
joen gulden, werden door het pro
vinciaal bestuur veel te hoog ge
acht. Ir. Bos noemde het gelukkig,
dat dit plan toen niet was doorge
gaan, want dan zou er alleen een
doorlozing van Sas van Gent naar
de Westerschelde zijn geweest.
Zoals bekend gingen in 1960 vijf
samenwerkende gemeenten Axel,
Hoek, Sas van Gent, Terneuzen en
Westdorpe een gemeenschappelijke
regeling aan, om te komen tot aan
leg en onderhoud van een vrijver-
valleiding langs een tracé van Sas
van Gent naar de uitmonding in de
Westerschelde en secundaire lei
dingen voor de gemeenten Axel,
Hoek en Westdorpe. Deze laatste
zouden dan gedeeltelijk bestaan
uit vrijverhangleiding en gedeelte
lijk uit persleidingen.
In 1963 werd met de aanleg be
gonnen. De totale lengte van de
leiding bedraagt 30 kilometer; de
hoofdleiding is 14 y2 kilometer
lang en er zal naar schatting de
eerste jaren 10 miljoen kubieke
meter afvalwater per jaar door
worden geloosd.
Er zijn drie vijzelgemalen, één
te Sas van Gent, één te Sluiskil en
één in Terneuzen-zuid. Het hoofd
gemaal is een pompgemaal en ligt
in Terneuzen nabij het zwembad.
Met drie spuiten wordt hierdoor
in verschillende richtingen via een
dubbele persleiding het water op
22 meter diepte van de Wester
schelde gepompt. Tegen de tijd dat
het de oppervlakte weer heeft be
reikt, is het zó gemengd dat men
het niet meer terugvindt.
De doorsnede van de leiding be
gint met 1,27 meter doch wordt
steeds groter en bedraagt bij ge
maal 3 reeds 1,52 meter.
De hoofdleiding begint ten noor
den van Sas van Gent, waar behal
ve het water dat momenteel in het
rioleringsstelsel van Sas van Gent
wordt opgenomen, zoals huishou
delijk afvalwater, regenwater, in
dustrie-afvalwater, ook het z.g.
„zwarte water" uit België wordt
aangevoerd. Hiervoor wordt van
rijkswaterstaat een bijdrage out-
Door het overschakelen van
een handel, brengt de commis
saris van de koningin de ma
chines van de pompinstallatie
in werking.
vangen. Tezamen met deze en de
toegezegde rijksbijdragen kan een
sluitende exploitatie worden ver
kregen door een bijdrage van de
industrie van 4 ct per kubieke
meter afvalwater, een bijdrage per
inwoner van f 1,85 in de kapitaals-
kosten alsmede een bijdrage van
f 2 per inwoner, zijnde 50 kubieke
meter afvalwater a 4 ct.
Bovendien betalen de vijf samen
werkende gemeenten een bedrag
per inwoner wegens uitkering uit
het gemeentefonds.
Donderdagmiddag heeft de
commissaris der koningin, mr.
J. van Aartsen, met het over
halen van een handle het ge
maal „Westerschelde" van de af
valwaterleiding officieel in ge
bruik gesteld. Het duurde even
voor de machtige motoren be
gonnen te zoemen en het eerste
afvalwater in de Westerschelde
werd geperst. Toen was een be
gin gemaakt met de bestrijding
van de vervuiling van de open
westelijke rijkswaterleiding.
Een spectaculaire gebeurtenis
was deze ingebruikstelling niet;
wel een die van grote betekenis
is voor de volksgezondheid en
het leefklimaat van deze streek.
Het was geen met rozen ge
plaveid pad, waarover de initia
tiefnemers tot de realisatie van
het project kwamen.
De voorzitter, burgemeester
G. H. E. M. van Waes van West
dorpe, releveerde in zijn begroe
tingswoord, hoe reeds in 1949,
nauwelijks na het herstel van de
oorlogsschade, het provinciaal
bestuur na overleg met de vijf
gemeentebesturen van Axel,
Hoek, Sas van Gent, Terneuzen
en Westdorpe besloot opdracht
te geven aan het ingenieursbu
reau Witteveen en Bos te Deven
ter, een begroting te maken voor
een afvalwaterleiding tussen
Sas van Gent en de Westerschel
de. In 1952 werd dit plan stop
gezet wegens de onzekerheid
over de positie van de water
wegen in verband met de plan
nen voor de kanaalwerken. Ech
ter groeide hieruit een commis
sie van samenwerkende gemeen
ten in de kanaalzone, welke zich
tot taak stelde de structuurpro
blemen in dit gebied te onder
zoeken. De heer Van Waes had
grote waardering voor het werk
dat de leider van deze commis
sie, ir. Dikötter, had verricht. In
1958 was het plan voor de af
valwaterleiding al bestekklaar en
'p 9 november 1960 installeerde
de toenmalige commissaris der
koningin, wijlen jhr. De Casem-
broot, de raad van bestuur.
De heer Van Waes bracht hul
de aan allen die in die jaren hun
wil tot samenwerking toonden en
zich hebben ingezet. Dat waren
de gemeenteraadsleden die op
basis van gelijke kosten per in
woner en gelijke vertegenwoor
diging dit werk aan een samen
werkingsorgaan opdroegen, het
provinciaal bestuur dat met de
wijze van voordracht van de ur
gentie van het project bij de
ministeries van economische en
binnenlandse zaken afgezien
van de financiële medewerking
een geweldige morele steun
betekende, verder de rijkswater
staat, het R.I.Z.A. en het inge
nieursbureau.
De heer Van Waes bracht in
herinnering de spanningen die
door diverse factoren werden
opgeroeDen: de gelijke vertegen
woordiging van de gemeenten
van verschillende grootte, de ge
lijke bijdrage en de prijs van
het water, ongeacht de afstand
waarop dit moet worden ver
pompt.
De aanwijzing van Terneuzen
als kerngemeente werd door an
dere gemeenten niet zo goed ont
vangen en de samenwerkingswil
werd er niet door bevorderd.
Aanvankelijk stond de indus
trie ook niet erg positief tegen
over de uitvoering van het plan.
De enorme kostenstijging van
het project echter niet groter
dan bij andere projecten gaf
aanleiding tot alarmerende publi-
katies en uitlatingen.
De aanvullende bijdrage van
het departement van economi
sche zaken en de gunning van
de secundaire leidingen ver
grootten de financiële gevolgen
voor de gemeenten niet.
Samenvattend, aldus de voor
zitter, kan men constateren dat
deze dag getuigt van een goed
resultaat.
Mr. J. van Aartsen hield een
korte speech waarin hij o.a. zei-
de dat bij een dergelijk werk
altijd moeilijkheden zijn op te
lossen. De commissaris zeide er
van overtuigd te zijn dat in
Zeeuws-Vlaanderen dringend
behoefte bestaat aan voorzienin-
De aorta van de afvalwaterlei
ding, waardoorheen machtige
machines het afvalwater naar
de Schelde voeren.
gen op het gebied van de water
vervuiling. Het vraagstuk van
de waterverontreiniging heeft,
naast dat van de luchtverontrei
niging de laatste jaren sterk de
aandacht. Met het lozen van vuil
water moet men erg voorzichtig
zijn, aldus de commissaris die
verder stelde dat men in de toe
komst veel meer tot zuivering en
reiniging van afvalwater zal
moeten overgaan dan in het ver
leden is gebeurd. Hij noemde in
dit verband de wet op de water
verontreiniging. Belangrijk was
dat de A. W. L. kon worden ge
subsidieerd in het kader van het
industriebeleid. Dit werk had
niet tot stand kunnen komen
zonder steun van het rijk. De
commissaris besloot met het aan
bieden van zijn gelukwensen en
de wens, dat de afvalwaterlei
ding de leefbaarheid van de
streek zal mogen bevorderen.
Het gezelschap, waaronder
vertegenwoordigers van de mi
nisteries van economische en bin
nenlandse zaken, ir. Zuurdeeg
van rijkswaterstaat, de heer Zijl
stra van het R.I.Z.A.ir. Bos en
ir. Witteveen, de gemeenteraden
van de samenwerkende gemeen
ten, de dijkgraven van de water
schappen en het personeel van
de afvalwaterleiding had zich
van het oostelijk bolwerk bij de
watertoren per bus naar het ge
bouw van de waterleiding be
geven.
Na de rede van de commis
saris reed men voor de inge
bruikstelling naar het gemaal,
waarna tot slot in de watertoren
de genodigden een verfrissing
werd aangeboden.
„Wat zou het leuk zijn,
wanneer we nu eens er
gens een boodschap von
den, die het voorgeslacht
voor ons had nagelaten".
Dit zei ir. Bos te hebben
gedacht tijdens de uitvoe
ring van het werk van de
afvalwaterleiding. Maar
dergelijke boodschappen
worden niet vaak gevon
den. Toch kan dit na
jaren wel het geval zijn,
wanneer men ertoe zou
overgaan het vijzelgemaal
Sluiskil te slopen. In op
dracht van het bestuur
van de afvalwaterleiding
werd daarom op een per
kamenten oorkonde de tijd
waarin wij leven, in vogel
vlucht gecalligrafeerd. In
een loden koker zal deze
worden ingebetonneerd in
het gemaal Sluiskil als een
groet aan hen die na ons
komen.
Collecte Sociaal Fonds
C.N.V.
„Draagt Elkanders Lasten"
De in de loop van de vorige
week gehouden collecte voor bo
vengenoemd fonds heeft een be
drag opgebracht van ƒ1085.—.
Polls Big Band
in Porgv and Bess
De grote verrassing van het in
ternationale jazzfestival in Bilzen
(Belg. Limburg), Poll's Big Band,
treedt zaterdag 3 september od in
Porgv and Bess te Terneuzen.
Poli's Big Band bestaat nog geen
jaar. Het eerste optreden vond
plaats tijdens het Hammerfeld jazz
festival te Roermond.
Jack van Poll jr is de vader van
dit orkest. Hoewel Jack van Poll
een andere formatie heeft, waarin
regelmatig internationale solisten
optreden, werd Jack gedreven door
zijn grote liefde, bezetenheid en
enthousiasme voor de muziek om
een Big Band te vormen. Hiervoor
trok hij jonge talenten aan. Jonge
kerels in de leeftijd van 19 tot 20
jaar, die voor hun genoegen en met
hetzelfde enthousiasme als hun
leider muziek maken.
Hun eerste plaats kwam reeds
uit, met de „Watermolenman" en
„Twisted".
Jac speelt deze keer zelf geen
piano, orgel of één van zijn vele
andere instrumenten. Deze keer is
het trompet of bügel.
Bedankt voor beroep
Ds P. C. Schoonenboom te Am-
stel heeft bedankt voor het be
roep, dat op hem was uitgebracht
te Aardenburg en St Kruis
(toez.)
Vergadering gemeenteraad
De agenda van de op dinsdag 6
september om 19 uur te houden
vergadering van de Axelse ge
meenteraad vermeldt de volgende
punten van behandeling:
Beëdiging van de leden van de
raad;
benoeming van 2 wethouders;
voorstel tot het benoemen van
leden van verschillende commis
sies en vertegenwoordigers van de
gemeente;
voorstel tot verkoop van een per
ceel bouwgrond, gelegen aan de
Elzasstraat, aan de heer J. van
Espen;
tot verkoop van een perceel
bouwgrond, aan de Elzasstraat aan
de heer Jac. van Espen;
verkoop van een perceel bouw
grond aan de De Savornin Lohman-
iaan aan de heer S. Jansen;
verkoop van een perceel bouw
grond aan de Van Middelhoven-
straat aan de heer B. Boneschans-
ker te Terneuzen;
verkoop van een perceel bouw
grond aan de Bizetstraat aan de
heer R. A. van Wiemeersch;
verkoop van grond, gelegen aan
de Kaaiwal aan de heer R. Blan-
kert;
aankoop van het woonhuis Ju-
lianastraat 56 en gedeelte openbare
weg van de heer J. H. van 't Hoff
e.c. te Terneuzen;
huurafstand betreffende een ge
deelte kroondomeingrond, gelegen
aan de Kinderdijk te Axel, ten be
hoeve van de heer P. de Koning;
aankoop van het woonhuis Ka
naalkade 12 van de heer E. van
Gassen;
aankoop van de woning en be-
drijfsopstallen Koestraat 36 van de
heer J. Scheele;
aankoop van de woning Wal-
straat 40 van de heer O. S. Moort-
hamer;
aankoop van de woning Nieu-
wendijk 3 van de heer M. den Doel-
der;
voorstel tot het herbenoemen van
de leden van de huisvestingscom
missie.
(ADVERTENTIE)
34. Het duurde even voordat
Aram de man ontdekt had. Geruis
loos klom hij over de verschansing
en gaf de anderen, die zich vastge
klemd hadden aan een stuk touw,
dat overboord hing, een teken, hem
te volgen. Op zijn tenen ging Aram
op de man toe. Deze ging plotse
ling rechtop zitten, alsof hij een
vaag gevoel had, dat er iets niet in
orde was. Hij tuurde om zich heen
ineens Kreeg tui de druipnatte1
gestalte van Aram in het oog. Zijn
mond zakte open van verbazing en
zijn ogen puilden bijna uit zijn
hoofd van schrik.
Toen zag hij ook de andere drie
boven de verschansing opduiken.
Hij wilde schreeuwen, doch met
één sprong was Aram bij hem en
vóór de man een geluid kon geven,
voelde hij hoe een krachtige arm
zich als een stalen klem om ziin
keel sloot.
„Hoeveel zijn er aan boord?"
fluisterde Aram hem in het oor.
De man probeerde te spreken, doch
hij kon slechts een paar onver
staanbare klanken voortbrengen.
Eindelijk stak hij in wanhoop vijf
vingers omhoog.
Terwijl Aram hem stevig beet-
hield, wendde hij zich tot de an
deren, die inmiddels aan boord ge
klauterd waren.
„Er moeten nog vijf man tas
boord zijn. Waarschijnlijk slapen
ze! Ga hen zoeken; ik zal deze wel
voor mijn rekening nemen!"
Het drietal wilde de kajuit bin
nengaan, doch Jaspo wenkte hen
grinnikend, even te wachten.
„Laten we ons niet vermoeien'',
merkte hij op. „Ik weet een veel
betere manier om hen te pakken
te krijgen.
Gereformeerde gemeente
Ds. A. W. Verhoef te Barne-
veld heeft bedankt voor het be
roep, dat hij had ontvangen van
de gereformeerde gemeenten te
Axel en Terneuzen.
Beiaardconcert
Op zaterdag 3 september zal
mevr. M. J. MoerdijkVander-
swalm van 15 tot 16 uur weer een
beiaardconcert verzorgen. Het vol
gende programma zal worden uit
gevoerd:
1. Tune „Dan zal de beiaard
spelen"
2. Andante Cantabile Jef Denyn
3. Variaties Staf Nees
4. Rondino W. Franken
5. Suite
6 Volksliederen
7. Campanello Geo Clement
8. Le Tambourin
bew. door Staf Nees
9. Gavotte L. Henry
10. Tune
Vergadering gemeenteraad
De gemeenteraad van Groede
kwam donderdagavond voor het
laatst in zijn oude samenstelling
bijeen. Van het college van G.S.
was bericht binnengekomen, dat
kan worden overgegaan tot het
aanbesteden van 20 ratiowoningen
voor een totaal bedrag van
367.400.
De heer H. W. Risseeuw had een
verzoek gericht om een wachtver-
bod in te stellen voor een gedeelte
van de Molenstraat. Dit verzoek
kon niet worden ingewilligd omdat
het een uitrit betreft. Wel wordt
de mogelijkheid overwogen de let
ters NP aan te brengen om de auto
mobilisten op de plaatselijke situa
tie te attenderen.
De gemeenterekening 1964 werd
vastgesteld met een voordelig sal
do van 10.425,14.
Aan het slot van de zitting werd
afscheid genomen van het raadslid
P. Blomme, die de volgende zit
tingsperiode niet terugkeert.
De gemeenteraad van Groede
benoemde de heer C. Cysouw tot
ereburger op grond van het feit dat
hij op 3 september 20 jaar wethou
der is.
Wethouder Gevaert
trekt zich terug
Wethouder J. H. Gevaert heeft
met ingang ,van de nieuwe zittings
periode ontslag genomen als lid
van de gemeenteraad. Hij zal der
halve bij de wethoudersverkiezing
a.s. dinsdagavond niet meer aan
wezig zijn.
Gedurende acht jaar heeft hij zit
ting gehad in de raad voor de ka
tholieke lijst en gedurende die tijd
was hij ook wethouder.
Laatste carillonconcert
Prof. E. Delmotte, stadsbeiaar-
dier te Ronse (B.), heeft het laatste
carillonconcert 1966 van het Bel
fort te Sluis ten gehore gebracht.
Zoals gewoonlijk was er weer een
middag- en avondconcert. Ook aan
de toeristische verlichting komt
deze week een eind. De schijnwer
pers op de molen en het belfort
werpen deze week voor het laatst
hun stralen op deze objecten.
Senator William Fulbrighet, die
voorzitter is van de commissie
voor buitenlandse betrekkingen
van de Amerikaanse senaat, heeft
er woensdag over geklaagd, dat
de regering in Washington het
publiek in het onwetende laat
over het gevaar van een eventuele
oorlog in Thailand. Hij had com-
missieverhoren willen laten hou
den over de toenemende militaire
aktiviteiten in Thailand, maar het
ministerie van defensie wilde van
een openbare behandeling van
deze zaak niets weten.
Senator Fulbright was van
meningdat de senaat en het pu
bliek het recht hebben te weten
wat de eventuele gevolgen van
de Amerikaanse militaire opera
ties in Thailand zijn, vóór er een
oorlog uitbreekt en het land voor
een voldongen feit wordt ge
plaatst.
Een dronken Westberlijnse
jongeman had gisteren meer ge
luk dan een „collega", die twee
dagen geleden door Oostduitse
grenswachten is doodgeschoten.
De jongeman bleef steken in
een prikkeldraadversprerring aan
de grens, toen hij erover wilde
klimmen. Twee Oostduitse grens
wachten richtten hun machine
pistolen op hem, maar schoten
niet. In plaats daarvan riepen zij
naar Westduitse douanebeamb
ten: „Als u die man niet weg
haalt, moeten wij schieten."
De douanebeambten betraden
daarop Oostduits grondgebied en
bevrijdden de jongeman.
De 46 jarige Heinz Schmidt, die
eveneens onder invloed van al
cohol verkeerde, wsrd maandag
doodgeschoten toen hij. zwem
mend in een kanaal, od Óostduits
gebied kwam.
