Dodenherdenking 1965 werd in Terneuzen ingeleid met bijzondere
raadsvergadering
Bevrijdingsfeest te Terneuzen
een groot succes voor
organisatoren
DE VRIJE ZEEUW
Pagina 3
Bevrijdingsfeesten.
J5ÖNDERDAG 6 MEI 1965
Dinsdagavond om kwart voor zeven kwam de gemeenteraad van Terneuzen
in buitengewone vergadering bijeen. Burgemeester Rijpstra sprak ter ge
legenheid van de dodenherdenking en de bevrijding van ons vaderland een
uitvoerige rede uit, waaraan wij het volgende ontlenen.
In het herdenkingsjaar 1965 in een bijeen
komst van de raad stil te staan bij de ver
schrikkingen van de bezettingstijd en de
daarop volgende bevrijding leek B. en W.
verantwoord en gewenst.
De stilte, voorafgaande aan de tocht naar
het monument voor de gevallenen, leent zich
daartoe beter dan de ochtend van de bevrij
dingsdag. waarop wij suggereren, dat het
leed verdwenen en slechts vreugde is over
gebleven.
„Soms heb ik angst om niet geloofd te
worden, omdat latere geslachten eenvoudig
niet wensen aan te nemen, wat hierin werd
beschreven en toch, ik bezweer, er staat geen
onware gebeurtenis vermeld."
Deze woorden schreef een onderwijzer te
Delft in zijn persoonlijk oorlogsdagboek, dat
gedeeltelijk is opgenomen in een verzame
ling dagboek-copieën. waaruit ik een enkel
fragment citeer.
Op 10 mei 1940 schrijft een landarbeider
uit de omgeving van Weert in Limburg:
„4.30 uur, de zon schiet haar eerste stralen
uit het oosten en zet alles in een paars-
gouden licht. Het is een pracht om te zien
en boven vliegen als zilveren vogels de vlie
gers. Alles is op straat, praat en roept. De
luchtafweer begint te schieten. Kogels van
geweren en mitrailleurs tikken bij mij in de
akker neer. Bruggen vliegen in de lucht. De
aarde schudt en beeft en dit alles bij zo'n
mooie lentemorgen."
Zo begon de schending van Neerlands
grondgebied.
Op 15 augustus 1942 schrijft een leraar uit
het gijzelaarskamp te Haren in Noord-
Brabant: „Een stroom van mannen ging
naar het voetbalveld, gehoorgevend aan de
oproep tot appèl. Direkt daarna verschijnen
twee Duitse officieren, die mededelen dat in
de vroege ochtend van 15 augustus vijf man
nen zijn doodgeschoten. Er waart een rilling
door de gelederen, een nauwelijks hoorbaar
steunen, vol afgrijzen. Dan roept de comman
dant: »Sie können abtreten." Maar dan
klinkt een Nederlandse stem „staan blijven".
„Stilte om onze mannen te herdenken." De
gelederen sluiten zich. weer. Stil, heel stil
staan we, circa 600 mannen, ouderen en jon
geren, in de stralende zon en denken aan
hen, voor wie op deze dag Se zon niet meel
is opgegaan. De woorden van Goudriaan „Ik
dank U" breken de stilte en dan gaan we. In
ons verblijf teruggekomen leestt prof. Kra
mer o.m. het slot uit Romeinen 8: „Wie zal
ons scheiden van de liefde van Christus",
't Is doodstil geworden in het kamp op deze
dag, die we nooit vergeten."
Dit was het recht, dat de Duitsers brach
ten.
Op 10 september 1942 schrijft een ge
meente-ambtenaar uit Veenendaal: „Zo juist
is mijn vrouw thuis gekomen en vertelt over
de Jodenvervolging in Amsterdam. Een
jongeman, vrouw en kindje hebben onze
aandacht. De stakkers zitten in doodsangst
en kunnen ieder ogenblik worden wegge
haald. Wat is onze Christenplicht? Beiden
slapen onrustig. Maar als de morgen daar
is en we zijn ontwaakt, staat ons besluit
vast. Wij moeten de mensen helpen. En God
zal over ons waken. Daarvan zijn we beiden
overtuigd."
Op 6 mei 1945 vertelt een Amsterdammer
in zijn dagboek: „Plotseling horen we iemand
schreeuwen; Wij zijn vrij. Ofschoon het ver
boden is op straat te komen, stormt iedereen
naar buiten. Het oranje komt te voorschijn.
Een ondergedoken Jood heeft in de afgelopen
jaren niet stilgezeten en komt met een vol
ledige collectie oranje-speldjes voor de dag.
Wij dansen rond en door honderden kelen
worden aloude vaderlandse liederen gezon
gen. Om één uur gaan we naar bed, doch
de eerste uren kan ik niet slapen. De ontroe
ring is me te groot."
Zo beleefde Nederland de bevrijding van
de Duitse bezetter.
Deze fragmentarische indrukken zullen
ook bij U herinneringen oproepen aan de
bange tijd van de bezetting.
Reeds in de eerste oorlogsdagen werd onze
gemeente met geweld en leed gekonfron-
teerd, toen bij een bombardement in Sluiskil
de eerste slachtoffers vielen. Bij een lucht
aanval op Vlissingen lieten vier inwoners
van Terneuzen het leven.
De ligging van onze stad werd ook in de
oorlogsdagen geaccentueerd, toen op 10 mei
de eerste Franse troepen in Terneuzen ar
riveerden. Belgische troepen volgden. Deze
lieten op 22 mei de bruggen in de lucht vlie
gen en kondigden maatregelen af tot ont
ruiming van de stad. Deze ontruiming ging
gepaard met plundering, helaas een gewoon
oorlogsverschijnsel
Het beeld van alle Nederlandse gemeenten
kon ook tijdens de bezetting in Terneuzen
worden aangetroffen. Verschillende Duitse
militaire instanties, waaronder een Ortskom-
mandantur alsmede een afdeling van de
Sicherheitsdienst werden hier gestationeerd.
Helaas werd ook onze gemeente ontsierd
door de traditionele labiele typen, die als
N. S. B.'ers een nieuwe toekomst voor zich
zelf en naar men stelde voor het vaderland
zagen opdagen. Na verloop van een paar
jaren werden velen ontnuchterd, waarbij het
opvalt, dat sommigen overigens tever
geefs trachtten tijdig de bakens te ver
zetten.
De gemeenteraad, als hoogste gezags
orgaan der gemeente bij besluit van de be
zetter met ingang van 1 september 1941 af
geschaft, vergaderde tot dien zeven maal.
Een eenvoudige houten plank, waarin vier
regels van ons volkslied zijn gebeiteld, her
innert aan de laatste vergadering op 22
augustus 1941. Aan de voorzitter van de raad,
mr. P. H. W. F. Teilegen, werd bij besluit
van de rijkscommissaris voor bezet Neder
land per 1 september 1941 ontslag verleend
als burgemeester. Na een periode van waar
neming door wethouder C. A. Verlinde werd
G. H. Klompe per 30 maart 1943 tot burge
meester benoemd. Een speciaal bulletin van
„De Zeeuwsche Stroom" vermeldt, dat deze
N. S. B.'er het stamboeknummer 7484 droeg,
een opleiding als stuurman voor de grote
vaart had gevolgd en sedert 1933 lid was van
de N. S. B. Zijn vrouw, die dezelfde richting
was toegedaan, was draagster van het in
signe „Strijd en Offer". Voorwaar een echt
paar, dat in die tijd alle geschiktheid scheen
te bezitten om een goed burgemeesters
echtpaar te zijn.
Het dossier van deze gemeentelijke autori
teit vermeldt, dat hij op 4 juni 1943 aan de
Sicherheits-Polizei het verzoek richtte een
revolver te mogen dragen. Van verdere ak-
tiviteiten is niets gebleken.
Bij besluit van 25 september 1944 werd
Klomp door de minister van binnenlandse
zaken ontslagen.
Na een periode van waarneming door oud
wethouder C. A. Vertinde aanvaardde mr. P.
H. W. F. Teilegen op 22 juni 1945 opnieuw
zijn ambt.
Een dag om nooit te vergeten noemt dr.
Wesseling in zijn boek „De geschiedenis van
Terneuzen" de 20ste september 1944, toen een
bataljon infanterie, onderdeel van een Poolse
pantserdivisie Terneuzen bevrijdde. Waar de
omgeving nog niet van vijanden was gezui
verd, bleef echter korte tijd het oorlogs
gevaar bestaan.
De balans van de bezettingstijd opmakend,
zien wij, dat ook Terneuzen zijn tol betaalde
in de strijd om de onafhankelijkheid. Ver
schillende mensen verloren het leven in ge
vangenschap en concentratiekamp. Anderen
sneuvelden bij verzetsdaden, terwijl op „dolle
dinsdag" enkele ingezetenen werden ver
moord. De Joodse stadgenoten keerden niet
terug.
Donderdag 9 augustus 1945 kwam de eer
ste gemeenteraad weer bijeen, de zg. nood-
raad. Dit tijdelijke koPege vergaderde op 16
augustus 1946 voor het laatst en werd ver
vangen door een door de bevolking gekozen
gemeenteraad.
Een der eerste problemen, waarmee de
nieuwe gemeenteraad werd gekonfronteerd,
was het herstel der materiële schade. Diverse
verkeersverbindingen waren vernield, terwijl
een 30-tal woningen en boerderijen was ver
woest. 250 woningen werden zwaar en 1350
licht beschadigd.
Het gemeentebestuur zag zich geplaatst
voor de taak een ernstige woningnood op te
heffen. Krachtdadig werd dit vraagstuk aan
gepakt. Toch moet helaas worden gekonsta-
teerd, dat dit nationale probleem ook in Ter
neuzen niet kon worden opgelost. Velen staan
nog ingeschreven voor het verkrijgen van
passende woonruimte en een systeem van
distributie moet 20 jaar na de bevrijding nog
worden gehanteerd.
Aan beide zijden van de Axelsestraat als
mede te Sluiskil verrezen nieuwe woonwijken,
waar ruim 1200 woningwetwoningen en 1300
partikuliere woningen woongelegenheid bie
den aan de groeiende bevolking, die van
11.000 inwoners in 1945 opliep tot ruim 18.000
inwoners in 1965.
De haven gaf in de na-oorlogse periode
een verheugende bloei te zien. Aktiviteiten,
ontplooid door het lokale bedrijfsleven, leid
den ertoe dat de haven thans wordt gekwa
lificeerd als de derde van Nederland.
Terreinen voor industriële vestiging wer
den geprojekteerd, aangekocht en voor een
belangrijk gedeelte in exploitatie genomen.
De aanwijzing van de gemeente tot primaire
ontwikkelingskern gaf hiertoe aanleiding,
waardoor nieuwe industrieën zich in onze
gemeente vestigden. Hierbij te gewagen van
de belangrijke vestiging van de N. V. Philips'
Gloeilampenfabrieken en van de Dow Chemi
cal Internationaal N. V. lijkt overbodig.
In de sociaal-culturele sector kon veel
worden gerealiseerd, waarvan genoemd zij
de aanleg van het Zuidersportpark, de bouw
van het zwembad, de opzet van de muziek
school. alsmede subsidieregelingen voor
aktiviteiten in de sociaal-culturele en sociaal-
economische sector.
Het stemt tot dankbaarheid dat wij in de
raad in goede harmonie samenwerken. Ook
tussen de raadsleden onderling bestaan goe
de betrekkingen, begrensd door persoonlijke
waardeling van elkanders politieke en zake
lijke inzichten.
In het niet volledige historische overzicht
van de afgelopen 20 jaar niet te spreken
over de watersnood van 1 februari 1953 zou
betekenen voorbij te gaan aan één der ern
stigste gebeurtenissen in onze provincie van
de laatste eeuw. Ook Terneuzen werd door
deze watersnood getroffen. Een gedeelte van
de stad stond onder water, terwijl verschil
lende polders overstroomd werden, daar de
zeedijken geen voldoende weerstand aan de
watermassa's konden bieden.
Van alle kanten werd hulp verleend, waar
bij in het bijzonder gewaagd mag worden
van de aktiviteiten van de bevolking van
omliggende gemeenten, van militairen en de
vrijwilligers van het Roode Kruis.
In het woord tot de lezer van zijn boek
„Ondergang, de vervolging en verdelging van
het Nederlandse Jodendom 19401945"
merkt prof. Presser op: „Het is onvermijde
lijk van ongeneeslijke wonden te spreken.
Dit alles zal pas voorbij zijn, wanneer de ge
neratie, die het heeft ondergaan, voorbij is
niet eerder." Ik geloof, dat dit terecht
wordt gezegd. De schanddaden van de Duit
se bezetter kunnen door de generatie van nu
niet worden vergeten en zullen ons waar
schuwen, dat cfiktatuur en agressie in strijd
zijn met de demokratie, ook al bezit deze
fouten en zwakheden.
Toen begin 1939 nog Joodse kinderen per
trein Duitsland mochten verlaten, vroeg een
klein meisje bij het passeren van de Neder
landse grens; „Wo ist die Grenze? Ich sehe
sie nicht." Kort daarna waren er voor de
Duitse overweldiger geen grenzen meer.
Geen landsgrenzen, maar ook geen gren
zen van fatsoen, van rechtvaardigheid, van
oprechtheid en van naastenliefde.
Onze generatie zal moeten leren vertrouwd
te geraken met een Europa, waarin lands
grenzen minder spreken en waar economi
sche unies ons meer leren denken in Euro
pees dan in nationaal verband. Toch respec
teer ik hen, die de grens met Duitsland moei
lijk kunnen wegdenken en die blijvende aar
zeling gevoelen dit land te bezoeken en ge
reserveerd staan in de persoonlijke kontak
ten met de bewoners van dat land, die zij
slechts moeilijk op onze wegen en in onze
recreatiegebieden kunnen accepteren. Laten
zij deze instelling, die voor sommigen van
kortzichtigheid getuigt, maar behouden, als
korrektief voor de jongeren, die deze aarze
ling niet willen en niet kunnen gevoelen.
De bevrijding van ons vaderland zal ver
bonden blijven met twee figuren, beslissend
in de historie van ons land: koningin Wilhel-
mina en sir Winston Churchill. Zij leidden de
strijd tegen de overweldiger en smaakten de
vreugde van de overwinning. Ons volk zal
hen nooit mogen vergeten.
Een bekend Deens theoloog en toneelschrij
ver, die op beestachtige wijze door de Duit
sers werd vermoord, schreef enige jaren
vóór de oorlog; „Net toen alles goed ging,
verscheen de dood op het toneel en glim
lachte: ja, ik ben er nog. Verschrikkingen
waren in zijn gevolg en daar zaten mensen
midden in de angst en midden in de een
zaamheid van hun verlies en ze begonnen te
bedenken, dat alles toch niet zo stevig was
als gedacht werd. Zo ziet men, dait allerlei
mensen bang om' tot een beslissende keuze
te komen, zich overgeven in bijgeloof en
velerlei spekulaties. Anderen wandelen ver
der, blijven aktief en worden verteerd door
het leven van elke dag, maar dan ook niet
verder. Maar als men goed ziet. dan valt het
op, dat ook deze druk bezig zijnde mensen
een lichaam hebben, waar de ribben uitste
ken en een blos van ziekte is op hun gelaat.
Men is net als vroeger onbeschut en over
geleverd aan een zonloze dood. Deze weten
schap, dit zien van ellende zou onze harten
moeten breken, als wij niet durfden belijden
te geloven aan de opstanding uit de doden
en het eeuwig leven."
Brachten de twintig jaren van bevrijding
winst of verlies? Het is een vraag, die ons
zal bezighouden, vooral wanneer de welvaart
stijgt. Natuurlijk zal een ieder deze vraag op
eigen wijze beantwoorden. Gelukkig de
mens die dan de blik van zichzelf wil af-
biden en rondom ziende bereid is zichzelf
iets te ontzeggen uit dankbaarheid voor het
vele. dat na dood en ontbering geschonken
werd. Tot hei* van de medemens, die gevon
den kan worden tot in de uithoeken van de
wereld.
band, door de „eigen" Terneu-
zense harmonie eveneens met
drumband, en het prachtig ge-
uniformeerde tamboer- en pij
perkorps „Irene".
Terneuzen heeft zich hier van
zijn beste kant laten zien. De
politie had handen vol werk met
het regelen van het verkeer,
maar alles liep van een leien
dakje. Er was ook veel belang
stelling bij de prijsuitreiking die
werd verricht door burgemees
ter Rijpstra en wethouder De
Vos.
De uitslag luidde als volgt:
Groepen: 1. De gymnastiek
vereniging „E.M.M."; 2. C.J.V.
Joas 2; 3. Kabouters (leidster
mej. v. Strien).
Eervolle vermelding: Schip-
persinternaat No 1 en Schippers-
mternaat No 4.
Wagens: 1. „Bundeltouw"; 2.
„Veilig Verkeer".
Eervolle vermeldingChriste
lijke jongerenvereniging; StHu-
bertushorde; St Gertrudiskabou-
ters en Gereformeerde jeugd-
centrale.
Kinderen: 1. „De rattenvan
gers van Hameln" (Schippers-
sehool); 2. Sonja Muller.
Verder werden er 25 eervolle
vermeldingen uitgereikt.
Tienershow
Het feestcomité dat zich prach
tig aan het opgestelde tijdsche
ma hield, kon om half 5 begin
nen met de tienershow die tot
ongeveer 6 uur duurde en waar
voor (vooral van de zijde van de
jeugd) heel wat belangstelling
bestond.
De jury kende de volgende
prijzen toe, die door drs. H. M.
Heijkoop werden uitgereikt:
1. The Crescents (Terneuzen),
124 pnt; 2. The Concords (Axel),
112 pnt; 3. The Accordies (Ter
neuzen, 106 pnt; 4. The Red
Boys (Terneuzen), 105 pnt en 5.
Joy and the Fools (Goes), 100
punten
Lampionoptocht
Na de avondpauze hadden de
muziekkorpsen tot taak de ver
schillende groepen voor de lam
pionoptocht af te halen. Deze be
gon om 7 uur. Aansluitend werd
op de Markt van half 9 tot kwart
over 9 een taptoe verzorgd waar
aan alle muziekkorpsen hun me
dewerking verleenden. Ook hier
voor was weer veel belangstel
ling.
Vuurwerk
Het slot van deze 5 mei-vie
ring bestond uit een grandioos
vuurwerk waarvoor ondanks het
buïge weer een ongekend grote
belangstelling bestond.
Daarna konden de dansliefheb-
JONGETJE GESTIKT
Toen de familie Scholten uit
Didam dinsdagavond iaat van de
kermis thuis kwam. heeft hun
achtjarig zoontje Teo op een ge
geven moment een gummidop
van een pas gekregen speelgoed
geweer opgegeten. De jongen
werd plotseling onwel en kon
geen adem meer krijgen. Enkele
uren mond-op-mond-beademing
mochten niet meer baten.
De trommelaere van Kosendaele in actie
Dinsdagavond had de stille
tocht naar het monument aan de
Westsluis plaats gevonden onder
een donkere jagende wolkenhe
mel, die voor de bevrijdingsdag
weinig goeds beloofde. De feest
dag begon dan ook met een drui
lerige regen en dat deed veel af
breuk van de charme van de
aubade waaraan door de leerlin
gen van 5e en 6e klasse der la
gere scholen werd deelgenomen.
B. en W. en naar omstandighe
den nog vrij veel belangstellen
den vooral de ouders van de
kinderenwoonden deze eerste
plechtigheid bij die werd opge
luisterd door de Terneuzense
harmonie, de drumband en het
tamboer- en pijperkorps „Irene".
Aan het einde van de kinder
zang sprak burgemeester Rijp
stra, herinnerend aan de bevrij
dingsdag van 20 jaar geleden,
een dankwoord tot de school
kinderen en tot al degenen die
aan de organisatie hebben mee
gewerkt.
'I
Spectaculair
Om 10 uur begon de zon ern
stige pogingen te doen door het
wolkendek te breken. Toen de
turndemonstraties van de gym
nastiekvereniging „E.M.M." be
gonnen, was er al heel wat meer
belangstelling, die groeide naar
mate het uur naderde waarop de
show van de vermaarde „Trom
melaere van Rosendaele" zou be
ginnen. Deze show was het be
kijken en (vooral) het beluiste
ren ruimschoots waard. Het ge
zelschap oogstte een uitbundig
succes.
Inmiddels waren alle school
kinderen voorzien van versnape
ringen en toen de middagklok
sloeg, zag het er wat het weer
betreft voor de namiddag iets
gunstiger uit.
Geslaagde optocht
Nauwelijks was de middag
pauze voorbij, of de „Tromme
laere van Rosendaele" trokken
naar het Julianaziekenhuis en
naar beide bejaardentehuizen.
Patiënten en bewoners waar
deerden en bewonderden dit op
treden ten zeerste (in „Bachten
Dieke" stond de koffie gereed)
en ook buiten toonden zeer ve
len hun belangstelling voor dit
gezelschap waarvan het optre
den telkens een verrassend eve
nement betekende.
Om twee uur vertrok de gro
te optocht van de Rozenstraat.
De tocht door nieuw en. oud-Ter-
neuzen bracht geheel Terneu
zen op de been en ook vele be
woners uit de omgeving.
Gelukkig hield het weer zich
goed. De vele honderden die
langs de route stonden om de
lange stoet van kinderen met
versierde fietsjes en steps, de
groepen en de wagens te zien,
waren verrast door het vele
fraais. Heel de fleurige stoet
werd begeleid door de P.T.T.-
harmonie uit Breda met drum-
bers hun hart ophalen in de ver
schillende gelegenheden.
Met deze festiviteiten heeft
Terneuzen bewezen dat er „wèl
iets kan" in tegenstelling tot de
bewering van de zwartkijkers.
Een feestcomité dat weken van
te voren hard heeft gewerkt met
een bevolking die al deze feest-
plannen op sympathieke wijze
ontving en daaraan ook de steun
gaf en niet in de laatste plaats
de gemeentelijke autoriteiten
die alle medewerking gaven en
de gemeentepolitie die moeite
noch zorgen spaarde, het is alle
maal een prachtig voorbeeld ge
weest van wat door goede sa
menwerking tot stand kan ko
men.
Terneuzen kan tevreden zijn.
Het is een alleszins geslaagde
feestdag geweest, die een belof
te inhoudt voor de toekomst.
De geweldige drukte op de Markt tijdens het voorbijtrekken
van de optocht
De wagen van „Bundeltouw (P.T.T.) won de eerste pr(jt
