drukknop
alles CE) kan met CEtaaek'er
Gemeenten moeten de tering
naar de uiring zetten
56 m
diep
bij
ROEPING en STRIJD
BEGRAFENIS VAN EEN
„ZIGEUNERKONIKGIN"
Scbfe® visie® in de naefit
RAMP VAN FREJUS
VOOR RE RECHTBANK
Uitspraak van belang veer
2500 gezinnen
Pagina 4
DE VRIJE ZEEUW
Donderdag 22 oktober 1964
JEUGD VERNIELT
VEEL IN DURE
STADSPARKEN
Verfijnings-
regelingen
Bezoek aan een
Amerikaanse raketbasis
AMfcRlKA BEGRAAFT MM RttWTWN tfOOOMCKT IN D£ GROND
(van onze speciale verslaggever)
Een Convair 240 ven de Not litem Express Airways, N94222, vliegt
dagelijks ten behoeve van de Ballistic Missile Division de route San
Diego Los Angeles Vandenfoerg San José. Op deze kist werden
we door de U.S.A.F. geboekt en zo vlogen we in 45 minuten van
L.A. naar de luchtmachtbasis Vandenberg aan de Stille Oceaan on
geveer halverwege Los Angeles en San Francisco.
Vandenberg is wat de Amerikanen noemen een Research and Ope
rational Missile Base. Er zijn geen operationele vliegtuigen ge
vestigd. Enkel wat vliegtuigen voor transportdoeleinden. Zo zagen
we o.m. enkele Dakota's en Convairs, de Boeing C-97 van de basis-
commandant en enkele helikopters (o.a. geheel rood geverfde Si-
korski's 55 van de vloot). Vandenberg werd beroemd door de Dis
coverer's die er gelanceerd werden, maar Vandenberg is vooral ook
beroemd als de eerste operationele ballistische raketbasis van Stra
tegie Air Command. Het 576e Strategie Missile Squadron hiervan
is uitgerust met de Convair SM (Strategie Missile)-65 Atlas. Ook de
Martin SM-68 Titan is waarschijnlijk operationeel op Vandenberg in
gebruik, maar daarvan kregen we niets te zien, want die is er zwaar
geheim.
WEINIG GEHEIMZINNIGHEID
LUNS BIJ
GORDON WALKER
Minister J. M. A. H. Luns heeft
in Londen een onderhoud gehad
met de nieuwe Britse minister
van buitenlandse zaken Patrick
GordonWalker.
(Adv.)
RED BAND ROOSENDAAL
De „zoete lieve" jeugd ver
nielt in de Haagse stadsparken
en plantsoenen elk jaar voor 'n
waarde van ongeveer 150.000 a
200.000 gulden aan bloemen,
planten, bomen e.d.. De heer
I. Reinveld, directeur gemeente
plantsoenen in Den Haag, heeft
de indruk dat de andere grote
gemeenten een dergelijke scha
depost hebben.
„De overheid doet veel aan
verfraaiing met bomen en plan
ten in plantsoenen en straten",
zei de heer Reinveld op een
persconferentie in Utrecht ter
"elegenheid van de eerste vak
beurs „Tuin en Park", die vol
gende week in de Julianahal van
de jaarbeurs wordt gehouden.
Een hectare stadspark kost de
overheid zo'n anderhalve ton.
Daarom moet de overheid zich
ook afvragen wat het rendement
is en hoe groot de behoefte is.
Uit rationele overwegingen is
men daarom in Den Haag over
gestapt op 'de wetenschappelijke
aanpak. Sociologen zijn inge-
omdat men de behoef -
wil l&ïèn peilen. Aan-
men. er in Den
van uit, dat in een stads-
als recreatief element ook
een rolschaatsbaan thuishoorde.
De ervaring heeft, althans in
Den Haag, geleerd dat de jeugd
er niet meer komt. Vandaar de
inschakeling van sociologen. De
plantsoendienst in Den Haag wil
wetenschappelijk laten nagaan
welke behoeften er in een be
paalde wijk in de toekomst zijn.
Vandenberg, groen en heuvelach
tig in plaats van de vlakke zand
vlakte van Edwards, was oor
spronkelijk een legerkamp en
werd in 1957 door de luchtmacht in
gebruik genomen. Het werd uit
200 plaatsen geselecteerd als ra
ketbasis. Er werken nu een 15.000
man.
Ongeveer twee jaar geleden is
men er begonnen met de oplei
ding van de raketbemanningen.
Deze luchtmachtmensen krijgen
een geheel nieuwe taak. Er zijn
ook geheel nieuwe functies geko
men, zoals die van de mannen
die de raket lanceren, het raket-
onderhoudspersoneel en de men
sen die de zorg hebben voor de
neuskegels (al of niet met atoom
lading).
Niet eHce lancering heelt sacees.
Het is een angstaanjagend
schouwspel ais een pas afgescho
ten raket zich omdraait en te
rugvalt naar de basis.
Het is altijd weer verrassend hoe
veel de Amerikanen laten zien
van hun militaire objecten. Ter
wijl je in Nederland in je kraag
gepakt wordt als je bij wijze van
spreken een overjarige Piper Cub
van de luchtmacht fotografeert,
konden we op Vandenberg de mo
dernste lanceerplaatsen van nabij
fotograferen; men vertelt je „bij
na" alles (maar niet, hoeveel ra
ketten b.v. een squadron telt, hoe
wel ook dat in de Amerikaanse
pers allang is gepubliceerd).
DE DRUKKNOP
Op meer dan 17 plaatsen in Ame
rika worden thans ondergrondse
lanceerplaatsen (silo's) voor ra
ketten gebouwd. De raketten wor
den hierin loodrecht staande be
graven. Een zwaar deksel van ge
wapend beton sluit de silo af. Zo
staan de raketten ondergronds,
gereed om gelanceerd te worden.
Een druk op de knop en de zware
deksels worden opzij geschoven.
Een andere knop en de raket snelt
bulderend de lucht in, balance
rend op z'n meterslange steek
vlam. De Amerikanen aarzelen
ook niet de juiste plaatsen van
hun raketsilo's te noemen en zelfs
verstrekken ze kaarten waarop
die bases precies staan aange
tekend.
Wij namen oorspronkelijk aan dat
de Amerikanen hun raketten gin
gen begraven om ze onzichtbaar
te maken voor Russische spiona-
gevliegtuigen en -satellieten.
We hoorden echter dat dit toch
niet de reden is. De raketten wor
den o.a. in silo's geplaatst omdat
ze dan beter bestand zijn tegen
vijandelijke aanvallen met atoom
wapens. Ook leveren ze minder
gevaar op als ze tijdens de start
exploderen en bovendien staan ze
minder gemakkelijk bloot aan sa
botage. In hun ondergrondse silo's
zijn de raketten praktisch niet te
vernietigen.
NIEUWE LANCERING
We zagen op Vandenberg dat er
vier verschillende manieren zijn
om de ballistische raketten op te
slaan en te lanceren. De eerste is
die met behulp van een zg. gantry,
een hoge stalen toren die op rails
is geplaatst en kort voor de lan
cering wordt weggeschoven. Er
zijn drie van die gantry's op Van
denberg, maar ze worden niet
meer gebruikt. Daarnaast kent
men 2 horizontale uitgangsstan
den en tenslotte als vierde en mo
dernste manier deze silo.
In een blokhuis is het zg. lanceer-
controlecentrum (L.C.C.) onderge
bracht-; Drie raketsilo's worden
vanuit één blokhuis bediend.
We vernamen dat de in silo's op
geslagen raketten om de zes
maanden eruit worden gehaald
voor een algehele inspectie.
Op onze vraag of er ook defensie
ve raketten rond Vandenberg
staan opgesteld, kregen we een
ontwijkend antwoord. We mogen
aannemen van wel. Op Vanden
berg spreekt men niet meer van
hangars, maar van Missele As
sembly and Maintenance Shops
(MAMS-buildings). Het zijn net
hangars, waarin vier raketten te
gelijk liggen voor revisie. We za
gen hier de Atlas D, zoals die nu
in gebruik is. De raketten hebben
serienummers, net als vliegtuigen.
Een inspectie duurt ca. 10 dagen.
De Atlas-raket wordt als een
luchtballon onder druk gezet. Het
omhulsel bestaat uit zeer dunne
stalen platen. Neemt men de druk
weg, dan schrompelt de raket in
elkaar en verliest zijn vorm.
Net als in een ballon kan er een
lek ontstaan in het omhulsel. Dat
moet dan „geplakt" worden.
330.000 PK
We hebben de Atlas van nabij
kunne nbekijken. Het is 'n enorm
ding. Hij heeft een grote raket
motor (met drie straalpijpen) plus
twee boosterraketten die afvallen
na de start, plus twee kleine Ver
nier-raketten voor besturing. Bij
de start leveren de raketten to
taal een 330.000 pk. Het lawaai is
oorverdovend. De drie straalpijpen
van de grote raketmotor kunnen
zwenken voor de besturing van
de raket. De automatische piloot
regelt die besturing.
De Atlas die in de silo's wordt
geplaatst is niet de Atlas D maar
de F. De Atlas E is ook in ge
bruik. Hij kan door slechts één
man gelanceerd worden inplaats
van door drie, zoals de Atlas D.
Het is de eerste Amerikaanse
1CBM (Inter Continental Ballistic
Missile). Hij kan een atoomlading
8800 km ver vervoeren, met een
snelheid van 24.000 km per uur.
De Atlas is een eentraps-, de Ti
tan een tweetraps vloeistofraket.
De Minuteman is een drietraps
poederraket en is slanker en lich
ter dan zijn voorgangers. Als de
raketten in alarmtoestand staan,
dan zijn de atoomkoppen erop be
vestigd. Staan ze op „weest op uw
hoede" dan staan de atoomkoppen
er niet op.
Met een helm op zijn we afge
daald in een Atlas F silo, een
meer dan 56 meter diepe put (hoog
als een gebouw van tien verdie
pingen) waarin je met 'n wentel
trap kunt afdalen. Ondergronds
zijn hier de blokhuizen (I.C.C.'s)
aangebracht, van waaruit de lan
cering plaats vindt. Ze zijn door
ondergrondse gangen met de silo
verbonden. Er zitten in totaal vier
mannen onder de grond in zo'n
silo. We zagen ook de eerste Mi-
nute-silo in aanbouw, vlak bij de
kust. Deze bevat géén onder
grondse blokhuizen meer, enkel
een groot gat in de grond met een
diameter van 4 meter. De Minute
man wordt op grote afstand van
uit een controlebunker gelanceerd.
Met donderend geweld breekt
een Atlas los de ondergrondse
bergplaats.
TER VERNIETIGING73.
Het was een luguber toneel dat
we daar op Vandenberg hebben
gezien. Terwijl we in de enorme
raketsilo stonden, diep onder de
grond, dachten we er aan hoe af
schuwelijk de bedoeling is van
deze dingen. Enorme atoomwa
pens kunnen van hieruit opstijgen
om hele delen van de wereld en
ontelbare mensenlevens binnen
enkele minuten te vernietigen. ,i
Deze raketsilo's hebben geen en-'
kei nut voor de ruimtevaart. Ver
nietiging is hun enig doel.
Toen we Vandenberg verlieten en
de Convair voor het laatst met
een wijde boog over het duinland
schap van de basis vloog, zagen
we op divere plaatsen in de dui
nen zware betonnen platen. Meer
niet. Maar we wisten dat onder
elk van die drie platen een raket
loodrecht in de grond stond.
Klaar om, na een druk op de knop
bulderend het luchtruim in te
donderen. Met een atoomlading
Strategie Air Command staat pa
raat. Niet alleen met bommen
werpers maar ook met ballisti
sche raketten. De druk-op-de-
knop oorlog, met al zijn lugubere
konsekwenties, is geen fantasie
meer. Het is te hopen, dat die ra
ketten met atoomkoppen, die nu
in Amerikaanse bodem gereed
staan, nimmer daadwerkelijk ge
lanceerd zullen behoeven te wor
den. Want iedereen weèt, dat als
deze raketoorlog loshreekt, .er-geen
overwinnaar zijn zal.
We hebben heel wat bommenwer
pers in ons leven bekeken, maar.
nooit kregen we van hen zo'n af
schuw als van de kille, lugubere
raketsilo's daar op Vandenberg
Air Force Base. Nimmer ook wa
ren we zó onder de indruk na een
bezoek aan een militaire vlieg
basis i
(Nadruk verboden)
Hugo Hooftman
avses
door
ERNST MEISTER
Door een technische fout bij het samenstellen van dit nummer
is het 14e vervolg van ons feulleton geplaatst in de eerste kolom
van pagina 15, aansluitend, zonder afsclieidingslijn, op het bericht
„Arbeider ging schoonzuster te lijf."
Red.
;Adv.)
Vijfendertig zigeuners uit Ne
derland en België hebben gis
teren de „koningin" van de
Westhiner-stam, die zondagoch
tend dodelijk getroffen werd
door een verdwaalde kogel, in
Sliedrecht ten grave gedragen.
De uit Guatemala afkomstige
Carole WesthinerDelcampo,
van wie niemand precies wist
hoe oud ze was (naar schatting
55 jaar), stapte zaterdag na
middernacht uit haar woonwa
gen op een kamp in Beverwijk
om te zien wat er aan de hand
was.
Schoten vielen in de nacht om
een ruzie tussen leden van de
Westhiner-stam en een niet-zi-
geuner, kracht bij te zetten. Een
van de lukraak afgeschoten ko
fels trof de grijze weduwe van
het stamhoofd Fernando in de
jjprst. Ze stierf enkele ogenblik
ken later. Terwijl de Bever-
wijkse politie nog volop bezig is
met het onderzoek trokken en
kele dozijnen leden van de
stam naar het polderdorp onder
de rook van Rotterdam om hun
„phuri dai" (Romani-zigeuner-
taal voor „oude, wijze vrouw")
naar haar laatste rustplaats te
vergezellen.
MIS OPGEDRAGEN
Twintig vrouwen en vijftien
mannen, onder wie de 22-jarige
Koka Petaio, die zich koning
over meer dan twee miljoen zi
geuners in Europa en Noord-
Afrika noemt, en zijn 20-jarige
vrouw Cisella Nina Atanasio,
schuifelden achter de baar het
kleine katholieke kerkje bin
nen, waar de uitvaartmis werd
opgedragen door kapelaan C.
van Hoorn.
Pastoor Jozef Keet uit Volen-
dam, een goede vriend van de
Westhiners, die hem „rasai
Tsurka" (heer Jozef) noemen,
gaf uitleg van de begrafenis-
Dlechtigheden in het Neder
lands, maar ook in het Frans
voor enkele stamleden die uit
België waren overgekomen. Ko
ka Petaio beweerde dat er als
gevolg van zijn „telegram door
heel Europa" zigeuners uit Fin
land, Noorwegen, Frankrijk en
Italië naar Sliedrecht waren ge
komen, maar deze mededeling
werd door pastoor Keet in twij
fel getrokken.
NIEUWSGIERIGEN
Buiten stonden tientallen
nieuwsgierige Sliedrechtenaren,
terwijl de politie handen vol
werk had aan het regelen van
het verkeer.
Buiten de kerk vormden de
zigeuners een stoet achter de
lijkauto, die de met koper be
slagen kist stapvoets naar het
gemeentekerkhof reed.
Carole Westhiner (volgens de
burgerlijke stand Rosalie, maar
zo noemde niemand haar) werd
bijgezet boven het graf van
haar echtgenoot, de „zigeuner
koning" Fernando, die in maart
na een langdurig ziekbed in zijn
woonwagen temidden van zijn
stamgenoten in Sliedrecht over
leed.
Zeven kransen van herfst
bloemen bedekten de kist, toen
deze werd neergelaten. Pastoor
N,V. Fa P. J. v. d. SANDE
Keet sprak de hoop en het ver
trouwen uit, dat „de onschuldi-
gen niet moeten worden ge
straft."
„GEEN KERMIS"
Daarna kletterde er een geld
stuk op de kist, gevolgd door
een regen van klein geld.
Koka Petaio liet een briefje
van 25 in het graf omlaag
dwarrelen.
Bijna kreeg een van de pers
fotografen, die deze geldstroom
aan het vereeuwigen waren,
het aan de stok met de bejaar
de vader van Koka, die luid
schreeuwde dat „het hier geen
kermis was". Door zijn stamge
noten werd de opgewonden zi
geuner gesust. Toen de laatste
nabestaande het graf had ver
laten, maakten politie-agenten
openingen in de afzethekken
en stroomde een golf nieuws
gierige niet-zigeuners rond het
graf tezamen.
Be rechtbank van Draguignan
heeft woensdag een aanvang ge
maakt met de behandeling van
de strafrechtelijke kanj van de
ramp van Fréjus: het instorten
in de nacht van 2 op 3 december
1959 van dë stuwdam van Mal-
passet, waarbij 421 mensen om
het leven kwamen.
Als enige beklaagde in deze
zaak staat terecht de hoofdinge
nieur van openbare werken Jac
ques Darjeou, die wordt be
schouwd als de man dia de lei
ding had bij de bouw van de dam.
Hem wordt dood door onvoor
zichtigheid ten laste gelegd en hij
loopt bij schuldigverklaring kans
op een gevangenisstraf tussen
drie maanden en twee jaar. Dar
jeou ontkent de leiding van de
bouw te hebben gehad. Hij zou
slechts belast zijn geweest met
de controle op de besteding der
subsidie, die het Franse ministe
rie van landbouw voor de bouw
van de stuwdam had gegeven.
DESKUNDIGEN
Deze strafzaak zal voorname
lijk een strijd tussen deskundigen
worden.
De 61 meter hoge stuwdam
met een inhoud van vijftig mil
joen kubieke meter water werd
tussen 1952 en 1954 gebouwd
naar een ontwerp van een inter
nationaal bekende specialist op
dit gebied, de inmiddels overleden
André Coyne.
Onderzoekingen door deskun
digen en tegen-deskundigen heb
ben geen enkele fout bij de bouw
aan het licht gebracht en een eer
ste officiële commissie van on
derzoek kwam reeds in 1960 tot
de conclusie dat geen enkele
menselijke fout was begaan.
ONDERGRONDSE DRUK
Een door de rechter van in
structie aangewezen groep des
kundigen kwam tot een andere
slotsom en concludeerde dat het
bodemonderzoek onvoldoende ge
weest was. Geologen zouden be
paalde plekken, waar de dam
moest komen, hebben afgekeurd.
Zes tegen-deskundigen, optre
dend voor Darjeou, stelden in
1962 een nieuw rapport op en ga
ven als hun mening te kennen,
dat als gevolg van bij de bouw
nog onbekende factoren het rots
gesteente waarop de dam werd
gebouwd, aan een aanzienlijke
ondergrondse druk heeft blootge
staan.
De uitspraak is ook van belang
voor de meer dan 2.500 gezinnen,
die onder de ramp te lijden heb
ben gehad. Een honderdtal daar
van heeft zich in dit proces civie
le partij laten stellen.
Minister Witteveen en mi
nister Toxopeus (binnenland
se zaken) staan op het stand
punt, dat ook de gemeenten
de tering naar de nering moe
ten zetten.
In de vergadering van de
commissie Voor binnenlandse
zaken uit de Tweede Kamer
hebben beide ministers opge
merkt, dat de gemeenten die
nen te streven naar een zo
goed mogelijk financieel be
heer. „Wij van onze kant zul
len streven naar een verbete
ring van de uitkeringsnor
men", aldus minister Toxo
peus.
Zijn ambtgenoot van finan
ciën wees er op, dat de ge
meenten „een zekere moge
lijkheid" hebben om de in
komsten op te voeren.
Binnenkort kan een advies
worden tegemoetgezien over
een eventuele verhoging van
het voorlopig uitkeringsper
centage uit het gemeente
fonds over 1965. Dit in ver
band met de dit jaar genomen
pensioenmaatregelen, met de
halfjaarlijkse huurcompensa-
tie en met de nacompensatie
van de trend in 1964. In de
loop van de volgende maand
zullen de defintieve uitkerin
gen aan alle gemeenten over
1960 definitief worden vast
gesteld.
In overweging is de invoe
ring van een verfijningsrege-
ling voor rioleringskosteu.
Ook wordt gewerkt aan eert,
verfijningsregeling voor mcL
numenten. In onderzoek is te*
vens de mogelijkheid over te
gaan tot het instellen van een
verfijningsuitkering aan de
gemeenten in verband met de
recreatie voor stedelijke ge
meenten met minder dan
50.000 inwoners en voorts
voor 'n slechte bodemgesteld
heid'.
Minister Toxopeus merkte
op, dat hij de suggestie van
de afgevaardigde Beernink
(C. H.) wil overwegen om de
subsidiëring van landelijke
organisaties, die thans (mede)!
geschiedt door gemeenten ea
provincies, te laten over
nemen door het rijk.