ONS LAND VERSTEDELIJKT!
Arbeidsverzuim als
gevolg
van astma
Staking bij General Motors
SPANJE WIL
GIBRALTAR
TERUG
PRISMA
De zorg voor
zenuw- en
geesteszieken
Eerste aardgas
door nieawe
hoofdleiding
Vierhonderd ton
groenten verbrand
Tyfoon „Wilda"
raasde over Japan
MB
Zaterdag 26 sept. 1964
DE VRIJE ZEEUW
Pagina 3
VAN STAD NAAR STADSGEWEST
IN 40 JAAR ZIJN ONZE STEDEN
VERDUBBELD
Suikerbietencampagne
in Limburg
Hulp voor
Stanleystad
n INGEMANSE
ONGELEGEN
VERHOGING
MINIMUMPRIJS
VOOR APPELEN
BRAND OP
TANKER
B.B.-WEIGERAARS
VEROORDEELD
De wereldbevolking groeit jaarlijks met 2 de stedelijke bevol»
king met meer dan 4 De snel groeiende verstedelijking is der
halve een algemene karakteristiek van (Te omwenteling die zich
overal op de wereld voltrekt.
Ook de verstedelijking in ons land voltrekt zich in hoog tempo.
In 1947 woonden 5,4 miljoen Nederlanders in kernen met meer dan
10.000 inwoners. In 1960 was dit reeds 6,8 miljoen De totale be
volking van ons land groeide met 1,9 miljoen: daarvan is 1,4 mil
joen of bijna 75 terechtgekomen in een stedelijk woonmilieu.
Parallel met deze versehuivin-
gen voltrokken zich ingrijpende
veranderingen in de beroeps
structuur van ons land. In 1947
lag de procentuele verhouding
landbouw-industrie-diensten op
20-37-43, in 1960 bedroegen deze
percentages 11-43-46.
NAAR DE 20 MILJOEN
Het einde van deze economi
sche hergroepering, waarbij ster
ke verschuivingen optreden naar
de industrie en dienstensector, is
nog lang niet in zicht. Demogra
fen en sociologen verwachten,
dat aan het einde van deze eeuw
nog slechts 3 a 4 van de be
roepsbevolking in de landbouw
zal werken.
Volgens de huidige bevolkings
prognoses zal Nederland om
streeks het jaar 2000 zo'n 18 a 20
miljoen inwoners hebben te her
bergen. Confronteert men de
verwachtingen inzake beroeps
structuur en bevolkingsomvang,
dan zal ons land rond de eeuw
wisseling 1 miljoen agrariërs en
17 a 19 miljoen r.iet-agrariërs
tellen. Dit impliceert dat er ge
heel nieuwe stedelijke woonvor
men moeten worden gecreëerd
voor globaal genomen een stede
lijke bevolking van zo'n 8 mil
joen mensen. Nederland zal in
een jaar of veertig zijn stedelijk
woonmilieu moeten verdubbelen!
VERTRAAGDE
ONTWIKKELING
Van de 12 miljoen Nederlan
ders wonen nu 10,1 miljoen be
zuiden de lijn AlkmaarZwolle—
Enschede. Hieruit kan men af
leiden, dat de verstedelijking nog
slechts is in het noorden van het
land. De natuurlijke tendentie
tot verdichting van de verstede
lijking in het westen, oosten en
zuiden roept op nationaal niveau
de vraag op of niet gestreefd
moet worden naar een stimule
ring van het noorden, waardoor
de in dit opzicht bestaande ver
schillen snel zullen verkleinen.
Ook Zeeland is een gebied met
een vertraagde ontwikkeling op
dit gebied. Maar wanneer dankzij
het Deltaplan het hele gebied
door wegen, dammen en bruggen
aan de Randstad zal worden
vastgeklonken, zal het vermoe
delijk een versnelde verstedelij
king ondergaan.
SUBURBANISATIE
Voorts treedt in ons land nu
reeds het verschijnsel der subur-
Spanje heeft Engeland ervan
beschuldigd een loopje te nemen
met het in 1713 tot stand ge
komen verdrag van Utrecht,
waarbij de rots van Gibraltar
aan Groot-Brittannië werd afge
staan.
De Spaanse afgevaardigde
Jaime de Pinies verklaarde
tegenover de commissie voor ko
lonialisme uit de algemene ver
gadering der Verenigde Naties
dat, indien Engeland zijn politiek
niet drastisch wijzigt, er „ernsti
ge dingen" kunnen gebeuren.
Hij zei dat Engeland heeft ver
klaard zich niet gebonden te ach
ten door verplichtingen.
Volgens de Spaanse diplomaat
heeft Engeland besloten de
tegenwoordige bevolking van Gi
braltar haar eigen toekomst te
laten bepalen, zodra de zeker
heid bestaat dat in de toekomst
de Britse belangen volledig wor
den gedekt.
De Pinies deelde mee dat de
Spaanse regering van mening is
dat verdere stappen op de weg
naar een verandering in de sta
tus van Gibraltar, zonder reke
ning te houden met de rechten
en de mening van Spanje, voor
haar voldoende aanleiding zullen
zijn zich volledig bevrijd te be
schouwen van de verplichtingen
die het verdrag van Utrecht
Spanje oplegt.
De jaarlijkse suikerbietencam
pagne in Limburg start maan
dag a.s. Volgens een voorlopige
chatting zal de opbrengst 48 ton
jer ha bedragen. De campagne
zal tien weken duren. De meeste
suikerbieten zullen per schip
naar de twaalf suikerfabrieken in
ons land worden-vervoerd.
banisatie op. Dorpen in de on
middellijke omgeving van de
steden worden geheel in de ste
delijke sfeer opgenomen. In de
Randstad liggen deze stadsge
westen al zo dicht bijeen, dat hun
invloedssferen elkaar overlap
pen. Planologen hebben daarom
de mening uitgesproken dat men
bij de planning de Randstad mnet
zien als één functioneel geheel.
Buiten de Randstad loop de
stadsgewestelijke ontwikkeling
nog wat trager, maar niettemin
vertonen steden als Groningen,
Enschede, Arnhem, Nijmegen,
Maastricht en Eindhoven ook
reeds een sterke mate van subur
banisatie.
De vormgeving van het stads
gewest betekent een stedebouw-
laindige opgave van geheel nieu
we allure. Bij de structurering
van deze gewesten zal aan liet
verkeerssysteem en recreatieve
mogelijkheden in het ©üzonder
aandacht moeten worden besteed.
Deze stadsgewesten moeten im
mers niet alleen bewoonbaar,
maar voor alles ook leefbaar zijn.
Voorkomen moet worden, dat in
Nederland de stelselloze subur
banisatie een kans krijgt, zoals
die in de Verenigde Staten bij
voorbeeld bestaat.
Twintig procent van het'arbeids-
verzuim komt voor rekening
van de een of andere vorm van
astma, aldus prof. M. G. M.
Orie, hoogleraar aan de rijks
universiteit te Groningen en
voorzitter van de medische
raad, in Rotterdam op een
bijeenkomst in verband met 't
eerste lustrum van de vereni
ging voor astma-bestrijding.
Van een volkomen genezing is
nog geen sprake. De patiënt
dient steeds onder controle en
behandeling te blijven. Er zijn
uitgebreide studies verricht
om de invloed van stof, schim
mels en dergelijke op het ziek
teverloop na te gaan, maar er
zijn honderden onderzoeken
nodig om het verloop van de
onderscheidene ziektegevallen
te kunnen voorspellen en daar
naar de behandeling te rege
len. Een dergelijk onderzoek
duurt een jaar of drie. Voor
de behandeling van astma-
lijders zijn op het ogenblik een
honderdtal standaardmedica
menten beschikbaar, maar het
duurt geruime tijd voor is
vastgesteld, welk middel in 'n
bepaald geval het beste helpt.
Op deze lustrumavond werd ook
het paatje van Ansje en Steye
van Brandenberg, dat speciaal
ten bate van de vereniging
werd opgenomen, uitgebracht.
Zoals bekend heeft mevr. V.an
Walsum, echtgenote van Rot
terdams burgemeester, het
eerste exemplaar van het
plaatje met vier liedjes uit het
repertoire van Ansje en Steye
van Brandenberg gekocht. Een
deel van de opbrengst is be
steand voor een Rotterdams
paviljoen op „Heideheuvel".
Een vliegtuig van het interna
tionale rode kruis met artsen en
medicamenten aan boord is vrij
dag in het door opstandelingen
bezette Stanleystad geland, aldus
gewoonlijk betrouwbare kringen
in Leopoldstad.
(Adv.)'
Een discreet en
zeer representatief
horloge
Prijzen vanaf 54,—
Uw eigen horloger
AXELSESTRAAT 46 - TERNEUZEN
TELEFOON (01150) 3373
De zorg voor de geestelijk ge
stoorde bejaarde vraagt bij het
stijgen van de gemiddelde leef
tijd in ons land de grootst mo
gelijke aandacht. G'obaal gesteld
is thans ongeveer tien procent
van de Nederlandse bevolking
boven de 65 jaar. Van deze on
geveer 1.200.000 personen be
hoort één procent tot de catego
rie geestelijk gestoorde bejaar
den, die bijzondere verzorging
en verpleging behoeven, zo
heeft de voorzitter van de ver
eniging Ned. herv. stichtingen
voor zenuw- en geesteszieken,
dr. R. J. H. Kruisinga, in de
ledenvergadering van deze ver
eniging te Amersfoort gezegd.
Hij had berekend dat de vereni
ging binnen vier jaar (1962
1986) ruim vijfhonderd plaatsen
voor deze categorie zal kunnen
realiseren, ongeacht het grote
aantal bejaarde gestoorden, wel
ke in de psychiatrische zieken
huizen van de vereniging reeds
worden verpleegd.
Ons land wordt eveneens ge
confronteerd met de grote nood
in de verzorging van de zwak
zinnigen. Er is behoefte aan
plaatsruimte, welke op tenmin
ste 5000 plaatsen kan worden
getaxeerd. De planning voor de
bouw van dit aantal plaatsen is
landelijk gereed. Ongeveer een
vierde deel ervan zal in de ko
mende tien jaren door de Ned.
herv. inrichtingen voor geestelijk
hulpbehoevenden worden gerea
liseerd.
Dr. Kruisinga bepleitte voorts
coördinatie van alle initiatieven
zowel regionaal als landelijk.
De ongeveer 260.000 arbeiders
van de reusachtige Amerikaan
se automobielfabrikanten Gene-'
ral Motors zijn vrijdag in sta
king gegaan, nadat onderhande
lingen met vertegenwoordigers
van de „United Auto Workers
Union" (U. A. W.) over een
nieuwe arbeidsovereenkomst wa
ren mislukt.
Stakers hebben postgevat bij
de ingangen tot de fabrieken in
Pontiac en Fremont in Califor-
nië.
Door de staking wordt de ver
vaardiging van de auto's die Ge
neral Motors in 1965 gaat uit
brengen en waarvan de modellen
juist deze week in de toonzalen
zijn verschenen, onderbroken.
Walter Reuther, de voorzitter
van de U. A. W-, verklaarde „met
grote teleurstelling" kennis te
moeten geven van het misluk
ken der besprekingen.
De Amerikaanse vakbond van
arbeiders in automobielfabrieken
heeft kortgeleden na moeizame
onderhandelingen overeenstem
ming bereikt over nieuwe ar
beidsovereenkomsten voor werk
nemers bij Chrysler en Ford.
De Amerikaanse regering
voelt niets voor een staking in
de weken voor de verkiezingen.
Zij volgt de besprekingen in De-
De N.V. Nederlandse Gasmv»
heeft gisteren het eerste gedos1-
te van het in 1964 gebouwde
hoofdnet in gebruik genomen.
Dit leidinggedeelte, dat 'n door
snede heeft van 90 cm en een
lengte van 20 km, loopt van
Hoogezand naar Eext. ter hoogte
van Assen.
Door deze leiding, die gekop
peld is op het regionale trans
portnet, wordt aardgas geleverd
in de .noordelijke provincies,
waar een snel stijgende vraag in
de komende winter wordt ver
wacht. Deze groei in de afname
valt te verwachten omdat vele
gemeenten in dit gebied de om
bouw achter de rug hebben en
puur aardgas tegen de nieuwe
tarieven distribueren, aldus een
communiqué van de Gasunie.
troit met grote belangstelling,
mede omdat zjj niet wil dat de
nieuwe contracten in de automo
bielindustrie een inflatoire spi
raal veroorzaken.
Door ingrijpen van president
Johnson werd donderdag een
staking bij de Amerikaanse
spoorwegen voor ten minste 60
dagen uitgesteld. De staking
moest dienen om kracht bij te
zetten aan eisen voor hogere
Bij een hardnekkige brand is
vrijdag in Scheveningen vierhon
derd toen groente ter waarde
van 300.000 verloren gegaan.
De brand ontstond in een van
de opslagruimten van Jaczon
Diepvries N.V. aan de Van Ber-
genstraat door kortsluiting in 'n
elektriciteitskabel. De isolatie
lagen van kurk en teer vatten
vlam.
De brand ging gepaard met
hevige rook en de brandweer
stond voor een lastig karwei.
Gasmaskers en andere uitrus
tingsstukken werden door het
(eer in de donkere ruimten vol
vette rook onbruikbaar.
Hoe groot de schade aan de
vriescel is, die een capaciteit
heeft van 1800 kubieke meter,
kon nog niet worden geschat.
Met ingang van maandag 28
september zullen op de Neder
landse veilingen geen appelen
voor verse consumptie en export
meer mogen worden verkocht
beneden 12 cent per kg. Deze
ophoudpijs is vastgesteld door
het centraal bureau van de tuin
bouwveilingen. De ophoudprijs
van appelen was tot nu toe 10
cent per kg.
Wanneer de prijs van 12 cent
per kg niet kan worden gemaakt
mogen de appelen enkel nog
voor de industrie worden ver
kocht. Dan geldt een ophoud
prijs van 6 ct. per kg. De op
houdprijs voor de industrie geldt
reeds van het begin van het sei
zoen.
lonen, maar de president stelde
een bijzondere commissie samen
om het geschil te onderzoeken
en aanbevelingen te doen voor
een oplossing.
Bij 'n brand op de 85.000 ton
metende Liberiaanse tanker
„George Champion" in de Perzi
sche Golf hebben twee mannen
het leven verloren en liepen
twintig man brandwonden op.
Het schip raakte vrijdagochtend
vroeg in Koeweit in brand, aldus
een woordvoerder van de olie
maatschappij Koeweit. De brand
ontstond in één van de middelste
tanks tijdens.het laden van aard
olie. Na de eerste pogingen de
brand te blussen werd het schip
5 mijl de zee in gesleept, waar het
verankerd werd. De brand is nu
geblust.
Onder de gewonden, van wie
er zes ernstige brandwonden
hebben, zijn elf bemanningsleden
van het schip. De anderen werk
ten op de sleepboten.
Als gevolg van de tyfoon
„Wilda" die donderdag over
het zuiden - en westen van
Japan raasde, zijn 26 men:
sen om het leven gekomen en 15Ó
gewond. Negenhonderd huizen
werden verwoest. Bij de haven
van Kobe sloegen twee schepen
om, waarvan de bemanningen
konden worden gered.
De laatste cijfers spreken van
30 doden, 360 gewonden en elf
vermisten. Vijfduizend huizen
zijn beschadigd en 42.000 over
stroomd.
De rechtbank in Dordrecht
heeft de 22-jarige isoleerder J.
T. uit Dordrecht veroordeeld tot
een maand gevangenisstraf, om
dat hij negenmaal niet is ver
schenen op oefenavonden van
de B.B.
De 32-jarige hovenier P. K.
uit Zwijndrecht die geweigerd
heeft dienst te verrichten bij de
B.B., werd veroordeeld tot 14
dagen. De officier van justitie
had tegen hem een maand ge-
eist.
Historie van het jongste verleden van Terneuzen
De oude vluchthaven met doorkijk op de Donze-Visserstraat
door JOH. DE VRIES
XXIV
Ook bij de officiële opening van de school is het er zeer
„Hoeks", dat wil zeggen op een royale wijze, toegegaan. Daai
heeft Wieland nog altijd prettige herinneringen aan.
Dat voorval te Hoek roept bij moeder Wieland een oude her
innering op. Ze ziet weer, hoe de deftige toenmalige burgemees
ter van Terneuzen, de heer Van Boven, die tegelijk ook als bur
gemeester van Hoek was aangewezen, op zaterdag als het weer
het maar even toeliet, te voet de draaibrug naar de Sassepoort
overging, in geklede jas, hoge hoed met de ambtsketen om, zoals
het een goed burgervader betaamt, om zijn Hoekenaren op te
gaan zoeken v
Het is om jaloers op te worden, als je zoiets hoort - Want hqè
we soms ook over „die goeie ouwe tijd" mogen denken, rust w^
er in ieder geval in die dagen nog te vinden; men had ook nog
ergens tijd voor, al moest dat dan soms een hele of een halve
dag kosten
In het timmervak vond Wieland tenslotte geen bevrediging en
zoals menig jonge Terneuzenaar, komt hij bij de binnenscheep,
vaart terecht. Een korte poos op de beurtdienst Sas van Gent
Terneuzen bij schipper Weijnen, grootvader van een latere be7
kende Terneuzenaar, wijlen de heer L. C. Weijnen. Nog wat
later zoékt Wieland het verderop, n.l. op een kleine stoomboot-'
dienst TerneuzenBrussel, waar hij met de Brussel I of II
regelmatig via Kleifl en Groot Willebroeck yaart om uit Ter
neuzen ladingen, meestal overslag uit kleine schepen, die i
Terneuzen lossen, naar Brussel te voeren.
Nog wat later trekt de grote vaart hem aan en komt hij bij
de stoomvaartdienst LondenTerneuzen terecht, waar hij o.a.
op de „Londres" onder kapitein Jibbe (nog bekend bij oude Ter-
neuzenaars) heeft gevaren. Hij weet nog, hoe Kees Klaassen. de
latere inspecteur van politie, die toen al van zich deed spreken,
de „Londres" nog eens voor een of andere averijkwestie aan „de
ketting" heeft laten leggen!
Wieland, inmiddels gehuwd, kan aan dat varend leventje niet
wennen en wil maar vlug weer afmonsteren. Alweer is het Kees
Klaassen, die, van alles goed op de hoogte, hem vertelt dat zij,
die./s zomers afmonsteren, niet gemakkelijk werk zullen krijgen
aan' het „spoor", wat nl. In JVielands bedoeling ligt.
En wat doe je dan in zo'n geval? Thuis moeten ze ook eten
en zo wordt in Antwerpen gemonsterd op een boot voor de River
-"*"01 uuiuuuuxio ecu cxixvvxc Jiciiimtixuft
P ata Buenos Aires), van welke reis hij net tijdig terugkeert. verder niet in het kader yan oud_Terneuzen.
tegenover het postkantoor, heb ik bij mijn rondgang met Kaijser
al duidelijk gemaakt.
Over de beloodsing van de schepen, die soms in alle eendracht
plaats vond tussen Nederlandse en Belgische instanties, maar
vaak ook in felle concurrentie geschiedde, weet Wieland ook
wel het een en ander, ook al is hijzelf eerst vele jaren later
in dienst getreden bij het loodswezen. Zodra de boten uit de
richting Vlissingen in „het Pas van Terneuzen" kwamen, viel
te beluisteren welke loods gewenst werd. Voor een Hollandse
loods twee stoten; voor een Belgische loods twee lange en twee
korte stoten.
In de dagen van de zware concurrentie, toen het er om ging
„wie het eerst komt, het eerst maalt", (bijzondere voorkeur van
de kapitein daargelaten!), was het roeien als je leven je lief
was De Hollanders waren meestal de overwinnaars. Peetje van
de Pitte, de schipper bij het Belgisch loodswezen (een heel
best manneke), kreeg nogal eens Belgisch personeel van de
Ostende-boten en dat waren uiteraard geen roeiers van hun stiel!
De Hollandse schipper was Toon Geensen, vader van Jan en
Piet Geensen, ouwe getrouwe Terneuzenaars, die beiden de
waterkant getrouw zijn gebleven Namen van bekende loodsen,
Nederlanders zowel als Belgen (laatst genoemden waren even
zeer opgenomen in de Terneuzense gemeenschap) komen Wie
land in de gedachten.
En we zouden tekortschieten als we nalieten in een beschrij
ving van het oude Terneuzen enkele daarvan op te sommen.
Izak Gazan, met zijn lange baard, Levien van Oppen, Pieters,
Jansen (later loodscommissaris), Van Vliet, om maar enkele te
noemen van de Hollandse loodsen. Mensen, wier gezinnen en de
nakomelingen daarvan een belangrijk deel vormden der Terneu
zense gemeenschap! Wat ook ten dele, althans lange tijd, heeft
gegolden voor de Belgische loodsen, waarvan ik er ook enkele
noem: Breens, P. van Hove, Gust de Rijk, loods Bal (zeer be
kend), Pierke de Pauw en Guust de Pauw. Laatstgenoemde was
een nogal onverschillig type, waarover Wieland een leuke anek
dote vertelt. Allereerst dan, dat hij altijd buiten op het trapje
van het loodshuis zijn warm prakje ging opeten dat hem door
moeder de vrouw werd gebracht, als hij wacht had, zeer tot
ergernis van zijn wederhelft-
Maar nu die anekdote: Guust de Pauw bleef in Gent eens drie
dagen „onder water" (figuurlijk dan) tot men zich ongerust
ging maken in Terneuzen en men in Gent op verzoek van het
Belgische loodswezen in letterlijke zin naar hem begon te dreg
gen. De Pauw, van die opdracht onkundig, vraagt bij de Meule-
stedebrug, waar hij op een reismogelijkheid naar Terneuzen staat
uit te zien, aan een van de dreggers: „Wa zijde an 't doen, man
nen?"
„Awel, we zijn an 't vissen naar loods De Pauw uit Terneuzen!"
„Hou maar op," zegt hij, „hier staat 'em!"
Er zouden, daarvan ben ik vrij zeker, heel wat bladzijden zijn
te vullen met voorvalletjes die de loodsen en het loodsenleven
in Terneuzen betreffen, want voor zover ik er persoonlijk her
innering aan heb, was het een stel mensen, die in alle eer en
deugd gezegd en bedoeld, het leven van de zonzijde bekekqp.
Maar behoudens een enkele herinnering van Wieland past dit
Want twee dagen daarna loopt hij bij wijze van spreken met
zoon Piet in zijn armen!, die net in Terneuzen is gearriv-°rd!
Die lange zeereis was niet zodanig in de smaak gevallen dat
bij Wieland het verlangen naar een volgende reis uitgaat.
Gelukkig kwam zijn kans aan „het spoor" al gauw en trad
Wieland als spoorwerker (transportarbeider zouden we nu zeg
gen!) bij de fa. Van IJsselsteijn, later de firma Drost, in dienst.
Na heel wat jaren aan het spoor te hebben gewerkt komt Wie
land aan zijn laatste beroep toe: in dienst bij het Nederlands
Loodswezen, waar hij heel wat over weet te vertellen.
Hoe het er rond 1880 en ook nog vele jaren daarna uitzag
Hiermee kan ik dan tevens de prettige en leerzame middag
afsluiten die ik bij het echtaar Wielandde Nering begin 1962
mocht doorbrengen. De oudjes hebben inmiddels hun 70-jarige
echtvereniging reeds gevierd, hetgeen een bijzondere vermelding
waard is, omdat het tot de hoge uitzonderingen behoort.
Zo is dan 1880 uitgegroeid tot een soort van reportage met
mensen, die het niet van „horen zeggen" hebben, maar het zelf
hebben „gezien en beleefd".
Bijna met spijt wend ik me weer tot mijn verdere aantekenin
gen.
(Wordt vervolgd.)
I
