HERINDELING GEMEENTEN IN ZEEUWSCH-VLAANDEREN
-
VOORSTEL VAN
GED. STATEN TOT
Tijdens een woensdag in Middelburg
gehouden persconferentie heeft het
provinciaal bestuur, onder voorzitter
schap van de wnd. Commissaris der
Koningin in Zeeland, mr dr A. J. J. M.
Mes, zijn visie gegeven op het thans
aan de gemeenten in Zeeuwsch-
Vlaanderen toegezonden plan tot her-
De gemeenteraden hebben drie
maanden tijd 0111 hun zienswijze over
dit plan van Ged. Staten kenbaar te
niaken, waarna Ged. Staten al dan
niet met een gewijzigd ontwerp van
wet zullen komen, waarna er „hea
rings" zullen worden gehouden.
Daarna volgt indiening bij de Twee
de Kamer.
Wanneer alle partijen medewerken
kan de herindeling van Zeeuwsch-
Vlaanderen binnen drie jaar haar be
slag krijgen, zoals dit ook het geval
was bij de herindeling van Schouwen-
Duiveland. Dat het ook anders kan,
bewijst de voorgenomen herindeling
van Walcheren, dat feitelijk al tijdens
de oorlogsjaren begon door een
noodzakelijk geachte vergroting van
de grenzen van Vlissingen telken
male in de ijskast ging en nu, na vele
hearings en besprekingen, na twintig
£~aar nog haar beslag niet heeft gekre
gen.
De plannen van Ged. Staten tot her
indeling van Zeeuwsch-Vlaanderen
zijn, zoals de wnd. Commissaris toe
gaf, vrij ingrijpend. Het aantal ge
meenten zou moeten worden terug
gebracht van 30 naar 11. (Voor Wal
cheren van 19 naar 10.) Bij de her
indeling van Zeeuwsch-Vlaanderen
hebben Ged. Staten zich laten leiden
door drie dwingende problemen: de
toenemende betekenis van de Ka
naalzone en de daarmee gepaard
gaande zich steeds uitbreidende taak
van de betrokken gemeenten, de
noodzakelijke „versterking" van de
centrumgemeente Hulst en de nood
zakelijke „versterking" van de cen
trumgemeente Oostburg.
In verband met een bij de behan
deling in de Tweede Kamer der
Staten-Generaal van het ontwerp van
wet tot wijziging van de grens tussen
de gemeente Hulst en de omliggende
gemeenten welk ontwerp heeft ge
leid tot de totstandkoming van de wet
van 30 juni 1961, Stbl. no. 220 van
vele zijden geuite wens, deed de Mi-
nistér van Binnenlandse Zaken de
toezegging de totstandkoming van
een plan tot herindeling van de ge
meenten in geheel Oost Zeeuwsch-
Vlaanderen te zullen bevorderen.
Voorts heeft de minister van Volks
huisvesting en Bouwnijverheid in de
memorie van antwoord op de rijks
begroting voor 1962, voor wat de
Kanaalzone in Oost Zeeuwsch-Vlaan
deren betreft, medegedeeld, dat voor
zieningen dienen te worden getrof
fen teneinde de bes^iurlijke indeling
van dit gebied te doen aanpassen bij
de verwachte ontwikkelingen in deze
zone.
Tenslotte heeft de Minister van
Binnenlandse Zaken reeds bij schrij
ven van 29 juni 1960, in verband met
het voorstel van Gedeputeerde Staten
tot wijziging van de grenzen van de
gemeenten Breskens en Groede, op
een plan tot herindeling van de ge
meenten in West Zeeuwsch-Vlaande
ren aangedrongen.
Het bovenstaande heeft aanleiding
gegeven een plan tot herindeling van
het gemeentelijke gebied zowel voor
Oost Zeeuwsch-Vlaanderen als voor
West Zeeuwsch-Vlaanderen voor
welk gebied reeds eerder een plan
tot herziening van de gemeentegren
zen werd opgemaakt te ontwerpen
en dit aan de raden van de betrokken
gemeenten te doen toekomen.
1. HulstClingeSt. Jansteen.
Blijkens het voorlopig verslag van de
vaste Commissie voor Binnenlandse Zaken
met betrekking tot het in de aanhef genoem
de ontwerp van wet tot wijziging van de
grenzen van Hulst en omgeving, wenste de
minderheid dier commissie, die grenswijzi
ging in een plan tot een algehele herindeling
van het gemeentelijke gebied van het ooste
lijke deel van Oost Zeeuwsch-Vlaanderen te
bezien, terwijl het ook voor de meerderheid
der commissie welke het wetsontwerp
overigens in grote trekken aanvaardbaar
achtte vast stond, dat een zodanig her
indelingsplan zo spoedig mogelijk diende te
worden ontworpen.
In dit verband wordt door Gedeputeerde
Staten verwezen naar een schrijven van 19
mei 1950, aan de raden van de gemeenten
Hulst, Graauw en Langendam, Clinge, St.
Jansteen, Hontenisse, Vogelwaarde, Koe
wacht, Zuiddorpe en Overslag een voorstel
tot wijziging van de grenzen dier gemeenten
werd gedaan.
In verband met het door G. S. met de raden
dier gemeenten gepleegde overleg en mede
gelet op het door de Minister van Binnen
landse Zaken kenbaar gemaakte standpunt
ter zake, besloten G. S., gizien de urgentie
van de grenswijziging van de gemeente
Hulst, de voorstellen tot herziening te be
perken tot die, welke voor de verruiming
van het grondgebied van die gemeente nood
zakelijk waren.
Bij dit intussen wet geworden voorstel
werd de oppervlakte van de gemeente Hulst
groot 189 ha waardoor zij tot één van de
kleinste gemeenten van ons land behoorde
uitgebreid tot 665 ha.
Met haar graan- en vlashandel, haar week
markten, de Coöp. Handelsvereniging van
de N.C.B. en haar talrijke onderwijsinrich
tingen, waaronder het R. K. Lyceum voor
Oost Zeeuwsch-Vlaanderen en het seminarie
der paters Maristen, is Hulst het culturele-
en sociaal-economische centrum van het
oostelijke deel van geheel Oost-Zeeuwsch-
Vlaanderen.
Hulst is voorts het knooppunt van de ver
keersverbindingen met de overige delen van
Oost Zeeuwsch-Vlaanderen en via de rijks
weg naar Perkpolder met overig Zeeland en
de overige provincies.
Het grote aantal winkels wijst mede op
de belangrijke commerciële functie van
Hulst. Vergelijking van de cijfers van Hulst
met die voor geheel Oost Zeeuwsch-Vlaande
ren, Axel en Middelburg stelt de belangrijke
distributieve functie van Hulst in een scherp
licht.
De functie van centrum-gemeente voor dit
gebied stelt voor wat onderwijs, culturele
manifestaties, ontspanning, monumenten
zorg (kerk, stadhuis, wallen en grachten)
toegangswegen, straten, pleinen en riolering
betreft, echter bijzondere eisen aan Hulst.
Deze centrale functie vraagt van deze ge
meente, in verhouding tot haar inwonertal
met haar ook "na de recente grenswijziging,
nog geringe oppervlakte, grote financiële
offers, waardoor een vergroting van het
draagvlak dezer gemeente dan ook zeer wen
selijk moet worden geacht.
In het grotere geheel van Oost Zeeuwsch-
Vlaanderen, met als verreweg het belang
rijkste economisch zwaartepunt, de Kanaal
zone, hebben de regionale centra een eigen
functie te vervullen.
In dit verband wordt er op gewezen, dat
dit gedeelte van oostelijk Oost Zeeuwsch-
Vlaanderen uiteenvalt in twee sociaal-econo
misch verschillend gestructureerde gebieds
delen namelijk het zandgebied langs de Bel
gische grens en het kleigebied ten noorden
van Hulst.
Globaal kan men spreken van het zuide
lijke industriegebied en het noordelijke zui
ver agrarisch gebied.
Tot het zuidelijke industriegebied behoren
dan de gemeenten: Hulst,'Clinge en St. Jan
steen. Deze gemeenten zijn belangrijke indu
strie-gemeenten (textielnijverheid en vlas
industrie). Hulst heeft daarenboven een
commerciële, en culturele functie, terwijl
Clinge en St. Jansteen industrieel-agrarische
gemeenten vormen.
Zo was in Hulst 39,7 van de beroepsbe
volking werkzaam in de nijverheid, terwijl
dit percentage in Clinge en St. Jansteen
zelfs 50 bedroeg.
De in deze gemeenten aanwezige bedrij
ven betreffen: vlasserijen en spinnerijen,
wolweverijen, spinnerijen en ververijen,
tricotagefabrieken, breierijen en tapijt fabrie
ken.
Het vorenstaande heeft tot het voorstel ge
leid de gemeenten Hulst, Clinge en St. Jan-
Steen samen te voegen. Deze nieuwe ge
meente, met een homogeen R. K. bevolking,
zal een inwonertal hebben van 11 a 12.000
inwoners.
Weliswaar komt daarmede ook een agra
risch gebied binnen de nieuwe gemeente,
doch indien slechts de Jcerp van Clinge zou
worden opgenomen, zoif hét resterende ge
bied dier gemeente op zich zelf te klein wor
den voor een zelfstandige gemeente, terwijl
samenvoeging van dit restant met Graauw
en Langendam met welke gemeente dit
gebied vrijwel geen relatie heeft ook niet
kan leiden tot een levenskrachtige gemeen
te. Voorts past het dorp Nieuw-Namen met
zijn textielnijverheid beter bij de industriële
agglomeratie Hulst c.a., dan bij het agrari
sche Graauw en Langendam.
Wel zouden G. S. het aan de Wester-
schelde grenzende, tot de gemeente Clinge
behorende gebied bij Graauw en Langendam
willen voegen.
2. Graauw en LangendamHontenisse
Vogelwaarde.
Deze drie gemeenten vormen tezamen het
zg. agrarische land van Hulst.
Met name de beide eerstgenoemde ge
meenten vormen een gebied, dat qua struc
tuur praktisch als homogeen kan worden
beschouwd.
De onderlinge verbindingen tussen de drie
gemeenten zijn redelijk en zullen in het
kader van de tot uitvoering gekomen ruil
verkaveling-Stoppeldijk welke een groot
deel van deze beide gemeenten en een ge
deelte van de gemeente Graauw en Langen
dam omvat nog worden verbeterd.
De bevolking van Graauw c.a. is voorts
voor 98 R. K., die van Hontenisse voor
95 en die van Vogelwaarde voor 96,4
Alle drie gemeenten gaven in het tijdvak
1950/1960 een daling van het inwonertal te
zien, te weten Graauw c.a. met 14,8 Hon
tenisse met 3,4 en Vogelwaarde met
11,4 Inzonderheid de gemeente Graauw
c.a. vertoont een relatief sterke achteruit
gang van het inwonertal, zodat de vraag
kan worden gesteld of deze gemeente reeds
hierom niet te klein moet worden geacht om
in het kader van het herindelingsplan zelf
standig. te blijven.
Tenslotte wordt voorgesteld het ten noor
den van Hulst gelegen „Schuddebeurs" en
de omgeving van het „Groot Eiland", aan
Hulst c.a. toe te voegen.
De nieuw te vormen gemeente, welke ca.
10.000 inwoners zal tellen zal een groot aan
tal afzonderlijke kerkdorpen bevatten.
Dit ontmoet naar de mening van G. S.
geen bezwaar, aangezien de voorgenomen
samenvoeging aan het sociaal-culturele
leven in deze afzonderlijke dorpen geen af
breuk behoeft te doen.
3. KoewachtOverslagZuiddorpe.
Deze drie gemeenten hebben een agrarisch
karakter, waarbij in het bijzonder in Koe
wacht de vlasserij van grote betekenis is.
Overslag en Zuiddorpe zijn 3 km van el
kaar verwijderd en zijn door een verbeterde
tertiaire weg met elkander verbonden.
Overslag behoort voorts met haar 289 in
woners tot één van de kleinste gemeenten
van ons land.
Samenvoeging van de gemeenten Zuid
dorpe en Overslag (resp. met 783 en 289 in
woners), met een homogene R. K. bevolking
en met gelijke agrarische structuur, verdient
naar de mening van G. S., aanbeveling. Te
zamen tellen deze beide gemeenten evenwel
slechts ca. 1100 inwoners.
Teneinde een gemeente met een redelijk
inwonertal en een groter draagvlak te
creëren wordt wenselijk geacht ook de ge
meente Koewacht welker financiële toe
stand aanmerkelijk gunstiger is dan die van
Zuiddorpe en Overslag alsmede een klein
gedeelte van de gemeente Westdorpe, in deze
tyeuwe combinatie op te nemen.
Hoewel de bevolking van Zuiddorpe „meer
op zich zelf staat" en zich van die van Koe
wacht enigszins onderscheidt, lijkt samen
voeging van deze gemeenten met een agra
risch- en godsdienstig parallel lopend karak
ter, naar de mening van G. S., aangewezen.
De omstandigheid, dat de afstand tussen
Overslag en Koewacht ongeveer 9 km be
draagt, behoeft geen bezwaar op te leveren,
aangezien tussen beide gemeenten een goede
wegsverbinding aanwezig is. Overigens is
ook thans reeds de burgemeester van Koe
wacht, die tevens burgemeester van Over
slag is, te Koewacht woonachtig en houdt
deze zitdagen te Overslag.
De nieuw te vormen gemeente zal ca.
4700 inwoners tellen.
Weliswaar werd aanvankelijk overwogen
bij deze nieuw te vormen gemeente nog te
voegen de gemeenten Sas van Gent en West
dorpe, doch gezien het verschil in mentali
teit van de bevolking en het industriële ka
rakter van deze gemeenten, menen G. S.
vooralsnog deze beide gemeenten niet bij de
evenbedoelde combinatie van gemeenten
met een agrarisch karakter te moeten voe
gen.
4. Kanaalzone.
De ingevolge het tractaat van Brussel van
juni 1961 thans in uitvoering zijnde verrui
mingswerkzaamheden c.a. op het Nederland
se gedeelte van het kanaal GentTerneuzen
openen voor de thans reeds in belangrijke
mate geïndustrialiseerde Kanaalzone in eco
nomisch opzicht ruime perspectieven.
Een studiecommissie „Havenschap Ter-
neuzen-Kanaalzóne" heeft thans de vraag
stukken, verband houdende met het beheer
en de exploitatie van de havens en de indus
trieterreinen c.a. in dit gebied, in onderzoek.
Hiermede dient, naar G. S. menen, een
adequate bestuurlijke (her-)indeling van de
Kanaalzone gepaard te gaan.
Uitgangspunt hierbij kan de gemeente
Terneuzen vormen, die als kerngemeente in
het kader van de infra-structuur reeds zeer
belangrijke werken heeft uitgevoerd. Vor
ming van één gemeente in de Kanaalzone
zou met het oog op het internationale ka
rakter van het kanaal GentTerneuzen en
het gemeenschappelijke belang met het Bel
gische achterland (Gent c.a,), alsmede met
het oog op een éénvormig beleid en beheer
ten aanzien van de Kanaalwerken mogelijk
voordelen bieden.
G. S. menen evenwel aan de vorming van
twee gemeenten in dit gebied de voorkeur
te moeten geven en wel op grond van het
feit, dat het karakter van de bevolking in
de zuidelijke gemeenten van de Kanaalzone
in verschillende opzichten afwijkt van dat
van de bevolking in de noordelijk gelegen
gemeenten; zo is de bevolking van de noor
delijke gemeenten overwegend Protestant
en die van de zuidelijke gemeenten overwe
gend R. K.
Voorts is ter versterking van de gemeente
Terneuzen nog ernstig overwogen de ge
meenten Hoek en Philippine bij de nieuwe
gemeente Terneuzen te voegen. De gemeen
te Philippine heeft n.l. een bevolking, welke
voor 39 in de sector van de nijverheid
werkzaam is.
Vooralsnog achten G. S. het echter meer
aangewezen Hoek en Philippine, in verband
met hun belangrijke recreatieve functie in
(Zie verder pagina 3.).
