1953 DE RAMP 1963
10 JAAR GELEDEN
Het is vandaag, 1 februari, 10 jaren
geleden dat een grote watersnood ons
land teisterde.
Gedurende lieel zijn bestaan heeft
Nederland met het water moeten strij
den dat voortdurend onze kusten en
dijken belaagt en bij de geringste ver
zwakking toeslaat om het door ons
gewonnen land te heroveren. Onder
de talrijke overstromingen zijn die
van 1421 de grote Elizabethsvloed, in
1916 de vloedgolven waaronder voor
al het eiland Marken en de gebieden
rond de Zuiderzee te lijden hadden
en op 1 februari 1963 de grote spring
vloed waardoor bijna de helft van de
Zeeuwse en Zuidhollandse eilanden,
de Biesbosch en grote delen van
Noord-Brabant en het ZuidhoHandse
vaste land onder het water bedolven
werden.
Deze laatste süringvloed waardoor
Nederland in het centrum der inter
nationale belangstelling kwam te
„De trapjes" in de Nieuwstraat TERNEUZEN Noordhoek
BEESKENS
HOOFDPLAAT
In het totaal werden 175.000
hectare, 5 van de totale Neder
landse oppervlakte, overstroomd.
Hiervan was ongeveer bouw
land, dat verloren ging. Vooral
een droevig feit was dat men in
Walcheren juist bezig was het
herstel van de in 1944 beschadig
de gronden te gaan vieren. De
economische schade liep in de
miljarden. Er werden 3810 hui
zen geheel vernield, waaronder
450 boerderijen, 24.980 huizen en
boerderijen werden ernstig of
licht beschadigd. Waarlijk een
droeve balans voor Nederland
waar de woningbouw toch al een
moeilijk onderwerp is.
Alsof dit nog niet genoeg was,
moest de schade aan huisraad,
grond, kunstwerken, voorraden
en uitrusting van agrarische en
industriële bedrijven e.d. geschat
worden op 955 miljoen gulden.
Later bleek dit heel wat meer te
zijn. Vooral deze aspecten wa
ren voor ons land en speciaal het
rampgebied van bijzondere bete
kenis zo kort na de oorlog waar
in wij zoveel verloren en wij nau
welijks de tijd hadden weer een
beetje op de been te komen.
Zeeuws-Vlaanderen
Vergeleken bij Overflakkee,
Schouwen-Dulveland, Tholen,
Noord-Beveland en oostelijk
Zuid-Beveland bracht Zeeuws»
N1EUWVLIET
Vlaanderen het er naar verhou
ding nog het best af. De ramp
beperkte zich in ons gewest (al
was het heus al erg genoeg 1
tot enkele dijkdoorbraken bij
Hoofdplaat, bij Walsoorden, bij
Ossenisse, en in de Nieuw-Neu-
zenpolder, terwijl het lage ge
deelte van de Terneuzense bin
nenstad onder water liep.
Uiterst kritiek was de toestand
nabij Othene, waar met man en
macht is gewerkt om de situatie
meester te worden, waarin men
gelukkig ook is geslaagd. Na tien
jaar zijn de herinneringen nog
helder alsof alles pas gisteren is
gebeurd.
De Nieuw-Neuzenpolder, zo
schreven wij in ons blad van
maandag 2 februari 1953, was
één zee, evenals de Serlippens-
polder, waarbij Othene aan de
rand van een overstroming stond.
Toen het water het hoogste
peil bereikte, wees de peilschaal
die hierop niet was berekend,
5 m water, hetgeen betekende
dat dit 73 cm hoger was dan de
hoogste stand die ooit in Terneu-
zen werd gemeten.
Aan de oostbeer gutste het
water op drie plaatsen over de
dijk.
Van de hoogte nabij het post
kantoor kolkte het water Ter-
neuzen binnen, alles vernielend
wat het op zijn weg ontmoette.
In de Nieuwediepstraat en de
Dijkstraat stond het water op
sommige plaatsen andertr'e
meter hoog. Men vindt daar 'n
het oude gedeelte van Terneu i
woningen die na tien jaar nr~;
niet aan de funeste invloed van
het zoute water zijn ontkomen.
Speciaal het behang heeft er
nog altijd van te lijden.
In de Nieuwstraat by de wo
ning, waar toen dokter Nijsten
woonde, werd een gat geslagen
van tien meter lengte en ruim
anderhalve meter diepte. Op
zondagmiddag na de ramp stond
by de bomvrije kazerne nog meer
dan 60 cm water.
In de Molenpolder, gem. Hon-
tenisse, vielen acht slachtoffers,
o.a. een echtpaar dat juist zyn
veertigjarig huwelijk zou herden
ken, met hun 30-jarige zoon en
een 21-jarige dochter.
Meerdere staaltjes van durf en
doortastend aanpakken staan ons
nog voor de geest Wy denken
bijiv. aan de „bootmannen" bij de
Westsluis, die er onmiddellijl-
met een sloep op uit trokken
om de bewoners van de huizen
bij het z.g. „Piermansdiekje" de
nodige hulp te verlenen. Vaak tot
hun middel in het water staand
hebben ze in die omgeving uren
geploeterd tot ze er letterlijk by
neervielen.
Hela** viel daar een slacht-1
A aiding en hulp
Tot onze vreugde mochten wij
echter bespeuren dat wy niet
alleen stonden en dat het buiten
land direct na de eerste informa
ties te hulp kwam. Eerst kwamen
de Britten en de Belgen die zelf
getroffen waren aan hun Noord
zeekusten, en de Fransen. Hulp
materiaal in de vorm van red
dingboten, verlichting, helicop
ters e.d. en verder een grote
stroom van dekens en ander ma
teriaal om de eerste menselijke
nood te lenigen werd aangevoerd.
De meest indrukwekkende hulp
boden de Amerikanen die een
geheel bataljon genie met hon
derden vrachtauto's, boten,
bruggen, pompen en ander ma
teriaal aanvoerden. Zij voerden
rotsblokken per vliegtuig uit
Duitsland aan die tezamen met
tonnen klei en zand en masse in
de gaten werden gestort. Verder
namen al deze mensen op be
wonderenswaardige wijze deel
aan het reddingswerk voor de
tallozen die geïsoleerd op de da
ken van hun huizen zaten of el
ders waren ingesloten door de
vloed.
Het onmiddeliyk na de ramp
ingeschakelde rampenfonds or
ganiseerde de financiële huln
aan de slachtoffers. Behalve uit
Nederland kwamen grote bedra
gen biVen uit het buitenland zo
dat ieder die getroffen was be
langrijke bedragen kon ontvan
gen ter leniging der geleden
schade. In Nederland werd vrij
willig een bedrag van 93,3 mil
joen bijeengebracht terwyi uit
het buitenland nog eens
39.158.000 werd bygedragen.
Verbeterde waarschuwing
Uit deze gebeurtenissen heeft
men de conclusies getrokken en
een les geleerd. In de eerste
plaats is gebleken dat het waar-
schuwings- en hulpverlenings
systeem zo dat al bestond, vol
komen ondeugdelijk is gebleken
by rampen van deze omvang.
Direct na de vloed is men be
gonnen een nieuw systeem op te
bouwen dat ons land een zo
groot mogelijke veiligheid moet
waarborgen.
Het K. N. M. I. te De Bilt
speelt hierin de hoofdrol daar
dit alleen te verwachten stormen
en hoogwaterstanden kan voor
spellen. Deze dienst onderhoudt
contact met de radiodiensten die
regelmatig elke dag de weerbe
richten en hoogwaterstanden
omroepen zodat ieder gewaar
schuwd is ais er iets kan gaan
gebeuren. Daarnevens staan vele
rijks-, gemeente- en provinciale
instanties met hen in verbinding
die op hun beurt weer het leger,
het Nederlands Roode Kruis en
B. B. kunnen te hulp roepen als
dit nodig is. Verder zijn er maat
regelen getroffen dat op alle dij
ken de posten versterkt zijn met
materiaal en radio zodat een zo
efficiënt mogelijk waarschu-
wings- en hulpsysteem is ont
staan. (Wij hopen dat het nim
mer zijn deugdelijkheid zal be
hoeven te bewijzen).
Nu moest er ook weer direct
worden aangepakt om de geleden
schade aan de dijken en lande
rijen te herstellen. Dit was voor
al van belang daar men voor de
herfst 1953 klaar moest zijn om
dat dan de normale herfststor-
TERNEUZEN
VlooüwykstrwU
men te verwachten waren en de
dyken dan in staat moesten zyn
deze te weerstaan.
Het herstel
Dit is waarlijk een groots
werk geworden. De schade was
enorm. Van de 1080 km dijk in
het gebied was rond 480 km be
schadigd. Van de ongeveer 500
gaten waren 67 stroomgaten
waarvan de bodem beneden het
normale waterpeil lag. Dit be
tekent dat er met eb en vloed
water in en uit stroomde dat de
gaten steeds dieper maakte en
het werk enorm bemoeilijkte.
Door de geweldige militaire hulp
vooral van de Amerikanen is het
mogelijk geweest de schade te
beperken. Vele gaten werden
door hen provisorisch gedicht
zodat de stroming niet te veel
kon wegvreten. Hier kwam ech
ter bij dat deze opvullingen
meestal weer verwijderd moesten
worden om de eigenlijke dijk te
kunnen maken, daar de voorlo
pige dichtingen zeer onoordeel
kundig gemaakt werden gedu
rende de nood van het eerste
ogenblik.
Het herstel werd zeer voort
varend aangepakt en op 11 april
van dat jaar waren reeds 128.000
ha van de buitenwateren afge
sloten. De grote stroomgaten
baarden de meeste zorgen, doch
met behulp van grote betonnen
caissons die men in de gaten
liet zinken, werden de meeste ge
sloten. Vele van deze caissons
kwamen uit Engeland alwaar
men er nog enige over had van
de Normandische invasie. Gedu
rende de gehele zomer werkte
men door en op 6 november 1953
werd het laatste gat gesloten en
was het gehele rampgebied weer
veilig.
Tien {aar na de ramp
Wanneer wy de balans opma
ken van alles wat er gebeurd is
tijdens en na de ramp, dan kan
dit ons volk tot tevredenheid
stemmen, al zullen er zeker indi
viduele gevallen zijn waar, door
omstandigheden, ontevredenheid
heerst.
Nadat het land weer was
drooggevallen en ontzout, wat
geruime tijd heeft geduurd, is de
landbouw weer op gang geko
men. Vele boerderijen en huizen
zijn weer opgebouwd. De meeste
bewoners znn teruggekeerd naar
hun haardsteden en het leven
heeft voorzover mogelijk weer
zyn oud* gang hernomen. Deze
stormramp heeft echter voor
Nederland ook goede gevolgen.
Het Deltaplan, niet na deze vloed
maar al-jaren eerder ontworpen,
is hierdoor wel versneld tot uit
voering gebracht. In 1916 na de
toenmalige stormvloed werd een
stormvloedcommissie voor de
Nieuwe Waterweg benoemd.
Deze commissie had tot taak het
bestuderen van mogeiykheden
om eventuele volgende overstro
mingen te voorkomen.
In 1940 werden verschillende
plannen ingediend om rampen te
voorkomen doch pas na deze oor
log kwam het tot uitvoering. In
1950 werd een eerste werk in het
kader van het Deltaplan gereali
seerd, namelijk de afsluiting van
de Brielse Maas. In 1951 werd
de Schielandse Hoogdijk opge
hoogd en dan in 1S52 gaf de mi
nister van Verkeer en Waterstaat
opdracht het afsluiten van de
zeegaten in studie te nemen. In
hetzelfde jaar werd de Braakman
afgesloten.
Na de storm
Onmiddellijk na de grote ramp
van 1953 werd de Deltacommis
sie geïnstalleerd 'en reeds in
1954 is er begonnen aan de
stormvloedkering in de Holland
se IJssel. De Deltacommissie be
studeerde alle mogel'ikheden en
diende in de jaren '53'55 vijf
interimrapporten in met plannen
en aanbevelingen om zo spoedig
moge!"k te beginnen.
Zoals ie-'er weet, is er inder
daad een begin ge-naakt net de
afsluiting van de zeegaten en
als alles gaat zoals men zich had
gedacht, dan is het zuidwestelijk
deel van Nederland goed op weg,
niet alleen een' veilig doch tevens
een veel belanTüker deel van
ons land te worden.
Door alle nieuw te maken dij
ken immers worden de verbin
dingen ongeloof1 "k verbeterd.
Binnen de Zuidhollandse en
Zeeuwse wateren zullen grote
zoetwatermeren ontstaan waar
langs men grote recreatiegebie
den kan vestigen. Door de ver
betering van de wegen zal het
gebied vele mensen in vakantie
en weekend gaan trekken en
misschien zullen er op den duur
belangrijke industrieën gevestigd
worden.
Dit gebied tussen Rotterdam
en Antwerpen zal in betekenis
toenemen en voor velen die er
nimmer kwamen, worden ontslo
ten en aan belangrykheld gaan
winnen.
staan, bleek het gevolg van een onge
lukkige samenloop van omstandig
heden zoals die slechts zeer zelden
voorkomt. Er ontstond een spring
vloed door de weinig voorkomende
stand van de aarde, die precies tussen
de zon en de maan in stond- Dit had
tot gevolg dat de normale verdeling
van 't water op aarde uit 't evenwicht
geraakte en er in de Atlantische
Oceaan een vloedgolf ontstond, die
zich met grote kracht door het Nauw
van Calais perste, de Noordzee in.
Tengevolge van een zware en zeer
landurige noordwester storm kreeg
het water niet de gelegenheid geleide
lijk afgevoerd te worden en ontstond
er een springvloed waarbij bet over
tollige water het land trachtte binnen
te dringen.
Het is begrijpelijk dat onze dijken,
die toch heel wat mans waren, tegen
deze dubbele bedreiging niet waren
opgewassen.
offertje te betreuren. Een baby
van de familie S. had de ver
drinkingsdood gevonden.
's Zondags legde men aan de
middenhaven tussen de vroegere
kommiezenwacht en de Sehelde-
kade een stevige dam om verdere
vernielingen te voorkomen. Ge
lukkig behoefde die dam zijn
kracht niet te bewijzen, daar het
peil van het hoogwater belangrijk
lager bleef dan 's nachts in de
bange uren het geval was ge
weest.
De rijkswaterstaat heeft in de
afgelopen jaren bergen werk
verzet. Onder invloed van het
Deltaplan heeft Zeeland een ge
heel ander aanzien gekregen. Er
wordt naar gestreefd een herha
ling van zo'n overstromingsramp
te voorkomen. Overal zijn of
worden de dijken op Deltahoogte
gebracht, hetgeen de mensen de
veilige zekerheid geeft dat er
voor hun belangen wordt ge
waakt.
Tien jaren zijn voorbijgegaan.
De herinnering bleef. Moge het
een herinnering zyn aan een boze
droom die nimmer weerkeert
DE SCHADE
Devschade die deze ramp met zLh meebracht, was
tiifëftg&woon groot. Ondanks het snel ingezette red
dingswerk verloren 1835 mensen het leven, waarvan
1813 in het zgn. rampgebied en 22 in overige plaatsen j
in Nederland. Grote hoeveelheden mensen moesten j
worden geëvacueerd. Zij vonden voor kortere of langere
tijd ondeidak bij de bevolking van druoggebleven om
ringende gebieden.
De dijk bij het vissershaventje
bleek ie laag om het water te
keren.
tie Grénulaan, de Westkolk-
straat, de Nieuwstraat, boden
een troosteloze aanblik. De Dijk
straat, de Thoiensstraat, Donze-
v isserstraat en Nieuwediepstraat
stonden blank. Dat men daar met
roeiboten door de straten voer,
zal wel een tragisch unicum in
de geschiedenis van Terneuzer
biyven.
OTHENE
