KERKDIENSTEN
Beursoverzicht
9
Hoe Terneuzen een stad met 15000 inwoners werd
24 decemHer '58
I)E VRIJE ZEEUW
SLUIS.
ST. JANSTEEN.
ZUIDZANDE
Gemeente Temeuzen
Nieuwe hal van Gemeentehuis
te Sas van Gent officieel geopend
Dc Poolse communistische
partij
NIEUWE POLITIEKE
PARTIJEN
Beursindices
Nabeurskoersen
26 NOVEMBER 1957: DE VIJFTIENDUIZEND BEREIKT
Door
lenten: mensen
zijn, maar het
mien worden en
a reken met hun
pdingsgewoonten
noodzaak kan
(ELIJKK
ie mensen i$ hef.
zo ka.sta.trofaal
ze van uitzonde
ets buitenissigs
het blij/t onele-
oogtijdagen bie-
it tc geven voor
sel zoals wild
terwijl het ge-
ei per dag en
n portie vlees of
zst van het jaar
zwaarlijk wordt
wijl het even.
bevredigend is,
rs gewoonlijk zo
gemaakt.
lereen is het ge-
e royaal om te
1 het zou welda-
armee, zowel bij
als bij gewone
Itijden, hiermee
gehouden.
ik u aan dit
iberen met min-
chut. Dusals
'er een schotel-
oorbeeld met to-
garnalen, of be-
r met mayon-
dan een uitge-
:uvre met zware
;alm, haring en
irzien van toast
ver een kop hel
let een schijfje
bord vol dikke
hoogtepunt van
wilde dan tam-
nden of andere
er wat magere
vette gebonden
weinig aardap-
k wat groenten,
wat compóte
;r.
ever fruit dan
if vla; voor wie
kan tot besluit
worden gege-
,'eel succes met
maar niet te
tijd!
SCALONGNE.
pen deur, zodat
chijnend meisje
irden, is hier
jes van de jon-
hier maretak
groeit
>ns land. zij het
nburg, waar ze
op de bomen
cou haar naam
ligcnschap, dat
i marenver-
kan best zijn,
ig tot de naam
ijgesleept is en
met de besjes
en heel andere
n Brabant thee
ikken om een
litgebleveit na-
ossen? Dat is
md recept! En
burg heeft die
betekenis van
dit jaar geen
kopen, dan
?makkelijk na
tje met lang-
jlaadjes wordt
t witte besjes,
istig op, geen
het verschil of
chtsgeldigheid
kusje!
HARCELLE.
en.
(Advertentie)
landen
uw of ichroal
eleiihhhi
Woensdatf 24 december '58
Jaarvergadering Visclub.
Tijdens de jaarvergadering van
plaatselijke visclub „Jantje
n Sluis" werd de heer A.
'aerhoudt in het bestuur ver-
■ngen door de heer L. Quataert.
"et vissen met plankjes en lij-
n >n werd op verzoek van de vele
Belgische leden uitgebreid en
mag nu in de vaart plaats vin
den van de grens tot het bedrijf
van de heer E. Verleije.
Na afloop van het huishoude
lijk gedeelte gebruikten de leden
in hotel „Centraal" een paling-
maal waarna het gezelschap nog
geruime tijd bijeen bleef.
Bevorderd.
Gerekend te zijn ingegaan op
1 dec. j.l. is de heer J. C. Ver
schuren, assistent der invoer
rechten en accijnzen alhier, bij
beschikking van de minister van
Financiën bevorderd tot hoofd
assistent-titulair van 's Rijks
belastingen.
Uitvoering Zang- on
Mil zi ekveren igi n g.
Het dameskoor „Juliana" hield
zaterdag in de zaal van hotel
..De Rode Leeuw" met medewer
king van de koninkl. muziek
vereniging „Veronica" haar jaar
lijkse najaars-uitvoering.
In zijn openingswoord felici
teerde de voorzifter van de mu-
ziekver. de heer A. Luteijn, het
dameskoor met de ook dit 'jaar
weer behaalde beker op het con
cours van de Zeeuwse Zangers-
bond.
Sprekende over zijn eigen ver
eniging, zeide de heer Luteijn
zeer tevreden te zijn over de uit
stekende samenwerking tussen
de directeur van het korps, de
heer A. Verschuur uit Oostburg.
en de werkende leden, terwijl hii
tenslotte dp aanwezigen onder de
aandacht bracht, dat ook voor
..Veronica" de tijd zo langzamer
hand gekomen is om ..in uni
form" te worden gestoken.
Verder werd nog het woord ge
voerd door de oud-secretaris van
de muziekvereniging, de heer J.
II. de la Vienne, die op de on
langs gehouden vergadering van
de Landelijke Federatie van Mu
ziekgezelschappen. een diploma
voor dn vereniging in ontvangst
had mogen nemen.
De muziekvereniging bracht
hierna een verzorgd programma
ten gehore.
Het dameskoor was na dit op-
1 reden van de muziek aan de'
beurt en op de haar bekende
voortreffelijke wijze werd haar
keurig programma ten gehore
gebracht.
Verder werd een amusements
programma. gehracht waaraan
werd medegewerkt door leden
ran bride,verenigingen, o.a. het
ontreden Van het Jeugdorkest,
o.l.v. de heer T. Luteiin, en een
door de leden van „Juliana" ge
brachte potnourri van liedjes
onder de titel „Omstreeks 1900".
Met een zeer gezellig en druk
bezocht bal kwam aan deze goed
geslaagde avond een einde.
REGELING
GEMEENTEDIENSTEN.
Op 27 december a..s. z.ullen alle
gemeentediensten gesloten zijn.
De secretarie (heneden) zal uit
sluitend voor burgerlijke stand
op die dag geopend zijn van 11
12 uur.
Het badhuis is geopend als nor
maal.
Terneuzen, 23 dec. 195S.
Zaterdagnamiddag kwam een
groot aantal genodigden bijeen
in de gerestaureerde hal van hot
Sasse gemeentehuis. In deze
stemmige, deftig aandoende hal
ontving burgemeester R. A. J.
den Boer het talrijke gezel
schap.
Staande op de trappen in de
hal hield burgemeester Den
Boer een rede.
Wij hebben gemeend, aldus de
burgemeester aan de voltooiing
van het representatieve gedeel
te van ons stadhuis een offi
cieel karakter te moeten geven
en wel voornamelijk omdat ons
stadhuis is „verlucht" met enke.
ie producten van „locale kunst",
waarop we zo trots zijn, dat we
daarop de aandacht willen ves-
stigen. Daarnaast, ook omdat
we naar aanleiding van de
fraaie muurschildering van pa
ter De Caluwé de historie van
Sas van Gent in de algemene
belangstelling willen plaatsen,
hetgeen een reden is geweest om
bij deze gelegenheid een kleine
geschiedkundige tentoonstelling
in te richten.
Een bijzonder woord van wel
kom richt ik tot U, mevrouw De
Caluwé. omdat U hier de plaats
inneemt, die we aan uw zoon
pater Robert hadden toege
dacht. Ik denk, dat vanmiddag
in het verre Finland zijn oren
wel zullen tuiten. Maar nu hij
hier zelf niet aanwezig kan zijn
om zijn prachtige schildering te
zien nt.huüen, wie kan dan be
ter dan u hem vertegenwoordi
gen?
Welkom ook U, leden van de
raad. Het is dank zij de door U
genomen besluiten, dat de ver
nieuwingen van de trouwzaal
raadzaal, hal en trappenhuis
konden tot stand komen.
Ik groet ook U, directies' en
vertegenwoordigers van de in
onze gemeente gevestigde in
dustrieën en bedrijven. Üw aan
wezigheid moge demonstreren,
dat Sas van Gent een gemeente
is, die haar welvaart en voor
spoed dankt aan de industrie.
Gaarne wil ik van deze gele
genheid gebruik maken om de
directie van de Spiegelglas- en
Fosfaat fabriek te danken voor
de gewaardeerde schenking van
de decoratieve ramen, die de
trouwzaal en de kamer van B.
en W. sieren. Ik groet ook de
heer Fernand Slock, aan wiens
artistieke brein de voorstellin-
De Poolse (communistische)
vereniging de arbeiderspartij
heeft in de periode van oktober
1957 tot en met september van
dit jaar als gevolg van do zuive-
ringscampagne 20 procent van
haar ruim 1.300.000 leden verlo
ren. Vooral onder de arbeiders,
speciaal in de gebieden van War
schau, Katowice en Lodz, zijn
velen uit de partij verdwenen.
Onder de intellectuelen was dit
het minste het geval.
Het tijdschrift „Nowe Drogi"
dat dit meldt, voegt hieraan 1oe,
dat de partij met succes er haar
streeft om door het werven van
nieuwe leden het evenwicht tus
sen de verschillende groeperin
gen in de partij te herstellen.
Erfgroothertog Jan van Luxem
burg en zijn echtgenote prinses
Josephine Charlotte zijn dinsdag
ochtend om negen over half elf
van liet station te Utrecht naar
Luxemburg vertrokken. Zij heb
ben het afgelopen weekeinde als
gasten van de Nederlandse Ko
ninklijke familie aan een>jacht-
partij op de Veluwe deelgenomen.
Daar zij incognito reisden was er
bij het vertrek uit Utrecht geen
enkel ceremonieel.
gen op de ramen zijn ontspro
ten. Welkom U. meneer't Hooft.
Aan Uw inzicht en smaak en
uw gevoel voor kleuren en ver
houdingen danken we onze
fraaie raadzaal en onze hal en
trappenhuis in hun nieuwe aan
kleding. Ik maak U mijn com
pliment voor de wijze, waarop
U de opdrachten van het ge
meentebestuur hebt uitgevoerd
Verder mag ik begroeten hen,
die deze vernieuwingen tot stand
hebben gebracht:
De firma Gebrs. Claeyssens,
die het metsel- en kapwerk voor
haar rekening heeft genomen;
de firma Hoefmans, die het om
vangrijke en niet zo eenvoudige
timmerwerk heeft verzorgd,
waarbij vooral de trap een las
tig maar keurig uitgevoerd on
derdeel bleek te zijn; de firma
laswerk heeft uitgevoerd; het
Gebr. Slock, die het smeed- en
schildersbedrijf Aeke—Dierick,
dat op onovertroffen wijze glans
en kleur heeft gegeven aan het
geheel en dank zij plamuur en
verf alle sporen van het oude
en alle lidtekens van de restau
ratie heeft uitgewist; de firma
Tacq, die de elektrische leiding
en apparatuur leverde en de
firma Gebr. Van Goethem, die
de vernieuwing completeerde
met het leggen van de marmo-
leum vloer.
Toen in 1655 het nieuwe Am
sterdamse stadhuis werd inge
wijd, heeft Joost van den Von
del in een magistraal dichtwerk
de glorie daarvan bezongen.
Ik heb natuurlijk allerminst
de pretentie om Sas van Gent,
met Amsterdam te vergelijken
en nog minder ons gemeente
huis met de trotse schepping
van bouwmeester Jacob van
Campen.
Maar ik heb in Vondels frag
menten ontdekt die door ons
stadhuis konden zijn geïnspi
reerd en voor deze gelegenheid
konden zijn geschreven.
Ik heb U al gezegd, dat. wij
getracht hebben met enkele
kunstwerken ons stadhuis te
„verluchten" en meer aanzien
te geven. Ook Vondel had hier
op zijn commentaar en sprak
van
„de Amsterdamse hceren
„die hun stadhuis met kunst
gelijk met schat, stoffeer en
..dus moest de schilderskunst
[de becldehouwerij
„Verzelschappen als twee
[gezusters zij aan zij.
..De schilderkunst zoch stof
I bij groten, niet bij kleinen
„Uit Gods gewijde blaen en
t d'oudheid der Romeinen
En zo is het ook hier.
Hendrik de Meijer, wiens prach.
tige schilderij de raadzaal siert,
zocht zijn onderwerp in één der
grootste momenten uit de Sas
se historie, de uittocht van de
Spanjaarden uit de vesting Sas
van Gent in 1644.
Pater De Caluwé putte het ge
geven voor zijn wandschildering
uit het grote verleden van Sas
van Gent en vatte zijn schilde
ring in een raamwerk van wa
pens, die zijn gevoerd door in
stanties, autoriteiten en fami
lies wier geschiedenis op een
andere wijze met die van Sas
van Gent was verweven.
Ook Fernand Slock zocht in
spiratie bij de „groten". In de
balkonramen van de trouwzaal
calligrafeerde hij fragmenten
uit Vondels Gijsbrecht over hu
welijkstrouw en huwelijksband.
Het tweede raam is kennelijk
geïnspireerd op het „groei aan
en vermenigvuldig U" uit de
Bijbel, terwijl het derde raam,
voorstelende Mercurius de god
van de handel is ontleend aan
de „oudheid der Romeinen".
Nu kom ik aan een ander as
peet van de restauratie. Derge
lijke dingen kosten geld. En het
gebeurt, ook bij ons dat en
dit is een zeer begrijpelijke re
actie sommige ingezetenen
bedenkingen maken of hun
wenkbrauwen fronsen, wanneer
zij de sommen horen die met al
die vernieuwingen zijn gemoeia.
Ook in Vondels tijd waren er
al mensen die uit overwegingen
van zuinigheid bezwaren maak
ten tegen uitgaven voor stad
huisverfraaiing en vernieuwing.
Evenals Amsterdam in 1655
trots was op zijn stadhuis, zo is
Sas van Gent 303 jaar later, in
1958, trots op zijn gemeentehuis.
Ik hoop dat, ons hernieuwde
gemeentehuis tot in lengte van
jaren zijn functie van gemeen
schapshuis mag blijven vervul
len en het centrum mag blijven
van een bloeiende en groeiende
gemeente.
Hierna onthulde mevrouw De
Caluwé, geassisteerd door haar
zoon de fraaie wandschildering,
waarna de directeuren van de
Spiegelglasfabriek, de heren ir.
C. A. L. Hortsman en drs. P.
A. Neeteson, alsmede de heer
Fernand Slock. de ramen in de
trouwzaal onthulden.
Voor belangstellenden is ev
gelegenheid het stadhuis te be
zichtigen op zaterdag 27 en zon
dag 28 december van 15 18 uur.
OOST ZEEUWS-VLAANDEREN.
WOENSDAG 24 DECEMBER.
NED. HKRV. KERK.
Axel: 20.30 u. Kerstwijdingsdienst,
met medewerking van het Kerk
koor.
Zaanislac: 19.30 uur Keslwödings-
dlenst in samenwerking met de
Geref. Kerk, m. m. v. koor en
muziekkorps.
DON DERDAG 25 DECEMBER.
(Eerste Kerstdag.)
Axel10 uur Ds. r. J. Pennings
(Medewerking Kerkkoor); 2.30
uur Viearis S. den Blaauwen.
Hoek: 10 uur en 2.30 uur Ds. W.
J. van Meeuwen.
Hontenisse: 10 uur Ds. K. Verbeek.
Hulst: 10 uur Ds. R. G. .T. Tim-
mers. (Medewerking Kerk- en
Kinderkoor.)
Philippine: 2.30 uur Ds. E. Ed.
Stern.
Sas van Gent: 10 uur Ds. E. Ed.
Stern.
Sluiskil: 10 uur Ds. .T. G. N. Cupé-
do; 2.30 uur Ds. Ph. M. Bceht.
van Zaamslag.
Terneuzen: Kerk Nnordstraat:
10 uur Ds. J. Scbolten: 3 uur
Vie. Joh. Brezet: S uur Kerst
Zangdienst. Ds. P. A. v. d.
Vlugt. en Ds. H. Pestman: met
medewerking van „Laudamus".
Gebouw Kerkhoflaan: 10 uur
Ds. P. A. v. d. Vlugt.
WTNSTNEM1NGEN OORZAAK VAN EEN LAGERE MARKT.
Er was dinsdagmiddag weer
niet. veel affaire op het Damrak
en de stemming voor de inter
nationale waarden was vrijwel
prijshoudend tot, flauw tenge
volge van winstnemingen. De
zwakke tendentie voor de olie-
aandeien bleef ook dinsdag aan.
houden. De slotkoersen van
deze waarden uit Wallstreet
werkten hiertoe mede. Een en
ander op de olie-politiek van de
interimregering in Venezuela.
Ter beurze is- men van me
ning, dat al'e ongunstige be
richten uit Venezuela voor de
buitenlandse oliemaatschap
pijen aldaar wedkzaam, in het
huidige koersniveau zo langza
merhand is verdisconteerd.
Aandelen Kon. Olie komen
vrijwel regelmatig van de 200
en noteerden gistermiddag op
het Damrak rond de f 174. Dit
niveau lag nog circa een halve
gulden beneden pariteit Ameri
ka en circa ƒ2,50 beneden de
slotkoers van de vorige dag.
Aandelen Philips misten de
aankooporders van het buiten
land waardoor de verkoplimi-
tes vrijwel in een lege markt te
recht kwamen. De stoplosorders
voor een fikse koersdaling in de
Philipsaandelen die rond de 448
werden verhandeld tegenover
de vorige slotprijs van 467. De
converteerbare obligaties moes
ten er ook aan geloven en ver
loren circa 9 punten. Unilevers
boden goed weerstand en waren
slechts een paar punten lager.
A.K.U.'s stonden als een rots in
Gisteren beeft de kiesraad ver
gaderd ter registratie van poli
tieke partijen, welke haar naam
boven de candidatenli.ist voor de
a.s. verkiezing der Tweede Ka
mer willen plaatsen.
Het bleek. dat. vergeleken bij
de vorige Tweede-Kamerverkie
zing er enige nieuwe partijen
verschenen ziin.
Deze partijen zijn de Boeren
partij (B. P.l, de Pncifistische-
socialistische partij, het Politiek
Geref. Verbond (G. P. V.). de
Partij voor Overheidspersoneel
(P. V. O.) en de Partij voor Land
bouw en Middenstand (P. L. M.)
de branding met, een openings
koers van 242%, onveranderd bij
maandag.
In het verdere beursverloop
werd de koers een puntje lager
gesteld. Het concern gaat sa
menwerken met de British In
dustrial Plastics, terwijl de Ame.
rican Enka, waarin de A.K.U.
een groot belang heeft., de prijs
van de banden rayongarens
heeft verhoogd, iets dat de laat
ste drie jaren niet meer is voor
gekomen. K.L.M. werd een gul
den lager geadviseerd.
Scheepvaarten gemakkelijk en
staatsfondsen prijshoudend tot
vast. In de cultuurmarkt had
de handel een eigenaardig ver
loop. In H.V.A.'s ging bijna
niets om. Senembah's openden
op 125 en liepen op tot 131 waar
door het fonds ruim 3 punten
boven het niveau van maandag
kwam te liggen. Amsterdam
Rubbers lagen zeer vast in de
markt op speculatieve vraag.
Certificaten Deli liepen terug
van 136 tot 134 tegenover een
slotprijs van de vorige dag op
136 20.
Het gunstige bedrijfsnieuws
voor de Nederlandse Machine
fabriek Alkmaar, alsmede dat
van havenwerken had geen in
vloed op de koers van de aan
delen. Ook het jaarverslag van
Heineken's Bierbrouwerij ver
mocht geen invloed uit te oefe
nen op de koers van de aande
len.
Prolongatie 314 procent.
In verband met de viering van
het Kerstfeest zal er vandaag
van 10.30 tot 11.30 uur beurs
worden gehouden.
19/12 20/12 23/12
Int. concerns 354.43 352.67 345.76
Industrie 168.44 168.99 169.45
Scheepvaart 147.58 147.80 149.10
Banken 130.55 130.72 132.18
Ind. fondsen 100.24 99.96 100.70
Algemeen 242.29 241.5 238.77
Kon. Olie: 174.50—175.50 (174.15)
Unilever: 395'4—398% (394%)
Philips: 448462 (447
AKU242 (241%)
Nw Unilever; 970975
(965—968)
Conv. obl. Philips:
210% (204%)
Driewegen: 7 uur Ds. J. Schol
ten.
Zaamslag: 9.30 uur Ds. Ph. M.
Borht: 2.30 uur Eerw. heer C.
II. Heijbocr.
GEREFORMEERDE KERK.
Axel: 10 uur en 3 uur Ds. Van
Leeuwen.
Hoek: 10 uur en 2.30 uur Cand.
G. A. Wcstcrveld. van Slag
haren.
Terneuzen: 10 uur en 3 uur Ds.
H. Pestman.
Zaamslag: 9.30 uur en 2.30 uur Ds.
D. Middelkoop.
GEREF. KERN (Vrijgemaakt.)
Hoek: 10 uur Ds. C. Bijl: en 2.30
Ds. H. Smit. van Terneuzen.
Terneuzen: 10 uur Ds. H. Smit;
3 uur Ds. C. Bijl, van Hoek.
Cl IR. GEREF. KERK.
Zaamslag: 9.30 uur en 2.30 uur Ds.
P. Zwier.
GEREF. GEMEENTE.
Terneuzen: 9.30 uur en 3 uur Ds.
Aangeenbrug.
Hoek: 9.30 uur en 2 u. leesdienst.
GEREF. GEMEENTE (Sjn.)
(Gebouw „Pro Rege")
Terneuzen: 10 uur en 3 uur lees
dienst.
OUD-GEREF. GEMEENTE.
Terneuzen: 9.30 uur en 2 uur Ds.
A. de Reuver.
LEGER DES HEILS.
Terneuzen: 6.00 u. Kerstwijdings-
samenkomst: 10.30 uur Kerst-
heiligingssamenkomst: 19.30 u.
Vorlossinessamenkomst; alle
samenkomsten o.l.v Kapileins
J. Gout.
ROOMS-KATHOLIEKE KERK.
Axel: 10 uur, 2.30 uur en 7 uur:
H. H. Missen.
Clinge: 7 uur. 8.30 uur en 10 uur
H. H. Missen.
Hulst: 6.30 uur. 7.45 uur, 9 uur
en 10 uur H. H. Missen.
Philippine: 7.30 uur en 10 uur
H. H. Missen.
Sas van Gent7 uur. 8.30 uur en
10 uur H. H. Missen.
Terneuzen: 7 uur. 8.30 uur. 10.15
uur H. H. Missen.
Sluiskil: 6.45 uur, 8 30 uur. 10.15
uur en 17.00 uur H. H. Missen.
Westdorpe: 7 uur. 8.30 uur en 10
uur II. H. Missen.
VRIJDAG 26 DECEMBER.
(Tweede Kerstdag.)
NED. HERV. KERK.
Hoek: 5 u. Kerstfeestviering Zon
dagsschool.
COör. VRUCHTENVEILING
„ZEEUIVSC H-VLAANDEREN"
TERNEUZEN
Veiling van 23 december
GROENTEN.
Per stuk: Bloemkool A II 61
70 et. B II 18—51 ct, C II 10—31
ct, afw. 1035 ct; Knolselderij
B 13 ct, C 11—13 ct.
Per kg: Andijvie 3859 ct;
Kroten 4 ct; Rode kool 1622 ct;
Boerekool II 21 ct; Savoye kool
714 ct; Witte kool 5—7 ct:
Waspeen 1021 ct; Breekpeen 5
7 ct; Prei 1020 ct; Knolsel
derij II 1112 ct; Spruiten 34
47 ct. id. geschoond 81 ct; Uien
7 ct; Witlof A II 72—90 ct, B 98
—100 ct, B II 80—86 ct, afw. 27—
62 ct.
FRUIT.
Per kg. Appelen: Goudreinettc
H I maat 85 25 ct, m. 80 22 ct.
m. 75 20 ct, m. 65 15 ct, F 79
ct, kroet 36 ct; Jonathan H I
m. 80 2527 ct, m. 75 20 ct, m.
70 18 ct, m. 65 16 ct. m. 60 10 ct.
H II 3—6 ct, K 10—13 et, F 6—7
et; Golden Delicious K 2931 ct.
F 22 ct; Lombard Calville H I 10
—17 et. H II 3 et, K 6—9 ct, F
3 ct; Zoete appelen F 617 et.
Peren: Comtesse de Paris H I
m. 65 17 ct, m. 55 9 ct.
Hontenisse: 4 uur Kerstfeestvie
ring Zondagsschool.
Hulst: 17 uur Kerstfeest Zondags
school en Jcugdcluhs; Kerstspel:
„Een Kind is ons geboren".
Sluiskil: 2.30 uur Zondagsschool-
Kerstfeest leeftijd 4 tot en met
8 jaar; 5 uur leeftijd 9 tot en
met 12 jaar.
Zaamslag: 16.30 uur Kerstfeest
Zondagsschool.
GEREF. KERK (Vrijgemaakt).
Terneuzen: 2.50 uur Kerstfeest
voor de kinderen.
GEREF. GEMEENTE.
Vlooswükstraat.)
Terneuzen: 9.30 uur Ds. Aangeen
brug.
OUD-GEREF. GEMEENTE.
Terneuzen: 9.30 uur Ds. A. de
Reuver.
LEGER DES HEILS.
Terneuzen: 16.30 uur Familie
Kerstfeest, ieder welkom: 19.00
uur gezinsbond Kerstfeest. Alle
samenkomsten o.l.v. Kap. J. Gout
WEST ZEEUWS-VLAANDEREN
WOENSDAG 24 DECEMBER.
NED. HERV. KERK.
Aardenburg: 10.30 uur 's av. Ds. L.
S. Blom.
Breskens: 8 uur Dr. J. H. van Bcu-
sekom. (Kerstavonddienst.)
Groede: 9.30 uur Kerstnachtdienst
in de Lutherse Kerk. Ds. J. Hap
pee en Ds. M. de Jong.
Oost burg: 11 uur 's av. Ds. W. S.
Hugo van Dalen. (Lit. Kerst-
nachtdienst. (Medcw. Herv.
Kerkkoor.)
Retranchement: 20 uur Ds. S.
Tijmstra. (Kerstavonddienst, op
voering Kerstspel: „Wij vrou
wen van Bthlehem", medewer
king Kerkkoor.)
Schoondijke: 7.308.30 u.: Kerst
concert in de kerk.)
IJzendijke: 11 uur 's av. Ds, C.
van Evert. (Kerstnachtdienst
met koorzang.)
DONDERDAG 25 DECEMBER.
(Eerste Kerstdag.)
Aardenburg: 10.30 uur Ds. L. S.
Blom; 16 uur Kerstfeest.
Biervliet: 10 uur Ds. W. S. Even
huis; 17.30 uur Kerstfeestviéring
van de Zondagsscholen.
Breskens: 10 uur Dr. J. II. van
Beusekom.
Cadzand: 10 uur Ds. A. C. W. ten
Cate.
Groede: 10 uur Ds. M. de Jong;
(Medcw, van het koor); 5 uur
Kerstfeest in de Zondagsschool.
Hoofdplaat: 10 uur Ds. J. Eijgen-
daa).
Nieuwvlict: 10 uur Ds. J. van de
Graaff.
Oostburg: 10 uur Ds. W. S. Hugo
van Dalen. (Medew. Herv. Kin-
rierkerkkoor.)
Retranchement: 10 uur Ds. S.
Tijmstra. M. m. v. koor en trom
pet.)
Schoondijke: 10 uur Ds. P. A. L.
Brinkman; 5 uur Zondagsschool,
kerst feest.
Sluis: 9.30 uur Ds. L. P. W. Groen
veld.
St. Anna ter Muiden: 11 uur Ds.
L. P. W. Groenveld; 16 uur
Kerkconcert.
St. Kruis: 9 uur Ds. L. S. Blom.
6 uur Kerstfeest.
Waterlandkerkje: 10 uur Ds. W.
B. Bergsma. (Medew. Zangver
eniging.)
IJzendijke: 10 uur Ds. C. v. Evert.
(Met Koorzang); 5 uur Kerst
feest Zondagsschool.
Zuidzande; 10 uur Ds. H. Kuyl-
man.
i
VRIJDAG 26 DECEMBER.
(Tweede Kerstdag.)
I
Biervliet: 10 uur Ds. C. van Evert,
van IJzendijke.
Breskens: 5 uur Kerstfeest Zon
dagsschool.
Hoofdplaat: 4.30 uur Kerstfeest
viering met de Zondagsschool
kinderen.
Nieuwvliet: 5 uur Kerstfeest voor
Jong en Oud.
Oostburg: 4 uur Zondagsschool-
Kerstfeest.
Retranchement: 18 uur Kerstfeest
Zondagsschool.
Schoondijke: 10 uur Ds. P. A. L.
Brinkman. (Opvoering Kerst
spel en declamatie.)
Sluis: 16.30 uur Zondagsschool
kerstfeest.
Walerlandkerkje: 4.30 u. Zondags
school-Kerstfeest.
IJzendijke: 10 uur Ds. W. S. Even
huis, van Biervliet.
Zuidzande: 4 uur Kerstfeest Zon
dagsschool.
Op 27 november 1957 konden wij in „De
Vrije Zeeuw" lezen, dat Eric Alphonsius van
Hijfte was geboren en dat deze boreling de
15.000ste inwoner van de gemeente Terneu
zen was. We lezen daar tevens dat Terneu
zen in 1828 nog maar 1725 inwoners had,
zodat dc bevolking in 129 jaar met 13275 in
woners is toegenomen. Wanneer we deze
feiten lezen, vragen wij ons af wat wel de
oorzaken van die bevolkingsaanwas zijn ge
weest en op welke wijze in de loop der tijden
de woongelegenheid voor die groeiende be
volking is ontstaan.
In bet onderstaande willen wij trachten de
oorzaken van de groei van Terneuzen en
haar bevolking op te sporen en toe te lichten.
We kunnen aannemen, dat een groot ge
deelte van het grondgebied van wat thans de
gemeente Terneuzen is. ontstaan is in de 13e
eeuw, toen Jan van Namen van zijn vader
Guy van Dampierre een aantal schorren in
de vier ambachten kreeg. Deze schorren
lagen tussen de Othenese kreek en de Bliede.
Do Othenese kreek is nog op nagenoeg de
zelfde plaats aanwezig als toentertijd. De
Bliede, die een vrij belangrijke rol in het
ontstaan van de kom van Terneuzen zou
spelen, eist een nadere beschouwing. In
„Zeeland door de eeuwen heen" door M. van
Empel en H. Pieters lezen we daaromtrent:
„Aan de oostzijde van Axel liep een vaart
,,'s Heeren watergang" geheten van „den
„moere toter zee". De vaart kan wel niet
„anders geweest zijn dan de Blide. het oude
„havenkanaal van Axel. Zij kwam uit het
„moeras, te midden der „woeste landen" ge-
„legen. welke z.ich toen uitstrekten ten zui-
„den van het tegenwoordige Koewacht, be
hoorden de spoorlijn MoerbekeStekene.
„Door de nog bestaande Moerspuipolder liep
„zij voorbij Zuiddorpe, Drieschouwen en be-
„oosten Axel naar de Honie. In het zuiden
„stond zij als Moerspui door een zijkanaal
„in verbinding met Overslag en vervolgens
„langs Waehtebekp met de vaart naar Gent.
„In het noorden liep de Rlide tot het tegen
woordige Spui en splitste zich daar in twee
.armen, welke in de Honte stroomden. De
oostelijke arm was de nog bestaande
Othenese kreek. De westelijke arm liep om
„het schor, waarop de parochie Triniteit zou
„ontstaan."
Deze westelijke arm werd de Zoute vaart
op Zoutvliet en later de Oude vaart genoemd.
Zij mondde In de Honte of Wester-Srhelde
uit ter plaatse waar Terneuzen zou verrijzen.-
De weduwe van Jan van Namen, Maria
van Artois bedijkte de schorren, waardoor
o.a. de 's-Gravenpolder, (gelegen ter plaatse
van de tegenwoordige Zaamslagpolder), de
Moermanspolder, de Triniteitspolder en de
Noordpoider ontstonden. Zij wilde de bedijk
te gronden, „ter eere van Gods naam. met
„gelovige Katholieke (Christelijke) perso-
„nen van beiderlei geslacht bevolken" en ver-
zocht daarom op 19 september 1336 aan de
bisschop van Utrecht om in de polder een
kerk en een hospitaal te mogen stichten. Op
14 mei 1339 gaf Willem, graaf van Namen
van zijn erfdeel in de polder der Heilige
Triniteit ten einde daarop een paorchiekerk
te doen stichten ter ere en gedachtenis der
H. drieëenheid „Triniteit". De bisschop ver
leende zijn toestemming. De kerk en het
hospitaal verrezen ter hoogte van Triniteit
thans ook wel bekend als „het Zwaantje
in de Zuidlandpolder.
Tot de aldus gestichte parochie behoorde
het oostelijke deel van het grondgebied der
thans bestaande gemeente Terneuzen.
Te Hugersluis, thans bekend als Drie
wegen (gem. Terneuzen), werd een kapel ge
sticht. Uit de omstandigheid, dat Driewegen
toen reeds met de naam „Hugersluis" ver
meld wordt, mogen we aannemen, dat hier
reeds een nederzetting was. De toevoeging
van het begrip „sluis" aan de naam „Huger
sluis" en de ligging aan de Zoutvliet wetti
gen de veronderstelling dat, vóór de bedij
king van de „Schorre van Terneuzen", toen
Hugersluis het meest noordelijk gelegen be
woonbare gedeelte langs de Zoutvliet vorm
de, hier reeds een nederzetting van vissers
en schippers was. Na de bedijking zou zich
een en ander naar Terneuzen verplaatsen.
We mogen dus wel aannemen, dat de oud
ste bebouwing in de gemeente Temeuzen te
Hugersluis (Driewegen) aanwezig is ge
weest. Na de bouw van de kerk en het hos
pitaal tc Triniteit zullen ook hier wel enige
L. WJSKERKE
woningen verrezen zijn. Ook is bekend, dat
hier een kerkhof lag.
De Zoutvliet mondde dus bij het tegen
woordige Terneuzen uit in de Honte (Wester-
Srhelde). Zij stroomde bij haar uitmonding
door het schor tussen de oostelijke dijk van
de Meulenepolder en de westelijke 'dijk van
het Soutc polderken. Die oostelijke dijk van
de Meulenepolder zou later dc tegenwoor
dige Noordstraat worden.
Aan de oostzijde van die dijk, dus aan de
westelijke oever van de Zoutvliet ontstond
een nederzetting van vissers, schippers en
anderen die bij deze natuurlijke haven be
trokken waren. De Zoutvliet vormde niet
alleen een verbinding met Gent maar ook
met een groot deel van het achterland, waar,
uit do moeren, turf werd gewonnen. De
scheepjes die de Zoutvliet konden bevaren
zullen wel heel klein geweest zijn, maar ze
waren toch wel geschikt voor het vervoer
van landbouwprodukten, turf, bouwmateria
len en allerlei benodigdheden voor de bevol
king. We zien dus reeds toen, dat de ligging
van Terneuzen zeer gesehikt was voor een
ha,ven en dat Terneuzen ook aan deze ge
legenheid een groot deel van haar wording
te danken heeft.
Tussen de 14e en 16e eeuw zal de boven
beschreven toestand weinig wijziging hebben
ondergaan, althans valt er niets omtrent ver
anderingen te vermelden.
In de 16e eeuw ontdekten de Spanjaarden
ook de strategische betekenis van Terneuzen.
Zij bouwden hier in 1575 een „Spaans kas
teel" en legden ook andere versterkingen
aan. Het Spaanse garnizoen zal ook voor
zijn behoeften zijn aangewezen geweest op
de aanwezige bevolking.
We komen nu aan de periode, dat de Span
jaarden waren verdreven en dat Terneuzen
het bruggchoofd was geworden van de Staat
se troepen, voor hun bezetting van het land
van Axel. Om dit bruggehoofd te bevestigen
werd in 1583 begonnen met het bouwen van
een fort te Terneuzen. De afmetingen en
inrichting van dit „fort" stempelen het eigen
lijk tot een vesting. Het fort bestaande uit
een hoofdwal met zeven bastions, een gracht
en een buitenwal werd gebouwd op het schor,
waardoor dc Zoutvliet stroomde. De gracht
en de buitenwal liepen aan de noordzijde
niet door. Daar was de hoofdwal beschermd
door het schor waardoor de buitendijkse
geul van de Zoutvliet liep. Een gedeelte
van de Zoutvliet viel binnen de hoofdwallen.
Dit is het gedeelte waarop thans de Markt
ligt. Voor de buitenwallen werd gebruik ge
maakt van een der dijken, die waren blijven
bestaan, toen de Meulene polder was inge
vloeid. In later jaren is ter plaatse van die
dijk, een gedeelte van de Dijkstraat vroe
ger in dc volksmond „het Diekje" genoemd,
ontstaan. Een andere dijk van de Meu
lenepolder lier. in de lengte-as van het fort.
Deze dijk is de tegenwoordige Noordstraat.
Het fort sloot met haar wallen en grach
ten de doorgaande vaart op de Zoutvliet af.
Wel werd door middel van een sluis, die lag
waar thans de De Jongestraat ligt, het water
in de grachten op peil gehouden.
We hadden dus nu een haven binnen de
wallen en een daarmede verbonden geul naar
de Schelde buiten de wallen. Een afsluiting
bestond niet. zodat deze haven een tijhaven
was. Van de in de wallen aanwezige water
poort liep een dam met paalhoofd naar de
buitengeul. Hierdoor was het mogelijk om
troepen en goederen van in de buitengeul
liggende schepen direct binnen de wallen tc
voeren, wanneer de waterstand in de binnen
haven dit niet toeliet. De aanwezigheid van
een belangrijk garnizoen, de aanvoer van
krijgsbehoeften en levensmiddelen moeten
heel wat bedrijvigheid te weeg hebben ge
bracht. Terneuzen bleef de haven voor het
achterland. In deze woelige tijden, toen liet
land door krijgsbenden werd afgestroopt,
zullen ook velen een veilige plaats gezocht
hebben binnen de wallen van het fort. Ook
de godsdienstvervolgingen zullen vluchte
lingen in Terneuzen gebracht hebben. Door
de bouw van het fort waren er gronden bin
nen de wallen ontstaan die een bebouwing
mogelijk maakten. In deze tijden moeien
dan ook de Kandeelstraat, de Havenstraat,
de Brouwerijstraat, de Kersstraat en de be
bouwing aan het oostelijk gedeelte van de
Noordstraat zijn ontstaan.
Buiten de landpoort van het fort, die in de
Noordstraat ter hoogte van de ijzerhandel
van de heer Tazelaar moet hebben gestaan
was de wegverbinding met Axel en Hoek.
De weg naar Axel liep over de Baandijk, die
naar Hoek door de Vlooswijkpolder.
Langs deze laatste weg ontstond enige be
bouwing, waaruit ten slotte de Vlooswijk-
straat zou ontstaan.
In de bastions van het fort werden aanvan.
kelijk twee, later drie molens gebouwd, waar
door de molen aan de Molendijk, die door het
bouwen van de Moffenschans vervallen was,
kon worden vervangen.
Na de vrede van Munster (1648) liet men
bot fort vervallen, daar toch de vestingen
Hulst, Axel, Sas van Gent en de schans Phi
lippine werden beschouwd de Staat tot een
genoegzame voormuur aan de zuidzijde te
verstrekken, totdat men eind 1680 besloot de
vesting geheel te slechten. Dit besluit zal
wel niet volledig zijn uitgevoerd aangezien
de hoofdwal, behalve datgene, dat op 16 jan.
1682 door het zeewater werd vernield, gro
tendeels in stand is gebleven. De water
poort en de landpoort zijn eerst in 1775 afge
broken.
De wallen en grachten kwamen nu vrij ten
gebruike voor bburgerlijke doeleinden. De
wallen werden verlaagd en de grafliten ge
deeltelijk aangevuld. Het verschil in hoogte
ligging in de kom van Terneuzen is een ge
volg van het bestaan van dit fort geweest.
Geleidelijk ontstond nu de bebouwing langs
het Tuinpad, het oostelijk deel van de Markt,
do Smidswal, de Korte Kerkstraat, de Lange
Kerkstraat, alle gelegen op de oude hoofd
wallen, de Dijkstraat en de Nieuwediepstraat,
gelegen ter plaatse van de buitenwal en het
zuidelijk gedeelte van de Noordstraat.
(Wordt vervolgd.)
