v.s
DE VRIJE ZEEUW
DE BEVRIJDINGSFEESTEN TE AXEL.
ende
1 e* Jaargang
VRIJDAG 21 SEPT. 1945
No. 87
Ihandel
e (m.)
Zaken,
ie.
ave van
n Coöp.
an Gent,
melding
oep.
recte in
kers
bakkerii
irifteliik
MELLE,
JuUanastraat 37, Ternenat!
Redactie: 8. VV. Henry en P. L. D. J. van Oeveren Eeiactle adres-
Dit Blad wordt op last van het Militair Gezag gedrukt by de N.V. Firma P. J. van de Sande, Terneuzen
Administratie-adres: Noordstraat 57, Terneuzen.
ADVwSSPR^er™Bmnin Terneuzen ƒ1,50 per 3 maanden bulten Terneuzen ƒ1,74 per 3 maanden. Bij vooruitbetaling ƒ6 60 per jaar
AJJVIiiJNT-LEiNPer mm 10 cent, minimum pGr advertentie 1,50. Rubriek kleine fldvprtpntifiTi iar\ Jaar
maximum 8 regels. Dientsaanbiedingen en dienstaanvragen 1—5 regels 52 cent* iedere regel meer 10 cent vptwm- reffel*me?T 12 caat»
van dit blad 10 cent meer. Handelaadvertentiën bij regelabonnement tegen veminderd tfrief, dat op a^ïvrS Te^hfbJLi^ bureau
Inzending van advertentien uiterltjk 9 uur v.m. op den dag der uitgave aanvraag verkrijgbaar is.
sche In-
ist" te
kunnen
geplaatst
den voor
ig voor
S.
licitaties
r-Direc-
rust" te
gd:
STERS
1RS en
irect:
volledige
s loop-
irkkring,
enz. te
HOOP",
rneuzen.
stmeisie.
AERT—
;raat 16,
:ct nette
ANSEN.
L
is je en
kantoor.
VER-
Geill-
n.
Werkster
of eenige
eek. be-
Adres:
ITUART,
laan 7,
spoedig
:nknecht.
JSSEN
ixelsche-
zen.
>op een
DIELE-
19. Hoek.
igenwiel-
anastraat
Terug
d. KRIJ-
■ug P 53*
midden-
zoontje,
ils Huis
hoogte
Brieven
reau van
ren Col-
vapentje,
iwenlaan
t. JOPIE
iwijkpol-
;en.
itegenjas,
ndkerkje
Terug te
lelooning
lOUT. te
as W 31.
peddels,
cnestraat
voor v.o.
ia Bont
een vest.
e D 123.
■n 2 v.o.
len voor
n en een
2 paar
DRIEL,
55.
Een jaar geleden was Axel bij de bevrij
ding van Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen de
sleutelstad, waar de strijd het felst was,
Haar bevrijding bracht het einde van den
strijd in ons district. In Axel is nu, een
jaar na diit heugelijk feit, op echt Axelsche
wijze feest gevierd. Dinsdagmiddag waren
alle straten versierd, opschriften in de
Foolsche taal riepen de verwachte bevrij
ders een welkom toe, schitterende fontei
nen, eerepoorten en voorstellingen van den
strijd om Axel, alles was gereed, alleen
klopte angstig aller hart en was er slechts
één vraag: komen de Polen? En zij
kwamen.
Tegen 'zes uur arriveerden de mannen,
die Axel op de Duitschers hebben veroverd.
Groot was de vreugde, toen bleek, dat
Kolonel Szydlowski, de bevrijder van Axel,
aan het hoofd van zijn troepen Axel bin
nenkwam. Deze keer echter om er feest te
vieren dn de stad, waar zij vorig jaar zoo
fel voor hadden gevochten.
Detachementen van alle troepen die vorig
jaar aan de bevrijding hadden meegewerkt
in de „combined operation" waren aan
wezig n.l. 7th machine Guns Regiment,
10th Pioneers; 10th Horse Regiment; lrst
anti-tank Regiment; 2nd Artillerie Regi
ment; 10th Dragoons; 9th Rifles Bataljon.
In totaal 13 officieren en 125 onderoffi
cieren en manschappen hadden de honder
den kilometers lange reis gemaakt om hier
aanwezig te kunnen zijn.
Het feestcomité, dat onder leiding van
haaïi voorzitter, wethouder Olijslager, zoo
keurig alles had voorbereid, bood 's avonds
een diner aan de officieren en manschap
pen aan, dat gevolgd werd door een zeer
druk bezocht bal. Officieren en manschap
pen waren bij de burgerij gelogeerd. Oude
banden werden hernieuwd en nieuwe ken:
nissen vonden elkaar.
Woensdagmorgen om acht uur werd de
feestdag begonnen met een reyeille in de
straten, waaraan de Oranjeruiters en de
Padvinders medewerkten.
Om 8 uur 20 vond op den weg naar Hulst
bij het uit metaal van een Duitsch vlieg
tuig vervaardigde Herdenkingskruis een
korte plechtigheid plaats. Het detachement
troepen defileerde en de heer Olijslager
sprak als volgt:
Dear Polish Friends,
Thankfull we remember to day the
liberation of our town Axel and the whole
area of East-Zeeuwsch-Vlaanderen.
Dear comrades. You felt in the battle
against the terriblei enemy who oppressed
all the free and peacefull nations, you
felt for freedom and peace.
In deepest respect we kneel on your
graves, your rememberance will live
amongst us for ever.
The cross erected on your graves is for
us the symbol of our freedom.
Rest in Peace.
De heer D. J. Oggel sprak hierna:
Monsieur le Colonel, Officiers et soldats
Polonais
C'est un grand honneur pour nous que
vous êtej venu fêter avec nous la liberation
de l'ennemi et nous sommes trés heureux
de pouvoir vous remercier pour la bataille
qui nous a liberé.
Nous espérons que les héros qui sont
tombés ont donné leur vie pour un monde
meiileur.
Par la bataille d'Axel une amitié éternel
est lié eutre le peuple hollandais et la
peuple polonais. Nous n'oublierons jamais
ce que vous avez fait pour nous.
Hoi,nevr aux soldats Polonais qui sont
tomlsés. Vive l'armée héroique Polonaise.
In de Roomsch-Katholieke kerk werd om
negen uur een plechtige heilige mis opge
dragen. die door het geheele detachement
werd bijgewoond.
Hierna stelden de troepen zich op het
Marktplein op, waar ze door den Burge
meester Dp. Van Oeveren als volgt wer
den toegesproken
Dear Polish Friends,
On this happy day of commemoration the
population of Axel is very glad tot receive
a detachment of the glorious Polish Army
in her town. Exactly a year ago at three
o'clock in the afternoon the first Polish
troops arrived on the market place and
brought us de long expected Liberation.
It is impossible to describe you the joy
and happiness of the inhabitants of Axel
oppressed people of Europe, know how
unbelievable oruel this Nazi yoke was. So
I don't need to tell you details of these
four unhappy years.
The troops of Colonel Szydlowski's ninth
Rifle Bataljon brought happiness and
sunshine back in our hearts. We will
never forget the' thundering of your tanks
who arrived by the little street on your
left and brought the end of the struggle
During three days Axel had a bad time.
We had lived under shellfire, bombs and
machinegunfire. But now the black days
had passed, the population came out of
their cellars, tremendous joy was in all
hearts, flowers were thrown on your tanks,
your soldiers were kissed and one cry was
heard: Free, Free, Free at last!
In order to express the gratitude of
Axel, our more than 1000 years old town,
in the name of the council of Axel, I have
the honour to declare that as the first in
history, the freedom of the town of Axel
is offered to Colonel Doctor Phil. Zdzislaw
Matieu Szydlowski who commanded the
combined operation and liberated our town
on the head of the 9th Rifles Bataljon, lrst
Polish Armoured Division.
We are honoured to declare that the
council of the town Axel in respect of his
work done for the liberation of the town
has concluded to honour Lieutenant Jan
Góralik with the silver medal of the Town
Axel.
Glorious Polish Army! You have beaten
the common enemy. Great victories you
won on the battlefields of Caen, Falaise
and at Axel. Many of your, and, may I
say, our brothers felt on the field of
honour. The last words I speak will be a
tribute to the brave soldiers who gave
their lifes for the case of freedom and
right.
And now let me finish withthree cheers
for the 9th Rifles Bataljon, Colonel Szyd
lowski and Glorious Poland.
Het R. K. Gemengd Koor zong hierna de
Poolsche en Nederlandsohe volksliederen.
De Burgemeester vervolgde hierna:
19 Septemlber 1945.
Zoo mogen wij dan hier bij elkander zijn
om te gedenken, hoe een jaar geleden onze
aloude stad Axel door het Poolsche leger
werd bevrijd. Sindsdien is heel Nederland
bevrijd ja we mogen zeggen de heele
wereld. Duitschland en Japan deze twee
zeer machtige militaire mogendheden die te
samen de wereld wilden beheerschen. zijn
op de knieën gebracht en hebben gecapitu
leerd. Aan de absolute heerschappij van
het geweld is een eind gekomen. Er is nu
zeggen.
Waarom dan wel. Onder het volk werd
gezegd: Hij kan en hij zal niet winnen.
Geworteld in de christelijke levensbeschou
wing, leefde onder het volk het woord van
den Psalmist. De vijand Gods zal vallen.
Er is één wet die altijd vervuld wordt. Dat
is deze wet.
Is dat niet te kras? Was Duitschland de
yjjand Gods? Was er niet ontzaglijk veel
goeds bij dat volk? En wat Duitschland
njisdeed, hebben andere volken dit ook niet
gedaan? Vervolging, fusilleering, uitmoor
ding, verdrukking.
Ja zeker. En toch. Zijn ware gedaante
heeft dezen vijand getoond. Hierin, dat hij
a!le krachten inspande om een geheel volk
uit te roeien, n.l. de Joden. Vanwaar die
geest, die niet tevreden was om Joden,
wanneer ze dan gevaarlijk werden geacht
van hun post te verdrijven en af te zonde
ren in een ghetto, maar die in moordlust
zoowel het jonge kind als den grijsaard
greep, om hen te vermoorden.
Vanwaar deze geest? Deze geest kwam
uit den afgrond.
Hier in dezen moordlust jegens een gansch
volk toonde dezen vijand zijn ware gedaan
te. In zijn aanval op den Jood, die gansch
anders is dan de heiden, viel hij tegelijk
aan den God die gansch anders is dan de
God der Heidenen. God van Israël, de God
en Vader van onzen Heer Jezus Christus
en daarmee de gansche Christelijke bescha
ving en cultuur.
Dit is de oorzaak van den ondergang van
onzen vijand. Maar als dat zoo is, om dien
ondergang te bewerken zijn instrumenten
gebruikt. We gedenken degenen die voor
Ons gevochten hebben, Engelsehen, Ameri
kanen, Canadeezen en niet in het minst de
Polen. Onze dankbaarheid gaat uit naar
onze beschermers en bevrijders, die ons
met hun lichaam hebben gedekt. Nu wij
hier te samen zijn, denken wij van zelf aan
de spanningsvolle dagen van 1619 Sept.
1944. Toen vochten Poolsche legerscharen
rondom onze stad. Velen gaven hun leven
voor onze vrijheid. Ver van hun huis en
geliefden, kwamen zij in den killen Zeeuw-
schen bodem te liggen. Hun gedachtenis is
diep in onze harten gegrifd en zal tot in
lengte van dagen voortleven. In den strijd
om Axel vielen niet alleen soldaten, maar
ook burgers. 31 werden slachtoffer van het
oorlogsgeweld. De hartverscheurende too-
neelen die zich hebben voorgedaan gedu
rende den strijd voor onze bevrijding, boef
ik U niet te beschrijven. Dezen liggen nog
versch in 't geheugen.
Aan den Commandant onzer heldhaftige
bevrijders die aan 't hoofd van het 9e Rifl
Bataljon Axel binnentrok, mag Axels be
volking als blijk van dank en eer aan het
I—1 r\r\l rtnRA i_
CD- -- övikv/mvii. JU1 lO 111
weer de mogelijkheid geschapen een samen- vummg ais oujk van aanx en eer aan net
leving op te bouwen, op getrokken op de Poolsche vollk als eerste in onze eeuwenoude
grondvesten vrijheid en gerechtigheid. geschiedenis het Eereburgerschap der stad
De bevrijding willen we gedenken. Alleen Axel aanbieden. Wij danken hem voor zijn
de bevrijding van Axel? Neen. We willen aanwezigheid en hopen hem nog dikwijls
de dingen wat ruimer zien. in ons midden te zien.
We zijn bevrijd. Daar was dus een Niemand uwer zal het dapper gedrag
vijand waarvan we bevrijd moesten worden, vergeten zijn van de flinke jongens die hun
Deze vijand voor ons hier. was Duitsch- leven zonder vragen in de waagschaal stel-
land. Wat heeft deze vijand op zijn ge- 1 den voor hun medeburgers. Een jaar gele
weten. In korte trekken volgen hier zijn den heb ik besloten een eerepenning der
wandaden. 1940 onverhoedsche overvalstad Axel in te stellen. Deze penning zal
ondanks plechtige beloften, bombardement uitgereikt worden aan menschen die zich
van Rotterdam, een misdaad in de geschie- voor onze stad zeer verdienstelijk hebben
denis, aantasting van ons nationale leven gemaakt. De penning wordt uitgevoerd in
en eigen cultuur, bespotting van ons ge
liefd Vorstenhuis, plundering van ons land
op groote schaal, klopjachten op Neder-
landsche jongens, vermoorden van vader
landers, fusilleeren va» hen die als vele
niet wilden buigen, concentratiekampen
Amersfoort, Vught, Westerbork, Ommen
waar gruwelijkste misdaden tegen de men-
schelijkheid werden gepleegd, stelselmatige
uithongering om verzet te breken en on
mogelijk te maken, het ellendig leven van
de onderduikers die rond moesten kruipen
in wat eens was het vrije Nederland of ver
scholen in kelders zich moesten bergen
voor den niets ontzienden verdrukker.
Ziedaar in korte trekken het beeld van
den vijand.
Maar deze vijand is vergaan.
Wie heeft dezen vijand geveld?
Hebben wij het gedaan? We zouden het
niet durven zeggen. Maar al te goed weten
we, wij waren Oranjeklanten, maar zeer
voorzichtig. Wij waren democraten, maar
die den kat uit den boom keken.
Is hij gevallen door overmachtige mili
taire krachtsinspanning van de Geallieer-
rïbn rVllz /lot nmirlori iii
more than four years the haevy boots of i
the oppressor were upon us. va" vje&meer- a year ago you nave UDeratea ou:
You, children of one of the most terrible den? Ook dat zouden we niet willendistrict of East Zeeuwsch-Vlaanderen. You
goud, zilver en brons. Het is mij een eer
op dezen dag te kunnen mededeelen dat
aan Luitenant Góralik Jan, lrst Poolsche
Pantserdivisie, de eerepenning in zilver der
stad Axel zal worden uitgereikt, als blijk
voor zijn groote verdiensten bij de bevrij
ding van Axel.
Mannen en vrouwen, jongens en meisjes
van Axel, in blijde herinnering aan onze
bevrijding vieren wij feest. Laat het wer
kelijk feest zijn, en laat ons na dit feest
aan den arbeid! gaan voor den heropbouw
van ons zwaar getroffen Vaderland. Laat
ons werken en zwoegen, een van zin, aan
herrijzend Nederland!
Leve de Koningin, Leve Polen, Leve
het Vaderland.
De Militaire Commissaris voor Zeeuwsch-
Vlaanderen, Majoor Koch, sprak nu:
Colonel, Officers and Soldiers.
It is a great honour and joy for us to
meet our dear Polish Frinds again on this
historical day.
A year ago you have liberated our
have done it so carefully that only a small
of inhabitants were killed and
little damage was caused.
As Military Governor of this area I
express my gratitude for all what you have
done for us.
Your brave soldiers fought our freedom
and many of them have been killed.
We shall never forget this and the
friendship /between your and our countrv
will be fori ever.
wish for you and your country the
best and I hope that Poland will soon be
free and in the future will be more glo
rious and happier then ever before.
Colonel Szydlowski sprak:
Dear Friends,
A great honour has been given to day
to me and Lieutenant Góralik and my men.
I want to express my gratitude to You
all and I thank you in the name of my
troops for the very kind reception you
gave us here.
My soldiers who were fighting here came
from all parts of the world to fight for
the case of freedom. Fighting for the free
dom of their country they were fighting
for all the nations who suffered under the
common enemy, and so they also liberated
Axel.
Germany had been beaten definitively and
I should want to show you how. I can
give you the assurance that you will have
nothing to frighten from the Germans for
a very long time.
Now the war is over, but my boys are
still allways far from home, they hope to
go to their country, but the sun of Poland
is very dark. Our people is stiU suffering
and as they can't go to tijeir homes, my
soldiers are so glad to find here a home
were they feel happy. We saw your grati
tude and friendship last year and we see
it now a fain.
We hope that it will be possible for us
to receive our friends from Axel in Poland
very soon, we will remember your hospita
lity and hope to return it.
I ask you three cheers for our nations,
bound by a great friendship and the figh
ting against te common enemy.
Onder groote toejuichingen beëindigde
Colonel Szydlowski zijn toespraak, waarna
de gasten werden toegezongen door een
koor onder leiding van den heer Brakman
Achter een muziekgezelschap defileerden
de troepen nu in verschillende straten,
luide toegejuicht door de bevolking
Het gemeentebestuur recipieerde hierna
voor de officieren en genoodigden.
In den namiddag vonden vliegdemon-
straties op het terrein van de V. V. Z. F.
plaats. Van de gelegenheid om een vlucht
te maken werd druk gebruik gemaakt
jammer genoeg moesten honderden lief
hebbers teleurgesteld worden.
Een duizendkoppige menigte'waarin zich
de Poolsche vrienden hadden opgelost, sloeg
een schitterende allegorische optocht gade.
Vijf en twintig prachtig versierde wagens
vormden een buitengewoon mooie stoet,
waaraan veel werk was gedaan.
Verschillende origineele groepen waren
er te zien. De eerste prijs kreeg een Vre-
desvoorstelling gemaakt door de bewoners
der Stationstraat, werkelijk schitterend!
Een groot concert van het Middelburgsch
muziekkorps onder leiding van den heer
Caro besloot de mooie dag.
Op Donderdag 20 September deelde het
detachement zich in verschillende groepen
die de feestelijkheden in Sluiskil, Terneuzen,
Kloosterzande en Zaamsiag gingen bijwo
nen. Colonel Szydlowski bezocht de boer
derij van den heer Jac. de Putter, waar hij
met veel belangstelling het bedrijf bezich
tigde. Dit werd gevolgd door een bezoek
aan de familie De Zeeuw op het gehucht
Vaartwijk, waar hij vorig jaar een nacht
had doorgebracht.
In den namiddag werden de officieren
van het Detachement door Majoor Koch
op het Groot Casino ontvangen. Hier werd
door de gasten op gezellige wijze met een
aantal Nederlandsche officieren kennis ge
maakt en nieuwe vriendschapsbanden
gelegd.
Des avonde woonde Colonel Szydlowski
verschillende buurtfeesten mee, het is
daarbij gebleken, dat hij als goed burger
van Axel best mee kan doen.
Vrijdagmorgen, veel te vroeg helaas,
zouden de troepen Axel weer verlaten,
daarbij voor ons allen een groote leegte
achterlatend.
