DE VRIJE
zislsiz tzzjr*b» -N v-• - - t~
Ïïegf, T
Ie Jaargang
VRIJDAG 24 AUG. 1945
No. 79
„STICHTING 1940—'45".
KONINGINNEWEEK - HERDENKINGSWEEK
DE BEVRIJDING
VAN GOUVERNEUR-GENERAAL
TJARDA VAN STARKENBORGH.
ONDERTEEKENAARS VAN
JAPAN'S CAPITULATIE AANGEWEZE N.
ROOMSCH-KATHOLIEKEN,
VOLKSBEWEGING EN STAAT?PAR~U
ZONDAG A.S.
EERSTE BEZETTINGSTROEPEN OPJAPAN?
MEER DAN 70.000 NEDERLANDSCHE
GEVANGENEN.
rr .H»T„ B,jzondER GERECHTSHOF
TE s GRAVENHAGE IN EERSTE ZITTING
BIJEEN.
s HLetv|?
geEioS1 r„
uitpak eT dfe6/n^^rLs15 g^ps^'
p SeCdet
S. VV. Henry en P. L. D. J. van Oeveren
w
Redactie-adres: Julianas traat 87, Temeuzen
Redactie:
ADVErSSSn^R Per mm niS centT£t£Sa?f l^O6" ^ubrte^Meüie^d^t3 BÖ VOorultbetaling ƒ6,60 per Jaar.
,ngels-+ Dientsaanbieding-en en dienstaanvragen 1—5 régels 52 cent; iedere re/eTmeer^O cent'luYt 6« Ce?al iedere re^el meer 12 cent]
Tnw.rvi i a6nL Handelsadvertentiën bij regelabonnement tegen verminderd tarief dat or> aanvr-nl- Ven?e - /1^ brieven of adres bureau
Inzenamg van advertentiën uiterlijk 9 uur v.m. c*p den dag der uitgave! aanvraa« verkrygbaar is.
Geeft aan wie zichzelve gaven!
Voor het eerst sinds lang kan het Neder-
landsche volk weer vrij en onbevangen zijn
voornaamste nationale feestdag vieren.
Verbéten machteloosheid en rouw vervulden
in afgeloopen jaren onze harten op Konim
ginnedag, nadat gebleken was, hoe de
vijand zelfs de onschuldigste uitingen van
vaderlandsliefde op dien dag hardvochtig
en meedoogenloos strafte. Dit leed is nu
i geleden. Wij hebben het recht tijdens deze
I dagen van ganscher harte uiting te geven
aan de gevoelens van bevrijding en hoop
1 die ons bezielen, en stellig zal deze eerste
Koninginneweek in vredestijd, ondanks de
1 moeilijke omstandigheden, waarin ons land
verkeert, de meeste vreugdevolle zijn, die
wij wellicht in ons gansche leven zullen
meemaken.
Toch kan deze tijd niet voor geheel het
volk een poos van zörgelooze overgave aan
gepaste blijdschap zijn. Want maar al te
i velen gaan nog Tgebukt onder het leed, dat
de oorlog hun berokkende, treuren om het
verlies van dierbaren, zijn van huis en
haard beroofd, en ontberen nog het nood
zakelijkste. Juist op dagen als deze gaan
onze gevoelens van medeleven en solidari-
1 teit allermeest naar hen uit, en het is pas
send, dat zij juist op oogenblikken van in
I ons opwellende vreugde duidelijke blijken
I ontvangen van dit medeleven. Het kan niet
bij woorden blijven.
Onder degenen, die meer dan de meesten
onzer tol betalen moesten op deze verbin
dingsweg naar Nederland's toekomst, ver-
keeren de voormalige illegale werkers in
een heel bijzondere positie. Zij leverden
bij den vrijheidsstrijd een bijdrage, waarvan
genoegzaam bekend is, hoe belangrijk deze
geacht moet worden. Zoowel de Overheid
van ons eigen land, met H. M. de Koningin
als allereerste, als bevoegde autoriteiten in
i het buitenland, hebben overduidelijk te ken-
nen gegeven, hoeveel waardeering zij
koesteren voor het verzetswerk, dat de ille
gale strijders jaar-in jaar-uit verricht heb-
j ben. Daarbij zijn veel slachtoffers gevallen
en zonder dat de overlevenden zich lieten
ontmoedigen, werden de gelederen voort
durend aangevuld. Doch thans, nu wij het
totaal der verliezen eenigszins kunnen
overzien, blijken deze maar al te groot.
Weduwen en wezen bleven achter, vele
woningen werden geplunderd, in brand ge
stoken, talloozen kwamen om in gevange
nissen en concentratiekampen, en van
hen, die terugkeerden, is menigeeif deerlijk
gehavend naar lichaam en ziel. Voor hen
allen, nabestaanden van omgekpmen strij
ders en noodlijdende of zieke oud-illegalen,
i moet gezorgd worden. Dit is in de eerste
plaats een plicht van de Overheid, maar
tevens ook van het geheele Nederlandsche
volk, dat met recht en billijkheid een schuld
Lvan dankbaarheid te betalen heeft aan hen,
die lijf en leven op het spel zetten, om met
of zonder wapenen de oorlog te winnen
j tegen een niets ontzienden vijand.
Er zijn allerlei stichtingen en instellingen
in het leven geroepen om de verzorging der
j nabestaanden van oud-illegale strijders en
de nazorg voor hen, die hulp noodig heb
ben. ter hand te nemen. De illegaliteit"
zelve heeft al die instellingen willen bun
delen in één groot lichaam, de ..Stichting
1940'45. Op deze wijze kan het geheele
werk geordend en geregeld" worden, overal,
in het gansche land.
Op dit gebied, zooals in alle zaken van
nationaal belang een voorbeeld stellende,
heeft Hl M. de Koningin reeds een paar
maanden geleden aan de Stichting een
bedrag van 500.000,geschonken, en vele
particulieren hebben zich eveneens met
gulle hand gekweten van den eereplicht: te
geven voor wie zichzelve gaven. Maar nog
lang niet allen volgden dit voorbeeld. En
toch is dit een zaak. die het geheele Neder
landsche volk aangaat, omdat de voorma
lige illegale strijders ook op de bres ston
den voor het geheele Nederlandsche volk.
In de week rondom onze eerste Konin
ginnedag in de bevrijding is het zeker de
meeste gepaste gelegenheid dit alles te
herdenken en onze opwellende nationale
gevoelens metterdaad te toonen door een
milde gift aan hen, die tijdens deze dagen
een bijdrage zullen vragen, niet als een aal
moes, niet als een offer der liefdadigheid,
maar als een daad van eenvoudige recht
vaardigheid en bij wijze van een gedeelte
lijke afbetaling van de eereschuld, welke
de Nederlandsche natie is aangegaan jegens
haar beste en dapperste zonen.
Er behoeft niets meer betoogd te wor
den, dit is geen tijd van veel woorden.
Slechts de daden tellen. De Uwe zal zijn
Diep, heel diep in Uw zak te tasten en
even bereidvaardig en zonder terughouding
te geven, als zij zich gaven voor wie Uw
gift bestemd is. De „Stichting 1940—"45"
draagt er zorg voor, dat van de inkomende
gelden weduwen en weezen geholpen wor
den, niet op een onpersoonlijke, kille Wijze,
maar hartelijk en door de eigen kameraden
van eertijds. Zij zorgen dan, dat de kin
deren der slachtoffers van den ondergrond-
schen strijd een behoorlijke opleiding zullen
ontvangen en zoo noodig kunnen studee-
ren. Zij dragen er zorg voor, schoeisel en
kleeding, huisraad en woningen te ver
schaffen aan diegenen, die van het noodigste
beroofd werden, tengevolge van hun actief
verzet. Zij stichten hospitalen en herstel
lingsoorden, tehuizen en adviesbureaux,
zoodat de oud-illegale werker merkt, dat
hij na afloop van den strijd, die hem geen
tijd liet zijn eigen persoonlijke belangen te
behartigen, zich toch niet alleen en ver
laten bevindt in dit land, waarin wij thans
met recht feest vieren. Door middel van
de „Stichting 1940'45" uit zich aldus de
dankbaarheid van het« geheele vaderland
jegens de oud-illegale werkers.
Zoo kan ook deze feestweek voor hen een
tijd worden, waarin zij kunnen deelen in
onze nationale trots, met het besef, dat ook
Gij door Uw saamhoorigheidsgevoel U ook
thans nog aan hun zijde schaart, aan de
zijde van hen, die metterdaad toonden waar
dige zonen en dochters te zijn van dit onge
broken volk.
„Stichting 194045", Amsterdam,
Postgiro 194045.
De Stichting 1940'45 kent geen lief
dadigheid en beoefent ook geen liefdadig
heid. Zij is die vorm van gemeenschapszin,
dien wij ons voorstellen als te moeten
voortkomen uit de vreeselijke jaren der
bezetting. Zij, die in die bezettingsjaren
willens en wetens mede gestreden hebben
in het Nederlandsche verzet tegen den
vijand, zullen uit dien strijd niet mogen
terugkeeren in een toestand van daadwer
kelijke ellende,- ellende op zedelijk, maat
schappelijk of sociaal gebied. Om dat te
bereiken, dient er een eendrachtige welge
zindheid te zijn jegens deze slachtoffers.
Zij komen voort uit allerhand gezindte en
levenshouding, uit stad en dorp; zij zijn
groot en klein, man en vrouw, jong en oud.
Hel zal misschien moeite kosten, voordat
iedereen zal inzien, dat dit werk van de
Stichting 1940'45 eendrachtig moet ge
beuren. Eendrachtig door eigenlijk het ge
heele Nederlandsche volk, want de kracht
van dat volk, misschien zelfs een gedeelte
van zijn bestaan, is toch afhankelijk ge
weest van het groote verzet, dat langzaam
maar zeker gegroeid is uit den aard van
ons volk. Minister Gerbrandy heeft het
destijds als volgt uitgedrukt: „het verzet in
Nederland heeft de Nederlandsche natie
haar plaats in de rij der geallieerden doen
innemen", en daarom: weest eendrachtig
als het gaat om Uw daad en Uw houding
jegens de Stichting 1940'45.
Wij meenen, dat deze daad met vertrou
wen moet worden beantwoord.
De „verjonging en vernieuwing", die de
Staatspartij beoogt, zal alleen dan kunnen
voldoen aan den eisch van dit oogenblik,
als de discussie in het vormingscentrum in
de eerste plaats ruimte biedt vöor de
behandeling vAn wat aan ons, en met ons
aan tal van Katholieken als fundamenteel-
noodzakelrjke en opbouwende hervormin0*
voor oogen staat.
Om dit te bevorderen stellen wij ons voor
in positieven zin zoo krachtig mogelijk deel
te nemen aan de gedachtenwisseling in het
„centrum voor staatkundige vorming".
Wy wekken onze geestverwanten op het
zelfde te doen".
New-York (A.-A.). Gouverneur-Gene-
raai Jhr. Tjarda van Starkenborg Stachou-
wer is, volgens den correspondent van het
Columbia Broadcasting System te Chun
king, door Amerikaansche valschermtroe
pen te Moekden bevrijd.
Omtrent de bevrijding zelve meldt hij nog
ae volgende bijzonderheden:
Op 16 Aug. landden valschermtroepen on
60 km ten noordwesten van Moekden. In
een Japansch kamp troffen zij generaal
Wainwright behouden aan. De doktoren
die voorraden met zich mee voerden, heb
ben per radio teruggeseind, dat de krijgs
gevangenen een goede behandeling hebben
gehad. Er moesten weliswaar personen
per brancard worden getransporteerd, maar
toch niet meer dan normaal verwacht kon
worden. Voedsel was het voornaamste pro
bleem geweest.
Uit telegrafische berichten blijkt, dat de
gevangenen buiten zichzelf van vreugde
waren ibij de bevrijding. Tot dusverre is er
nog geen inmenging van de zijde der Japan
ners geweest. De bevrijdingsoperaties
waren gewaagd, omdat niet bekend was
noe de Japanners daarop zouden rea°eeren
De oud-gouverneur-generaal Tjarda vaii
Starkenborgh Stachouwer bevindt zich
klaarblijkelijk in hetzelfde kamp als gene
raal Wainwright. Dit kamp zal op speciaal
verzoek van Koningin Wilhelmina onmid
dellijk geëvacueerd worden.
Lt.-Gen. Van Oyen voor Nederl.-Indië.
Manilla (.Reuter). Generaal MacArthur,
"e<t. medegedeeld, dat de volgende per
sonen zijn aangewezen als onderteekenaars
van de japansche capitulatie-verklarin°"
voor <le respectievelijke Geallieerde mo
gendheden: voor de Vereenigde Staten"
admiraal Chester Nimitz, voor het Veree-
nigd Koninkrijk: admiraal Sir Bruce Fra-
ser, voor Australië: generaal Sir Thomas
Blameyvoor Nederlandsch Oost-Indië"
luitenant-generaal L. H. van Oyen, voor
Rusland: luitenant-generaal Koezma Niko-
laevetsj Derevyanko, voor China: generaal
Hsjoe oengtsjang, voor Frankrijk: gene-
1 aal JacquëS" Leclerc. Onderteekenaars
voor Canada en Nieuw-Zeeland ziin nou
niet benend.
Amsterdam (A.-A.). De Roomsch-
Katholieke onderteekenaars van den oproep
der Nederlandsche Volksbeweging verzoe
ken opname van de volgende verklaring:
„Overtuigd van de noodzakelijkheid in
dit tijdsgewricht van een fundamenteele
vernieuwing van ons volksleven, ook in
zijn staatkundigen sector, hebben wij den
arbeid der Nederlandsche Volksbeweging
mede aangevat.
Wij zullen dezen arbejd onverzwakt
voortzetten, vooral nu de leiding der
Nederlandsche Volksbeweging in formeelen
zin het gesprek met de leidingen van die
politieke partijen, welke feitelijk en wezen
lijk het personalistisch socialisme na staah,
aan de orde heeft gesteld.
Onder deze politieke partijen rekenen wij
bij uitstek de Katholieke Staatspartij.
Wij koesteren groote waardeering voor
de houding van openheid voor het vernieu-
wingsstreven en bereidheid tot overleg, die
de leiding der Staatspartij getoond heeft
in de stichting van het landelijke centrum i
voor staatkundige vorming.
Londen (Reutér). Het Japansche nieuws
bureau heeft medegedeeld, dat volgens het
Japansche departement van voorlichting
de eerste Geallieerde bezettingstroepen
aanstaanden Zondag op net vliegveld Soeki
ten Zuidwesten van Tokio zouden landen.
Volgens deze Japansche mededeeling zou
den Geallieerde vlooteenheden de haven
van okosoeka in de baai van Tokio bin-
nenloopen.
Melbourne (Reuter). Ruim 70.000 Neder-
lonb£Tnden zich onder de meer dan
200.000 sinds den overval op Pearl Harbour
door de Japanneezen gemaakte geallieerde
fcrpgsgevangenen door de Japanneezen
geïnterneerde burgers, aldus heeft het al
gemeen Nederlandsch-Indisch hoofdkwar
tier bekend gemaakt. Ongeveer 5000 Neder
landers bevinden zich in «het Japansche
moederland, doch 20 a 40.000 kriigsfirevan-
fnene" e.n geïnterneerden zijn onderfebracht
Voorts bevinden
zien /ö.OOO Nederlandsche vrouwen en kin
nfertena,0in gebieden ofschoon
met als gevangenen in eigenlijken zin
In twee gevallen de doodstraf geëischt.
gerelhS^'s Gravènhage heeft^Dm^ag
m de speciaal daarvoor ingerichte balzaal
baar
fungeerde Mr. J. Zaayer generaal
leidraad in de toekomst kunnen menen
De eerste verdachte, welke voor hef Hof
zooals tijdens de behandeling kwam vatt
komen te ^aan, dat debTed'
Landwacht, welke onder de bevelen vari
?auieo •sTt,ond' een onderdeel uitmaakte van
gemaakt^aifw verd" zich schuldig
.gemaakt aan het in dienst treden van een
vreemde krijgsmacht, ja Tan de
krygsmacht .van den vijand
Mr Zaayer hekelde in zijn requisitoir
zeer de landwacht. Hij noemde hef een
hyena-instituut, waarvan de leden niet wil
den vechten aan het front, maar er fn let
00£en°ïik voor hen veiliee Neder-
.and geen been in zagen de burgers op te
ïan?"het6 ^ellen,€n soms zelfs te borooven
an het kleine beetje voedsel, da*- zii on
moeizame hongertochten hadden weten te
verkrygen. De proc.-fiocaal meende dan
ook, dat lieden, die van deze organisatie
lil zyn geweest, stuk voor stuk, op enkele
vnrdiAnH uitzonderingen na, den dood
verdiend hebben. Mr. Zaayer requireerd-
stiaf°° 6n dezen verdacbte de dood-
De verdediger, Mr. Niessen, uit Rotter-
da™' be®tr?ed de conclusie van Mr Zaayer
dfctde Ned- landwacht een Duitsche orga
nisatie zou zijn. Hij verzocht naar het
geestesvermogen van verdachte een onder
staat 1 laten instel]en, daar hij bekend
®Q®ft ,als zeer excentriek, terwijl zoowel
tfit .vaders: aan moederszijde imbecili-
teit in de familie voorkomt.
De verdachte, welke ten slotte nog het
^'0,°hrd kree&' verklaarde steeds getracht te
hebben iets goeds te bereiken en op ziin
manier een goed vaderlander te zijn
De tweede verdachte, welke in de zaal
verscheen was J. Breedveld, uit Delft, die
T?tond wegens het plegen van ver
raad. Hij had, zooals uit het getuigen-
verhoor kwam vast te staan, verschillende
en leden van een organisatie, welke
huip aan Joden verleende, aan den S. D.
of aan een als N. S. B.-er bekend staanden
rechercheur van politie te Delft uitgeleverd.
proc.-fiscaal noemde het verraad
zooals dit door verd. is gepleegd gluiperig!
Het gevolg is geweest, dat een aantal men-
schen de dood is ingejaagd. Op grond hier
van meende Mr. Zaaijer, dat verdachte
niet mmder dan de doodstraf heeft ver
diend. Bovendien requireerde hij ontzetting
uit het actieve en passieve kiesrecht
De verdediger, Mr. Drooglever Fortuijn
uit Rotterdam, maakte het hof er op attent
dat verdachte noch. lezen noch schrijven kan
paen kan een mensch met dergelijke be-
perkte geestelijke vermogens niet verant
woordelijk stellen voor zijn daden. De ver
dediger verzocht ook voor dezen verdachte
instelling van een psychiatrisch onderzoek.
F. A. van Vliet, nagelheeter uit Delft
nam vervolgens plaats in de verdachten^
bank. Hem werd ten laste gelegd, dat hij
getracht had een jongeman er toe te bren
gen toe te treden tot de S.S. en dat hij een
ander, die hem landverrader had genoemd,
bij dg Duitschers had aangebracht. Beidé
daden hadden geen ernstige gevolgen gehad
en in verband hiermede eischte de proc.-
