hooger en hooger opvlamt, van volk I
tot volk overspringt, flikkert van
land naar laad, tot hij zijn razende
vlammendak over het heele wereld
deel uitspreidt, een hellevuur, waarin
de beschaving der eeuw tot stof en
aseh verbrandt.
„Want één ding is zeker; wan
neer deze oorlog eindelijk uit is,
zullen Europa's volken afgemat op
het slagveld liggen, de overwinnaar
zoo goed als de overwonnene. Ader
gelaten, verarmd, ten doode uitgeput
zullen zij zijn.
„Dan zal het kleine gele scheel -
oogige manneke daar ver, heel ver
4n het Oosten oprijzen. En nu glim
lacht hij niet meer. Nu is zijn tyd
gekomen.
„En overal over de slagvelden
liggen doodsmoe de Europeesche vol
ken. Zij moeten eerst rust nemen
voor zij de puinhoopen gaan weg
ruimen.
„Maar dan hooren zij plotseling
een ver gedruisch van ontelbare
jonge vlugge voeten. Ze komen van
het Oosten, steeds nader in opge-
wekten, zegevierenden stap, Het zijn
er duizenden, milhoenen.
„Wat dat is? Dat is het gele
gevaar, dat over Europa komt."
o
Forten en kanonnen.
In de „Münchener Neueste
Nachr vindt men beschreven hoe
de Duitschers met hulp van hun
geweldige 42 centimeter-mortieren
Manon viller, het sterksteverdedigings
werk vaD de stelling Nancy, tot over
gave hebben gedwoügen.
De kanonnen zijn meer dan mans
hoog en van geweldige lengte. Daar
zij op grooten afstand en over de
bergen heen schieten moesten, waren
zij bijna recht naar den heme! ge
richt, De baan kan zoo hoog getrok
ken worden, dat wanneer het ge
schut aan den voet van den Mont
Blanc opgesteld werd, de kogels over
den hoogsten berg van Europa zou
den vliegen.
Bij de beschieting van Manonviller
zagen de bedienende manschappen
het doel niet. Maar geen nood, wat
men niet ziet kan men berekenen.
Met behulp van uitstekende kaarten
gelukte het spoedig, zich vrij goed
in te schieten. Door middel van ka
belballons werd nu verder geobser
veerd waar het schot neerkwam en
de richting nader verbeterd. Toen
begon het eene kanon om de tien
minuten zijn zware lading nit te wer
pen en weldra ook het andere. Het
tempo werd tot vijf minuten ver
sneld In anderhalvea dag gingen
hoDderd en twintig schoten af Toen
zwegen de vuurmonden. Want Ma-
noviller was genomen.
o—
Belangrijke ontdekkingen in den
Karakoroem.
De expeditie van den ïtaliaan-
schen geleerde Dr. Filippi, die ter
exploratie der gletscherwereid van
de Himalaga derwaarts trok, heeft
haar werk in het Zuiden van den
Karakoroem voltooid, en trekt nu
door Chineesch Turkesta.n. Bij het
onderzoek van den Berao-ghdscher
ontdekte men ondanks uilen .tegen
spoed, die de voortdurend slechte
weersgesteldheid veroorzaakte een
gletscherbekken van zelden geëven
aarde en onverwachte b «langrijkheid
en uitgestrektheid.
—o
Het mooie weer.
Het mooie weer, dat er nu eigen
lijk al sedert begin-Augustushe erscht,
is voorzeker een buitenkansje. Door
den oorlog wordt het natuurlijk niet
veroorzaakt. Die heeft er waan- chijn-
lijk niets mee te maken. Het baro
metrisch hoog, het goed-v. eer-g ebied,
schijnt zich niet te laten verdri ugen.
Wel arriveeren af e'j toe diepe
Oceanische depressies, maar zij wor
den meest naar bet "Noorden afge
leid hier daalt da barometer dan
I maar een ietsje, en het weer blijft
I goed. Alleen plaatselijke onweders
hebben hier en daar de laatste we
ken Wat regen gebracht, "n Ideale
toestand voor de weerprofeten. Die
voorspellen maar goed weer.
v. Bt.
o
Nietzsche in Japan.
Op hetzelfde oogenblik, dat de
Japanners Kioutschau aanvielen,
maakten zij zich meester van de
werken van Friedrich Nietzsche den
bekenden Duitschen filosoof, die in
Japan reeds een zekere populariteit
heeft verkregen. Kort voor den oor
log verscheen het eerste deel van
een vertaling van Nietzsche's werken
in het Japansch. De uitgave ging
uit van aanhangers van het Nieuw-
Boeddhïsme.
i
o
Opstand op Borneo.
De „Java-Bode" van 30 Juli heeft
de volgende berichten
Men seint ons uit Pontianak„De
opstand in Borneo breidt zich* uit,
neemt grootere afmetingen aan. Ben
den van vijftig, zestig man treden zeer
driest op. Weer zijn versterkingen, nu
van een compagnie, aangevraagd."
Morgen gaan met de „Daendel"
naar Singkawang honderd zestig man
en honderd a twee honderd dwang
arbeiders.
Met de compagnie gaan vier officie
ren mee.
Dienzelfden avond verspreidde het
blad een bulletin in Batavia, met de
volgende berichten uit Pontianak:
In den nacht van 28 op 29 dezer
zijn de echtgenoote en de kinderen
van den civiel-gezaghebber Laverman
in slaapkleeren gevlucht naar Pontia
nak. Ook de boomambtenaar Simons
is uit vrees voor de overmacht der
oproerlingen gevlucnt.
De woning van den heer Laverman
is verbrand. De heer Laverman is
waarschijnlijk gedood.
De opstandelingen zijn reeds opge
trokken tot Peniti, nabij Pontianak.
Er heerscht een ontzettende onrust
op de hoofdplaats.
Vooral vanwege het totaal onvol
doende aantal troepen.
Er zijn naar hier bekend werd
gemaakt troepen uit Batavia ont
boden.
Op het hooren van dit nieuws kwam
'er eenige kalmte, welke evenwel spoe
dig week, toen nog meer onrustba
rende berichten uit het binnenland
binnenkwamen.
De assistent-resident verklaarde niet
te kunnen instaan voor de bescherming
van de Javasche Bank en het kantoor
van de Nederlandsche Handelsmaat
schappij.
De Europeesche bevolking heeft
grooten angst voor een opstand der
Chineezen in de hoofdplaats.
De inwoners brachten den nacht
van 29. en 30 dezer (eergisternacht
dus) door in de veiligst gelegen wo
ningen.
Van bestuurszijde werden geen offi-
cieele adviezen gegeven aan de Euro
peanen, hoe zij zich bij een eventueelen
overval hadden te gedragen.
Vele gegoede Chineesche gezinnen'
zijn heden naar Singapore vertrokken.
Heden kwam geen enkele leerling
van de Holland-Chineesche school
binnen.
Op de Europeesche school kwam
vandaag slechts de helft van het aantal
leerlingen binnen.
Kapitein Seiler en de luitenant Tabots
zijn bij Lempawa met twee brigades
ingesloten. De heer Seiler is ernstig
ziek Luitenant Tabots is licht gewond
aan de kuit.
De resident en de gewestelijke com
mandant zijn juist van Singkawang
terugekeerd.
Assistent-resident Burgdorffer is naar
Peniti vertrokken om alle prauwen te
charteren, ten einde het oversteken
van de oproerlingen te voorkomen.
Onrustbarende berichten van renbo
den uit het binnenland volgen el
kaar op.
Volgens geruchten naderen 900 op
standelingen de hoofdstad.
De Europeanen gaan met angst den
nacht te gemoet.
De« toestand is uiterst critiek.
Later ontving het blad nog de vol
gende telegrammen
De burgers werden van wapens
voorzien en zullen met de militairen
samenwerken.
De heer Laverman is in een prauw
i juist aangekomen. Hij is ongedeerd.
öeneraal Van Rietschoten gaat als
regeeringscommissaris naar Borneo.
o
BULGARIJE.
Anti-Russische stemm 'mg.
SOFIA, 9 Sept. (W. B.) De verdiens
telijke militaire schrijver Wassil Ange-
lof schrijft in het blad „Hambana"
„De belangen van Bulgarije eischen,
dat Rusland vernietigd wordt. Van een
sterk Rusland kunnen wij niets dan
nadeel verwachten. De zegepraal van
Rusland zou voor ons een ware na
tionale ramp zijn. De politiek van Hart-
wig (den overleden Russische gezant
te Belgrado, Red. „H.") is thans de
politiek van alle Russen.
Een groot Bulgarije zou onafhanke
lijk zijn van Rusland en een beletsel
vormen voor de aspiraties van Rusland
in de zeestraten.
Op den oproep der Russische Pan-
slavisten, dat Bulgarije Rusland zal
bijstaan, kunnen wij slechts antwoor
den doet geen beroep meer .op de
broederlijke gevoelens der Slaven, daar
gij deze gevoelens zelf hebt gedood
en Bulgarije in den afgrond hebt ge
stort Denkt ge dat één jaar voldoende
is om te vergeten, dat het Slavische
Rusland het laaghartigste werk heeft
gedaan toen het Macedonië onder onze
vijanden verdeelde Heden ten dage
gelooft geen Bulgaar meer aan uw
valsche beloften en aan de ondertee-
kening van uw Tsaar." Handelsbl.
Een attest over Fransche kogels.
De „Münchener Medizinische Wo-
chenschrift" bevat de laatste weken
een „Feldarztliche Beilage", welke
gratis toegezonden wordt aan alle bij
het leger dienende artsen.
In een nummer dezer Beilage komt
een artikel voor van Prof. W. Straub
te Freiburg i. Br. over de Fransche
infanterie-kogels.
Onder de Duitsche soldaten heeft
de meening post gevat, dat de Fran
sche kogels bijzonder gevaarlijk zou
den zijn, dat zij een scheikundige stof
bevatten, die vergiftiging doet ontstaan.
Daarom heeft Straub eenige van de
te Mülbausen gebruikte kogels onder
zocht. Onmiddellijk viel zijn oog op
een ongeveer één m.M. breede streep
op de plaats, waar de kogels in de
hulzen bevestigd zijn. Deze streepjes
wekten achterdocht en werden aan
een nauwkeurig onderzoek onderwor
pen, waarbij bleek, dat de streepjes
veroorzaakt werden doorvernis.
Van de kogels zelf wordt gezegd
zij zijn massief, zij hebben een, door
galvanisatie verkregen zeer dunnen
mantel, welke zelfs bij versplintering
geen nadeel kan verwekken. (D. w. z.
dat het geen gevaar verwekt als er
dumdumkogels van gemaakt worden).
Het chemisch onderzoek gaf de vol
gende analyse koper 90 pCt., zink 6
pCtnikkel 4 pCt. Schadelijke stoffen
werden niet gevonden met name niet
arsenicum, phosphorus en antimonium.
Dat door deze kogels een acute ver
giftiging ontstaan kan, noemt prof.
Straub geheel uitgesloten. Zelfs indien
dergelijke kogels zeer lang in het li
chaam blijven, is een chron. vergifti
ging 'zeer onwaarschijnlijk.
Het artikel eindigt met de mededee-
ling, dat men de Fransche infanterie-
kogels als zéér humaan kan be
schouwen
0
Een testimonium.
BERLIJN, 10 Sept. (W. B De vol
gende verklaring van oorlogscorres
pondenten van voorname Amerikaan-
sche bladen wordt ons ter publicatie
aangeboden.
„Ter wille van de waarheid verkla
ren wij eenparig, dat voor zoover wij
kunnen nagaan, de verhalen omtrent
door Duitschers gepleegde gruwelen
onwaar zijn. Na een verblijf van twee
maanden in het Duitsche leger, waar
wij'over een afstand van meer dan 100
mijlen met de troepen zijn medege
trokken, kunnen wij feitelijk zelfs niet
één geval noemen van het opleggen
van onverdiende straf of van repre
saille-maatregelen.
Wij kunnen verder de geruchten
omtrent de mishandelingen van gevan
genen en noncombattanten niet beves
tigen.
Met de Duitsche troepen zijn wij
getrokken door Brussel, Nijvel, Blinche,
Buissière, Haute Wiherie, Martes-le-
Chateau, Sorle sur Sambre en Beau
mont en wij hebben geen aanleiding
om ook maar een enkel geval van bui
tensporigheid te noemen.
Tal van geruchten bleken ons bij
onderzoek zonder grond te zijn. Wij
zagen, dat de Duitschers overal be
taalden wat zij kochten en persoonlijk
eigendom en de rechten der burgers
eerbiedigden. Na den slag bij Buis
sière zagen wij, dat vrouwen en kin
deren zich volkomen veilig gevoelden.
Te Martes-ie-Chateau werd een bur
ger gedood, niemand kon echter zijn
onschuld bewijzen.
Vluchtelingen, die van wreedheden
en gewelddaden verhalen, kunnen
daarvoor geen enkel bewijs bijbrengen.
De tucht onder de Duitsche troepen
is uitstekend en dronkenschap komt
niet voor.
De burgemeester van Sorle sur
Sambre sprak ongevraagd de geruchten
omtrent wreedheden, die in die streek
gepleegd zouden zijn, tegen.
Voor de waarheid van' het boven
staande geven wij ons eerewoord als
journalistenRoger Lewis, „Assoc.
Press" Irwin S. Cobb, Philadelphia,
„Saturday Evening Post", Philadelp
hia, en „Public Ledger", Philadelphia
Harry Hansen, „Chicago Daily News",
ChicagoJames O'Donnel Bennett,
John F. Mc Cutcheon, „Chicago Tri
bune", Chicago.
o
Electrische energie als nevenproduct
bij den mijnbouw.
De ligging van een Zuid-Afrikaan-
sche mijn is zoodanig, dat men het
benoodigde water van een grooten af
stand moet verkrijgen en tot op een
hoogte van 187 M. moet oppompen,
omdat de directe weg van de put tot
de 225 M. lager liggende waterreser
voirs van de mijn versperd wordt door
een daartusschen gelegen hoogen berg
rug. Met behulp van dynamo's, door
Pelton-raderen gedreven, en bij de
reservoirs geplaatst, kan men nu uit
het van omhoog komende water een
kracht verkrijgen van 90—160 P. K.
variëerend al naar het waterge
bruik die dan als electrische ener
gie in het geieidingsnet van de mijn
wordt gebracht.
Op een andere mijn loopen dage
lijks wagons omlaag, beladen met 2200
ion erts, en wel langs een helling van
76 M. Ook hier verkrijgt men geheel
gratis ongeveer 50 P. K. in den vorm
van electrische energie, door de wagons
in verbinding te brengen met een ket
ting, die zijn beweging op een dynamo
overbrengt.
o
Het vervoer van bevroren melk.
Er bestaat een zeer eenvoudige wijze,
om melk naar groote afstanden te ver
voeren en daarbij wekenlang goed te
houden. Onmiddelijk na het melken
laat men een derde of vierde gedeelte
van de melk tot blokken van 10 a 15
kilogram door koude stijf worden, en
op tien of twaalf van deze blokken,
gelegd in speciale bakken met scheids-'
muur en inhoud van 300 L., giet men
de overige gepasteriseerde melk, af
gekoeld tot 4 graad C. Een micros
copisch onderzoek van melk op deze
wijze behandeld, gaf zeer bevredigende
resultaten.
o
Grondbewerking.
Door het bestuur van de Ned. Po-
mologische Vereeniging worden grond
eigenaren attent gemaakt op de wer
keloosheid, die zij zooveel mogelijk
kunnen tegengaan, door de te onder
nemen ontginnings- en grondverbete-
ringswerken niet uit te stellen tot later
en eventueele nieuw ontworpen plan
nen zooveel mogelijk spoedig uit te
voeren.
Thans kunnen nog velen in het
landbouwbedrijf nuttig werk verrich
ten. Het binnenhalen van den oogst
biedt aan vele handen werk. Toch
fullen ook wegens de minder goede
prijzen van de land- en tuinbouwpro
ducten de land- en tuinbouwers ge
noodzaakt zijn het personeel zooveel
mogelijk te beperken en weldra zullen
ook daar menschen ontslagen moeten
worden.
Ten einde vooral de werkeloosheid
en daaruit voortspruitende armoede
zooveel mogelijk tegen ie gaan, dat
een ieder, die daartoe in de gelegen
heid is, medehelpt om aan deze werk
loosheid het hoofd te bieden.
Laat dus, schrijft het bestuur, uwe
landerijen ontginnen en uwe reeds
ontgonnen gronden verbeteren. Laat
op uw gronden, welke daartoe ge
schikt zijn, boomgaarden en fruittuinen
aanleggen en u kunt van eene goede
ge'dbelegging verzekerd zijn. U helpt
daarmede velen aan werk en bevor
dert daarmede tevens den Nederland-
schen tuinbouw en het boomkweekers-
bedrijf.
De Nederlandsche Pomologische
Vereeniging te Utrecht is desgewenscht
gaarne bereid gedurende den ongun-
stigen toestand gratis advies te geven
inzake het aanleggen van boomgaar
den en fruitboomen.
Het adres der Vereeniging isRijn
kade 8, Utrecht.
o
De grootste eiken ter wereld.
De grootste eiken ter wereld zijn
het eigendom van den Engelschen Lord 1
Powis. Hij heeft in het park van Powis-
Castle drie reuzeneiken. De grootste,
„Champcon-Oak" genaamd, in 105 j
voet hoog, 23 voet in omvang en be-
staat uit 2026 kub. voet hout. De derde
is hooger dan de tweede, n.l. 95 voet,
doch de omvang is geringer (22 voet).
Er zijn weliswaar enkele eiken, die in
omvang met die van Lord Powis kun- I
nen concurreeren, maar de twee eer
ste bevatten meer hout dan eenig an
dere ter wereld. Heden ten dage zijn
reeds boomen, die uit 1000 kub. voet
hout bestaan, zeer zelzaam. In de oer
wouden van het oude Duitschland en
het oude Engeland kwamen zij veel-
vuldig voor en de enkele reuzen, die
thans nog over blijven, zijn de laatste
getuigen van de overweldigende pracht
der Oud-Germaansche wouden.
o
Het 42 c.M. geschut.
Duitsche bladen geven uit brieven
van soldaten nog bijzonderheden over
het Duitsche belegeringsgeschut van
42 c.M. Een hunner schrijft
De loopen van deze kanonnen zijn
zeer lang, terwijl het geheele toestel
ongeveer een manshoogte is en vele
centenaars weegt. De lading alleen
weegt meer dan 50 K.G. Op een afstand
van twee mijlen werden twee dezer
zware kanonnen voor het fort opge
steld en begonnen weldra hun ver
schrikkelijk duet. Ofschoon de kanon
niers, die dit geschut bedienden, over
bergen schoten en hun doel niet zagen,
duurde het niet lang, of de schoten wa
ren nauwkeurig gericht, daar van uit
een ballon-captif nauwkeurige aanwij
zigen werden gegeven. Met ontzettend
geraas werden de ontzaggelijke grana
ten afgevuurd en allen, die in de na
bijheid waren, hadden het gevoel, alsof
zij allen door het geluid der ontplof
fingen zouden omgeworpen worden.
De stand der loopen is bepaald merk
waardig te noemen. Bijna loodrecht
op den hemel gericht. Wanneer een
granaat is afgevuurd, hoort men twin
tig seconden lang het fluiten van het
projectiel.
Te Essen, in de fabrieksstad van
Krupp, loopen geruchten, dat behalve
de „faule Grete" en de „fleissige Berta",
zooals de namen der mortieren luid
den, die voor Luik en andere vestin
gen hun vernietigend werk verrichten,
welker bestaan met 5 andere 42 c.M.
stukken streng geheim was gehouden
en in dezen oorlog plotseling opdoken,
andere kanonnen aan de wereld zullen
vertoond worden, die het geheele Ka
naal van Calais tot Dover bestrijken.
Op een der torens van het hoofdge
bouw der fabrieken van Krupp te
Essen heeft men onmiddellijk bij het
uitbreken van den oorlog een kanon
geplaatst, dat bestemd is aanvallen van
vijandelijke vliegers af te slaan. Er
wordt in deze fabrieken nacht en dag
gewerkt, teneinde de legers van mu
nitie en matriaal te voorzien, want
mortieren, bestaade uit 1600 deelen,
hebben veel reparatie noodig, evenals
de andere kanonnen. Het voortbestaan
van dit reuzenbedrijf is dus van groot
belang voor het leger. Men heeft dan
ook alle maatregelen genomen om een
vernieling te verhinderen. Het bedoel
de kanon moet 8 kilometer hoog schie
ten en is het niet de bedoeling steeds
te treffen, doch om door den lucht
druk de vliegers, die zich boven de
fabrieken wagen, naar beneden te ha
len. Voor de stad is bekend gemaakt,
dat bij waarschuwing der posten de
burgerij hiervan in kennis zal worden
gesteld. Dit is zeer gemakkelijk, om
dat de sirene, die men de „Kruppsche
Esel", noemt, een ieder bekend is, aan-
'gezien zij dagelijksch enkele malen
geheel Essen, een stad met bijna
400000 inwoners en dus van groote
oppervlakte, het begin en het einde
van het werk, alsmede de schafttijden
overal hoorbaar aanduidt met haar ge
luid, dat men brullen mag noemen.
Tien stooten van deze sirene beteeke-
nen brengt u in veiligheid, het ge
wone langgerekte geluidhet gevaar
is geweken.
Eer» lezer zendt aan de Tijd het vol
gende rijmpje, dat hij uit Essen ont
ving, waar het vervaardigd werd op
het 42 c.M. kanon, hetwelk in de
fabrieken van Krupp aldaar den naam
„Bertha" ontving (naar Berta Krupp)
Die Bertha ist ein Essener Kind,
Hat 42 Taille,
Wenn nach Paris den Weg sie
find't,
Dann hiite dich, Kanaille
Wie die den Truppen Luft ge-
macht,
Wird nie die Welt vergessen,
Ruft, wenn die „fleisz'ge Bertha"
kracht
Das ist ein „Grusz aus Essen!"
