w?
No. 156.
Zaterdag 21 September 1912.
3e Jaargang.
Gewestelijk en Algemeen Weekblad te Hulst.
Richting': Voor waarheid eii voor recht, door eigen daad en door daad van anderen, zonder aanzien van
persoon of partij.
VERSCHIJNT ELKEN ZATERDAG.
Gentschestraat C 7 te Hulst.
Stichter: H. A. van Dalsum.
Bierkaaistraat A 28 te Hulst.
Gents chestraat B te Hulst.
DE VOLKSWIL
REDACTIE:
Abomiemeut per drie maanden
NEDERLANDf 0.50.
BELGIEfr 1.20.
ANDERE LANDEN f 0.80.
- Abonnementen worden dagelijks aangenomen. -
Niet geplaatste stukken worden niet terug gegeven.
Het blad neemt geene verantwoordelijkheid voor den inhoud
van het Yrije Woord en voor dien van Advertentiën.
ADMINISTRATIE:
DRUKKERIJ:
Advertentiën, in te zenden vóór Vrijdags om 12 uur.
Prijs per regel 10 cent. Bij abonnement of geregelde plaatsing
belangrijke vermindering. Dienstaanbiedingen contant f0.25.
Zoodra er in Hulst sprake was van
een Vliegcomité, uitgaande niet van
het Clubje, verscheen in Zelandia het
volgende berichtje
„Aankondigingen van feesten, uit
voeringen, wedstrijden en vermake
lijkheden van dien aard worden niet
in het redactioneel gedeelte van deze
courant opgenomen".
Dit berichtje stond vroeger in Ze
landia niet en het verdween, zoodra
de Vliegdemonstratie was afgeloopen.
Daarmede gaf Zelandia, als orgaan
van het Clubje, te kennen, dat het
Clubje zich verklaarde tegen de Vlieg
demonstratie omdat ze niet van het-
Clubje was uitgegaan.
Doch dit wil niet zeggen, dat het
clubje niet nieuwsgierig wasO
neen, het Clubje trachtte gratis de
zaak af te zien van uit het Paters-
klooster, van alwaar men een over
zicht had op het Vliegterrein.
Ja, het zijn zulke brave en manne
lijke menschen, die menschen van het
Clubje
Dit moest ook aan het licht komen
toen, onder den invloed van het Clubje,
de besturen der Muziekgezel
schappen van Harmonie en Fanfare
besloten, dat deze gezelschappen de
Vliegdemonstratie niet zouden opluis
teren, dan alleen onder eene beleedi-
gende voorwaarde die voor het Vlieg
comité onaannemelijk was, doch dit
besluit bracht een dergelijke ontevre
denheid onder de werkende leden van
de Harmonie, dat deze besloten, te
gen het besluit van het Bestuur, toch
als gezelschap hoewel zonder bestuur,
op het Vliegterrein te zijn, wat dan
ook geschiedde, en waarvoor de wer
kende leden van de Harmonie de al-
gemeene sympathie hebben verwor
ven van heel Hulst en van het Land
van Hulst, en alles met gevolg, dat
de heer |os. van Waesberghe tegen 1
October ontslag nam als voorzitter
van de Harmonie.
De werkende leden van de Fanfare
hielden zich aan het besluit van haar
bestuur, en daarmede oogstte de Fan
fare grooten lof van het Clubje.
Wegens deze houding van de Fan
fare Vlijt en Volharding genoot zij de
hooge eer, door het Clubje te wor
den gebruikt als middel, om, van uit
het Clubje, te trachten het volgende
jaar een feest te geven in Hulst.
Zelandia van 14 September dus
van dezelfde week van de Vliegde
monstratie van 8, 9 en 10 September
die geen aankondigingen doet van
feesten enz. in het redactioneel ge
deelte zie het begin van ons arti
kel heeft het volgende bericht
„Het fanfaréTigezelschap Vlijt en
Volharding alhier is voornemens het
volgend jaar, naar aanleiding van
het honderdjarig bestaan van Neer-
lands onafhankelijkheid, hier ter
stede eenige feesten te organisee-
ren. Ook naar aanleiding van het
feit, dat het in 1913 vijf honderd
jaren geleden is dat Hulst bij brief
van Octrooi van Johan Hertog van
Bourgondië en Graaf van Vlaande-
deren, enz., van 20 December 1413
voor het eerst recht ontving de stad
met vesten, wallen en poorten te
omringen, meent het bestuur dat
vooral voor onze gemeente nog
meer reden bestaan dat jaar feeste
lijk te herdenken.
De bedoeling van het fanfarenge-
zelschap is om het volgend jaar een
groot internationaal muziekconcours
te geven met daaraan verbonden
kermesse d'été. Getracht zou wor
den, behalve eenige geldprijzen voor
de best uitgevoerde muziekstukken
ook eenige medailjes beschikbaar
te stellen. De muziek zal worden
beoordeeld door een te benoemen
jury van zeer bevoegde muziekbe-
oordeelaars, en de deelnemende ge
zelschappen zullen verplicht wor
den om, behalve een 2elf gekozen
nummer, een door de jury aange
wezen muziekstuk uit te voeren.
Dat een en ander bij zal dragen om
de smaak voor goede muziek op
een hooger peil te brengen, is
voor het gezelschap mede een aan
leiding om dit feest te organiseeren
en derhalve mede te werken aan de
ontwikkeling op dit gebied.
Met de kermesse d'été is het de
bedoeling bij het nuttige ook het
aangename te paren, en het betrek
kelijk stroeve van een muziekfeest
eenigszins te verminderen of weg
te nemen door daaraan eenige ver
makelijkheden te verbinden. Het
plan is om een groot terrein af te
huren, waarop het muziekconcours
zal gegeven worden en op datzelfde
terrein een gedeelte af te zondaren
voor de verschillende vermakelijk
heden, welke zóó zullen gekozen
worden, dat het publiek aangenaam
bezig gehouden kan worden.
Ten einde deze feesten goed te
doen slagen, zal het fanfarengezel-
schap de hulp inroepen van alle
gezelschappen en personen der ge
meente, waartoe later de noodige
oproeping zal plaats hebben. Aan
dit feest kunnen dan de noodige
toevoegingen geschieden welke in
verband kunnen staan met de vie
ring onzer onafhankelijkheid, zoo
dat een en ander een meer alge
meen karakter krijgt.
Het fanfaregezelschap hoopt hier
door mede te werken in het belang
der gemeente en door het lokken
van een talrijk vreemdelingenbezoek,
ook het geldelijk belang der ge
meentenaren te dienen. Alles is
echter nog in bespreking en de ver
dere plannen zullen regelmatig be
kend worden gemaakt."
Men ziet nu precies
le de valschheid van Zelandia,
2e de onbeschaamdheid van Vlijt
en Volharding, dat is dan van den
heer H. Maeiteris.
Want we moeten er nog iets bij
voegen.
Vlijt en Volharding had de treurige
moed om de plaatsing van boven
staand bericht te vragen ook aan de
Volkswil, en als we het zouden plaat
sen, dan zouden we ook hebben ons
deel in het drukwerk en in de ad
vertenties.
Wij gaven den vertegenwoordiger
van Vlijt en Volharding als antwoord,
dat hij in ons Program kan lezen
Gij Volkswil wees trots
Slechts tegen haat en logen.
Gij Volkswil wees een
Met elk nederig pogen.
En, op grond van dit program ga
ven we als ons besluitdat de Volks
wil vergeeft en vergeet zoodra zij goe
den trouw ziet in wat was voor
genomen, doch, zoolang deze goede
trouw ontbreekt, zoolang staat de
Volkswil te hoog om zich te leenen
tot wat zij beschouwt als eene on
waardige comedie.
Waarom spraken we van onbe
schaamd
Omdat het Clubje weet dat, zonder
de medewerking van de Volkswil,
nooit populair kan worden
wat het clubje onderneemt, en het
Clubje, dit wetende, wetende ook dat
nog versch was de beleediging in den
geest van dit Clubje aangedaan aan
het Vliegcomité uitsluitend om
dat de stichter van ,de Volkswil daar
van voorzitter was, ziet niet eens in,
gewoon als het is om te zijn arro
gant, hare eigen brutaliteit.
Wat nu betreft de zaak zelve.
Vlijt en Volharding wil dus in 1913
feestvieren wegens de 100 jarige on
afhankelijkheid, dat is dan dat we we
der Nederlanders zijn geworden, en
omdat Hulst dan 500 jaar geleden oc
trooi kreeg hare stad met vesten en
poorten te omringen.
Of het feestvieren wegens de onaf
hankelijkheid reden van bestaan heeft
voor Zeeuwsch Vlaanderen Als we
aan België waren gebleven, zouden
de beide Belgische Vlaanderen lucht
hebben gekregen tot de Schelde en
zou Zeeuwsch Vlaanderen, nu een
van de armste gewesten
van Nederland, een van de wel
varendste gewesten zijn van België.
Wij zouden denken, dat Zeeuwsch
Vlaanderen, en met name Hulst, geen
reden heeft om in 1913 met dank
baarheid te herdenken het jaar 1813.
Het feestvieren, dat het in 1913 500
jaar geleden is, dat Hulst vesten en
poorten mocht aanleggen, kan er me
de door, maar, uit het feit, dat deze
vesten en poorten altijd nog bestaan
blijkt toch dit, dat we in Hulst sedert
die 500 jaar niet zijn vooruit
gegaan. Andere steden van 500
jaar terug hebben zich uitgelegd, zijn
groot geworden en geven een stuk
brood aan hunne inwoners, doch Hulst
heeft den omvang van vroeger, ja
mist de volkrijke voorstadjes van voor
heen, en hare bewoners moeten naar
den vreemde om brood te verdienen
voor zich zeiven en de hunnen, en
die niet moeten wegtrekken, blijven
jaar in jaar uit denzelfden knecht.
Wil men toch feestvieren het
Vliegcomité vroeg niemands hulp en
betaalde alles contant, terwijl Vlijt en
Volharding of te wel het Clubje „rijken"
geld wil vragen van ieder en rekent
op een deel van het geld door de re
geering voor de herdenking van 1813
op de begrooting gebracht dan
komt het initiatief daartoe niet toe
aan Vlijt en Volharding.
Wil men het initiatief laten nemen
door een Muziekgezelschap, dan moet
dit zijn het oudste en het voornaam
ste, en dit is de Harmonie.
En de vraag zou gewettigd zijn of,
als er iets moet worden gedaan, dit
niet zou moeten uitgaan van het Ge
meentebestuur
Deze vraag laten we beantwoorden
door wie er lust in heeft.
Dat vliegen is toch een
wondere zaak.
Zaterdag zijn we, als zoovele an
deren, ook gaan kijken naar den wed
strijd voor watervliegmachines in
Temsche.
En we zijn, we bekennen het vol
mondig, verbaasd geweest.
Verschillende vliegers hebben we
zien vliegen van uit het water, en in
de lucht en zelfs rakelings tusschen het
water en de spoorbrug, en zien varen
en manoeuvres maken op het water.
En dan te bedenken, dat er machi
nes waren die 750 kilo gewicht had
den
Wij noemen het wonderbaarlijk, dat
zoo behendig kan worden gevlogen
met iets, dat zwaarder is dan de lucht,
en wij moesten prijzen de werktuig
kunde, die zoo iets heeft weten te
vinden en uit te voeren.
Wij denken, dat het anderen is ge
gaan als onszien met eigen oogen,
en toch niet begrijpen hoe het moge
lijk is.
Vóór wij het vliegen hadden gezien
was het onze gedachte, dat de vleu
gels en dë staart van de machine on
der het vliegen in beweging kwamen
en dat in deze beweging, geleid door
motor en schroef, het vliegen bestond.
Maar neen, vleugels en staart staan
stil, dienen alleen om het evenwicht
in de lucht te bewaren, alleen de
motor en de schroef werken, de mo
tor met een ongeloovige kracht, ge
zien den kleinen omvang van den
motor, en de schroef, die draait met
een dergelijke snelheid, dat er alleen
een flikkering te zien is.
Wij noemden het wonderbaarlijk,
dat gevlogen kan worden met iets,
dat zwaarder is dan de lucht.
Hiervoor moeten we bedenken, dat,
terwijl de dichtheid van het water die
van het menschelijk lichaam zeer na
bij komt en bijgevolg vele lichamen
aan de oppervlakte drijven, de lucht
800 maal lichter is. Dit enkele cij
fer is reeds voldoende om de verba
zende moeielijkheden te doen zien
welke men ondervindt bij pogingen,
om zich in de lucht op te heffen.
Dan heeft nog de atmosfeer deze
eigenschap, dat de lucht zich zeer
snel en op een onregelmatige en ver
anderlijke wijze verplaatst, en de wind
is dan ook niet anders dan een ver
plaatsing van lucht.
De drie groote vraagstukken voor
de luchtscheepvaart zijn
1. dat van het evenwicht. Men moet
een middel hebben om de algemeene
zwaartekracht te bestrijden, welke de
lichamen van boven naar beneden
beweegt.
2. dat van de voortbeweging. De
menscnelijke spierkracht is daartoe
geheel onvoldoende en reeds een eeuw
geleden werd aangenomen, dat een
andere beweegkracht moest worden
gebruikt dan de wind.
en 3. dat van de stevigheid van
luchtschip, die alleen door de ervaring
kon worden geweten.
Bij een luchtschip lichter dan de
lucht wordt het evenwicht verkregen,
door een ballon te vullen met water
stofgas. Dit gas weegt 110 gram per
kub. meter, terwijl de lucht weegt 1290
gram per kub. meter. Een ballon, gevuld
met waterstofgas heeft dus voor eiken
kubieken meter 1180 gram stijgkracht.
Door den ballon dus zoo groot te
maken, dat de stijgkracht voldoende
is om een bepaald gewicht mede te
doen stijgen, krijgt men een lucht
schip lichter dan de lucht. En de
bestuurbaarheid van dergelijk lucht
schip werd voor het eerst in 1902
gevonden en toegepast met de Le-
baudy in Frankrijk, die bleek bestand
te zijn tegen weer en wind, volkomen
betrouwbaar te zijn en de drie vraag
stukken te hebben opgelost.
De vliegmachiene zwaarder dan de
lucht hebben we van i^abij gezien, we
hebben ze zien vliegen en haar zien
manoevreeren, maar we bekennen dat
we haar beginsel niet begrijpen. Als
we hadden gezien een vlak, waarte
gen druk werd aangebracht door een
schroef, voortbewogen door een mo
tor, dan hadden we ons in kunnen
denken aan onzen jongensvlieger,
dien we met een touw vasthielden
en die de lucht inging door den
wind, die werkte op het vlak van den
vlieger die ook zwaarder is dan de
lucht. Maar de schroef zit vooraan
en werkt niet op een vlak. Dit is voor
ons het onbegrijpelijke.
Wat we alleen zoo dachten als het
beginsel, was ditdat de schroef,
door hare snelle draaiingen, een lucht
ledige ruimte maakt, en in deze lucht
ledige ruimte de vliegmachine voort
gaat, maar, als we althans goed heb
ben opgemerkt, waren er ook biplans,
die de schroef niet vóór maar midden
in de machine hadden, dus de lucht
ledige ruimte moet het beginsel niet
zijn. Er dus twee systemen van vlieg
machines bij de eene met de schroef
vooraan wordt de machine getrokken,
en bij die in het midden of achter
aan wordt de machine voortgeduwd.
Zijn er onder onze lezers, die genegen
zijn ons te willen inlichten op welk
beginsel het vliegen met de vliegma
chines berust, dan zullen zij ons en,
wij vertrouwen ook vele onzer lezers,
een genoegen doen, want de smaak
om te leeren is aan de lezers van de
Volkswil eigen.
kardinaal van Rossum
over de Katholieke Pers.
Het Centrum heeft het volgende
autogram van Kardinaal van Rossum
„'t Is de verhevene roeping der Kat
holieke Pers de waarheden van on-
„zen heiligen godsdienst onbeschroomd
„te belijden en manmoedig te verde
digen de plicht van iederen Katho-
„liek die pers te steunen met alle
„hem ten dienste staande middelen,
„bijzonder door zijn abonnement.
„Moge de Katholieke pers van Oos
tenrijk die groote roeping hoog hou
den en volgen in de toekomst zoo-
„als zij in 't verledene deed, gesteund
„door alle Katholieken tot heil der
„gansche monarchie
Wilh. M. Kard. van Rossum.
Wij maken eene enkele kantteeke-
ning
1. De waarheid wordt verdedigd
door de waarheid te doen treden in
het volle licht. Maar het Centrum
meent, in haar taktiek, de waarheid
te dienen door de feiten der waarheid
verborgen te houden voor hare lezers,
als deze feiten der waarheid haar on
aangenaam zijn. Deze doofpotwaar-
heidstaktiekisalgemeen onderde katho
lieke pers in Nederland tegenover de
Volkswil, het blad, dat in zijn grond
regelen leert in artikel 6 In zake Gods
dienst is de Volkswil goed roomsch.
2. De waarheid van den roomschen
godsdienst wordt ontkend, als de katho
lieke pers den roomschen godsdienst
maakt tot een hulpmiddel voor kies-
vereenigingsdoeleinden, en, hoewel dit
algemeen is in het katholieke Neder
land, maakt alleen de Volkswil op
deze ontkenning van de roomsche*
waarheid eene uitzondering. Doch,
in plaats van daarvoor te worden ge
prezen, wordt de Volkswil door de
Roomsche kerkelijke overheden in Ne
derland vervolgd, en kardinaal van
Rossum, die h e t weet, zwijgt.
3. De Irenische polemiek heet de