De Volkswil
BIJVOEGSEL
«man ïan i ii wil
van
van 17 Juni 1911.
73 FEUILLETON.
Het vraagstuk van het
binden van de Stikstof.
o
II.
in vroegere tijden was de natuurlijke
mest voldoende om aan de eischen
van een schaarsche bevolking, gewend
aan weinig en schraal voedsel, te vol
doen, maar in deze dagen, waar een
snel aanwassende beschaafde bevol
king meer voedsel vraagt en beter
voedsel, vooral tarwebrood, is de na
tuurlijke mest slechts een druppel in
den oceaanen dit zou zelfs nog het
geval zijn, als wij ook gebruik konden
maken van de gebonden stikstof, voor
handen in de afvalproducten van
groote steden, die nu in vele gevallen
verloren gaat. Engeland alleen bijvoor
beeld laat jaarlijks aan deze stoffen
voor een waarde van f 200.000.000 in
zee stroomen.
Als gevolg hiervan waren wij in het
verleden genoodzaakt met behulp van
drie andere middelen de vruchtbaar
heid van den bodem te herstellen.
De eerste van deze drie was de
Peruviaansche guano. Deze stof was
ontstaan uit de excrementen en over
blijfselen van zee-vogels in zeer droge
landstreken. Zij bevatte gebonden stik
stof in den vorm van ongeveer twintig
procent ammonia. Wij vermelden dat
de eerste van deze drie stoffen „was"
de Peruviaansche guano, want terwijl
in 1856 de jaarlijksche productie van
deze stof 50,000 ton bedroeg, bedraagt
deze tegenwoordig, praktisch tenmin
ste, nihil. Wij hebben haar opgegeten.
De tweede meststof is ammonium-
sulphaat (zwavelzure ammoniak). Dit
is een bijproduct van lichtgasfabrie-
ken. In 1900 bedroeg de wereldpro
ductie van ammoniumsulphaat 500.000
ton, ter waarde van f 50.000 000. Maar
dit bedrag is een constante grootheid,
zooveel en niet meer kunnen wij krij
gen bij de distillatie van koolteer en
hoe groot deze hoeveelheid op het
eerste gezicht ook moge lijken, is zij
toch nauwelijks voldoende, om een
honderdste deel op te leveren van' de
aanmatigende en steeds hooger gestelde
eischen van de moderne samenleving.
Er is op het oogenblik maar één
stof, de derde van de drie bovenge
noemde, die in staat is in genoegzame
hoeveelheid aan de vraag naar stik-
stofhoudende bestanddeelen te vol
doen. Dit is natriumnitraat, bekend als
chilisalpeter. Het komt voor in een
smalle landstrook tusschen de Andes
en de heuvels aan de kust, een regen-
arme streek, waar in den loop der
eeuwen het voortdurend binden van de
atmospherische stikstof door den grond,
haar omzetting in salpeterzuur door
Geschiedkundige roman uil den lijd
der fiiichabefn.
TWEEDE BOEK.
(o)—o—(o)—
15.
HIJ HEHOÜRE ONVERDEELD AAN
ZIJN VOLK.
Niet de Essaeërs hebben mij geroe
pen, maar ik riep hen op. Wanneer
het op eene afrekening aankomt, dan
heb ik geen rekenschap af te leggen
voor een Sanhedrin van Essaeërs, maar
voor geheel Israël, want mijn volk
voert niet uwlieder naam, mijn volk
heet Israël
Welaan dan, hier staan de verte
genwoordigers der twaalf stammen,
hier'stam de ouderlingen der gemeen
ten en de priesters, die trouw bevon
den werden. Mannen, die zoowel in
oorlog als in vrede bewezen hebben
rechtschapen te zijn ten overstaan der
Essaeërs, die slechts een deel mijner
krijgsmacht vormen, vraag ik eerlijk en
rondborstig en ik verwacht op een
rechtstrpeksche vraag een openhartig
antwoord, hetwelk de beslissing zal
geven: Vertrouwt gij mij of vertrouwt
gij mij niet
„Wij vertrouwen u riepen eenpa-
nitrificeerende organismen, de verbin
ding hiervan met soda en de krystalli-
satie van het nitraat rustig is voortge
gaan tot op het tijdstip, dat de was
sende bevolking der aarde het drin
gend begon op te eischen, om te
voorzien in de behoeften van het
dagelijksch brood.
Om den lezer aan te toonen, dat het
bovenvermelde inderdaad juist is, zul
len wij de jaarlijksche opbrengst
gedurende den laatsten tijd eens na
gaan.
De uitvoer aan chilisalpeter bedroeg
Jaar Opbrengst
1860 68.500 ton
1870 182.000 ton
1880 225.000 ton
1890 1.025.000 ton
1900 1.453.000 ton
En sedert 1900 is de productie per
jaar vrijwel gelijkmatig toegenomen
telkens met 50.000 ton.
De opbrengst van het jaar 1900
1.453.000 ton werd verkocht voor
f 67.000.000 een vierde deel hiervan
verbruikt voor de bereiding van de
talrijke stikstofhoudende praeparaten,
die de moderne beschaving noodig
heeft, het overblijvende drie-vierde
deel is omgezet in voedsel, door het
als meststof te gebruiken bij den land
bouw.
De Europeaansche en de Amerikaan-
sche landbouwers, benevens nog een
honderdtal verschillende takken van
nijverheid zijn dus uitsluitend en vol
komen afhankelijk van een strookje-
land in een Zuid-Amerikaansche Re
publiek en van de genade van de „sal
peter-koningen", aan wie dit land toe-
behoórt. Als eens deze kleine repu
bliek hare poorten zou sluiten, dan
zouden hongersnood en revolutie hierop
even zeker volgen als de nacht op
den dag. Deze omstandigheid is na
tuurlijk merkwaardig en van groote
beteekenis voor de verhoudingen in
de samenleving, maar als men een
stap verder gaat, en de hoeveelheid
salpeter, nog in Chili aanwezig, ver
gelijkt met de hoeveelheid, die de we
reld" in steeds toenemende mate vraagt,
dan gaat onze philosophische belang
stelling over in zuiver praktische
vrees.
Wij zien, dat wat reeds geschied is
met guano, onvermijdelijk moet ge
schieden ook met de chilisalpeter.
Voor een ieder, die eenige kennis
heeft van de salpeterlagen in Chili is
het een evident feit, hoe hard ons dit
ook moge klinken, dat, als de om
standigheden blijven, zooals zij nu zijn,
de chilisalpeter nog hoogstens een
twintigtal jaren in de behoeften van
rig de vertegenwoordigers der stam
men.
„Ik dank u, mijne getrouwen Wat
wij met het zwaard veroverden, moeten
wij door het zwaard beschermen. Gor-
gias, Timotheus en andere legerover
sten en stadhouders der naburige Sy
rische provincies stoken onze erfvij
anden, de Idumeërs en Ammonieten,
die reeds Mozes den doortocht naar
het beloofde land weigerden, tegen ons
op. Van de Idumeërs zijn het de be
woners van den Schorpioenheuvel en
de zonen van Bajan geweest, die in
deze dagen de pelgrims, welke naar
het feest der tempelwijding opgin
gen, verraderlijk opwachtten en ver
moordden. Nog liggen de lijken uwer
broederen onbegraven op den Schor
pioenheuvel, ter prooi van de hyenas
en jakhalzen Ook de Ammonieten, die
onder den goddeloozen hoogepriester
Jason de bewoners van Jerusalem me-
dogeriloos neersabelden, bedreigen,
onder aanvoering van Thimotheus, onze
gemeente. Wanneer gij nu reeds het
zwaard voor den ploeg verruilt, dan
zullen weldra uwe vrouwen en kinde
ren niet meer veilig voor hen zijn.
Ik ben geen barbaar, die zich verheugt
in bloedvergieten ook ik hoor liever
het gezang des vredes, dan het doods-
gereutel der stervenden. Lang reeds
sprak ik tot mijn wapen
„O, zwaard des Heeren, hoe lang
zult gij niet rusten
Ga in de scheede, koel u af, en
wees stil
den landbouw zal kunnen voorzien.
Ongeveer in het jaar 1925 zal er
geen chilisalpeter meer zijn en een
paar jaar daarna, of misschien zelfs
eerder, zal hongersnood ontstaan on
der de beschaafde volken. Dit zal be
slist moeten geschieden, als de tegen
woordige toestanden onveranderd blij
ven.
De vraag is dus maar, zal dit laatste
het geval zijn, zullen deze condities
inderdaad dezelfde blijven.
Waarom zouden zij dat? Wij be
zitten toch in de dampskringlucht een
onmetelijke, onuitputtelijke bron van
stikstof ongeveer acht ton op elke
vierkante meter van de aardoppervlakte.
Maar dit is vrije stikstof, en wij heb
ben gebonden stikstof noodig. Wan
neer echter de mensch deze gebonden
stikstof noodig heeft voor de stoffen,
waaruit zijn lichaam is opgebouwd en
voor de hulpmiddelen, die hij voor zijn
bestaan noodig heeft, dan zal hij er
in slagen de vrije stikstof in gebonden
stikstof om te zetten en wel zal hij
dit ten uitvoer brengen binnen het
tijdsverloop van vijfentwintig jaren, dat
de natuur hem als limiet gesteld heeft.
Laat ons eens nagaan, tot hoever de
oplossing van dit vraagstuk reeds ge
vorderd is. Men heeft zich hierbij de
natuur tot voorbeeld gesteld en ge
tracht de natuurlijke processen, waar
deze te langzaam gingen, te ver
haasten.
Als er kleine organismen bestaan,
die in staat zijn de atmospherische
stikstof te binden, waarom dan niet
deze het leven makkelijk maken, hen
cultiveeren en vermenigvuldigen tot
ons voordeel.
Hellriegel heeft ontdekt, dat sommige
planten, vooral de peulvruchten als
klaver, boonen en erwten aan den voet
van hun stengel kleine knoesten be
zitten, kleine oneffenheden, die bij
nadere beschouwing bleken te bestaan
uit ware koloniën van nitrificeerende
microben. Deze interessante organis
men bij dergelijke gewassen, maken
zich nuttig door voortdurend, de als
zoodanig waardelooze, atmospherische
stikstof, om te zetten in een gebonden,
voor de plant nuttigen vorm.
Verder nog werd ontdekt, dat een
bodem, in welke dergelijke microben
gebracht waren, in staat was deze
planten op te leveren, zonder dat toe
voeging van andere meststoffen noodig
was.
De gevolgtrekking ligt voor de hand.
Waarom zouden wij niet de woestijn
beplanten met klaver of boonen, en
daarna deze planten door den grond
spitten om aldus te dienen tot mest
stof voor een volgende oogst van
tarwe.
In 1896 hebben Nobbe en Hiltner
deze microbe verkregen, en getracht
in den handel te brengen onder den
naam „Nitragin". Evenals bijna alle
eerste pogingen mislukteook deze proef.
De bacteriën stierven, en wel, zooals
later bleek, waarschijnlijk wegens ge
brek aan geschikt voedsel, en mis
schien ook wel tengevolge van vergif-
tiging, veroorzaakt door stoffen, die
door de zaden zelf in het eerste stadium
der ontkieming waren afgescheiden.
Maar de kennis van de oorzaak, waar
door de eerste poging mislukte, wees
Maar broederen
„Hoe zal het rusten, aangezien de
Heer het bevel gaf!"
„Wilt ge dus verder strijden of niet?"
„Wij strijden totdat de vijand geheel
verslagen is riepen de hoofden der
stammen vastberaden.
„En u, mijne broederen," dus keerde
Judas zich weder tot de Essaeërs, „u
smeek ik, uwe ooren niet te sluiten
voor de roepstem des Heeren en de
stem des volks. Staat niet ter zijde in
onvruchtbaren wrok, opdat men niet
eenmaal uwe namen vergete, als men
de groote daden van ons volk verhaalt.
De nood dwingt ons tot den strijd,
niet de ijdelheid. Zijt ge derhalve be
reid, verder aan mijne zijde te vech
ten
„Ja jariepen de meeste Essaeërs.
Toen sprong Joram naar voren en
schreeuwde „Judas heeft onze eischen
nog niet gehoord, en gij moet niet
oordetien alvorens Achaz, onze ouder
ling, heeft gesproken
„Achaz, stel hem de vragen dron
gen ook andere Essaeërs aart.
„Wat ik in naam mijner broeders
heb te vragen, zou ik willen zeggen
in tegenwoordigheid der Griekin, aan
wie eenigen onzer ergernis hebben ge
nomen", zeide Achaz.
„Hij houdt de danseres in het huis
van Jethro verborgen kreet Joram.
De ader des toorns begon zich op
het voorhoofd van den Machabeër te
vertoonen.
tevens den weg aan om te slagen.
Tegenwoordig wordt het noodzakelijke
voedsel, in den vorm van druivensuiker
en pepton, toegevoegd aan het water,
met hetwelk de microben over den
grond worden verspreid. Daarna was
het succes volkomen, zoodat heden ten
dage op vele fabrieken deze methode
in het groot wordt toegepast en de
nitificeerende microben op goedkoope
wijze geproduceerd worden.
Een andere methode is gevonden
door professor G. Moore van de „Uni
ted States Department of Agriculture."
Hij verzendt naar de landbouwers de
gedroogde kiemen, verpakt in katoen,
en hierbij nog twee pakketten, die het
voedsel bevatten, dat hen tot verme
nigvuldiging brengt, wanneer zij in
water worden gebracht, het eene
pakket bevat suiker, kaliumphosphaat
en magnesiumsulphaat. De microben,
in de oplossing van deze stoffen ge
plaatst, vermenigvuldigen zich met
merkwaardige snelheid en zijn dan ge
schikt om er den grond of het zaad
mede te enten.
Er bestaan echter nog vele andere
nitrificeerende microben behalve die,
welke voorkomen aan de peulvruchten
zijn er nog verschillende andere soor
ten, die tegenwoordig het onderwerp
vormen vag vlijtig onderzoek. Er is
dan ook reden om aan te nemen, dat
wij door de vermenigvuldiging van
nitrificeerende organismen alleen, ten
minste tot op zekere hoogte, den bo
dem weder de vruchtbaar makende
stikstof zullen kunnen teruggeven, die
wij er in het verleden roekeloos en te
overvloedig aan hebben onttrokken.
o
Het hieronder volgend overzicht van
den stand van het fruit en van warmoe-
zerijgewassen onder glas en in de
open lucht op 1 Juni 1911 is, met
medewerking van de Rijkstuinbouw-
Ieeraren, samengesteld naar gegevens,
verstrekt door de correspondenten van
de Directie van den Landbouw.
Fruit
De vooruitzichten van den fruitoogst,
althans onzer voornaamste fruitsoorten,
appels en peren, zijn over het alge
meen niet zoo gunstig als men mis
schien, met het oog op het slechte
fruitjaar 1910, zou verwachten. Met
name peren zullen, voor zoover daar
thans over kan worden geoordeeld,
wederom schaarsch zijn. Zij hebben
ten deele slechts weinig gebloeid en
van de pas gezette vruchtjes zijn hier
en daar nog vele afgevallen. Veel
wordt ook geklaagd over het optreden
van schadelijke insecten, vooral blad
luizen, terwijl overal met verlangen naar
regen wordt uitgezien. Indien de droogte
nog eenigen tijd aanhoudt, zal onge
twijfeld nog veel bedorven worden.
Roode en zwarte aalbessen ruien op
verschillende plaatsen reeds sterk ook
pruimen laten vele jonge vruchtjes
vallen. Nachtvorsten hebben plaatse
lijk veel schade gedaan, vooral aan
vroegbloeiende vruchtsoorten, zooals
pruimen en perziken. In Gelderland
is de bloei der Engelsche krozen groo-
tendeels door vorst vernietigd in Lim
burg die der perziken. In het West-
„In uwen mond wordt alles onrein
riep hij. Electra, die ons zoo menigmaal
gediend heeft, behoeft zich niet te ver
schuilen Ik ga haar halen.
Spoedig daarop verdween Judas met
de Griekin in den kring der verza
melden. Terwijl aller oogen op hare
fiere, koninklijke gestalte gevestigd
waren, stond zij, bleek doch kalm,
naast Judas in den glans der morgen
zon.
Er verhief zich een zacht gemompel
van verbazing. Om de saamgeknepen
lippen van joram speelde een boos
aardige glimlach, reeds scheen hij den
mond te willen openen tot een scheld
woord, doch toen hij den blik van
den Machabeër ontmoette, beet hij zich
op de lippen en boog het hoofd.
„Judas ziet er niet uit als een aange
klaagde, maar als een leeuw, die zich
tot den sprong gereed maakt," fluis
terde Semaja waarschuwend zijn saam
gezworenen toe.
A'snu begon Achaz: „Judas, toen
gij nog zonder macht en aanzien in
de rotskloof huisdet, gelijk de klipctes,
toen was ik het, die u op last mijner
broederen, de Essaeërs, vroeg„Zijt
gij bereid, het zwaard van Jehova te
zijn en den dood der onzen, die in het
hol gestikt zijn, te wreken
„Gij beloofdet zulks, hebt uw woord
gehouden, en het volk, dat u eens,
afkeurend, „den Volksverachter" noem
de, noemt u thans jubelend, Judas,
den Machabeër.
„En ik stelde in die ernstige ure een
tweede vraag aan u„Dient gij God
land hebben de kruisbessen van vorst
geleden.
Appelen. De stand is vrij goed
tot goed in Gelderland en Utrecht,
goed tot zeer goed in Zeeland, ge
middeld goed in het zuiden en noor
den van Limburg matig in het midden
van Limburgzeer goed in De Streek
met Venhuizen, Schellinkhout en Wij-
denes, alsmede bij Winkel en Nieuwe
Niedorp; goed in de Bangert, alsmede
Ooslvoorne, Oud-B' ijerland, in de
Langstraat met Vlijmen en Haarsteeg,
in de Baronie van Breda, bij Bergen
op Zoom, Zwijndrecht, Renooy en
Everdingen zeer goed in het Land van
Altena en Heusden, op Overflakkee en
bij Rotterdam vrij goed in de Beemster,
in Groningen, Overijssel, het West-
land, bij Stolwijk, Heerenveen en Drag-
ten matig bij Dragten en vrij slecht
bij Leeuwarden en Hardinxveld.
Peren Alleen in het zuiden van
Limburg is de stand zeer goed, en op
enkele minder belangrijke plaatsen, als
Winkel, Bergen op Zoom en Delft,
goed, doch overal elders zijn de voor
uitzichten slecht tot matig. In het
Westland, op Zeeuwsch-Vlaandercn en
Overflakkee wordt de stand vrij goed
genoemd.
Kersen. In Gelderland enop Zuid-
Beveland is de stand matig tot vrij
goed in Utrecht vrij goed tot goed
in het zuiden van Limburg vrij goed
tot zeer goedin het midden van
Limburg en bij Bergen op Zoom zeer
goedin het noorden van Limburg,
de Baronie van Breda en bij Renooy
goedin het Land van Altena en
Heusden vrij goed elders vrij slecht
tot matig.
Pruimen. De stand der Engel
sche krozen in Gelderland is slecht,
de andere pruimen staan in Gelder
land en Utrecht matig, eveneens in
Zeeland, Overijssel, de Bangert en het
Land van Altena en Heusden in het
zuiden en midden van Limburg is de
stand zeer goedin het noorden van
Limburg en in De Streek goedin
het Westland vrij goed bij Lopper-
sum, Eenum, Leermens en Zandeweer
goed in de Baronie van Breda matig
tot goed elders slecht of vrij slecht.
Bij Rotterdam is de teelt mislukt.
Druiven. De kasdruiven staan
overal goed tot zeer goed de natuur-
druiven in het Westland matig.
Perziken. De perziken onder
glas staan vrij goed in het Westland
en in Gelderland en Overijsselgoed
op Oostvoorne en bij Zwijndrecht
vrij slecht bij Rotterdam.
De natuurperziken staan matig in
het Westland, in Limburg, in Gelder
land en Utrecht en in de Langstraat
slecht bij Hardinxveld. Bij Rotterdam
is'de teelt als mislukt te beschouwen.
Abrikozen. De abrikozen staan
bijna overal vrij goed alleen bij Har
dinxveld slecht.
Roode en witte aalbessen.
Bijna overal is de stand goed of zeer
goed. Alleen in het oosten van Zuid-
Beveland, in de Langstraat en bij Rot
terdam is de stand matig, en bij Lop-
persum, Eenum, Leermens, Winscho
ten, in Overijssel, het zuiden van Zuid-
Beveland, op Zeeuwsch-Vlaanderen en
bij Everdingen vrij goed.
Zwarte aalbessen. De stand
is goed in Gelderland, Utrecht, De
of de menschen Weet gij nog, wat
gij daarop antwoordet, Judas?"
„Ja, Achaz. Ik zeideIk dien God
en mijn -hart."
„Zóó is het. Ik wenschte, dat uw
antwoord korter ware geweest en ge
luid hadde „Ik dien Jehova Want
niet altijd, Judas" en de blik van
den grijzen-Essaër rustte vol beteeke
nis op Electra „niet altijd is het
mogelijk, tegelijkertijd God en zijn ei
gen hart te dienen Daarom deed ik
destijds een derde vraag„Is uw hart
vrij van arglistigheid en uwe hand
vlekkeloos van alle euveldaad
„Destijds, Judas, kondet gij met vrij
moedigheid op deze vraag „Ja" ant
woorden. Van dien dag af stonden
mijne broederen trouw op uwe zijde,
dood noch Syriërs schuwend. Alvorens
wij heden op nieuw beslissen, of wij
voortaan in uw leger zullen strijden,
stel ik in den naam van God, Dien
wij dienen, in den naam van uw volk,
dat trouw alle gevaren met u deride,
in naam der wet, -welke geschreven
staat in onze harten, in naam van uwen
vader, die u het pad der deugd wees
en het eerst tegen de Syriërs heeft ge
ijverd stel ik, ten aanhooren van
geheel het volk, andermaal u deze
vraag: „Judas, is uw hart vrij van
arglistigheid en uwe hand vlekkeloos
van alle enveldaad
„Jawant al heb ik ook een Es-
saeër met den dood gestraft, gelijk hij
verdiende, de opperbevelhebber eens
legers is tevens de opperste rechter
„Wij hebben u vrij-gesproken, Judas.
