DE VO CSWIL
No. 47.
Zaterdag 20
tus 1910.
Gewestelijk en Algem
liichtiiiff: Voor waarheid en voor recht, door
persoon of partij.
VERSCHIJNT
REDACTIE:
Gentschestraat C 7 te Hulst.
ANDERE LANDEN
- Abonnementen worden'dagelijks a
Stichter
Niet geplaatste stukken
liet blad neemt geene
van het Vrije Woord co i
le Jaargang.
Weekblad te Hulst.
en door daad van anderen, zonder aanzien van
ZATERDAG.
r VAN Dalsum.
:t terug gegeven
">CT«ililimmu
ADMINISTRATIE:
Gentschestraat C 6 te Hulst.
DRUK (HU:
Gentschestraat B 4 te Hulst.
Advertentltn, in te zenden vóór Vrijdags om 12 uur.
Prijs per regel 10 cent. Bij abonnement of geregelde plaatsing
belangrijke vermindering. Dienstaanbiedingen contant 10.25.
Een verzoek.
Pastoor Schets hewft Dinsdag 16
Augustus, en nn voor de tweede
maal, in openbare terechtzitting ale
beledigd getuige verklaard, dat bjj
niet wist, vóov den Open Brief van
5 Februari, dat hjj ,den Blikken*
wordt genoemd.
Hierin ligt de knoop Tan bet
strafproces.
Nu de beer Officier van Justitie
tegen my een gevangenisetraf van
eeoe maand eiacht, en onse vijanden
daarover plezier bobben, moeten we
ook niet meer teergevoelig zjjn.
Daarom verzoek ik
dat mij zoovael mogelijk namen
worden opgegeten Tan menacben die
ZELF weet, dat bjj dan
bjjtsan baalt
Ik heb wel reeds voldoende na
men, maar ik wil et zooveel mogeljjk
bebben, ook nit Koewacht
Schriftelijke opgaven zjjn vol
doende.
Schrifteljjke en mondelinge opga
ven ontvang ik hét liefst vóór
Dinsdag.
H. A. VAN DALVÜM.
Godsdienst
en Politiek.
Ons wordt toegezonden .Het Vrije
Volk' vu Brussel.
En daarin vonden wc het onderstaande
artikel, dat we In zijn geheel overne
men. opdat onze lezers zullen kennis
Altijd zijn wij uit bet diepste van
gemoed en overtuiging, vijandig ge
weest aan het gebruik door politieke
partijen, van benamingen die van den
Oodsdienst zijn en aan den Oodsdienst
moeten blijven. Oodsdienst en politiek
zijn twee gsnsch verschillende zaken.
En door eeoe politieke partflte doopen
met den naam van den Oodsdienst
ontslaat er verwarring, vermengeling,
misbruik, en er spruit voor den Oods
dienst oneindig nadeel uit voort.
Dat eene partij den Oodsdienst eer
biedige, als onontbeerlijk betcbouwc
voor bet welzyn der samenleving, en
verdcdlge tegen vervolgers en bela
gers. t ls schoon 'I is opperbest,'!Is
noodzakelijk, doch daar moei bel bjj
blijven, verder mag er niet gegaan
worden. De groote Herman von Mai-
llnckrodt wist wel wsl hij deed toen
hij. de Duitscbe Katholieken in eene
machtige part! verccnlgendc. die partij
niet Katholiek, noch Christen biet, maar
Cent mm. Eene contesslonneele po
litieke partij hoeft niet Ie rijn, ca waar
rechtvaardigheid, eerlijkheid en ver
draagzaamheid huisschen, dient de deur
verre opengezet voor alk mrnschco
van goeden wil, die deze betrachten.
Alexander von Bennigscn, dk In
1881 het Centrum bijtrad en andere
Invloedrijke Duitsche proteslanlen, zou
den voorwaar zulks nooll gedsan heb
ben, zoo eene vdlstrekt misplaatste
contesslonneele benaming, hen tudde
afgeschrikt En wie zal nu loochenen,
dat zij door hunne bijtreding. groote
diensten zoo aan den Qodsolenst als
aan het Vaderland hebben bewezen.
De geestelijke overheid heeft groote-
lijks gedwaald, wanneer zij niet belette,
dat in Belgiü eene staalkundige partij,
al was het hij veronderstelling met
Inzichten, den naam van den
zij Is er plichlig aan wanneer nu over
het algemeen Katholiek eerder
zeggen wil, tol de staatkundige partij
bcnooren, die zich met den naam van
Katholiek betitelt, dan wel kind zijn
den Roomschen Katholieken Oods-
Kalhollrk
dusdanig, als I
keuren en betreuren dat door de Bel-
Stche Bcwaarderepartil misbruik van
benaming .katholiek* werd
gemaakt, dan moeten wij wel toezien
dat w(j zeiven het woord .Christen*
nimmer daar stellen, waar het heel en
al misplaatst is.
Wij zijn Christenen, wij zijn Demo
craten, wij zijn Democraten bijzonder
lijk omdat wij Christenen zijn, en zoo
men dal .Christen Democra
ten zijn" noemt, zoo zijn w(j het
en blijven het, maar dit .Christen
Democraat" zijn, moet ultslulte-
lijk op het maatschappelijk knein blij
ven. Zoo wilde Leo XIII, de zoo
doorzichtige als voorzichtige Paus, die,
hel gevaar ziende, gelegen in het mis
bruik der benaming, voorschreef en
beval dat door Chrlstene De
mo c r a 11 e enkel cn alleen zou be
grepen zijn eene weldoende maatschap
pelijke werking bij en onder bet volk
Dil moet ons. Democraten, verheu
gen en als Christenen, als onderdanige
kinderen der Kerk, moeten wij met
blijdschap en vreugde gehoorzamen.
De vermcngeling van Oodsdienst en
Politiek, bet .katholiek poli
tiek" zijn, was in Belglü de Religie
zeer nadeelig en bracht haar tot groo-
het politiek misbruik, de benaming
.Christen" tot de Impopulariteit
vervallen waartoe het misbruikte .K at-
hollek" gekomen is, wij twijfelen
niet of de onwaardeerbare schal van
het Geloof ware voor ons welbeminde
vaderland reddeloos verloren.
'I Verwondert
dat la het naburige Frankrijk, wa
het mei den Godsdienst en alles
geskld is, wanneer machtige Invloed
rijke Katholieken het Kedacht cn het
pian ccncr Contesslonneele politieke
parijj voorultzetlcdcn. er wegens de
geleerdste ca meest vooruitziende kerk
voogden, en vooral vso den wijzen
Mgr. Germain, bisschop van Laval,
bel harknekklgst verzet kwam. ziende
deze voor den Godsdienst den dood
slag In datgene wat noodzakelijk lot
de grootste misbruiken zou aanleiding
geven.
Doch zijn wij en blijven wij op
maatschappelijk gtbie* Christen» De
mocraten. wik rijn en blijven ook eene
staatkundige, eene politieke partij, de
wetgeving aanziende als een groot cn
noodzakelijk middel om tol ons doel
tc gerakenrechtveerdlgheld, orde en
vrede In de samenleving.
De Kerk nu cn de Slaat tijn twee
geheel verschillende mschlen.hsbbcndt
elk voor het bestuur der menscbheld
eene verschillende zending. De Kerk,
zegt de gezaghebbende Kardinaal Tar-
uuln", heelt het geestelijk bestuur en de
staat het tijdelijke bestuur cn in alks
wat In verband staat met hare lijdelijke
zendlg Is de Stut heel en al onaf-
inkclijk van de Kerk.
De Kerk en de Staat mogen elkander
K" ''handig zijn, of. liever, zij moeten,
t terrein zijner zendin
der de hand reiken
vredelievende samenwerking tot heil
der samenleving. Er moet dus vrede
heerschen tusschen Kerk en Staat, be
stendigde vrede die door niemand en
niels mag gestoord worden.
En daarom kt bet onder meer, ook
volstrekt noodlg dat nimmer eene
ÖTtTMRrtS'S.'Mr
dienst bestempelt, en zoo eene daad
zaak daarstcllc, zoo inbreukmakend cn
ordestorend, als kwaadstiebtend en
noodlottig.
En daarom moeien wij. Democraten,
op maatschappelijk gebied Chrlste
ne Democraten zijnde en blijven
de. op het staatkundig gebied als
Vrije Democraten als eene Vrye
Volkspartij optreden, al waren onze
inzichten nog zoo goed, al beoogden
wij stellig metterdaad niet bet minste
misbruik, 't Bezigen alleen van den
naam Christen Democraat Is
op politiek gebied een misbruik en
we moeten als Vrije Democraten het
grondbeginsel bevestigen dat Gods
dienst cn Politiek twee zaken zijn, die
geheel verschillend zijn cn volstrekt
blijven moeien.
En daarom besluiten wH als C h r I s-
belijden wij onzen heiligen
ist, vrank en vrij, en zullen
hem, wssr ook en togen wie ook, als
bij wordt aangevallen en miskend ver
dédigen; «Is Christen Demo
craten zullen wij vbortgaan te doen
wat wfl drdtn, datgene waartoe Paua
Leo XIII cn na hem Paus Pius X. al
de Christen aeloovlgen aanmaande,
datgene wat den Oodsdienst oplegt,
weldoen, altijd weldoen aan het volk
en onverpoosd streven naar zijne op
beuring en verheffing-, cn als Vrije
Democraten zullen wij op 't politiek
gebied ons bewegen es voortdurend
-poosd het wapen gebruiken,
veroveren moetdoor eene
rcchtvccrdlge wetgeving recht cn vrij
heid voor al de miskanden der sa
menleving, recht cn vcjjhtid voor het
Dit klaariyk cn openbaariyk beves
tigd, vragen wil aan de Priester» en
Kloosterlingen, die zoo dikwijls tegen-
misbruik maakten, dat zij eindelijk
zouden ophouden ons te verbliksemen
cn te verketterendat zij ons vrij en
biy zouden laten op den weg onzer
vruchtbare Evangelisatie wenschendc.
al zoo noodlg in België als in den
Congo, stellen hen alien, van den
eersten tot den laalsten,
volstrekt vrij, zoo voor nu als later,
voor ons Vrije Democraten te doen
wal zfj deden ert doen voor de K a t
h o I lek
vallende, moeten zij zich voor ons
ook niet In de weer stellen, ten onzen
voordeele geene politieke bekommer
nis aan den dag leggen, voor ons
gecne politieke moeiallen zijn, noch
klesdravers, noch opleiders, nooit geene
trekpaarden aan onzen politicken wa
gen. die wij,, bij Oods gerilde, er
zeiven wel zullen doorhalen.
Kabel Weckers.
Wal te verwachten was Is geschied.
Zoodra de strijd te Enschedé over
het doode punt heen zon zijn, waarop
zij gekomen was door de weigering
der arbeiders om de werkgeversverce-
De i
flrma Menko waren, naar onzé corres
pondent reeds maanden geleden schreef
(men zie o.a. ons avondblad van 15
Juni I.I.), van betrekkelijk weinig be-
teekenis. Zeker was dc juistheid van
die grieven zeer moeilijk te beoor-
deelen. Bij de firma Menko en ook
op andere weverijen schijnt aan de
bazen de beslissing omtrent de ver
deling van het werk te worden over
gelaten, terwijl van die verdeeling voor
de werklieden zeer veel ook gel-
d el ijk afhangt. Dan bestaat de
mogelijkheid dit de bazen op een
willekeurige en onbillijke wijze van
hun macht gebruik maken. Doch haas!
zeker is het. dat ook bij eerlijke po
gingen om rechtvaardig te zijn, velen
steeds zullen meencn toch te kort te
zijn gedaan en achter te zijn gesteld.
Over die grieven kan het groote
publiek dus niet oordeelcn. Wil over
de wijze waarop de grieven onderzocht
zijnuilsluitend door
werkgevers.
net UUUCUUCA AUO CCIIIJ*
dig mogelijk tracht te z
STooven dat zij minder s
keur bij de bazen zullei
mcenen, dat zulk een commissie bij
het onderzoek zoo eerlijk en onpariij-
*- zijn en toch
spoedig wil-
zullen opmerken
erkennen, dan het hun waarschyn-
lijk bekende ongegronde wantronwen
bij de werklieden. En wy gelooven
geen sloule slelling te verkondigen.
jen» de bazen
overwinnen.
Hoe verblijdend en bevredigend hel
daarom ook moge zijn, dat dc staking
te Enschedé gcéndlgd Is. wfl gelooven
niet dat dc wijze waarop het einde
verkregen is, navolgenswaardig is, wan
neer men beoogt den duurzamen vrede
en de goede verstandhouding in het
bedrijf te verzekeren. Een krachtige
werkgeversorganisatie is in elk bedrijf
gewensem wanneer uamiKgrawrc.
echter - zooals in Twente het geval is
niet een krachtige werknemers
organisatie bestaat en de beslissing
van eiken strijd dus moet zijn de be
slissing van hel-bestuur de machtigste
organisatie, steunende op haar macht,
ontbreekt elke zekerheid en wamchljn-
iiancia u» uit mra«»s
Ij geheel juist cn volkomen rechtvaar-
worde.
De Twentscbe werkgevers hebben
gedurende dezen strijd niet de open
bare meening aan hunne zijde gehad.
Die openbare meening is niet veel
waard, zullen, niet geheel ten onrechte,
cbe werkgevers zeggen: de
beoordeeld moeten worden,
kan het groote publiek niet be oord eelen.
Maar deze ééne zaak kon bet groote
publiek wél beoordeeien: de werk
gevers hebben het bestuur van hun
organisatie als uitsluitend bevoegd om
te oordeelen en te beslissen beschouwd.
Daarin heeft het groote publiek voldoen
de waarborg gevonden, dat ook werke
lijk de grieven der werklieden goed be-
Wij begrijpen zeer goed, dat de be-
het bedrijf,
i de sterkste
dat daarin het
en dat de leiders van
het bedrijf de beslissing over deze
zaken moeilijk uit handen kunnen geven.
Maar ook moet de overtuiging ge
schonken worden, dat zij ernstig en
met goed begrip van de wenschen der
werknemers overwogen zijn. Een uit
spraak wij hebben onderzocht en wy
beslissen aldus, geeft die overtuiging
niet. In gevallen als bij de 6rraa
Menko. bij grieven, welker oplossing
voor de werklieden van veel grooter
belang schijnt dan voor de werknemers,
is hetzelfde in veel grooter mate het
geval.
Het doet ons daarom leed, dat de
werkgevers in Enschede niet beter be
grepen hebben, dat het niet slechts ge-
wenscht is een beslissing te geven, die
is, maar dat het haast evenzeer nood-
zakeiyk is, een poging te doen om tc
bewerstelligen dat de werknemers die
rechtvaardigheid erkennen.
Koerier en Zelandia.
In de Z. Koerier van 13 Augus
tas trekt .Een Kozijn vsn den
Ooievaar gedeeltelijk in de beschul
diging aan het adres van Van Dal-
eum en Ueijntjes, alsof deze geld
voor den Ooievaar ontvangen in
eigen zak «teken. En hg doet dat
in een stukje, dat veel weg beeft
van dronkenmanapraat.
Het ie curieus, hoe die beide
bladen zoo vol vernijn ritten, dat ze
niets kannen schrijven of opnemen,
of bet bevat direct of indirect een
scbunp op onsen persoon En dit
wel, door sleede het kwaad dat sjj
en hnnne aanhangers doen, te doen
voorkomen alsof bet door ons wordt
gedaan. En door af te geven op
de bevolking, dat dese niet wil
zooals zij willen, maar niet willende
bedenken, dat de geest^ran lieMe
waT re» werk van naaetenliefde ia,
door ons tot nieow leven te op
gewekt en rich no ontwikkelt doc*
.11..!.: A./t.r, W.nl