De Volkswil
ME1NTJE MELIEFSTE.
BIJVOEGSEL
van
van 11 December 1909.
Hollamlsche Brieven.
HET TOLK
(Slot.)
I valt niet te ontkennen, dat er
- Bleven veel ten
Is gedaan,
vcci ca vricnci til die lichamen.
Schoon en verheven Is bet doei dat
die alle ilch gesteld hebben al. den
naaste la zijn geestclijlcn en llchsme-
lijken nood met raid en daad, met
geld en goed b» te staan. We staan
verbaasd, hoevele otters zich de ge
goeden. de geestelijke en wereldlijke
en geluk aar
tariaal te Icunnen verschatten t Eerc
wien eere toekomt I Hoevele rijn er
niet, die voor immer een plaats heb
ben verworven in 't dankbare hart des
volks I Denk hier aan Mgr. Dr. Schaep-
man, aan Dr. Arkns en aan zoo velen I
En toch, hoeveel schaduwzijden kleven
nog aan 't vereeniglnesleven I We
rullen hier niet in den brcede spreken
over de zoogenaamde neutrale ver-
ccniglngen, die argeloos trachten er
het volk te laten mloopen door een
onzijdigheid le prediken, die tij relt
niet berilten. Zie slechts naar Frank
rijk. en men gruwt voor 't geen daar
at neutraliteit doek Dat ieder, dat
vooral 'tvolk zich spiegele en uit
trede uil vereeniglngen en bonden,
schijnbaar neutraal, maar inderdaad
vol gil en bcdcit, inderdaad verkapt
tociambsch. WIJ willen eerlijk zijn,
zeker er kunnen b'
bet ai
digheden zijn, die t lid r«n eener der
gelijke vcrecniging wettigen. Ja ge
bieden. maar o, ze zijn schaarsch en
schraal't zijn zulke witte raven.
't Vcreenlgingslevtn ia duur zegt mtn
en menig huisvader voelt zich bezwaard
vakvereeniglng te zijn,
z contributie hem too
drukt.
.de hooge i
rKi leBF
voor iedere vereeniglng en evenzeer,
dat bij, die de lusten wil hebben, ook
de lasten dragen moet, althans die
moet helpen dragen en toch ons
zijn voorbeelden bekend van werk
lieden, die voor hun vakvereeniglng
met hare onderdeden niet minder dan
10 k 12 stuivers van hun weekloon
moesten olferen.
Wil moet zulk een vereeniglng groote
voordeden opleveren, als men in zulk
niet zegtik pis er voor.
Een ander bezwaar Is, dat Iveree-
nigingsleven hoewel 'I gezellig samen-
tijn bevorderend, de uithuizigheid heeft
doen toenemen. En dat la een ernstig
bezwaar, vooral voor den echtgenoot
en vader. Hd huwelijk heeft hem 0.1.
ten plicht gesteld, zoo veel mogelijk
FEUILLETON.
Zteawscfcc Dsrfüjjesddedeals
DOOt
M. C VAN DEN ENDE.
(o)(o>—
Deze lichtte het deksel even op.cn
daar vlogen wel een dozijn kippen
en eenden en ganzen uil. en ten slotte
een kleine ganzenhoeder met een knup
pel gewapend hel pluimvee achlerna-
zittend, dat zlcb te goed deeri aan de
erwten en boonen en graankorrels uit
den hoed van Toon.
Weldra was alles opgepikt en wipten
zij uit eigen beweging weer inkistje
terug, dat door den ganzenhoeder dicht
geslagen werd, waarna deze zich erop
neerzette, nu weer plots vrij van alle
melhamorphose als kunstenmakerv
zoontje. Op een blik .-an zijn vader
maakte hd dreumesje weer zijn groet
aan 't publiek en liep haastig naar den
wagen terug, alsof 'tbllj wc; met r ijn
congé.
In afwachting van iels and-ra maak
ten de omstanders grapjes, om dien
hoed van Toon, die er eveneens schik
ia vond.
.Laat ons zien, wat onze vriend in
zijn hoed wegstopt, trrwjjl bij den nut-
tigeo pot van den ouden boer bespot
den vader opetachen
tuurt Ijk Is i hier geen vitten op 't
bijwonen cener enkele vergadering, die
zelfs vaak In T directe bdang Is van
zijn vak en zjjn gerln. maar In 1 al
gemeen mogen we deze stelling als
waar asnnemenhoenneer verëade-
Qroóter bezwaar Is nog een zekere
onmondigheid van het volk In zijn
ken. En wat Is dan 't gevolg? De
enkelen die 't wél kunnen maken mis
bruik van die gave, door door te drij
ven, wat tells de meerderheid niet
wil. Zetts buitenstaanders, of zij die
van t volk en zijn streven co voelen
absoluut geen idee hebben, zegevieren
door overreding. Aanhoudend gebeurt
het, dal de arbeider voelt, dat de re
denaar of de voorsteller eene schecve
voorstelling geeft van een zaak en
toch durft hij niet te opposecren, uil
vrees van te blijven sleken in zijn
rede of uilgelachen te worden of over
bluft Wat een arbeidsveld ligt hier
nog braak? Leer tvolk sprekenl
En nu willen we niet eens spreken
over 't stelselmatige ondrrdrukken dier
neiging door sommige patroons I Waar
om loch is 1 woord van den grooten
Paus-socioloog Leo XUI .arbeiders,
vereenigt u* voor hun niet geschre
ven Zoo althans schijnt het leder
die een dagblad leest, kent ook deze
onverkwikkelijke geschiedenissen.
'tZfln zaakjes te vies. om ze hier
In geuren en kleuren te schilderen.
B|et
We zelden boven, dal er veel
nog veranderen I Hier denken we aan
de treurigheid, gelegen in deze twee
woorden: fabriekswezen en vrouwen
arbeid Fabriekswezen I Zie ze, die
mannen, lange zware arbeidsdagen
makend, zwcetend en zwoegend in
benauwde gebouwen, schaarsch van
ruimte, schaarscber van lucht voorzien.
Zie dat werkvee, vergeef me 't woord,
dat 's avonds doodmoe neervalt op z'n
leger, als een hond in zijn hok. Ver
wondert het u, dat die machines loo-
pen tot 'I raderwerk geheel op is cn
ze dan als nietswaardige stuk-goederen
worden opzij geschoven? Ja. dat ver
wondert ons! Zeker, wij weien t is
voor den fabrikant ook niet alles goud
ten durft t* Hiermee wendde hjj zich
tot Klaas.
.Nim I' zei deze, .een dubbellje as
j'er wal uul lltl"
.Aangenomen I* De kunstenmaker
hield hem bij zijn woord en riep ieder
een tot getuige der overeenkomst.
.Om dan hiermee te beginnen I"
zei bij, en scheurde dc voering loa,
zoo dat het klonk, .ziehier, een kin
derhandje, een borstrokje, een paar
sokjes, een nachtmutsje, een luier.
.En ziehier mei dankbetuiging je
luiermand terug I" antwoordde Meseu,
.de inventaris zal ik aan Je aanslaande
geven I"
En hij gooide het stel kindergoed
Grietje Qovera toe, die er bij nader
onderzoek niets anders in de hand
hield dan haar eigen zakdoek.
Aan dat kleine voorval hechtte 't bij-
geloovige volk uroote bctcekenis.
Een derde offer werd gevraagd, en
milder nog vloeide 't kopergeld hem
loc-
,'t Spijl me, dames- en hceren-klom-
ptnloopers. maar ik zou even een
rijksdaalder willen lecnen I* vervolgde
hij. .want zelf heb ik er geen I*
Niemand bewoog zich.
.Vertrouwen Je me nicl Oecfmaar
op, gerust de veldwachter mag me
dadelijk ophangen, als Ik die kleinig
heid niet ongeschonden terug pd;
wal blinkt Hotzeer benijd, brengt hij
vaak slapetooze nachten door. pein
zend diep ea tang, hoe hl) der con
currentie in builen- en binnenland het
hoofd al bieden I Hij belooft zich
zoo vaak. zijn arbeiders hooger loon.
korter arbeidsduur, ecnigc vrije dagen
ala een kleine vacantic te rullen geven
en hij bejammert het oprecht als zijn
berekeningen talen. Wij hebben krach
tig medelijden met den droeve en be
klagen hem. waar onwetenden wrok
ken. Maar van den anderen kant hoe
veel leeda wordt niet door den armen
werkman in de tabriek geleden, waar
zulks gznsch overbodig wast Waar
blijft hel hoogete In den mensch. als
leder gevoel voor t verhevene door
de koude wettelijkheid wordl bespot
Wie heeft »a zooveel arbclds nog 't
grootc religieus gevoel om te bidden,
tenzij om uitkomst, zelfs om den dood?
Velen bewerken zlch.hun ondergang,
die bij minder doodenden arbeid zou
den behouden gebleven rijn Is 'I
wonder, dat la rulke gezinnen huise-
Mkc twislcn Sin «U orde van den dag
zijn om stoffelijke spillttje waar
zooveel om draiit. 't geld? Is 't niet
verklaarbaar, dat menigeen zijn troost
zoekt in den draitc, als de ecnigc
bron voor hem van genot? Hoe
bloedl ons 'I hart», zulke waarheden
te moeten neerschrijven cn toch. waarde
lezer, de toestand is tooi Wie kan
redding geven Cns inritns naasl
Qod alleen zijn plaalsbcklcfdcr. dc
Wetgever! Dat h| zich dan geen
moeite bespare tot aolossing van dezen
volkskanker I
Is vaak de toestaral dea mant verre
van benijdbaar, omdat van hem geldt
de spreuk: veel arbdds voor weinig
loons, treuriger Is In «ns oog de vrou
wenarbeid. Wij wetrn wel, dat er
zijn. die met klem vddr vrouwenarbeid
pleiten, maar ont vodr hunne overtui
ging te winnen vermofen zij niet. Wij
weten evenals zij, dat de vrouw eene
goedkoopere werkkracht ia dan de
man, maar ons kreskt zulk eene
concurrentie. Wij zouden bereid zijn
zelfs aan Ie nemen, dat zonder vrou
wenarbeid dc fabrieken onmogelijk
zouden kunnen blijven bestaan, maar
liever geen fabrieken, dan z d d fa
brieken. Wat toch li de natuurlijke
plaats der vrouw in de samenleving?
Het huishouden en later 't moeder
schap. En wij vragen het u in ge-
moede. welke huishoudster» rijn rij.
die van hu (wuifde of dertiende Jaar
af tol hm treuwdag arbeidden in de
fabriek En welke opvoeding wordt
(huls den kladeren gegeven, die ge
boren worden uit zulke huwelijken?
Weg met huiselijk leven, weg met
opvoeding, weg met familieband naar
de fabriek! Hel zou ona te ver voeren
en te onkiesch in uwe ooren klinken,
gingen we in bizonderheden na, hoe
onzedelijk hel leven is op de tabriek.
waar beide geslachten vaak 't grootsie
gedeelte van den dag samen zijn. Ons
zijn voorbeelden bekend van algeheele
vertiederliiking en vrrdierlijking. Wil
men dut het volk, ons volk zijn oude
veerkracht, fierheid cn kracht terug
schenken, men make tden fabrieks
arbeider dragelijker en weere de vrouw
In deze geheel-
Maar er moei meer gedaan worden.
zou ik me aan een achterwiel laten
kennen
Jan Hoeft haalde er een uit zijn
.bozze" te voorschijn en reikte hem
Meseu Bolo liet hem klinken, wierp
bem omhoog en ving hem mei open
mond op, waarna h(T't geldstuk voor
aller oog Inslikte, jan maakte zich
niet ongerust.
.Ziezoo I" zei Meseu, als je 't stuk
terug wil hebben, dan heb Je mij ook I*
Toen vroeg MJ ten overvloede nog
een horloge ook, en wel aan Jan Hoeft,
die cr ecrsl geen ooren naar had. maar
op herhaald aandringen en na krach
tige verzekering aangaande richtige
teruggave, er toch toe overging.
De kunstenmaker wikkelde "I uur
werk In een stuk papier en begon er
met een hamer onverstandig hard op
te timmeren, alsof "I aan gruis moest.
Jan wilde hem dat beletten en riep
.Ben Je gek, vent, daar kan 't niet
tegen. Ais er iels aan dat erfstuk van,
mil vader mankeert, sla 1c Je de len
den stukt"
tuig Te er vanl* antwoordde Meseu.
Orctlg nam hij 1 aan en ontvouwde
1 papier, waaruit hij te voorschijn
haaldeeen aardappel.
.Wat? 'I Is een pétötel' riep hi
boos en smeet hem weg, zoover hl.
vliegen wou. Waar bij neerviel zag
la de vrouw, de moeder, het meisje
In dc fabriek geenszins op hare plaals,
zij la het evenmin op het land, In de
bollenschuur, In de school, aan de
post, op 'I kantoor. Wanneer zullen
we tot den gezonden patriarchalen
staat terugkccrcn .Hoe lang nog o,
Heer zult Ql| ona In onze verdrukking
bespollcn" zouden we bijna geneigd
zijn Ic vragent Ook hier moet de
overheid optreden, 't Is de ccalgc weg
Ier oplossing. Eigenbaat, hebzucht cn
andere ondeugden zullen anders steeds
hun krachten aanwenden om den rot-
locstand te bestendigen. Ja te .vol
maken I* In dit opzicht wtn-
achtcn wij, dal alle leden der Kamers
sociaal-democraat waren I llicrin zijn
ze der christenen een beschamend
Volk. gij kroon -n roem des lands,
wU hopen cn bidden u In dezen Oods
rljkstcn zegen toe.
Hot helpt ilun tocli.
Vijanden ol liever tegenstanders van
drankbestrijding dikwijls zijn liet
menschcn, die niet graag hun bittertje
laten staan vragen zoowel eens
och i
die drukte van de drankbestrijding
dan toch uit?
't la nu wel eens aardig het volgende
In een beschouwing over de on
langs verschenen .Crimineels Statistiek
o ver het Jaar 1907 zegt .Land cn
Volk", besprekende de groepcerlng
naar verschillende deden van het
land
.Deze groepcerlng toont aan, dat
in de provincies Noord-Brabanl en
£imburg,maar vooral in Noord-Brabant,
te toestand In later Jaren sterk ver
betert. Men cal wel kunnen aannemen,
dat wij hierin een succes mogen zien
van de zeer krachtige drankbestrijding
onder de Roomsch-Kaloliekcn. Met
het hoogste percentage staal nu de
provincie Drenthe bovenaan. 40.63
veroordeelden op de 10.000 In
woners. Limburg 37,62. Dc laagste
it over 1907 Friesland met 13.73.
Het verschil is groot. Ook op de
lijst van de recidivislen, dat zijn'de
bij herhaling veroordeelden. Spant
Drente de kroon met 15.62 op de
10.000 Inwoners. liet eerst volgt
hierop Limburg, maar dalende ineens
tot 9.b5. Het laagste is weer Friesland
met 5.22.
Wie Indertijd dc prachtige brochure
van Dr. Ariens lasCriminaliteit cn
Drankmisbruik cn leerde, hoe de cijfers
tegen ons katholieken getuigden, zal
zich hartelijk verheugen bij de kennis
making met bovenvermelde statistiek
zoo hij tenminste Iets voor drank
bestrijding gevoelt.
Voor hem zal het een aansporing
zijn de actie tegen den drank te blijven
steunen uit alle krachl.
En wie van drankbeslrijding niet
Lachend keek de goochelaar in 't
rond, een deuntje neuriënd.
.En waar is nou m'n .orlozie cn
riesdilder vroeg Jan.
.Die kun je vinden in den zak van
"t meisje, dat Ik zoenen zal I"
Luid lachend en gillend stoven dc
jonge dochters, mooie en niel-moole
zonder onderscheid, verschrikt achter
uit. Den tijd, om hun zak te doortas
ten, hadden ze niet, want onverhoeds
had hij er een te pakken en loen be
hoefden zij niet meer weg te loopen.
voor hem. Vele meisjes hadden wat
gaarne 'I buitenkansje gehad, iets van
Jan in den zak te dragen, cn benijden
nicl weinig haar, die I ic beurt viel.
De gelukkige, die zich Intusschcn
uren ver wenschtc was niemand an
ders dan Melntje Mclicfslc.
Dicht in de nabijheid van Jan Hoeft
stond ze. of neen. Jan was bij haar
De slimme Bolo had al spoedig in
de galen gekregen, dat dc boerenzoon
een veel begeerde partij was. Ook
had hij cr dc lucht van, hoe Uriclic
naar Jan keek, en Jan naar Mcinlje
en Klaas naar Grietje en Meintje beur
telings. zoodat die luitjes hem niet
cmverdccld hun aandacht schonken.
Uit een cn ander maakle hij zeer juiste
gevolgtrekkingen, waarmee hij zijn
voordeel deed.
Grootc neiging gevoelde hij 'I lieve
meisje werkelijk te kussentoch deed
hij 't slcchls kwansuis, ten eerste, om
dat hij beteugeld werd door de aker
zedelijk cn geestelijk nadeel, dat de
drank gewoonlijk veroorzaakt.
Ont Blad.
Lamll>o<itv.
'#,nrr ronden.
Overal, in zand cn op klei, treft
men gronden aan. die als zuur bekend
slaan. En dcre worden in den regel
niet gaarne gezien, want ze brengen
altijd minderwaardige planten voort.
Groeien doen dc gewassen et ge
woonlijk bom lijk goed, want op
die zure gronden zit humus, zeer veel
humus in den bodem, cn het is juist
deze humus, welke dc oorzaak is van
de zuurheid. Humus t<>ch ontslaat
uit verterende plantenresten, maar voor
dat vergun ol verrollen is lucht noo-
dig en deze Juist ontbreekt in zulke
zure gronden, wijl die zijn volgezogen
met vocht en daardoor dc toetreding
van lucht wordt verhinderd. Nu ver
gaan die plantenresten lot veenachtige
stoffen cn deze zijn zuur, zij vormen
den zuren humus. Vooral onze lage,
drassige hooilanden lijden aan zuur
heid. Toch worden zij elk jaar gehooid
cn dit minderwaardige hooi, dat zeker
niet goed Is voor de koeien, wordt
vaak nog vervocderd aan paarden, om
dat die dieren, bij gebrek aan iets
belets, het nog vreten willen engeen
melk moeien geven. Wij gcloovcn,
dat zulk hooi alleen als pakhooi te
gebruiken is, cn verder voor strooisel.
Waaraan dan zulke zure gronden
wel le herkennen zijn Och. de planten
wijzen het uit. Waar veel bloembiezen,
rietgrassen en zeggeplanten groeien,
moet men den bodem niet erg ver
trouwen. ook paardestaart en veel zu
ring komen ons verdacht voor. Dui
delijker evenwel is die zuurheid van
den grond te ontdekken in het water
van greppels en slootcn dan zien in
zure gronden altijd bruinachtig, terwijl
er bovenop van die oogjes le zien
zijn, welke op vetplckkcn gelijken.
Heelt men zulke zure gronden in ge
bruik, dan handelt men in zijn eigen
voordeel door die zuurheid weg te
nemen. Een eerste vereischtc daarvoor
it, dal alle slootcn goed worden open
gemaakt, dan kan het overtollige walcr
uit den bodem wegtrekken en de lucht
zal voldoende kunnen toetreden, trr.
minste, als dc zode niet te dicht i»
cn zoo de lucht afsluiL Bij goeden
en gcregclden luchttoevoer verhindert
men dc verdere vorming van zuren,
en om dat doel ten volle te bereiken,
handelt men verstandig door de zode
eens flink le verscheuren met de ket-
tingeggc, dan maakt men den grond
goed open.
Maar ook de aanwezige zuren moeten
onschadelijk gemaakt worden en hier
voor is een flinke dosis kalk noodig.
En deze moet niet alleen dienen om
dc bovenste laag te ontzuren, maar
ook de diepere lagen, andera blijven
dc wortels nog slecds in zuren grond
cn dan helpt dc heclc bewerking niet.
Wie meent, dat hij met bekalking al
leen een zuur perceel reeds het eerste
heid, dat een paar oogen hem bespied
den uil den wagen, waaruit de hypno
tische blikken zijner vrouw hem vol
komen behccrschtcn te midden van
't verleidelijkst schoonten tweede,
omdat hij zag, hoe 'tslachtottcr hem
verafschuwdeten derde, er. dat was
ook niet flauw, wijl Jan van den Olmen-
hol plotseling iets ridderlijks in zich
gevoelde en den goochelaar een pom
pernikkel op zijn puntmuts toediende,
die raak was, want hij duizelde ervan.
.Mcln is mijn l" riep er een uil den
kring. Aan de stem tc hooren, moest
het Klaas zijn.
.Jatiep Jan Icrug. .Mcin is mijn I
En ieder ander bluuft van d'r of
Snel verliet zij dc speelplaats, ge
volgd door Jan, cn samen liepen zij
gejaagd naast elkaar vooit den weg
up naar haar huis, den goochelaar cn
zijn publiek vergelend. Natuurlijk kreeg
hij zijn eigendommen, die ze wrikclijk
bij zich had, terug. Voor hen was
'I een uitgemaakte zaak, dat Meseu
Bolo van icdc-ccn alles wist. Jan was
hem in stille dankbaar, dat door hem
eindelijk de sehtldlng tusschcn de gc-
licfden eindigde, want sedert den dood
zijns vaders en zijn langdurige ziekte
was er opnieuw grootc verwijdering
ontslaan. Hij hield nog steeds even
hartstochtelijk van haar. maar dc wil
zijns vaders en diens vloek lieten hem
geen rust cn weerhielden hem, uit
voering aan zijn bepaald voornemen
ify zou ongetrouwd blijven, liever
