Het „Paradepaard van Rijkswaterstaat"
wordt hersteld
De herbouw van Zoutelande
Tweede blad No. 486
VRIJE STEMMEN
Donderdag 13 Juni 1946
In Juli kan de Noordersluis te IJmuiden waarschijnlijk weer gebruikt worden
Ben Ster-redacteur
„Commentaar" geeft in zijn
blad hierover de volgende in
teressante beschouwing.
Boven de monding van het
Noordzeekanaal vliegt een
meeuw. Wat ziet die meeuw?
HQ ziet een put, 20 m. diep
en met betonnen wanden. Hg'
zou uw verslaggever zich be
hoedzaam kunnen zien voort
bewegen in benedenwaartsche
richting, langs zwiepende lad
ders, den put in. De meeuw
zou zelfs meer kunnen zien,
want in den put wordt ge
werkt. Daar worden de ver
woestingen hersteld, die de
furor teutonicus in September
1944 toebracht aan het para
depaard van Rijkswaterstaat,
zijnde dit de Noordersluis te
IJmuiden.
In de denrkae
De meeuw is verder gevlo
gen, de zee tegemoet, die njen,
staande op den rand van den
put, in de verte ziet. In den
put ziet men arbeiders, hoort
men machines ratelen, daveren
en ronken, en luistert men
naar Ir. Josephus Jitta, den
leider van het herstelwerk aan
den Noordersluis, die uitlegt
wat er gebeurt en waarom.
De put is de deurkas van
het binnensluishoofd. Dat wil
zeggen de ruimte, waarin de
sluisdeur „zich terugtrekt" als
schepen het sluishoofd moeten
passeeren. De deurkas heeft
een U-vormïge doorsnede. Tus-
schen het bovendeel der beide
wanden zijn betonnen palen
aangebracht, die voorkomen,
dat die wanden naar elkander
buigen. De Duitschers echter
veroorzaakten in deze deurkas,
thans drooggelegd, een explo
sie, waardoor de betonnen bal
ken hier en daar werden opge
licht. Inderdaad zijn toen de
wanden van een gedeelte der
kas naar elkaar gebogen.
Die wanden hebben we toen
weer recht gedrukt, zegt Ir.
Josephus Jitta en dat lijkt een
voudig, maar het is toch een
redelijk karwei. Twaalf hy
draulische vijzels oefenden een
kracht van in totaal 3.5 mil-
lioen kg. uit op de wanden,
nadat de grond achter den
wand, die het meest naar vo
ren was gekomen, was weg-
gegraven. Toen werd de deur
kas weer in model gebracht,
de balken er weer tusschen ge
legd en zoo noodig hersteld
óf vernieuwd en nu zijn er nog
wat werkjes aan den gang, als
het opnieuw stellen van de
railsbaan, het repareeren van
de wanden en dergelijke akke
vietjes.
Men hoopt, dat er nog niet
meer verborgen gebreken ont
dekt zullen worden, als scheu
ren in den bodem van de'vul
kanalen (riolen), die nog niet
geheel droog zijn. En als dat
niet het geval is en de aan
voer van arbeiders, materialen
en gereedschappen niet tegen
valt, dan zal deze sluis in Juli
weer voor het scheepvaartver
keer in gebruik kunnen wor
den genomen. Dat wil dan zeg
gen, dat de grootste schepen,
die thans over de oceanen va
ren, Amsterdam weer kunnen
bereiken.
Want men weet: dat Noord-
zeekanaal, gereed gekomen in
1876, is zelf steeds grooter ge
worden en heeft steeds groo-
tere sluizen gekregen.
De twee oude complexen, de
Zuidersluizen uit 1876 en de
Mlddensl'uis uit 1896, zijn dooi
de Duitschers niet beschadigd,
daar kunnen de schepen nor
van gebeurt dan ook, maar de ca
paciteit is niet zoo vorstelQk
als die van de Noordersluis,
de grootste ter wereld die tus
schen 1923 en 1930 gebouwd
werd.
De bouw stond destijds on
der leiding van den tegenwoor-
digen Minister van Openbare
Werken en Wederopbouw, Dr.
Ir. J. A. Ringers; Ir. Josephus
Jitta, die thans het herstel
werk leidt, was toen assistent
bij den aanleg. Het is geen
wonder, dat de Minister al
heel kort na den oorlog het
initiatief nam om deze sluis,
van buitengewoon groot be
lang voor ons scheepvaartver
keer, dus voor den aanvoer
van levensmiddelen, grondstof
fen en wat niet al, zoo spoedig
mogelijk aan het scheepvaart
verkeer terug te geven. En er
is hier flink aangepakt; bg de
opruimingswerkzaamheden
werd met drie ploegen ge
werkt, 24 uur achter elkaar;
thans met twee ploegen, die
uur per dag aan den slag-
Zoodra het des morgens
licht is wordt er begonnen.
Onverwachte factoren
Maar er zgn nu eenmaal in
dezen tijd allerlei dingen die
rhen samenvat onder het hoofd
.onverwachte factoren" en die
een werk leelgk dwars kunnen
zitten. Neem üu zoo iets een
voudigs, ten minste in de
oogen van een Nederlandschen
ingenieur van Waterstaat, als
een pomp. Pompen waren di
rect na de bevrijding al zeer
schaarsch in ons land.
Men kréég hier een pomp,
edoch, met een oude zekerlngs
kast waarvoor geen passende
zekeringen te krijgen waren.
Accoord, men verbouwde de
kast. Maar dat kostte tijd en
dien kan men zoo slecht mis
sen. Een aannemer vond nog
wat pompen, die hg
voor de Duitschers onder
hoop afval verborgen had. He
laas, de mötoren waren daar
door nat geworden. De pom
pen zijn bruikbaar, als zij een
week in de droogkamer zijn
geweest. Dat is dus weer een
week! En zoo nog een paar
dingen en men begrijpt, dat
het ideaal, de Noordersluis in
Mei 1946 weer gereed,' niet be
reikt kon worden. Nu zal het
dus Juli worden.
Het werk aan de deurkas
Iszeker het mpest imposant,
vooral als men van 20 m. hoog
te neerziet op wat daar ge
beurt en als men, beneden aan
geland /lijnde, door de riolee-;
ring loopt, onder het Noord
zeekanaal door, hetgeen een
merkwaardige sensatie is.
Maar er is meer vernield en
dus méér gebeurd.
Om nog even bg deze sluïs-
kas te blijven: het. bedienings-
gebouw van de sluis stond bo
ven de kas, is dus verdwenen.
Er moet een nieuw komen.
Provisorisch, want de bewe-
gings-installaties werden door
de Duitschers ook opgeblazen.
Welkome buit
Maar de Duitschers hebben
ook wat achtergelaten en dat
zijn een paar electrische lieren.
Dat is een groot geluk, want
het zal ongeveer een jaar du
ren, eer de machinerieën, wel
ke moeten dienen voor de be
weging der sluisdeuren, ge
construeerd zullen zgn. Doch
met electrische lieren gaat 't
voorloopig ook, alleen wat
langzamer.
Voor den oorlog had men,
om de sluipdeuren van de
te openen of te
sluiten, drie minuten noodig.
Met de lieren zal het acht mi
nuten duren Met de nieuwe
machinerieën, die in de toe
komst in gebruik zullen wor
den genomen, zal het twee mi
nuten duren.
En ten slotte de derde ver
nieling. Die was heel geraffi
neerd opgezet en als zij ge
lukt was, waren de herstelwer
ken oneindig veel moeilijker
geworden. Onder het water
van de enorme schutkolk had
den de Duitschers hier en
daar bommen aangebracht.
Die moesten bg explosie ge
deelten van de lange zijwanden
van de schutkolk voorover in
het water doen vallen. Inder
daad zQn die bommen geëx
plodeerd, maar de opzet der
Duitschers is mislukt. Wel zijn
er hier en daar soms vrjj ern
stige beschadigingen aan de
muren ontstaan, maar die mu
ren zijn 17 meter breed en zoo
iets tuimelt niet gemakkelijk
voorover.
Dat waren dan de drie voor
naamste vernielingen aan de
Noordersluis.
Het zag er, direct na den
oorlog, nogal hopeloos uit, ook
al omdat men van alles onder
de waterlijn vermoeden kon!
Maar toen de speciaal voor
het herstel van dergelijke wer
ken in het leven geroepen af-
deeltag van den Rijkswater
staat, district „Sluizen en stu
wen" te Utrecht, de herstel
werkzaamheden ging aanpak
ken, bleek al gauw, dat er ten
minste redden aan was.
thans begint er dan ook in het
werk aardig teekening te ko
men.
Het is de redding van de
sluis geweest, dat zij, hoewel
ultra-revolutionnair van opzet,
destijds oerconservatief is uit
gevoerd, zonder dat de bou
wers een enkel risico namen.
Alle vitale onderdeelen, die
zich onder water bevinden,
kunnen op het droge worden
geïnspecteerd en zoo noodig
iersteld.
De Noordersluis te IJmui
den, gebouwdtusschen
1923 en 1930, is de groot
ste schutsluis ter wereld.
Zij Js 50 m breed, 40 m
lang en 15 m diep. Aan de
sluis is 250.000 rn3 gewa
pend beton verwerkt. Zg
rust op 20.000 betonnen pa
len. De deuren, die elk
1.200.000 kg staal vroegen,
zijn roldeuren, ruim 20 m
hoog, 7.30 m breed en 53.50
ongeveer f 20.000.000.
maanden onbruikbaar zou zijn
geweest. Maar de vernielingen
welke in September 1944 zijn
aangebracht aan het parade
paard van Rijkswaterstaat kan
men alleen verklaren uit een
soort wraak- en spijtgevoel.
Gelulckig hadden de Duit
schers niet genoeg verstand
van sluizen om de werkelijk
zeer kwetsbare punten te vin
den en te vernielen. En daarom
kan nu de sluis nog bfhnen zoo
betrekkelijk korten tijd wor
den hersteld".
Laat ons zeggen Juli Dan
kunnen de schepen van de
grootste tonnage IJmuiden
weer passeren. Dan is Amster
dam weer wereldhaven als
vanouds.
Veel werl< werd verzet
Kosten vallen mee
En mede door de oersoïiede
constructie vallen ook de kos
ten van het herstelwerk mee.
De bouwkosten van de sluis
bedroegen destijds, en dat was
in de goedkoopen tijd, onge
veer f20 millioen. De kosten
van het herstelwerk zullen ver
moedelijk de millioen niet
overschrijden. Tegen dien tijd,
'dat Is 1947, is dan de grootste
sluis ter wereld weer geheel
,,in vorm", met nieuwe machi
nerieën. Dan heeft zij een ver
jongingskuur ondergaan waar
bij dan tevens de gebouwen,
welke er nog zullen moeten
komen, voorzien kunnen wor
den van de. sinds 1930 ontdek
te „allernieuwste snufjes".
Maar nu tenslotte, 'n mensch
vraagt zich af, als hij de ver
woestingen te IJmuiden aan
de Noordersluis gezien heeft
en heeft gehoord, hoe moeilijk
het is, om de zaak weer in
orde te krijgen, wat voor zin
deze vernielingen hadden.
Hij vraagt het aan Ir. Jose
phus Jitta en krijgt het vol
gende antwoord: „Die vernie
lingen waren volkomen zin
loos. De Duitschers hadden al
punt wèl zin had: zg hadden
veel eerder, in den oorlog iets
gedaan, dat uit hun gezichts-
de binnendeuren van de Noor
dersluis gesloten en daartus-
schen een zanddam gespoten.
En indien er dan ook een inva
sie ongeveer hier was geko
men, had die zanddari er voor
'gezorgd, dat de Sin'-
Zoutelande, het speelgoed
dorpje, dat als tegen de duinen
aangeveegd ligt, heeft even
eens zijn tol betaald in den
grooten strijd om de Schelde-
mond.
Reeds in Februari werd een
serie bommen afgeworpen die
veel materieele schade veroor
zaakte. Gelukkig vielen ei
toen geen dooden.
Het meest werd echter ver
woest op Zondag 29 October
1944, toen over de duinen
reeks van Westkapelle
VUssingen een bommentapijt
werd gelegd. Het dorpje zelf
werd geepaard, maar de Duin
weg en de strook grond er
langs, die nog droog lag, wer
den als het ware omgeploegd.
Deze keer waren er wel slacht
offers te betreuren, nJ. twee
dooden en eenige gewonden.
Vele pensions en landhuisjes
werden met de aarde gelijk ge
maakt en de schrik zat er bij
de bewoners danig in.
Toen de landing bij West
kapelle uitgevoerd werd, kreeg
zoutelande ooft zgn deel van
de granaten, al vielen de mees
ten gelukkig buiten het dorp
en in de duinen. Toch vielen
er meerdere slachtoffers.
Groot was de vreugde, als
overal, toen de geallieerde troe
pen het dorp binnenrukten en
onze onderdrukkers de bevrij
ders niet met één, doch met
béide armen omhoog tegemoet
traden.
Ja, ook op ZouteJande te er
aangepakt en het ware te wen
schen, dat alle Nederlanders
met zoo'n werklust bezield
waren als die van onze boe
ren.
Dan zou de opbouw heel
wat vlotter gaan en...... kre
gen we misschien de volgende
week weer suiker.
De wederopboow
Zoo was dan ook Zoutelan
de vrij en stond het voor de
groote taak weer aan het op
bouwen te slaan.
In betrekkelijk korten tijd
is hier door de plaatselijke aan
nemers, met hulp van timmer
lieden en metselaars veel her
steld en konden de meeste
huizen, voor zoover ze niet in
het water stonden, weer in ge
bruik genomen worden.
Ook de puinhoopen waren
vlug verdwenen. Het bruikba
re werd er uit gezocht en met
de rest zijn een aantal bom-
trechters gedicht. Veel bruik
baar materiaal is er ook nog
per vlot van de boerderijen
gehaald, die in het water ston
den en waarvan men ver
wachtte, dat zij zouden instor
ten. De werkploegen van de
Ned. Heide Mij. hebben hier
veel werk verzet.
Toen in November 13'5
Walcheren voor een groot ge
deelte droog wel, was er te\/\
Zoutelande al veel werk ver
richt. Maar er bleef nog veel
te doen over.
Eerst nu kwam de schade
aan het licht, die door het
water ontstond. Vele boerde
rijen waren er erg aan toe en
het zou laat in het voorjaar
van dit jaar worden, eer er
weer eenige betroken konden
worden.
Maar voor het zoover was
moest er veel gebeuren.
De r'ooten waren dichtgeslibt
r eenten „gedolven" wor-
'at de afwatering weer
kon i
Hier is het ook weer de
Heide Mrj. geweest, die haar
krachten inzette, maar ook 't
particuliere initiatief heeft in
dezen een groote rol gespeeld.
Daarnaast werden de erven
der boerderijen „geruimd",
d.w.z. dat de aangespoelde
rommel werd opgeruimd, de
boomen gehakt en de tronken
gerooid.
Deze „werkjes" werden het
meest door de eigenaren of
pachters der hofsteden ver
richt, wat menigen zweetdrop
pel beeft gekost, daar t wer
ken in het hout eigenlijk tn
het najaar of den winter moet
gebeuren.
En de boer, hij ploegde voort
Ondertuschen was er met
tractor en paarden geëgd om
grond klaar te maken i
voor den zaal en rra staat de
boer weer dag aan dag te
'kappen" om de „vuulte" fee
Hoe krijgt men bruine
suiker wit?
De huisvrouw, wanhopig door d»
plotselinge mededeeling, dat er
voorloopig geen suiker meer
wordt toegewezen, zal zich geluk
kig prijzen nu de distributie er
toch in geslaagd is suiker in om
loop te brengen, zij het dan ook
in ongeraff 1 neerden toestand. De
ongeraffineerde zg. „bruine" sui
ker is voor de consumptie uitste
kend geschikt en er zijn zelfs men
schen, die den strooperigen bij
smaak lekkerder vinden dan den
smaak van. de witte suiker. In het
geliefde kopje thee echter, komt
de bruine suiker niet zoo goed
tot haar recht, omdat zij niet „neu
traal" genoeg van smaak is. De
huisvrouw zal nu wellicht een mid
deltje zoeken om haar bruine sui
ker wit te maken. En dit middel
tje is er.
Men doet in den filter van een
'gewonen koffiepot in plaats van
koffie, een weing bruine suiker
en giet dan voorzichtig, bij kleine
beetjes, koud water over den zoo
ten inhoud. Het water zal lang
zaam doordruppelen en als een
licht gekleurden stroop in den pot
terechtkomen. Dit werkje moet
zeer voorzichtig gebeuren en het
opschenken bij uiterst kleine hoe
veelheden.. Wil men voorkomen,
de suiker oplost en geheel ver
Wen gaat. Wanneer het doordrup
pelende water geen kleuring meer
vertoont, is de suiker „gewas-
schen" en kan zij in de thee ge
bruikt worden, zonder nasmaak.
De stroop moet natuurlijk be
waard blijven en kan als zoetmid-
del uitstekend in de pap gebruikt
rden. De natte suiker wordt nu
den filter gehaald en uitge
spreid om langzaam te drogen
(vooral niet verhitten of in de zon
leggen).
Natuurlijk gaat er bij de toepas
sing van dit recept iets van de
suiker verloren, maar men mag
aannemen, dat zij, die er het ge
duld voor hebben, de suiker te
wasschen om hun verwende ton
gen te streelen. niet zullen opzien
tegen het verlies en zich zullen
troosten met de overweging: kw~
liteit gaat boven kwant ito't
