VRIJE STEMMEN
DAGBLAD VOOR ZEELAND
Driemogendhedenconferentie te Moskou
Voor een vrij en democratisch Spanje
Bretton Woods
en Nederland
NEDERLAND WIL TOETREDEN TOT DE
OVEREENKOMSTEN OMTRENT EEN
MONETAIR FONDS EN EEN
INTERNATIONALE BANK
Onze regeering heelt een wetsontwerp
Ingediend, waarin zo voorstelt tot de over-
eenkomslen van Bretton Woods toe te
treden.
Enkele groote mogendheden hebben al-
daar een paar jaar geleden vergaderd, on
hebben hun plannen vastgelegd in oen 2-tal
Wi) 'vermelden vooreorst HET INTERNA
TIONALE MONETAIRE FONDS.
Dit ionds opent voor de deelnemende
landen da mogelijkheid, valuta van andere
landen te koopen, wanneer men die voor
betalingen van door die landen geleverde
goederen noodig heelt, en buitenlandsche
Valuta Ie verkoopen, als men die weer wil
inwisselen voor eigen valuta.
Tevens schept het Fonds een regelmatig
georganiseerd overleg tusschen do deelne
mende landen over hun monetaire politiek,
en over de daarmee samenhangende inter
nationale valuta-problemen.
Daarnaast wordt door Bretton Woods
voorgesteld, EEN INTERNATIONALE BANK
VOOR HERSTEL LN ONTWIKKELING te
stichten.
Deze bank heelt ten doel, investeeringen
voor productieve doeleinden op internatio
naal gebied te vergemakkelijken. Herstel
van oorlogsvernielingen, het omschakelen
van oorlogs- op vredesproductie. en het tol
ontwikkeling brengen van de productieve
mogelijkheden van economisch minder ont
wikkelde landen.
De bank kan dit doen zoowel door doel
te nemen in particuliere kapitaalverstrek
kingen. alsook door hel geven van garan
ties. Mocht do internationale kapitaalmarkt
in gebreke blijven om zeil kapitaal te ver
strekken, dan kan de bank dit zellslandig
doen. op passende voorwaarden en uit
eiqen dan wel uit vreemde middelen.
Zij dient er bij haar investeeringen zorg
voor te dragen, dat de meest nuttige en
dringende rasen hel eeist ter hand worden
genomen, onvetscnilliq ol het rroote ol
kleine objecten bctrell.
Waar wij bovenstaande samenvatting
onlleenen aan de memorie van toelichting
die onze regeering aan hot wetsontwerp
toevoegt, willen wij ook nog iets meedeelen
uit de slotoeschouwmg daarvan.
Zoowel de Bank als het Fonds moeten,
zegt de regeering, worden beschouwd als
instrumenten ter bevordering en verwezen
lijking van geordende internationale samen
werking op monetair gebied.
In het verleden bleken dringend ge-
wenschtstabiliteit dor wisselkoersen en
zoo groot mogelijke vrijheid van het beta
lingsverkeer. Hiertoe is internationale sa
menwerking en onderlinge hulpverleening
noodzakelijk.
Onze monetaire positie heeft door den
oorlog ernstig geleden. Wij hebben thans
groote behoefte aan invoeren uil het bui
tenland voor ons economische herstel.
Hel is dus dringend noodzakelijk, dat
ons Koninkrijk toetreedt tot deze beide over
eenkomsten. Later zal dan esn regeling
noodig zijn, om voor do vier verschillendo
doelen van ons koninkrijk de onderlinge
verhoudingen in dit opzicht vast te stellen.
De regeering deelt mede, dat zij dit laat
ste onderwerp reeds in studie heeft.
Red.
Burgemeester kwam terug
en de Raad ging heen
Da burgemeester van Hoog en Laaq
Mierde (N.Br.) was sinds Septomber van het
vorige jaar geslaakt, omdat naar xün ce-
dragingen tijdens de bezetting oen nader
onderzoek moest worden ingesteld. Hem
werd o.a. verweten, dal hij tijdens do be
zetting al te veel de Duilscho eischen in
willigde en propaganda maakte voor den
Nederlandschen Volksdienst en Winterhulp.
Dezer dagen is het besluit afgekomen, dal
de heer Herkuleijns met Ingang van 1 De
cember zijn functies van burqemeester en
secretaris voorloopig mag hervatten. De ge
meenteraad is met deze beslissing weinig
ingenomen. De zeven leden verklaarden
eenparig, dat zij weigerden met den heer
Herkuleijns samen te werken en hebben
allen hun ontslag ingediend.
„Do Nieuwe Nederlandor".
2e JAARGANG
NUMMfck 335
Maandag 10 December 1945
Algemeen* Leiding i
B. G. Kloosterziel ea
S. L. Boerin a.
Hoofdredacteur l
J. Koekebdkker.
Redactie en Administratie
Goes, Beestenmarkt 2.
Telefoon 2163.
Frankrijk's nieuwe grondwet
Op 15 December a.s. zal te Moskou oen
ontmoeting plaats hebben tusschen de Mi
nisters van Buitenlandsche Zaken van Groot
Brittannië. de Sovjet-Unie en de Ver. Stalen.
Deze bijeenkomst is gearrangeerd in over
eenstemming met het op de conferentie
van Jalta genomen besluit.
De bijeenkomst biedt aan de regeoringen
van Groot Brittannië, Amerika en de Sovjet
Unie de mogelijkheid, op iniormeele wijze
de kwesties, welke van actueel belang zijn
voor deze drie landen, Ie besludeeren.
Ook het vraagstuk van de controle over
de atoom-energie zal ter sprake komen.
De conferentie is voornamelijk bijeenge
roepen om de atmosfeer tusschen de groote
mogendheden te zuiveren en hen in staal
te stellen deel te nemen aan de algemeene
vergadering van de organisatie der Vor-
oenigde Volkeren met een zoo volledig mo
gelijk op elkaar afgestemde politiek.
Do conferentie is Ie beschouwen als een
voortzetting van de regelmatige besprekin
gen van de drie Ministers van Buitenland
sche Zaken, zooals dit is voorzien bij de
overoenkoms van Jalta.
Behalve de controle over de atoom-energie
zijn de problemen die momenteel do groott
mogendheden interesseeren, toch nog talrijk
genoeg. Men denke aan het Verre Oosten,
w.o. het bestuur van Japan en de vredes
verdragen, Perzië, de toestand in Chinc
en ten slotte de werkwijze bij hel opsteller,
van de Europeesche vredesverdragen.
Zooals men weet. hebben de Ministers
van Buitenlandsche Zaken elkaar het laats
ontmoet ter gelegenheid van de conferentie
van „vijf", die op 11 September lo Londer.
begon en op 2 October l.j. werd algebro
ken, daar zij als mislukt werd beschouwd.
Bereiden de nazi's in Spanje
derden wereldoorlog voor?
In Amsterdam heeft zich gevormd een
initiatief-comité „Vrii Spanje", dal zich wil
richten tot de organisatie van de Voreen.
Volkeren, met het verzoek in Spanje alge
meens on direct verkiezingen te organi-
In het comité hebben o.a. zitting Dr. J.
Romein, Ds. J. J. Buskes, Prof. van Embden
en Mr. G. J. van Heuven Goedhart.
Hei comité zal op 5 Januari in de Markt
hallen te Amsterdam een groote betooging
organiseeron voor een vrij en democratiscn
Op oen persconferentie zeide Prof. Dr.
J. Romein o.a., dat Spanje, dat nu nog als
laatste fascistisch land bestaat, van hel
Franco-bewind moet worden verlost.
Nog 40.000 anti-fascistische Spanjaarden
bevinden zich in qevangenissen en kampen.
Dr. Romein is er van overtuigd, dat de
Duilsche Nazi's in Spanje een derden we
reldoorlog voorbereiden.
Met hel oog daarop is het vooral van
belang lo bedenken, dat Spanje hel rijkste
uraniumgobïed heeft.
Het is, naar sprekers meening. een bij
zondere Nederlandschc taak, om ook in
Spanje de qorechtiqheid te doen zegevieren.
Daarom„In geen enkel land meer een
Naz
Centraal bestuur
in Duitschland?
Generaal J. Mc Narny, de opvolger van
generaal Eisenhower als bevelhebber der
Amorikaansche bezettingstroepen in Duitsch
land. heeft op een persconferentie te Neu
renberg verklaard, dat een centraal bestuur
van Duitschland noodig iskomt dit niet
tol stand, dan zullen de Amerikanen wel
licht genoodzaakt zijn, de bezetting van
de bezetting van Duitschland ttf beëindigen.
Hij hoopt, dat Frankrijk deze zaak opnieuw
zal overwegen.
In Parijs verklaart men op het Ministerie
van Buitenlandsche Zaken, dal men aeon
bezwaar heeft legen een centraal bestuur,
als dit maar niet in Duilsche handen komt 1
Want als deze ook macht zouden krijgen
ovor Ruhr, Rijn on Saar, zou men vooruit-
loopen op de beslissing, waar de westelijke
grens van Duitschland zou komen te liggen.
Niemand verbeeldt zich immers, dat Oost-
Pruisen of Silezië weer onder een centraal
Duitschland Ie beëindigen. Hij hoopt, dat
Frankrijk deze zaak opnieuw zal overwegen.
Het proces te Neurenberg
De Duitsche plannen
met Nederland
De Brilsche assistent-procureur wierp een
vernietigenden blik naar de beklaagden
bank, toen hij, de documenten een oogen-
blik vergelende, in honendo bewoordingen
hel gedrag van de Duitsche leiders gee-
selde in verband met Nederland.
Evenals de Amorikaansche procureur-
generaal had gedaan, las hij documenten
voor van de conloreniiB op 23 Mei 1339.
waarin werd besloten om in geval van
oorlog met Polen, Nederland bliksemsnel
te bezetten tot aan de Zuiderzee.
In een instructie van 28 November 1939
bepaalt Keitel, dat indien een snelle door
braak ten Noorden van Luik mislukt, Wal-
Op 8 Mei noteert Jodl alarmoerende be
richten uit Hollandintrekking verloven,
evacuaties, wegversperringen.
De Duitsche spionnagedionst meldde, dat
do Engelschen toestemming vroegen binnen
te ruKken, wat do Nederlanders zouden heb
ben geweigerd.
Keitc-l dringt aan op spoedige actie.
De Führer is buitengewoon geagiteerd en
besluit op 10 Mei tot den aanval over te
gaan, wat evanwel in strijd was met zijn
intuïtie, naar hij zei. Om 9 uur 's avonds
wordt het codewoord „Dantzig" geseind en
over zeven en een hall uur, dus den vol
gendon morgen om hall vijl, den aanval
te beginnen. Alea jacla est 1 Do leerling
is geworpen.
Losgeld op Java ge-eischt
Thans verluidt uit Batavia, dat de ont
voeringen ten doel hebben een losgeld in
handen to krijgen. Hier is dus winstbejag
hot doel.
Nog meer hooge Japansche
machtigen gearresteerd
Generaal Mac Arthur heeft bevolen dat
ook Prins Konoio en een aantal andere
vooraanstaande Japanneezen moeten wor
den gearresteerd, o.a. de ambassadeur van
Japan in Berlijn lot aan het einde van den
oorlog, Horsii Osjima.
Ook hier wordt stilletjes-aan een Neuren
berg voorbereid. Zij hebben het verdiend
Wavell en Gandhi te zamen?
In Calcutta, waar Gandhi 13 aangeko
men, wórdt een ontmoeting tusschen hem
en den vice-koning van Indië verwacht, wat
groote perspectieven zou kunnen openen.
Het comité van de Fransche nationale
vergadering besloot met 30 tegen 12 stem
men voor te stollon. verplicht stemrecht in
van 20 jaar en ouder, met evenredige ver
tegenwoordiging. Ook soldaten zouden mo
gen stemmen, en stemmen per post zal zijn
toegestaan.
Ofschoon De Gaspcrl een progremma op
stelde dal overeenstemde niet het eigc-n
program der liberalen, weigeren deze. aan
do kabinetsvorming deel lo nemen. Ook
van arbeiderszijde rijzen moeilijkheden.
Toch willen de christen-democraten doorzet
ten. desnoods met een regeering van slechts
De Japansche Communistische Partij eischt
de afschaffing van het Keizerschap, oprich
ting van de republiek, en vraagt aan de
andere partijen, om te zamen een Volks-
Het bericht, dat bevel gogeven is, om
59 Japansche oorlogsmisdadigers te arres
teeren. is bij den lapanschen Rijksdag als
een bliksem ingeslagen.
De toekomst van de
Nederl. beschaving
Prof. van der Leeuw. Minister van On
derwijs, Kunsten en Wetenschappen, sprak
in de serie „Praatjes op de Brug" over de
„toekomst van de Nederlandsche bescha
ving". De Minister wees op het gevaar
van een al te sterk nationaal besei.
Nederlanderschap is niet een toestand,
maar een taak.
Het gezin is nog altijd de grondslag van
een krachtige, doeltreffende cultuur.
De Minister pleitte voor een vernieuwing
De Nederlandsche
Unie voor het gerecht?
Wij lezen in „De Gelderlander":
Naar wij vernemen heeft a'e Groote Ad
vies Commissie van den Illegalen Raad in
naar jongste zitting het voor velen wellicht
onbegrijpelijke besluit genomen, om een
aanklacht bij het Bijzonder Gerechtshof te
Den Haag in te. dienen tegen de heeren
Prol. J. E. de Quay, Mr. J. Linthorst Homan
en Mr. L. Einthovon. in hun kwaliteit als
leiders van de Nederlandsche Unie.
Met dit besluit, dal met slechts 6 stem
men logen gevallen is, stelt de G. A. C. zich
uiteraard op hel standpunt, dat de leiders
Jer Nederlandsche Unie, waar meer dan
oen millioen Nederlanders zich bij aansloten
en waaruil oen belangrijk deel der illegale
strijders is voortgekomen, onvaderlandslie
vend zouden zün qeweest.
De „werkplaats" te Bilthoven
Op de school waar onze twee oudste
prinsesjes thans ook leerlingen zijn, wordt
een kerst-uitvoering voorbereid, die 18 De
cember Ie Utrecht in de Pieterskerk zal
plaats hebben. Gegeven zal worden „Das
neugebor'ne Kindelein" van Dietrich Buxte-
hude, en „Die Kunst der Fuge" van Joh.
Seb. Bach.
Het Werkplaalskoor uit Bilthoven zingt
daarbij 3 van de 19 fuga's, op teksten, door
Kees Boeke bijeengebracht. Een groot or
kest werkt mede.
AAN ONZE POST-ABONNEES
Wij verzoeken onze Post-Abonnees,
die per Bank ol por PostwisseJ het
abonnementsgeld voor het le kwar
taal 1946, groot f 3.78, willen over
maken, dit te willen doen vóór 20
December a.s., daar na dien datum
de kwitanties verzonden zullen wor
den, verhoogd met incasso-kosten.
ADMINISTRATIE
VRIJE STEMMEN
Dr. H. J.van Mook naar Nederland
Naar wij van welingelichte zijde vernemen
:al de Luitenant Gouverneur Generaal Dr.
H. van Mook over enkele dagen naar
Nederland vertrekken om besprekingen met
de rcgccrlng te voeren.
-Naar gcmeldwordt zullen als gevolg van
de bes uiten der conferentie te Singapore de
Brilsche troepen zeer spoedig een begin
maken met het herstel van de orde In groote
gebieden van Java. Nog meer troepen zullen
daartoe naar Java worden overgebracht.
Oe Nederlandsche troepen zullen waarschijn
lijk wel gebruikt worden voor politiediensten
in de gezuiverde streken, maar niet aan dc
operaties in Nedcrlandsch Oost-lndic mogen
deelnemen. Dit betekent nitbreiding van de
bevoegdheden van Generaal Christison, welke
maatregel volgens R' uter, in Londen groote
verbazing heeft gewekt.
Het korps mariniers 280 jaar
Op 10 December 1945 ls het 280 jaar
geleden, dat het korps Mariniers werd op
gericht. Hot December-nummer van „Onze
Vloot" is gewiid aan deze gobeurtenis.
Op 10 December 1665, midden in den
tweeden Engelschen Oorlog, kwam het bo-
sluit tot oprichting van een „Regiment do
Marine" tol uilvoering. Behalve aan De
Ruijler, was het doorzetten van hst besluit
vooral te danken aan Johan de Witt.
Wij behoeven er slechts op te wijzen,
wat de Mariniers in den jongston oorlog
presteerden. Hun strijd bij Rotterdam on
in Indië spreken voor zichzelf.
Huldo aan het jubileerende Korps I
Kinderbijslagwet
Bij Kon. Besluit, Staatsblad 294, is uit
voering gegeven aan artikel 27, derde lid»
dor Kinderbijslagwet. Blijkens artikel 1 van
dat besluit bedraagt de bijdrage, bedoeld
in artikel 27, tweede lid, onder a, der Kin
derbijslagwet, voor het jaar 1946 2.19 pel.
van het loon, dat krachtens het bepaalde
in artikel 28 dier wol voor premiebetaling
in aanmerking komt.
Voor instellingen van weldadigheid, die
voorkomen op do lijst, bedoeld in artikel 3
der Armenwet, bedraagt do bijdrage, in
alwijking van hot bepaalde in het vorige
lid, 0.94 pet.
Artikel 2 luidt als volglDe opslag, be
doeld in artikel 27, tweede lid, onder b,
der Kinderbijslagwet, bedraagt voor do
werkgevers, die bij hot Rijkskinderbijslag-
fonds zijn aangesloten. 0.06 pel. van het
loon, dat krachtens hot bepaalde in artikel
28 dier wet voor premiebetaling In aan
merking komt. Voor de in den vorigon vol-
bedoelde werkgevers bedraagt de pre-
voor het jaar 1946 mitsdien 2.25 pet..
onderscheidenlijk 1 pet. van het loon, dat
krachlens het bopaalde in artikol 28 der
Kinderbijslagwet voor premiebetaling in
inmerking komt.
idderzaal
Haagsche Brief
Rond
Den Haag mog» aan door do oorlogs
weeën geschonden zijn, naar lichaam ea
naar geest, langzaam maar zeker koert hot
oude leven er weer terug. Kwam eenigo
maanden geleden een collega uit België
naar hier on verbaasde hij zich over het
ieil dat in oen groote stad als 's-Graven-
hage nog goen tram reed, thans zijn do
zaken veranderd. Nadat aanvankelijk de
H.T.M. slechts voor de tallooze kantoorbe
dienden reed, dos morgens van 7 tot 9 en
tusschen den middag en 's avonds enkele
uren, nu kan mon weer gebruik maken
van dit op het oogonblik zoo onmisbare
vervoermiddel.
Al hebben de Duitschers ook op hét ge
bied van het tramwezen stoute slaallies van
rooi uitgehaald kon men een jaar go-
leden niet in een illegaal blaadjo lezen,
dat do wagens van lijn 10, met hetzelldo
bord voorop, door de straten van Berlijn
redon do H.T.M. heeft alle zeilen bij
gezet en thans kan men bijna naar allo
richtingen weer om do twintig minuten
trammen. Dat daarvoor aardig wat herstel
werkzaamheden moesion worden verlicht,
laat zich hegrijpen, wanneer men bedenkt,
dat door bombardementen cn roof allerlei
tramnetten gedesorganiseerd waron.
Autobussen moet men in het Haagsche
stadsleven nog niet verwachten. Hier heoft
de Duitsche cleplomaan doortastend huis
gehouden en daar komt bij, dat de
schaarsche voertuigen van dit soort, die
ons bespaard zijn gebleven, op het oogon
blik niet onderhanden genomen kunnen
worden, omdat de groote garage door de
Kon, Landmacht gevorderd is. Dat dit een
ol critiok is voor hen. die in
woonachtig zijn waar eertijds
□Heen bus-verbinding was en goen rails
ligt, behoeft goon betoog.
Als Haagsche iiguur is ook nog steeds
te beschouwen de zoogenaamde Blauwe
Tram van de Noord-Zuidhollandsche Tram
weg'Mij, die de qrensbewoners (Voorburg)
naar de Residentie vervoert. Het zal nog
wel eonlgen lijd vergen, eer de route van
de Blauwe van het huidige eindpunt Bosch-
brug-Dierentuin weer verlengd kan worden
tot Scheveningen. (Door de door de Duit
schers opgedrongon evacuatie was de route
van deze tram aanmerkolijk ingekort).
Taxi's rijden in Den Haag alleen in spe
ciale gevallen, voor nersonen, d.e op grond
van hun werk (meest in dienst van Rijk 1
Regeering) over dit snelle vervoermiddel
moeten beschikken. Voor hen, die meer
comfort eischen dan een stampvolle tram
ol een open wagen (ja. lezor, in den winter
rijden er z.g.n. open wagens en zich de
luxe kan permitteeron. is daar dan nog het
„aapje", het rijtuig uit do oude doos, dat
letterlijk en figuurlijk van stal is gehaald
om haastig en (vaak nog) deilig Don Haóg
te
Prinses Juliana
sprak over Indië
H. K. H. Prinses Juliana sprak Vrijdag
avond voor Herrijzend Nederland.
De Prinses wees op de otters, die Indiö
had gebracht, toen Nederland overrompeld
werd. Daarop past slechts een antwoord
en dat is met de grootste oensgezindheid
on in algemeene samenwerking datgene '.ot
stand te brongen, waar de land- en rijks
regenten in Indië op wachten.
De Prinses noemde de taak van 't comité
„Nederland helpt Indiö" haast bovenmon-
schelijk.
De Prinses maakte met dankbaarheid ge
wag van het work van dc veieoniging
„Oost on West", de S.I.M.A.V.I. en van
Nederlandse!* Volksherstel.
De Prinses wekte ten slotte op tot zoo
groot mogelijken steun aan do actie „Ne
derland holpt Indiö".
Do Cholera onder de knie, zoo Juicht een
wetenschappelijk medewerker in de New
York Times, De Amerikaansche Marine be
handelde in Calcutta 400 speciale gevallen
en het bleek dat de nieuwe behandelings
wijze kon uitwerken, dat er niemand meer
aan cholera stierf. Bohandelinq met bioed-
plasma, sulfa-preparaten en physiologische
zoutoplossing redde patiënten, die anders
binnen twaalf uren zouden gestorven zijn.
Thans verlieten zij na 9 dagen volkomen
genezon het hospitaaL
Zij die vielen voorde bevrijding van
Schouwen-Duiveland
Vandaag cén jaar geleden Zondag 10
December 1944 werden in Haamstede, op
Schouwen en Duivcland, tien illegale werkers,
gesnapt na ccn inislultte poging tot overtocht
naar het bevrijde gedeelte van dc provincie
Zeeland, en na beestachtig mishandeld te zijn,
opgehangen.
Onder deze tien slachtoffers van dc Nari-
terreur bevond zich onze trouwe medewerker
in dc illegaliteit, dc agent van dc gemeente
politic te Zicrikzee, M. K. v. d. Beek. Hij
verzorgde op dappere wijze de bezorging van
het illegale nieuws-bulletin „Vrije Stemmen".
Aan zijn nagedachtenis cn aan dc nagcdach'
tcnis van hen, die met hem stierven voor de
bevrijding van ons vaderland, is het onder
staande rapport gewijd.
Het rapport van de G.O. I.W. te Zierikzee
H. M. do Koningin heelt don wensch te
kennen gegeven, dat op korten termijn uit
voerige gegevens worden verzameld over
allo terechtstellingen, welko gedurende de
bezettingsjaren door de Duitschers hebben
plaats gehad.
Dit is in een radio-omroep bekend ge
maakt en naar aanleiding daarvan heeft
de G.O.I.W. te Zierikzee het hier volqend
rapport gezonden naar de Groote Advies
commissie Illegaliteit te Amsterdam en aan
Militair Gezag.
Wij publiceeren dit rapport in de „Vrljo
Stommen", opdat in breeden kring bekend
wordt, wal de op 10 December vermoorde
mannen voor ons Vaderland hebben gedaan
en wat ze hiervoor hebben moeten lijden.
Toon do geallieerden begin November
1944 St. Philipsland. Tholon en Noord-Beve
land bevrijdden, bleef Schouwen en Duive-
land nog in Duitsche handen. Tot deze op
4 Januari 1945 door de mollen werd ver
broken, onderhielden wij oen verbinding
met de geallioerden over de bedrijfstelefoon
van de Prov. Zoeuwsche Electr. Mij. Dit
gebeurde in organisatie-verband van den
O.D., Distr. Comm. Ir. H. J. D. Swaters.
De mislukte pogingen
tj tot overtocht
Begin December werd via die verbinding
!met de geallieerden oen plan opgemaakt
om oen aantal illegalen, afkomstig uil
plaatsen over hel geheele eiland, naar do
geallieerden te halen, teneinde daarna, bij
e.v. landingen, behulpzaam te kunnen zijn.
Tegelijk zouden dan twae Engolschon on
een Nederlander, behoorende bij een
aangekomen zweefvliegtuig, die hier onder
gedoken zaten, gohaald worden en ook
bij ons ondergedoken Armeensch onder
officier, die aan onze spionnage moewerkle.
Maandag en Dinsdag 4 on 5 Dec. 1944 wer
den telefonisch besprekingen mot do gealli
eerde olllcieren le St. Philipsland gevoerd.
Er werd overeengekomen, dat 17 monschen
zouden v/orden gohaald op Woensdag 6
December te 20 uur. Onze menschen zouden
om 19 uur aan den zeedijk zitten, recht voor
den Boerenweg bij Zierikzee en daar mei
een afgeschermde lamp seinen geven in de
richting van Colijnsplaat. Wanneer onver
hoopt de geallieerden niet konden komen,
zouden zij om 17.30 drie granaten afschie
ten op een punt dicht bij Zierikzee. De gra
naten werden niet algeschoten de tocht
ging dus door en onze menschen kwamen
ongehinderd aan den zeedijk, waar ze om
19 uur begonnen te seinen. Tot 20.30 uur
hebben zo daar qezeten, zonder iets van
de geallieerden te hebben bemerkt. Toen
keerden zij naar Zierikzee terug, waar zij
zonder door do Duitschers opgemerkt te zijn,
weer onderdak qebracht werden. Den vol
genden dag kregen wij weer verbind'ng
met de geallieerden en hoorden, dat xii
onderweg waron geweest, doch onze licht
seinen niet hadden gezien. Dit zal een go
volg zijn goweest van het zeer slechte wcor,
dal legen den avond opkwam.
Wij drongen er op aan. den overtocht
nog eenmaal te probeeren. Een van de
Engelsche luchtlandinnsmannen werd in het
pand waar de telefoonverbinding was, bin
nengeloodst om rechtstreeks met de gealli
eerden te kunnen spreken. Afgesproken
werd. dat denzcllden avond de poging tot
overtocht zou worden herhaald. Om 20 uur
zaten onze menschen weer aan den zee
dijk en begonnen te seinen, nu met een
rood en een wit licht en met korte tusschen-
poozen.
Om 20 uur voeren do geallieerden te Co
lijnsplaat uit. Wij zagen direct lichtseinen
en bleven dezo zien lot 20.35 uur. Toen
moesten onze menschen, omdat een auto
voorbij kwam rijden, het seinen stoppen.
Ongeveer 7 minuten later begonnen zij
weer. De geallieerden zagen dit seinen he
laas niet moer. vermoedelijk omdat de boot
te veel naar het Westen was afgedreven.
Wij gedenken op deze plaats in
het bijzonder onzen trouwen mede
werker. M. K. v. d. Beek, die ons
illegaal blad „Vrije Stemmen" ge
regeld op Schouwen cn DuivcJand
bezorgde, tot hij door dc Duitschers
gegrepen werd.
Met eerbied lezen wij zijn laatste
woorden tot zijn vrouw, waarin
deze dappeze held van zijn geloofs
vertrouwen getuigt:
„LIEVELING,
Deze laatste woorden van je man
komen uit een bunker te Haamstede.
Nog slechts enkele minuten, Rcnny,
scheiden mij van den dood. Ver
geef mij al mijn schulden, lieveling.
God heeft mij ze ook vergeven, cn
ik reken op Zijn genade, opdat ik
opgenomen word in zijn volledige
heerlijkheid.
Wat was onze tijd anders gelukkig,
Rcnnckc, als wij nu in deze stonden
onze gedachten laten teruggaan tot
wat voorbij is gegaan.
O Rins, vergeef mij alles, lieveling,
ik ben veel tekort geschoten, toch
was het leven zoo zoet voor ons
beidjes. Wij zouden pas nog met
ons geluk beginnen, cn nu is het
einde er al.
O God, neem mij op In Uw heer
lijkheid en neem mijn vrouw in Uw
hooge bescherming."
m
Do geallieerden ziln aan Klsterinlaag aan
wal gegaan. Een patrouille is naar den
Boerenweg geloopen en kwam daar tegen
21.30 uur aan. Onze menschen waren ech
ter even na 21 uur weggegaan, omdat zij
niets van de geallieerden bemerkten en de
onderneming dus weer als mislukt be
schouwden. Ds geallieerde patrouille keer
de naar do boot terug. Zoowel heen als
terug sloopen zii langs een Duitschen schild-
wacht, dien zii, daar hij achter een loop
graaf stond, niet konden bespringen. Schie
ten wilden zij, met het oog op alarm, ook
niet. Toen de patrouille even later aan
boord ging, moet de schildwacht haar op
gemerkt hebben. Hij maakte met een vuur
pijl alarm. Inmiddels waren onze menschen
begonnen met den terugtocht naar Zierik
zee. De wachlmeester der Marechaussee
Wisse zou met zijn vrouw voorop gaan en
de anderen zouden volgen. Wisse stuitte
op een Duitsche patrouille van zeven man.
doch hij deed haar gelooven, dat zijn
vrouw en hij met lekke lietsbanden van
Haamstede kwamen hij liet de leege band
zien. door met een zaklicht bii te lichten.
Dit was levens een sein voor de achteraan
komenden, dat er onraad was.
Een vuurgevecht
en de gevangenneming
Wisse werd dus doorgelaten en de pa
trouille ging verder naar den zeedijk. Zij
stuitte daarop de andere 15 man cn hel
kwam tot een hovig vuurgevecht, dat door
betere bewapening ten gunste van de Duit
schers verliep.
De twee Engelschen, Siit Bernard Blacks
van Manchester en Philip Hudson van Lon
den, leider, glider pilot, en de Drentenaar
Bernard do Leeuw van de commando-t.-oe-
pen wisten te ontkomen eveneens M.
de Glopper van Renesse. Do overige oil
menschen werden gevangen genomen, w.o.
de 'eerder genoemde Armeensche onder
officier. Zij ziin naar Zierikzee vervoerd
en daar beestachtig mishandeld met gummi
knuppelsvooral de agent der gemeente
politie M. K. v. d. Beek. Twee agenten
van de gemoento-politie. J. W. Renshol en
A. Pipping, hadden voor begeleiding naar
den zeedijk en voor de wacht zorg gedra
gen. Zij waren tijdig in Zierikzee terug.
's Nachts werd het geheele gemeente- on
marechaussee-corps opgehaald en oen week
vastgehouden.
Daar een dame bii den tocht was be
trokken. n.l. mevr. Wisse, en zii door de
Duitschers was gezien, werd er naar een
dame gezocht. Hoewel zij er niets mee te
maken had. werd Vriidagsmorgons mei. A.
Hage opgehaald en bij do elf anderen ge-
vangon gezel.
Beestachtige mishandelingen
Vrijdagsmiddags werden allen, behalve
do zwaar gewonde C. Lozonder. naar Brou
wershaven vervoerd en daar bii hot over
brengen naar het schip weer beestachtig
mishandeld. Bij hel uitvaren uil de haven
sprong de Armeensche onder-officier over
boord. Ol hij ontkomen ol verdronken ls.
ls niet met zekerheid bekend. Zijn naam
is Jork Mikiniejan. De gevangenen werden
weer verschrikkelijk mishandeld. Zij moes
ten voorover op het dek liggen. Bij lederen
man kwam een mof te slaan en deze druk
ten de .kolvon van hun geweren in den rug
van de gevangenen. In deze houding moes-
ten zij den geheelen overtocht blijven. Bij
aankomst lo Ouddorp. tijdens het overbren
gen naar de vrachtauto en bi) de aankomst
te Middelharnis. moesten do gevangenen
steeds weer mishandelingen ondergaan.
Te Middelharnis begon de berechting di
rect. Deze eindigde Zaterdagsmorgens om
ongeveer 3.30 uur.
Mei. A. Hage werd vrijgesproken, omdat
vast kwam te slaan, dat zij niets met de
zaak had te maken. De andere tien. waar
onder de zwaar gewonde C. Lazondor,
werden lot den strop veroordeeld.
Zij werden terug gevoerd naar Ouddorp
en gingen daar Zaterdagsavonds scheep.
Van Brouwershaven werden zij naar een
bunker in Haamstede gebracht.
De terechtstellingen
Zondagsmorgens 10 Doe. '44 even voor
het vervoer naar de plaats van de terecht
stelling, heeft Ds. Voorneveld van Haam
stede de tien slachtoffers toegesproken en
hen bijgestaan. Daarna zijn zij in een ge
sloten huilkar naar Renesse vervoerd en
behalve de zwaar gowonde C, Lazondcr,
opgehangen.
Uil iedere gemeente werden 5 ingezete
nen en de naaste familieleden dor slacht
offers gedwongen langs de gohangonen te
loopen.
De lijken bleven 24 uur hangen. Inmid
dels overleed op 11 Dec. de zwaar ge
wonde C. Lazonder. Ook ziin lijk werd
opgehangen. Tusschen het moment van
gevangenneming op Donderdagavond 7 De
cember om 22.30 uur en de terechtstelling
op Zondagmorgen 10 Dec. om 10 uur, heb
ben de slachtoffers geen eten ol drinken
gehad.
Alle goederen van de familieleden dor
slachtoffers werden verbeurd verklaard en
door de mollen weggehaald, zoodat zij
niets overhielden, dan de kleeding die zij
droegen.
De namen van de barbaren
De berechting te Middelharnis had plaats
door acht mollen, waarvan zes in burger
en twee in uniform. Bii deze laatste twee
was de eiland-commandant van Schouwen
en Duiveland, Hauplman Schut», die gelijk
mot de gevangenen was meegekomen. Zijn
Feldposlnummer was 34828. later 424232
A, B en C.
Als voorzitter fungeerde de commandant
Goeree-Overflakkeo.
Bij de ophanging waren betrokken de
Luitenants Klumpe en Cegers. Een van
doze beiden heeft de negen mannen per
soonlijk den strop omgedaan. Hel Feldposl
nummer van Klumpe was 44709 E. Zeer
waarschijnlijk is Klumpe de hoofdschuldige.
Cegers was adjudant van den eiland-com
mandant Schouwen en Duiveland. Verder
waren er nog bij betrokken Oberfeldwebel
Fritz Wescr uit Mannheim en Franz Pauor
beider Feldposlnummer was 0680S,
Onder het zingen van „Een vaste burcht
is on?e God", ziin de negen mannen naar
de plaats der terechtstelling geloopen en
den heldendood gestorven. Zij hebben zich
tot het laatste oogonblik als ware helden
gedragen en de moffen hebben niet een
woord over do anderen, bii het ondergrond-
sche werk betrokken, uit hen kunnen krij
gen. De Duitschers krogen dus geen ge
gevens over den O.D. en de telefonische
verbinding met do geallieerden.
De onderneming was
van zeer groot belang
Bii deze onderneming stonden zoor groote
belangen voor do bevrijding van Schouwen
en Duiveland op hel spel. Zouden allo
behouden bii de geallieerden terecht ziin
gekomen, dan zou dit wellicht van groeten
invloed op het oorlogsplan ten opzichte van
Schouwen-Duiveland zijn goweest. De mees.
ten van de zestien mannen beschikten na
melijk over zeer veel gegevens, die bij
landingen van zeer groot nut konden ziin.
Waar de geallieerden op onze voorstellen
om de Armenen in opstand tegen de Duit
schers te laten komen, niet durfden ingaan,
hun standpunt misschien gewijzigd ziin
deze plannen verantwoordelijken Arn
schen onder-officier konden praten,
Het ging hier dus niet om een overtocht,
om zelf van hol eiland weq te komen. Alle
betrokkenen wisten, dat zij hun leven op hel
spel zetten voor een zeer bolangrijlce onder
neming ten dienste van de geallieerde oor
logvoering.
Dat zii het aandurfden, getuigt van moed
en een hartstochtelijke vaderlandsiielde en
kunnen vooral wii. bewoners van Schouwen
en Duiveland, hen niet dankbaar genoeg
zijn. dat zij dit alles voor ons hebben willen
waqen.
Meer dan afschuwelijk is de daad, die
de leden van de Duitsche Weermacht je
gens deze helden hebben boqaan.
Na hun veroordeeling lol den strop, heb
ben onze helden om den kogel gevraagd,
doch dit is hun qoweigerd en zijn ze daar
na, op 10 December 1944, op laaghartige
wijze door de Duitsche barbaren vermoord.
Te hopen is, dat de hiervoor oenoemde
daders kun gerechte straf niet zullen ont-
De namen van do lerechtgestelden zijn
M. K. v. d. Beek, Zierikzee
I. van der Bijl, Zonnemaire
J. A. Verhoef. Brouwershaven
M. P. M. v. d. Klooster, Brouwershaven
W. M. Boot, Renesse
A. M. Padmos, Renesse
Joh. Oudkerk, Renesse
J. P. Jonker. Haamstede
L. M. Jonker. Haamstede.
Gemeenschap Oud Illegale Werkers,
Kring Zierikzee,
De Voorzitter: H. MINKEMA.