VRUtSTEMMEN
Ie JAARGANG
NUMMER 264
DAGBLAD VOOR ZEELAND
Dinsdag 18 September 1945
Algemeene Leiding i
B. G. Kloosterziel en
S. L. Boerma
Hoofdredacteur
J. Koekebakker
Redactie en Administratie i
Goes, Beestenmarkt 2
Telefoon 2163
,De werkplaats" van Kees Boeke
„Toen ik tien jaar geleden, na een af
wezigheid in het buitenland ook van tien
-jaren, in mijn geboorteland terugkwam,
leefden we in de verschrikkelijke laatste
maanden van den vrereldoorlog. Ik zelf
had gedurende de oorlogsjaren als over
tuigd Quaker, met mijn volle energie mee
gedaan in de actieve anti-militairistische
beweging in Engeland, in welk land wij
vanaf het begin van den oorlog gewoond
hadden. Bij mij was de radicaal-anti-mili-
tairislische houding gegroeid op den wor
tel van een levenslange lielde tot. en ge
loof in. Jezus Christus. Hij is het geweest,
die voor mij den weg tol levensinzicht en
kosmische eenhoxdservaring geopend heeit".
Aldus Kees Boeke, dezelfde die thans Ir.
C. Boeke, leider van de „Werkplaats" ge
noemd wordt. Hij schreef dit in een voor
rede van, of eigenlijk een narede tot een
bundel „Broederschapsliederen", die in '28
verscheen.
Daaruit zien wij de herkomst van hem,
die thans geroepen wordt door ons prinse
lijk paar om mede de opvoeding te verzor
gen van onze prinsesjes Beatrix en Irene.
En waar heel Nederland thans met een ze
kere verloedering het jeugdige drietal van
uit de verte gedenkt, dat na lange afwe
zigheid weder in ons midden een naar wij
allen hopen gelukkige toekomst tegemoet
mag gaan, is es bij ons allen een intense
belangstelling voor de school die de prin
selijke ouders voor hun oudste tweetal uit
gekozen hebben.
Het verheugt ons uit eigen ervaren iets
omtrent den stichter en leider van „do
Werkplaats" te mogen vertellen.
In Engeland mot een Engelsche gehuwd,
afstammelinge van de familie Cadbury, het
groote fabrikantengeslacht, sloot hij zich
met overtuiging, naar hij zelf boven ver
haalt, bij de „Quakers" aan, het Christelijk
genootschap, dat geen kerk wil zijn. maar
in levenspractijk wil verwezenlijken wat hel
Christendom de eeuwen door heelt gepre
dikt. Geweldloosheid was een der princi
pes van het genootschap. Voorts een on
begrensde toewijding aan alle menschen.
die in lijden en nood verkeerden. Ik her
inner mij op reis naar Rusland kennis ge
maakt te hebben met een Quakerin. die in
de groote hongersnood tijdens de eerste ja
ren van het Bolsjewistische regime naar
Sovjet-Rusland trok als afgevaardigde van
de Engelsche Quaker, om te helpen iets van
dien schrikkelijken nood te lenigen. Zóó
waren altoos de leden van dit genootschap
in het vuur van den strijd, niet met de wa
penen. doch met de werken der liefde.
Uit zulk een kring kwam Kees Boeke.
zooals hij onder ons altijd heette, terug
naar het vaderland. Vrouw en kinderen
bracht hij mee. en vestigde zich in Billho-
ven. Velerlei was de invloed die daar van
hem uitging. Do door hem gedichte en ver
taalde liederen genoten in vele kringen
groote bekendheid, en werden op tal van
samenkomsten gezongen. De conferenties
in 't Broederschapshuis, dicht bij zijn eigen
woning in de bosschen gesticht, beteeken-
den voor heel velen_een mijlpaal in hun
leven. Boeke leerde ons Christendom van
de daad. En hij leerde ons ook, elkander
te verstaan, ook bij andersdenkende over
tuiging. Geen scheiding tusschen al dege
nen, die metterdaad Christus wilden vol-
qen. Ook zij, die hun geloot in meer wijs-
geerige of ethische woorden kleedden, be
hoorden erbij, indien de beginselen van
het Evangelie maar door hen als do hoog
ste werden beschouwd, en in de praktijk
van hel leven werden toegepast.
langzamerhand maakt Kees Boeke een
evolutie door.
Hij zag al meer in, dat als eerstnoodig
deel voor den opbouw van een nieuwe
Christelijke wereld moest gezien worden de
vorming van nieuwe menschen. En hij be
sloot een school te stichten, eerst voor zijn
eigen kinderen alleen, die zich straks uit
breidde tot een groot onderwijs-instituut.
vraat vóór alles zou qelden het aankwee-
ken van gemeenschapsbesef, en lust tot sa
menwerken voor het gemeenschappelijke
belang. De kinderen daar doen zooveel mo
gelijk alles zelf. houden de lokalen schoon,
zorgen voor de noodigo reparaties, verbou
wen eigen groente en dragen zorg voor de
leermiddelen. Zijn ideaal is, dat de kinde
ren onder siin leiding zich in de grootst
mogelijke vrijheid zullen ontwikkelen. Hij
wil hen helpen zooals hij het uitdrukt „te
worden wat zij zijn". Handenarbeid en mu
ziek spelen oen groote rol bij hel onderwijs.
Alles geschiedt meer individueel dan klas-
Toch wil Kees Boeke geen luxe school.
Hii is er van overtuigd, dat. als de men
schen het maar willen, deze soort van op
voeding het deel kan worden van alle kin
deren en daartoe is dan ook voor den oor
log reeds een soort genootschap opgericht
„Werkplaats Kindergemeenschap Bilthoven"
Mooi gelegen, aan den rand van hoog
opgaande denncbosschen, ligt daar nu de
school, waar onze twee oudste prinsesjes
hun eerste onderwijs op Nederlandschen
bodem zullen ontvangen.
Zender over het hier gevolgde onderwijs
een oerdeel te hebben, verheugen wij ons
allen over dezen sympathieken stap van
ons prinselijke paar. En hopen van gan-
schcr harte, dat de beginselen, waardoor
deze school wordt gedragen, hun geestelij
ken invloed mogen oefenen in deze ons al
len zoo dierbare jonge harten. Red.
Dreigende hongersnood
in Duitschland
Femer Brockway, secretaris van ile In
dependent Labour Parly (wier socialis
tisch programma radicaler is dan dat van
de Labour Party) dringt er bij Engeland
en Amerika op aan, voedsel te zenden
naar Duitschland, in verband met den
daar dreigenden honger-winter. De ziek
ten, die het gevolg van deze situatie
zouden zijn. zouden niet kunnen worden
beperkt (ot Duitschland, c» heel Europa
zou de gevolgen daarvan kunnen voelen.
Laat men dc Duitschers sterven, dan zou
dit bij de overlevenden gevoelens van
wraak en haat opwekken, die voorberei
ding zouden zijn voor een volgenden
ACTUALITEITEN
1000 paarden als eerste contingent van
de 5000, die Nederland in Canada heeft
gekocht, zijn onder toezicht van paarden
artsen op twee Amcrikaansche schepen
geladen, die van Montreal naar Rotterdam
vertrekken.
Sinds Zaterdagmorgen woedt een hevige
erkaan boven Florida, dio tot Zondagavond
reeds schade had aangericht tot een be
drag van 2 millioen pond sterling. Op één
vliegveld werden niet minder dan 300 vlieg
tuigen vernield, benovens een aantal han
gars. Auto's werden omvergeworpen en
duizenden personen zijn dakloos.
Maatregelen ten aanzien van
de geldsaneering
Het Ministerie van Financiën deelt mede.
dat de Nederl. Spoorwegen tot nader order
geen zendingen onder rembours zullen aan
nemen. Alleen franco-zendingen zijn nog
toegelaten. Ook voorschotten in eenigcrlei
anderen vorm zullen niet worden gegeven-
Deze maatregel is noodig, om ontduiking
in verband met de geldsaneering tegen te
gaan.
Post voor Nederlandsche
troepen in Engeland
Ter bespoediging in de overkomst moe
ten poststukken, bestemd voor leden van
de Nederlandsche expeditionnaire macht
in Engeland, .als volgt worden geadresserd:
army nummer, rang, naam en voorletters
van den geadresseerde.
Royal Netherlands Army, section expe
ditionary Force, Great Brittain, p.a. expe
ditiebureel, poslkanlooT Amsterdam C.S.
De aandacht wordt erop gevestigd, dal
de niet van militairen afkomstige stukken,
moeten zijn gefrankeerd volgens het btn-
nenlandsch tarief.
UIT STAD EN LAND
CORRECTIE
In ons artikeltje van gisteren over het
Zwitsersche kamp is een foutje geslopen.
De vier afdeelingen van hel barakkenkamp
zijn geplaatst bij den Nolledijk. bij lort
Rammekens. bij Veere en bij Westkapelle.
Goes
Zaterdag werd te Goes voor de eerste
maal na de bevrijding een concours Hip-
pique gehouden. Dit concours werd, nadat
de voorzitetr van de Landelijke ruiters uit de
Prov. Zeeland den heer I. Groenewege de
aanwezigen en in het bijzonder de Commis
saris der Koningin, Jhr. Mr. J. W. Quaries
van "Ufford welkom had geheeten, door de
laatstgenoemde geopend. In zijn openings
rede zei do Commissaris, dat het hem als
rzitler een groot genoegen was dit
te mogen openen. Spr. wees er
op. hoeveel mooi materiaal verloren ging
door de roofzucht van den bezetter, in deze
door inundaties toch reeds zoo getroffen
provincie Zeeland. Spr. bracht hulde aan
het bestuur van het Zeeuwsche concours-
hippique, voor het zoo spoedig organisee-
ren van dit concours, en hoopte, dat het een
zeer geslaagde middag zou worden.
Onder de vele aanwezigen merkten we
o.a. ook Jhr. J. van Vredenburgh, voorzitter
van hel Ned. Trekpaard, en nog vele an
dere in deze sport vooraanstaande perso
nen op. Het aantal aanwezigen wordt op
7 tot 8000 geschat.
De uitslagen van de verschillende wed
strijden hopen wij morgen op te nemen.
De pogingen, welke de heeien H. J. Mol
hoek en A. D. Conslandse eenigen tijd ge
leden hebben ondernomen om door middel
van een oproep in de plaatselijke bladen
werkende leden voor de Kon. Erk. Tooneel-
vereeniging „Onderling Kunstgenot" te ver
werven. hebben succes gehad.
Een 15-tal leden, welke O. K. thans rijk
is, kwam Vrijdag i.l. in vergadering bijeen,
waaruit het volgend bestuur gekozen werd:
A. D. Conslandse, voorzitterJ. A. Dome-
nie, vice-voorzitterG. V. Ponnings, pen
ningmeester, en mej. J. Kloosterman, secre
taresse, terwijl de hoer H. J. Molhoek be
reid gevonden werd de regie op zich te ne-
De vereeniging hoopt dit jaar nog voor
hel voetlicht te treden, waarvoor reeds een
stuk gekozen is.
Voor volle zalen presenteorde Jack Smith
Zondag- en Maandagavond in de Prins van
Oranje alhier een ENSA-programma. Het
dansorkest van Aad Lampe vulde op goede
wijze het muzikale gedeelte van den avond
met de vocale medewerking van Dina West,
Leo de Vos en Iv/an Nawoiskia. Vooral 't
optreden van Les Mibo's met hun acrobati
sche tapdansen, Jac. Jr.. de 15-jarige acro-
-baat brachten hel publiek herhaaldelijk tot
applaus. Vermeld moet voorts
nog worden, dat de helft van de recettes
bestemd is voor de getroffen gebieden.
Zaterdag vierde de G.A. en A.V. „Goes"
haar vijftig jubileum, 's Middags werd er
receptie gehouden, waarbij het bestuur vele
gelukwenschen in ontvangst te nemen had,
in het bijzonder van de door hen voor dit
jubileum uitgenoodigde Zuidelijke eerste
klasser Nocd uit Tilburg, 's Avonds werd
er een feestavond gegeven voor leden en
donateurs. Deze werd, nadat de voorzitter
van „Goes", den neer P. Koster, de aanwe
zigen en in hel bijzonder den waarn. bur
gemeester en don wethouder welkom had
geheeten. na een korte inleiding geopend.
Het „Goessche cmusementsgezclschap
boeide met muziek en korte schetsen de
aanwezigen voortdurend. Na de voorstellinq
begon hel feestbal.
Den volgenden middag werd vriendschap
pelijk tegen Noad gespeeld, welke club, op
den linksbuiten Weijtens na. geheel volle
dig in het void verscheen. Bii Goes stond
Bonder. rechtsbuiten in de pleats van A.
van Sabben. Dot Goes ook dit jaar weer
over een goede 2e klas-ploeg beschikt, heb-
bon Zij dezen middag weer bewezenzij
verloren, doch maar met 21.
Van den aanvang at was Noad sleeds
iets sterkerer waren ongeveer 15 min.
gespeeld, toen W. Wagemakers z'n ploeg
de leiding wist te bezorgen. Na een Half
uur spelen kreeg Goes een vrije trap te
nemen. Rechtshalf P. Wijs plcalste den bc!
goed voor het doel, en J. v. d. Sluis deed
den bal in het uiterste linksche hoekje ver
dwijnen. 11. Rust.
Even na de rust moest de rechtsbuiten
Van Noad Moonen hel veld verlaten, en Hij
werd vervangen door Van LangHoven. 25
min. waren er gespeeld en het was weer
Wagemakers die zijn ploeg de leiding wist
te bezorgen. 12.
De Goessche ploeg pakte non eens stevig
aan. maar vele goede kanson werden ge
mist, en kwam er geen verandering meer
in den stand.
ZON EN MAAN
Woensdag 19 September. Zon op 6.20,
onder 19.47. Maan op 19.19, onder 3.31.
In hotel Centraal is de jaarvergadering
gehouden van de Goessche Schaakvereeni-
ging. De jaarverslagen van secr.-penn., die
vanzelfsprekend de afsluiting van de moei
lijke bezettingsperiode weerspiegelden, wer
den goedgekeurd, terwiil het bestuur, A. C.
Nordlohne. voorz.. H. Verbeek, secr. en A.
Looijcn, commissaris, horkozen werd.
De wintorwedstrijden en de komende on
derlinge wedstrijden werden voor zoover
mogelijk, vastgesteld, terwijl naar de ge
westelijke vergadering op Zaterdag 15 Sep
tember werd afgevaardigd de heer Reusen.
Besloten werd verder een onderzoek in te
stellen naar de mogelijkheid tot het vormon
van een groep jongeren om daardoor het
schaakleven tot nieuwen bloei te brengen.
Zij, die derhalve voor deze groep in aan
merking wenschen te komen, kunnen zich
opgeven bij een der bestuurders.
Middelburg
Zeer binnenkort zullen hier weer een
aantal N.S.B.ers worden binnen gebracht.
Het zijn o.a.: de even beruchte als beken
de M. L. Amadio en Jacobus Lefèvre. Ver
der L. Bimmond-Maranus, J. Daalhuizen,
N. Dammen-Polderman. M. Goethals-van
Boven, R. Jobse, Maria Lefêvre-van Liere.
Jccomina van Sprundel-Geensen, Johanna
J. van der Sluis-Schot, Adriana G. Sonius,
Francina S. van der Ven-de Piet, Abraham
J. Verlinde, E. van der Wal-Schoen, L. Wes
tenberg, Sophie M. Wolders-Winter, Corne
lia M. Blok, Catharina N. Blok-Vermeirssen,
Philippus Blok, Neeltje W. van Dienst-Boon.
Leni A. P. J. Moerland, Maatje Moerland-
Klootwijk. Johannes Moerland.
Op het noodvliegveld te Arnemuiden
heelt Zondagavond een zeer ernstig onge
luk plaats gevonden.
Zooals men weet, landt daar iederen
avond om ongeveer 7 uur een vliegtuigje
uil Den Haag.
Deze had gisteravond een passagiere aan
boord. n.l. mej. A. M. van Doorn uit Elle-
wcutsdijk, die als Marva dienst deed. Nadat
zij was uitgestapt, bracht de piloot den mo
tor weer op gang om Ie vertrekken. Me
juffrouw van Doorn had evenwel iers
vergelen en trachtte dit den piloot te be
duiden. Deze zocht daarop in het bagage
ruim in de meening, dat zijn passagire wel
zou blijven staan. Deze deed dit echter niet
en liep voor het vliegtuig heen om de an
dere zijde te bereiken. Hierbij kreeg zij
een klap van den draalenden propeller,
waardoor zij vrijwel onmiddellijk werd ge
dood. Zij is naar het gasthuis te Middel
burg overgebracht.
Vlissiogen
De Keersluisbrug alhier werkt wee-
naast de Keersluisbrug heeft men een
huisje gebouwd, waarin een wins slaat.
Door middel van deze wins kan men de
brug weet open en dicht draaien.
's-HEER ARENDSKERKE. Bij den burge
meester is bericht binnen gekomen, dat ook
de torenklok van de Ned. Herv. Kerk Ie
Nieuwdorp terug gevonden is en opgesla
gen ligt te Groningen.
De klok draagt als opschriftGilles van
de Gilde, Melecit Middelburg. Anno 1710".
Volgens gegevens van de Rijksinspectie
Kunstbescherming, zouden de 2 torenklok
ken van 's-Heer Arendskerke (dorp), dalee-
rende van 1591 en 1791, alsmede de toren
klok van de Geref. kerk te Nieuwdorp naar
Duitschland verdwenen zijn en aldaar om
gesmolten.
Correspondentie
Op den sympathieken brief van eert
Micicelburtjschc verpleegster namens vele
collega's, kunnen wij hier nog niet ingaan,
daar rij haar naam niet bekend maakte.
Red.
Zeeland vóór de bevrijding
11
Dc volgende dng bood ons hetzelfde schouwspel.
Dc Duitschers, die niet nicer mei den irtin hadden
wcqgckund. brachten den nacht door op dc troi-
cg troffen we ze aan. liggend op
's M.
der huizen rillende, t
cu. hoopen. Het was
liggen. Onwillckcuric
Waar was nu hel dreunende „wir folgen unsren
Fülircr Wonr bleef de arrogantie van een zege
vierend leger 7 Als gesneuvelden lagen ze her en
der. geweren en revolvers, dekens en eetketels,
fietsen en donzen, in wanorde daar tnvchcndnnr
bezaaid met lijken en oorlogs-attributcn. Dc enkele
snldalen die wakend daar tusschen znten of uit
geput tegen een boom leunden, maakten diefstal
van een blaffcrtjc onmogelijk, want anders
Hoe hebben wc onze haren van spijt schier uit
ons hoofd getrokken^ dat wc toen niet behoorlijk
ontwapenen en 'in bcdw'ang^hoide? ['"^WaTom
te janken, dat wc werkloos en doelloos moesten
aanzien hoe deze kapitale buit ons ontging.
O. Tommic, toen hnd je onze ondergrondschc
moeien helpen aan wupens toen was het het psy
chologisch juiste moment om Stcin-guns en hand
granaten af te werpen, waarmede we een wonder
hadden verricht. Als overrijpe vruchten waren ons
schoot gevallen en l.ct had duizenden van" jullie
Helaas, we hadden een zakmes en een nagel
schaartje en die waren toch wel wat al te schriel.
(Wordt vervolgd)