i~ VRIJE STEMMEN
Ui DAGBLAD VOOR ZEELAND
NUMMER 252 Dinsdag 4 September 1945
Algemeene Leiding i
B. G. Kloosterziel er
S. L.
Hoofdredacteur
Koekebakker
Redactie en Administratie i
Goes, Beestenmarkt 2
Telefoon 2163
Bureau Middelburg t
Kortedelft 44,
Nederland herdenkt 1940*1945
(Speciale correspondentie.)
ZON EN MAAN
OP WOENSDAG .5 SEPTEMBER 1945
Maan op 5.13, onder 20.26 uur.
Zon op 6.06, onder 21.25 uur.
1939 - 4 September - 1945
Zes jaren is het geleden, dal Engeland
en Frankrijk aan Duilschland den oorlog
verklaarden wegens zijn daad van agres
sie op 1 September jegens Polen.
Het is voor het eerst dat wij dezen dag.
die het begin was van een bloedige wor-
steling. kunnen herdenken in vrede.
Wat beteekenen in normale tijden zes
jaren 1 Zij gaan voorbij, voordat men het
weet, er is groei, er is verandering, maar
zelf bemerken wij het niet.
19391945. Zes stormachtige jaren, waar
in Nederland werd meegesleurd, dat daar-
vóór in stilte had geleefd, zonder zich veel
aan te trekken van de buitenwereld.
Een nieuw vergezichtHet Duitsche
juk heeft er toe bijgedragen een zelfbewust
Nederland op'den voorgrond te brengen,
een Nederland, dat op grond van zijn oor
logsprestaties goed recht heelt, een verant
woordelijke taak te midden van den kring
der volkeren te vervullen.
Groot zijn de veranderingen, die zich
om ons hebben voltrokken. Nog zijn wij
niet geheel in staat de geweldige beleeke-
nis van de omwenteling, die in de sociale
en economische constellatie heeft plaatsge
vonden en nog plaats vindt, te begrijpen.
Nog staan wij te dicht bij de feiten, om
te beseffen, wat voor goeds er kan
groeien uil zooveel onheil, dat zich jaar in
jaar uit om ons opstapelde. Wanneer
iemand dezen oorlog een triomf der kort
zichtigheid noemt, heeft hij geUjk. Even
zeer heeft hij gelijk, als hij alle oorlogen
van uit standpunt beschouwt.
Maar daarmee komen wij er nietvoor
onszelf eischen wij een rechtvaardiging.
In hel diepst van onze ziel zijn wij er van
overtuigd„Neen, het is niet vergeefs
geweest 1" Er moet tenslotte iets zijn, dat
zelfs den oogenschiinlijken waanzin van een
oorlog een redelijken orond verleent 1
En als wij dan teruggrijpen op vroegere
oorlogen, dan treden twee zaken naar vo-
Ten eerste: Hoe krachtiger de oorlogen
werden en hoe sterker zij om zich heen
grepen, des te sterker kwam het in het
bewustzijn der volkereu op, dat zulk een
oorlog voorkomen moest worden. De eerste
pogingen werden gedaan na den Spaan-
schen Successie Oorlog in 1713concre
ter werden deze pogingen in den vorm
van een heilige Alliantie in 1815 hoe zeer
ook een machtswerktuig in handen der re-
actionnairen. handhaafde zij toch den vre
de in Europa voor dertig jaren, 1918, kun
nen wij heusch niet geheel ontevreden zijn
over de verguisde Volkerenbond, die ons
al weer een stap verder naar een inter
nationaal vredes-ideaal bracht. Na dezen
oorlog staat nu een internationaal politie-
legor op het programma, de volkeren zijn
nu zoo wijs geworden, dat zij begrijpen,
dat met idealen alleen geen vrede gewon-
Ten tweede voor diegenen, die geen ver
trouwen meer hebben in een uiteindelijke
zelfoverwinning van den mensch op de
booze machten, dit atgument
Wordt onze planeet straks niet te klein
voor een oorlog Kan de overwinning in
de toekomst dan een land nog werkelijk
zooveel bieden, dat het een oorlog waard
is. waaraan het zelf te gronde kan gaan
Afgezien van het gebruik der atoombom
men en van de mogelijkheid van effectieve
tegenwapens, zou de belangrijke factor
„tijd" wel eens geheel kunnen gaan ver
vallen en een oorlog inplaats van enkele
jaren, enkele uren kunnen vergen, hetgeen
voor wapenfabrikanten weinig winst zou
beloven.
Zes jaren zijn voorbij, mogen de erva
ringen opgedaan in dien tijd eindelijk een
les zijn geworden voor de menschheid.
Zuivelprijzen«perikelen
In Temeuzen hadden melkslijters een on
derlinge actie op touw gezet om den melk
prijs niet beneden de 20 cent te doen dalen.
Zij gaven voor deze actie enkele motieven
op, echter geen zoo gegrond of dringend,
dat daardoor hel recht werd verkregen den
consument meer te laten betalen dan vol
gens de prijsvoorschrilten geoorloofd is.
Deze prijzenbepalingen zijn gemaakt in
ieders belang, en geen van de categorieën,
zoomin koopers als verkooper, is gemach
tigd daarvan af te wijken. Alleen langs
officieelen weg. via den Directeur-Generaal
voor de Prijzen, kan men ontheffing van
een of ander prijsvoorschrift verkrijgen.
Do Prijzencontrole was echter van de
actie van de melkslijters tijdig op de hoogte
gekomen en heeft zoodoende nog erger
kunnen voorkomen.
Het sein voor uiterste waakzaamheid is
nu echter gegeven en do Prijzencontrole-
ambtenaron zullen uiterst oplettend blijven.
Tegen een viertal molkverkoopers is pro
cos-verbaal opgemaakt.
„Walcheren verdrinkt voor Europa's be
vrijding". klonk hel den duizenden toeschou
wers Vrijdag in het Olymoisch Stadion te
Amsterdam uit de luidsprekers toe. Het v?as
de stem van A. den Doolaard, den schrijver
van het Drama der Bezetting „Nederland
Herdenkt 19401945", naar ideeën van Co
rel Briefs, die in het spel van eerbiedige en
plechtige herdenking van alle Nederlanders
die in de afgeloopen vijf jaren hun leven
hebben geofferd voor Nederlands zelfstan
dig volksbestaan, er de nadrukkelijke aan
dacht op vestigde, dat het groenste eiland
der provincie Zeeland verspoeld werd tot
een binnenzee, om den weg naar de be
langrijke haven Antwerpen vrij te maken,
om de bevrijding van heel Europa uit den
greep van de nazi-klauwen te bespoedigen.
De toeschouwers, voor het meerendoel Am
sterdammers, reageerden met apolaus.
Wij hopen. dat. deze bijval, spontaan ont
staan in het Amsterdamsch stadion, zal
gaan naar alle deelen van ons land, naar
alle landen van hot bevrijde Europa, naar
,de werelddeeien overzee, om velen op te
wekken een helpende hand te reiken aan
hef eiland, dat nu strijdt om weer te rijzen
boven de golven, die nu eens kabbelend,
dan weer schuimend, nog steeds bewegen
binn'en de dijken en de duinen.
Vaak rolde eon luid applaus van tribune
naar tribune, soms niet heelemaal te pas,
maar het bewees, hoe oen ieder nog steeds
bewondering heeft voor de dappere daden
van verzet, hoe in elk een diep gevoel van
vaderlandsliefde huist. Het is ook moeilijk
om zijn geestdrift te bedwingen, als Neder-
landsche soldalen aan komen rennen om
de wacht aan de grenzen van hun land
te betrekken, om stil te blijven zitten, als
het personeel van do Nederlandscho Spoor
wegen als óén man de petten licht en
onder den arm klemt. De spoorwegsta
king had niet beier uitgebeeld kunnen wor
den. Het simpele, maar alleszeggende ge
baar 'van de geuniformerde mannen en
vrouwen van de N. S. en daarna hun af-
marsch ontroerde. En zoo geeft de tekst
van het spel en de illustratie daarvan op
het groene veld herhaaldelijk aanleiding
tot een luidruchtig enthousiast losbarstend
applaus.
Het spel moet niet gezien worden als
een kunstuiting, doch beleefd worden als
Nog viel zelfmoordvlieger aan
Te Yokohama stortte zich een Japansch
zelfmoordvliegtuig op een Amorikaansch
vliegdekschip. 45 leden der Amorikaansche
bemanning werden gedood.
De hevige typhoon, die Honshu naderde,
verhinderde verdere luchtlandingen.
Op Ned. Timor zullen de Australiërs lan
den, v/aar bij ook Nederlandsche eenheden
Hel document van de Japansche overga
ve werd in tweevoud geteekend. De ge
allieerden ontvingen het in grijs-groenen
band, de Japanners in zwarten band, als
teeken van rouw. In de voorwaarden staat,
dat Japan de verklaring van Potsdam aan
vaardt. Hoofdkwartier en (roepon geven
zich onvoorwaardelijk over. Allen zullen
de bevelen opvolgen van den qeallieerden
opperbevelhebber. Geen beschadigincr aan
schepen en andere nationale bezittingen
mogen worden toegebracht. Ambtenaren
moeten op hun post blijven. Alle krijgsge
vangenen en ge-interneerden moeten wor
den vrijgelaten en verzorgd. Keizer en rc-
aeerïng mogen geen daden meer verrichten
zonder bevel van den geallieerden opper
bevelhebber.
Mac Arthur zei na de onderteekening
„Wij hebben den vrede herwonnen, en we
zullen deze in de toekomst bewaren".
President Truman sprak daarna in Was
hington voor de radio „Het is de overwin
ning der vrijheid over de tvrannie. Met de
bondgenooten zullen wij samenwerken voor
vrede en nationale welvaart".
Stalin zei in een radiorede Wii. die bij
de oudere generatie van Rusland behooren,
hebben op dezen dag 40 iaar gewacht
Zuid-Saehalin en de Koerillen komen nu aan
Rusland".
De Amerikaansche commentator van de
plechtigheid der capitulatie zeide on het
moment, dat Nederland zou teekenen „De
redding van Australië en de geheelc de
mocratische wereld is er aan te danken
geweest, dat de Nederlandsche marine aan
viel in plaats van af te wachten, en zich
aldus opofferde".
SPANJE
De aartsbisschop van Toledo verklaarde,
dat de aeestelijkheïd zich geheel afziidig
heeft gehouden van de publieke machts
een herdenking van onze dooden. Twee
stemmen, dio van A, den Doolaard en
Corel Briels, spreken en op het tooneel,
het groene grasveld, waarop in witte lijnen
de kaart van Nederland is geteekend, beel
den de ruim 4000 medespelenden in sym
bolische handeling het gebeuren in Neder
land fijdons de bezettingsjaren. Koorzang
en muziek wisselen de voordracht af.
Tijdens het vendolzwaaien. een fleurig,
maar toch strak ingehouden begin, komen
de elf provincies, uitgebeeld door echte
Zeeuwen, Utrechtenaren, Volendammers,
Drentenaren, Rotterdamsche havenarbei
ders, Alkmaarsche kaasdragers, enz.,
in hun typische kleederdrachten of werlc-
kleeding binnen en zij gaan werken, zoo
als zij werkten vóór Mei 1940. De Zeeuw-
sche boerinnen hangen de wasch aan de
lijn de boeren binden schoven. De stem
van den Doolaard, die onze provincie en
speciaal Walcheren zoo goed kent door
zijn verblijf daar, zegt„Waar is de hemel
zoo wijd als boven de Zeeuwsche stroomen.
Onrustig rust Zeeland in de armen van
de Schelde. Het basalt der dijken vormt
de donkere grens fusschen leven en dood."
En de stem gaal verder, vertrouwend don
ker en zegt, dat Zeeland uit elke worste
ling boven komt, omdat zijn bewoners zich
geborgen weten in de hand van Hem. die
land en water schiep.
En dan wordt de herinnering aan de
jaren, die nu achter ons liggen, beeld.
Mobilisatie in alle provincies wordt nog
gewerkt. 10 Mei 1940, luchtalarm, de Duit
sche overval, bombardement van Rotter
dam, de capitulatie, de bezetting. Daarna
loopt menigeen een koude rilling over den
rug. Alle verschrikkingen van de nazi-
terreur beleven wij weerde goederenroof,
de concentratiekampen, de deportaties, de
executies, de jodenvervolging. Dan de her
ademing. De bevrijding van het Zuiden,
Arnhem, de spoorwegstaking, hongertoch
ten. De bevrijding van hel heele land.
Tot slot vindt het spel zijn hoogtepunt
in het planten van een kruis. De Neder
landsche luchtstrijdkrachten en de R.A.F.
brengen een bloemengroet. Prinses Juliana
en Prins Bernhard lenoen aan den voet
van het kruis bloemen en in doodsche stilte
gedenken allen de dooden van de afge
loopen vijf jaren. A.
uitoefening. De regeering Franco heeft, zoo
zei hij, gedurende den oorlog een volkomen
neutraliteit bewaard. Spanje had het drie-
mogendhedenpact niet onderteekend. Hij is
van oordeel, dat Spanje het recht heeft,
zelf zijn binnenlandsche problemen op te
lossen. Wenschelijk is volgens hemher
stel van de monarchie, raadpleging van het
volk. terugkeer van de ballingen.
PERZIE
Dit land heeft een protestnota gezonden
aan Rusland, waarin vrije doortocht wordt
ge-eischt naar Noord-Perziö van troepen en
gendarmerie, die daar de orde komen her
stellen.
De Russische bezettingstroepen hadden
deze Perzische militairen en politie den
toegang tot Noord-Pezië ontzegd, zegt de
nota. Het betrof ongeregeldheden aldaar.
DUITSCHLAND
Vrijdag is te Stockholm gedurende twee
minuten een radio-uitzending gehoord van
Hitler's vertegenwoordiger Bormann over
een geheimen zonder, volgens welke Hitier
zich ergens in Duilschland zou bevinden.
Maarschalk Soelcoi heeft in de Russische
bezettingszone een Duitsche regeering ge
vormd. Hij zelf is Minister-Presidc-nt het
kabinet bestaat uit 4 communisten, 2 Chris
telijk democraten, 1 liberaal-democraat, en
1 onafhankelijke. (Alonbladet).
(New York Herald).
Zeeland vóór de bevrijding
II.
Privézukcn maken het noodzakelijk voor mij, m'n
cis hier te onderbreken, zoodat ik, wringend lus-
onnnngename order vier weken geleden is er een
Xrleprcsnill™mngen de inwoner," van""Bergen op
Zoom nu na zes uur 's avonds niet meer buiten
komen. Het kostelijke zomerweer is daardoor een
bijzondere kwelling, ^n zelfs ruggen geen^ ramen
Wist U
dat het mogelük is de „VRIJE STEMMEN"
te verzenden naar hel buitenland, hetzij
Engeland, Amerika of elders
Familieleden der Nederlandsche Strijd
krachten kunnen abonnementen hiervoor
opgeven aan het bureau van ons blad
Beestenmarkt 2, Goes, ol aan onze bezor
gers ter plaatse.
VEREENIGDE STATEN
De Amerikaansche minister van Finan
cien Vinson heeft verklaard, dat het natio
nale inkomen der Vereen. Staten 150 mil
liard moet bedragen om de welvaart van
het land te verzekeren. De koopkracht moet
met 50 pet. verhoogd worden en er moot
werk zijn voor 60 millioen menschen. Vin
son heeft een economisch handvest opge
steld, dat o.a. de volgende punten bevat
herziening der belastingen om werkge
legenheid en productie in evenwicht te
brengen, krachtige anli-trust-maatregelen,
Ioonsverhooging en uitbreiding der sociale
verzekeringen.
President Truman heeft medegedeeld, dat
iedere poging om een contante betaling of
een gelijkwaardige regeling van de 2 mil
liard dollar schuld der Vereenigde Naties
voor de hulp, die zij krachtens de leen- en
pachtwet van de Vereen. Staten hebben
ontvangen, te forceeren, een economische
chaos zal veroorzaken, die tot een derden
wereldoorlog zou leiden.
Alle eischen tot betaling van schulden
zouden de louten van den vrede na den
eersten doen herhalen. Door de Vereen.
Staten wordt gewerkt aan de opstelling van
een overbruggingsplan voor de voedsel
voorziening van Engeland en overig Europa
inplaats van de leen- en pachtwet.
De lendlease verschepingen naar Neder
land tot 30 juni 1945 hadden een waarde
van 1.550.000 dollar. Hierbij komen nog
120.000 ton goederen, ter waarde van
20.735.000 dollar, die gedurende de maan
den Mei en Juni voor Nederland veerden
geproduceerd, maar niet voor 30 Juni 1945
werden verzonden.
ACTUALITEITEN
De positie van de „Christïaan Huygens"
is hopeloos geworden. De bergingswerk
zaamheden zijn gestaakt.
Het bezoek van Montgomery aan Neder
land is een ware triomftocht geworden. Op
hel Paleis te Soestdijlc werd hij door de
Koningin ontvangen. In Amsterdam werd
hij met enthousiasme toegejuicht.
De Nationale Adviescommissie adviseert
de regeering geen N.S.B.ers vrij te laten.
Er is in de kampen plaats voor 93.000 per
sonen, en niet slechts 40.000. zooals men
dacht. Allen die nog ge-interneerd moeten
v;o J _n kunnen dus plaats vinden.
Doodstraffen geëischt
tegen N.S.B.sers
Donderdag hield het Bijzondere Gerechts
hof te Den Haag zijn tweede zitting.
President was Mr. Innen,* Advocaat-Gene
raal Mr. Dysorinck.
De doodstraf werd ge-eischt tegen E. do
Kerf uit Axel en A. Ros te Katwijk, die Sn
den landstorm hadden dienst genomon en
tegen G. Vis te Alphen a. d. Rijn, die in
1945 aan de Duitschers verraden had, waar
wapenen on munitie verborgen waren, ten
gevolge waarvan op 12 Maart 1945 vier
personen te Rotterdam werden gefusilleerd.
bij mijn gastheer een dakninm word» stukgeschoten,
dal men vergelen bad tc «lullen. TcrzcUdertijd
wordt er gebeld en medegedeeld, dal wegen, sabo
tage binnen 24 uur een boete van f 100.— moet
worden betaald op het bureau van de N.S.B. Ja, de
oorlog is totaal, en wat de mot en zn volgel.ng
doet is „ai".
De bespreking van de situatie aan het Belgische
front leidt de woede van den lieer des huizes ut,
de Engclschcn zitten immers al in Brussel 7 Dut
