VRIJE STEMMEN
A
Gen. Mc. Arthur in Japan neland
Koninginnefeesten
Democratie
Onze
Terwijl het Nederlandsche volk
eerbiedig de rust wil respecteeren,
die 'Hare Majesteit voor dezen dag
heelt begeerd, opdat zij met haar
herstellende gezondheid dit vijfen
zestig-jarig feest in intiemen fami
liekring zal kunnen vieren, wordt
in geheel ons vaderland met inten
se vreugde en dankbaarheid twee
dagen feest gevierd, omdat wij na
vijf jaren scheiding thans weer
voor het eerst met onze Koningin
in ons midden in volle vrijheid
onzen eersten nationalen feestdag
mogen gedenken. Alle vlaggen
wapperen uit. Oranje-wimpels
zwieren. Muziek en zang schalt
overal. Kinderfestïjnen brengen
overal fleur en kleur. En ook de
ouderen van dagen vieren mede,
zij het dan minder uitbundig. Jon
gelui dansen en hossen door de
straten. Het is over heel Nederland
één feestroes, zoodat twee dagen
lang alleen het allernoodigste ge
daan wordt, en alleen in de onmis
bare bedrijven wordt gewerkt. Wij
gedenken dankbaar hier in Zee
land, hoe de stoere mannen, die in
Walcheren aan de dijken werken,
hun vrije dagen offeren, om Wal
cheren droog te maken vóór de
winter komt. Maar waar het niet
moet, wordt het werk neergelegd,
en gaat men de straat op.
Onze Koningin verjaart, dies zijn
wij verblijd.
Onze Koningin viert met ons de
zen jaardag weer in vrijheid, dies
zijn wij verblijd.
Ons heele Nederlandsche volk
viert dezen dag de vrijheid van het
vaderland onder den schepter van
Hare Majesteit, dies zijn wij ver
blijd.
Terwijl wij dit schrijven, is het
nog te vroeg om van de viering,
die Vrijdagmorgen begonnen is,
en duren zal tot Zaterdagavond,
verslag te geven. Naar de voorbe
reidingen over het heele land te
oordeelen, en naar de bekend ge
maakte programma's van de
Zeeuwsche steden en dorpen te
oordeelen, zal het alom en niet
minder ook hier geweldig worden.
Reeds is de feestvreugde aan den
gang.
De vlaggen uit I De wimpels
wapperen Muziek en zang schalt
overal
Wellicht komen vrij met een kor
te nabetrachting op deze twee
feestdagen terug.
Ook de „Vrije Stemmen" vieren
medeRed.
Prins Bernhard
Prins Bernhard ontving van Generaal
Eisenhower de medaille van de Bronzen
stor in verband met bewezen diensten voor
de ondergrondsche beweging.
Wederopbouw getroffen gebieden
Minister Ringers heeft er met nadrulc op
gewezen, dat de regeering er ten sterkste
van overtuigd is, dat bij don wederopbouw
van ons land de geteisterde gebieden voor
rang moeten hebben. Alles moet in hel
werk worden gesteld, om de menschen voor
den winter onder dak te brengen. Dat zal
niet gemakkelijk zijn. Vooral de materiaal
positie is uiterst precair. Het weinige mate
riaal. dat er nog in Nederland is, zit opge
borgen en wordt zwart verhandeld. Thans
tal met harde hand worden ingegrepen te-
jen ieder, die zich poogt te verrijken aan
de ellende van ons volk. Het is niet uitge
sloten. dat v/jj zelfs ook voor ons land
kostbare artikelen, als voedsel en kolen,
zullen moeten uitvoeren om aan hel noo-
dige bouwmateriaal te komen. Want ook
do geallieerden hebben met een groot ma
teriaal tekort te kampen.
Ons verkeer
De Koninklijke Nederlandsche Automo
biel Club is van oordeel, dat het motor-
verkeer in Nederland zich spoedig zal ont
wikkelen tot het 23-voudigo van Mei '40,
heigeen neerkomt op 6 tot 700.000 motor
rijtuigen. De K.N.A.C. heeft nu aan den
Minister van het betrokken departement
gevraagd, om bij den wederopbouw reke
ning te houden met het aanleggen van
breede wegen, veilige wegkruisingen, ge
scheiden verkeerssoorton, flinke parkeer-
gelegenheden, centrale garages, enz.
Het Bruggenbureau van Waterstaat heeft
aan de K.N.A.C. meegedeeld, dat, waar
ijsgang dezen winter de Baily-bruggen zou
kunnen bedreigen, met alle macht wordt
gewerkt, om tenminste één ijszekere oever
verbinding Noord-Zuid tot stand te brongen
(te Arnhem), en één Oost-West (Zutphen).
Wellicht kan ook de vernielde brug in Kam
den vóór den kritieken tijd worden hersteld.
De spoorbrug bij Deventer kan wellicht in
noodgevallen voor het wegverkeer worden
gebruikt,
Regeerin gsdirectoraat
voor motorvoertuigen
Dit directoraat, dat dezor dagen wordt
ingesteld, heeft tot taak, oenheid te bren
gen in het beheer van en de controle op de
aanwezigo motorvoertuigen. Zi;n eerste
taak is, voor de meest urgente gevallen
auto's boschikbaar te stellen. De in hel
buitenland aangekochte, van geallieerde
instanties overgenomen, uil oorlogsbuit af
komstige. en in ons land achtergebleven
motorviertuïgen kunnen door dit directoraat
worden loegowezen. en het kan tot her-
vordeeling overgaan van de auto's, die
straks vrij zullen komen, als M. G. en B. S.
zullen zijn ontbonden.
De Canadeezen helpen mee
Op een aantal trajecten zullen de Cana
deezen bussen laton rijden voor réizigers-
vervoer, waarvoor zij ook chauffeurs, ben
zine, olie, en smeermiddelen zullen leve
ren. De Canadeezen willen zelf hiervan
geen voordeelen genietennador zal ii
onderling overleg mol de Nederlandsche
Spoorwegen, die voor conducteurs en
kaartjes zal zorgen, worden bepaald,
met do contante ontvangsten zal geschie-
De voor ons zeer belangrijke trajecten
zijn: Den Bosch-Goldermalsen, Arnhem
NijmegenZutphenDeventer, ZwolleDe-
ventor, MeppelHatlemerbroek, en Amers
foortEde. De handbagage mag do 25 kg.
niet overschrijden.
Ie JAARGANG
NUMMER 250
DAGBLAD VOOR ZEELAND
Zaterdag 1 September 1945
AJgemeenc Leiding i
B. G. Kloosterziel en
S. L. Boecma
Hoofdredacteur t
J. Koekebakkcr
Redactie en Administratie i
Goes, Beestenmarkt 2
Telefoon 2163
Rapport over Pearl Harbour gepubliceerd!
Generaal Mac Arthur is Donderdagmor
gen tesamen met de eerste groote formaties
luchtlandingstroepen op het vliegveld bij
Tokio geland.
Tevoren was gemeld, dat hij met zijn
vliegtuig „Bataan" boven Japan vloog. Het
was door tientallen jagers ge-escorteerd.
Het hoofdkwartior van Mac Arthur zal
worden gevestigd in een der keizerlijke pa-
Domei meldt verder nog, dat geallieerde
oorlogsschepen ook in de haven van Yoko
hama zijn aangekomen, en Moskou maakt
bekend, dat de Sovjet-troepen alle eilanden
der Koerillengroep op één na hebben be-
Een Britsche vlootformatie is bij de kroon
kolonie in Hongkong aangekomen.
Toen de Japanners de grooto troepen
massa's, die door de lucht en de vloot ge
land werden, zagen, riepen zij uit„Dit is
geen bezetting, dit is een invasie
Rapport over Pearl Harbour
President Truman heeft Woensdag het
lang verwachte rapport gepubliceerd over
Pearl Harbour, dat op 7 Dec. 1941 zonder
voorafgegane oorlogsverklaring door Japan
is aangevallen. Generaal Marshall, staf
chef van hel leger der Vereen. Staten wordt
verweten, dat hij de bevelhebbers te velde
niet volkomen op de hoogte heeit gehouden
van de toenemende spanning in de ver
houding met Japan. De minister van Oor
log, Stimpson, verdedigt in een verklaring
Marshall, welke verklaring door president
Truman wordt onderschreven. Walter Short,
commandant van den Hawai-sector in 1941,
wordt als de voornaamste schuldige aan
gewezen.
Frankrijk
De woordvoerder van den minister van
Buitonlandsche Zaken heeft op oen perscon
ferentie verklaard, dat Nederland. België,
Joegoslavië en andere Geallieerde landen
zijn uitgenoodigd met Amerikaansche, En-
gelsche en Franscho deskundigen ten aan-
n van geleden oorlogsschade schattingen
doen, als ook van de kosten der Duit
sche bezetting.
Het herstelvraagstuk zal ondergeschikt
worden gemaakt aan de ontwapening van
Duilschlcnd.
De totale herstelprestatie, die van Duitsch
land gevraagd z^l worden, zal bestaan in
het verschil van het noodzakelijk minimum
zijn vredeseconomie op gang te bren
gen en zijn totale hulpbronnen.
Duiischland
eerste lijst van oorlogsmisdadigers,
die te Neurenberg terecht zullen stagn, be
de namen van 24 vooraanstaande nazi's
onder wien Rudolf Hess, Goering, Von Rib-
bentrop. Ley, Rosenberg, Frank, Streicher.
Keitel, Rader, Dönilz, Von Papen, Jodl, Frit-
sche, en niet te vergeten Seiss Inquarl,
Goering zal het eerst terechtstaan.
De commandant van het concentratie
kamp Belsen, Joseph Kramer, zal met vele
anderen op 17 September terecht staan.
Britsche specialisten reorganiseeren de
Duitsche Chemische industrie. Alle produc
ten voor oorlogsdoeleinden worden vernie
tigd. De productie van geneesmiddelen en
kunstmest wordt opgevoerd.
Op de vergadering der geallieerde mili
taire besturen in Frankfort werd meegedeeld
dat ^oor 15 Febr. 1948 de herstelbetalin
gen van Duitschland moeten zijn geschied,
Nog niet is bepaald, op welke grondslagen
de herstelbetalingen aan de kleinere vol
ken zullen geschieden. Evenmin is reeds be
sloten, welke industrieën naar de Oostelijke
zone zullen worden overgebracht.
Ned. Oost'Indië
De pas bevrijde Gouverneur-Generaal
van Ned.-Indië. Jhr. Mr. A. W. I. Tjarda
van Starkenborgh Stachouwcr, alsmede de
legercommandant Luit.-generaal H. Terpoor
ten, Generaal-majoor van Rees en de Gou
verneur van Sumatra, Spits, zijn 28 Aug.
per vliegtuig in Tsjoengking aangekomen.
Italië
Een delegatie van Italiaansche vakver-
eenigingen is uit Rusland terug gekeerd.
Verklaard werd, dat de Italiaansche arbei
ders de kwestie Triëst met Joegoslavië op
vreedzame wijze wenschen te zien opgelost.
Een katholieke gedelegeerde deelde mee,
uit een reeks bezoeken aan kerken en ge
sprekken met geestelijken den indruk te
hebben gekregen, dat in de Sovjet-Unie
volledige godsdienstvrijheid heerscht,
VAN OVERAL
De luchtlijn van de Pan Americain Air
ways in het Verre Oosten zal worden uil-
gebreid met een lijn van Manilla via Sin
gapore naar Batavia.
Hel gebied van den Pacific ten Zuiden
van de Philippijnen zal onder Australisch
beheer komen. Hieronder vallen o.a. Bor
neo, Timor en Ambon.
Volgens een mededeeling van het hoofd
kwartier van het Kon. Indisch Leger zijn er
een aantal officieren en manschappen naar
Manlsjoerije, Thailand, China en Japan ver
trokken om de Nederlandsche krijgsgevan
genen en burgerlijke ge-interneerden te
hulp te komen.
Voor het eerst sedert zes jaren zal de
Nobelprijs weer worden uitgereikt. Als can-
didaat 19441945 worden genoemd Chur
chill, Roosevelt (posthum)us,, Cordell Huil
en Graaf Bernadolte.
Britsche oorlogsschepen zijn voor Hong
kong aangekomen.
Generaal De Gaulle is gistermiddag uit
Ottawa vertrokken.
Generaal Franco heeft de vorming van
de republikeinsche Spaansche regeering 'n
Mexico met zijn minister van Buitenlandsche
Zaken besproken.
De broodrantsooneering in Frankrijk zal
1 October worden opgeheven.
Het is een vrij Vaderland waarin onze Koningin verjaart:
4000 Nederlandsche boeven worden achter prikkeldraad bewaard I
Foto van de Harskamp, waar 4000 Nederlandsche S.S. gevangenen, waaronder Land
wacht, Landstorm. Viking, Germania, Hollandschc Grüne Polizei enz. enz., hun be
rechting afwachten. Foto Anefo.
VAEIA
Vandaag zal veldmaarschalk Montgomery
een bezoek aan Amsterdam brengen. Hij
zal door H. M. de Koningin op hel paleis
Soestdijk worden ontvangen.
Tevens zal de hooge gast dan den mi-
nister-president ontmoeten, met wien hij
naar Amsterdam zal vertrekken.
Mongomery zal per auto een rijtoer door
de stad maken, waarna hij van Schiphol
per vliegtuig vertrekken zal.
H.K.H, Prinses Juliana heeft de benoe
ming aangenomen tot voorzitster van den
Raad van Beheer van Ned. Volksherstel.
Woensdag heeft de president van het
Tribunaal, arrondissement Breda, het Tribu
naal te Tilburg ge-installeerd. De openbare
zittingen zullen eerst over ongeveer een
maand beginnen.
De P.O.D. te Amsterdam heeft onlangs
de directie der Fordfabrieken gearresteerd,
namelijk de hoeren Stenger, directeur, en
Huntelaar, onderdirecteur.
Onder de gemeente Broekhuizen in Lim
burg zijn bij het opruimen van mijnenvel
den negen leden van de Ned. S.S. om het
leven gekomen. Anderen liepen zware ver
wondingen op.
In Boedapest is een Joegoslavische com
missie aangekomen, om te onderhandelen
over de Hongaarsche herstelbetalingen. De
besprekingen wordon gehouden in vriend-
schappelijkcn geest.
De Britsch-Indische regeering heeft be
kend gemaakt, dat de soldaten, die na hun
gevangenname in vijandelijken dienst zijn
getreden, genadig zullen worden behan
deld. De leiders evenwel zullen terecht
Presidont Truman voorspelt een moeilij
ken winter voor Europa, dat gebrek zal
hebben aan voedsel, brandstof en kleeding.
De toestand in den Pacific bergt nog veel
elementen van gevaar in zich. Vandaar
dat hij het leger groot wil houden. Het is
de bedoeling, het te houden op 2.600.000
man. In September zullen nog 50.000 man
worden ingelijfd.
Een commissie van rechters zal naar
Japan vertrekken, om een rapport samen
te stellen over de Japansche oorlogsmisda
digers, aldus meldt de Amerikaansche
radio.
In Brussel zijn 12.000 leden van de „Ka
tholieke Arbeiders Jeugd" samengekomen
ter viering van het 20-jarig bestaan der
organisatie. Ook een Nederlandsche al-
vaardïging was aanwezig.
In Denemarken is gesticht het „Genoot
schap 6 Mei", waarvan de leden bestaan
uitnazi's Zij waren gearresteerd na
de bevrijding, en daarna vrijgelaten Het
doel der vereeniging heet te zijn „de ge-
interneerden en hun betrekkingen Ie ver
eenigen in een liefdadigheidsgenootschap,
tevens cultureel en opvoedkundig lichaam".
Het bericht is verbijsterend. Het is te
hopen, dat de Deensche regeering hierte
gen snel optreedt
Gelukkig is dit in ons land, tenminste
openlijk, ondenkbaar.
Franz Werfel, de beroemde Oostenrijksche
schrijver, is op 55-jarigen leeftijd plotseling
overleden.
Ministers in Zeeland
De minister van Landbouw, Dr. S. L.
Mansholt en de Minister van Verkeer en
Energie, Ir. Ph. S. G. J. M. van Schaik heb
ben Woensdag en Donderdag j.l. een be
zoek aan Zeeland gebracht.
Laatstgenoemde had een onderhoud met
den Commissaris der Koningin en Gedepu
teerde Staten.
De minister heeit geconfereerd over de
verkeersaangelegenheden in onze provin-
Verder bracht hij een bezoek aan Schou-
wen-Duiveland en Zeeuwsch-Vlaanderen.
Minister van Schaik is Donderdagsmid
dags weer vertrokken.
De Joodsche Brigade in ons land
In Zeeland zijn onderdeelen aangekomen
van de Joodsche brigade uil Palestina. Do
mannen van deze vrijwillige Palestijnsche
strijdmacht, die thans bewakingsdiensten
uitvoert, waren allen zeer te spreken over
de vriendelijke houding, die de Zeeuwsche
bevolking jegens hen aanneemt.
De Joodsche brigade bestaat voor het
grootste deel uit Palestijnen, maar oorspron
kelijk zijn zij afkomstig uit vrijwel alle dee-
len der wereld, i
De Joodsche brigademannen zijn nu in
Breskons. Vlissingen on Wostkapelle gele
gerd, Hun taak is bewaking van Duitsche
krijgsgevangenen, die in Zeeland oprui-
mingswerk verrichten.
Do meeslo leden der Joodsche brigade
spreken ten minste drie talen, sommiae zolfs
zeven talen.» Maar onder elkaar spreken zij
bij voorkeur het moderne Hebreeuwsch.
Het bericht, dat men in China de demo
cratie hier en daar nog als barbarisme be
schouwt. doet onze gedachten even stil
staan bij de kern van het vraagstuk Wat
beteekent de democratie voor vele volke
ren in Oost en West Democratie hangt
voor ons samen met het politieke bewust
zijn van een volk. Het beteekent een zeke
ren graad van volwassenheid bij een volk
als het Engelsche komt het critisch vermo
gen sterk naar voren, dat van volwassen
heid het voornaamste kenmerk is. Wanneer
in 1265 in Engeland een parlement wordt
bijeengeroepen dan beteekent dat, dat En-
geland's ontwikkeling als democratische
mogendheid is begonnen.
Natuurlijk was Engeland niet het eerste
land. dat een parelment bijeenriep, er wa
ren meer volkeren, die dit probeerden.
Maar het bijzondere eraan is, dat in En
geland dit parlementaire stelsel steeds ster
ker werd, legen de pogingen van heersch-
zuchtige koningen als de Stuarts in. In 1688
bevestigt de „Glorious Revolution" een re
volutie, die zonder bloedvergieten plaats
vond, de invloed van de burgerij op de
staatszaken. Sindsdien is het onmogelijk,
dal een tyran in Engeland zich meester
kan maken van de macht.
Waardoor werd die democratie, die staat
van volwassenheid, bij het Engelsche volk
mogelijk Het mag als bekend veronder
steld worden, dat de handel Engeland's
hoofdmiddel van beslaan na de 16e eouw
was. Die handelsgeest nu vormt sterke in
dividualistische persoonlijkheden. Mannen
met algemeene ontwikkeling, die veel in
aanraking komen met vreemde volkeren en
hun gedachten overbrachten naar het eigen
volk.
Nergens komt de Hervorming, de richting
van Calvijn sterker tot zijn recht dan in
Engeland en de Nederlandsche gewesten.
Hier komen onafhankelijke karakters als
een John Locke in Engeland en oen Spinosa
in de Nederlanden tot krachtige ontwikke
ling.
Welk een verschil met een land als
Duitschland bijvoorbeeld Het Duitsche
volk heelt steeds afgoden gehad. Een
soort voorliefde voor kinderlijke zaken als
mooie uniformen en veel hakkengeklap. Een
mentaliteit gegrondvest in het overschatten
van eigen macht en eigen gebruiken, een
chauvinisme van de ergste soort.
De Duitscher gelooft graag aan sprook
jes als „Blut und Boden".
De democratie daarentegen eischt een
zekeren gread van oppositie, zij is anti-kin
derlijk, zij eischt respect voor de wet, d.w.z.
van de door den mensch ingestelde regels
ter zelfcorrectie. De democratie reageert
niet met suggesties en andere psychische
of materiëele machtsmiddelen, maar met hel
gezonde verstand. Daardoor tracht de de
mocratie zich een beeld te vormen van de
publieke opinie, van wat er werkelijk leeft
in de menschen.
Het ideale democratische regime is ge
grondvest op menschenkennis en niet op
machtsverlangen. Typisch is hel, dat het
Duitsche volk nooit moeite gedaan heeft
andere volkeren te loeren kennen, maar
steeds minachting voor hen heeft gehad,
zooals bijvoorbeeld voor die „dumme
Hollander" Hitler is nooit in het buiten
land geweest, behalve In Italië, waar hij
zich in een pantsertrein met vriend Benito
op den Brenner waagde Natuurlijk kreeg
hij steeds verkeerde inlichtingen daar waar
hij zelf een onbekend terrein betrad, n.l. het
terrein van volkeronkennis, waar alle Duit
sche veroveraars te piettér liepen.
Tot de beste menschenkenners van ziin
tijd behoorde zeker wel den Romein Tacitus,
toon hij zei „Potestatem Teutones honores
Galli libertatem Batavi pugnando petunt".
Oltewel„De Teutonen strijden voor de
macht, de Galliërs voor de eer en de Ba
taven voor de vrijheid". L.
TWEE ONTSNAPTE GEVANGENEN.
Twee Britsche soldaten werden het eerst
in Japan bevrijd. Zij waren uit een gevan
genkamp bij Yokohama ontsnapt toen ze
zagen hoe de Japcnsche bevolking onder
groote emotie naar de rede van den keizer
luisterden, begrepen zij, dat er iets aan de
hand was. Toen ze de geallieerde vloot
zagen opdagen, zwommen zij er naar toe,
en werden door de Amerikanen opgepikt,
die ze na goede verzorging op het Britsche
slagschip „Duke of York" afleverden.
HET VERLIES VAN FRANKRIJK
De minister van Justitie verklaarde in een
rede, te Aennes uitgesproken, dat Frank
rijk in den oorlog 45 percent van zijn na
tionale vermogen heeft verloren. Do natio
nale schuld steeg tol 1600 milliard, do be
zetting kostte 860 milliard. Er werden
1.785.000 huizen vernield, 5000 bruggen,
de helft der groote stations. De helft van
hel vee. driekwart der landbouwwerktuigen
is verdwenen.
wetenschap
Atoombommen
Dood en vernietiging verspreidend op on
gekende schaal, zoo kwam de atoombom
op zekeren dag in letterlijken zin uit de
lucht gevallen, doch ook in figuurlijken
zin verspreidde deze bom schrik en ont
steltenis over de gansche wereld door de
titanenkracht die zij vertegenwoordigde en
het plotselinge van haar verschijning. Toch
is slechts de oplossing van die vervaardi
ging nieuw, het probleem zelf is reeds min
stens 30 jaar oud en het zal dus duidelijk
zijn, dat vooral in en voor de nu afgeloo-
pen oorlog met een koortsachtige haast ge
zocht word in alle oorlogvoerende landen
naar het middel om met één slag de over
winning te verzekeren. Wanneer ik nu zal
trachten iets te ontsluieren van die voor
geschiedenis, dan kan ik dit slechts zeer
oppervlakkig doen en ik zal mij daarom
bepalen tot een ontwikkeling van den ge-
dachtengang, die in de explosie van den
bom zijn hoogtepunt vond.
Voor een ioder volkomen begrijpelijk is,
dat, wanneer men een stof zoover mogelijk
in kleinero deelon van diezelfde stof ver-
deelen gaal, men ten slotte moet komen tot
de kleinst mogelijke deeltjes van die stof.
m.a.w. do grens der deelbaarheid heeft be
reikt. Bij de eene stof zal die grens spoedi
ger zijn bereikt dan bij de andore en de
kleinste deeltjes van verschillende stoffen
atomen geheeten behoeven dus niet
alle even groot, even zwaar of gelijk in
eigenschappen te zijn. Wel zullen de ato
men van eenzelfde enkelvoudige stof of ele
ment volkomen aan elkaar gelijk moeten
Reeds voordat men ooit atomen had ge
zien, wist men dus door zuiver logisch re
deneeren, dat ze er moesten zijn en dat ze
ondeelbaar waren (want reeds de kleinste
deeltjes), waaraan men bescheidenheids-
halve toevoegde „met de bestaande hulp
middelen". Het was of men voorvoelde, dat
men nog niet ver genoeg gezocht had.
Een nieuwe sloot gaf de bereiding van
het radium uit het element uranium door
het echtpaar Curie, welke stof men tot dus
ver voor onsplitsbaar had gehouden.
In 1915 ontwikkelde daarop de geniale
Deensche natuur- en scheikundige Niels
Bohr de gedachte, dat het atoom niet al
leen deelbaar was, maar dat het een we
reldje op zichzolf was, een microkosmos,
op dezelfde wijze gebouwd als onze eigen
bekende wereld, die op haar beurt weer
deel zou uitmaken van een veel grooter
heelal, den macrokosmos. Zooals onze we
reld bestaat uit de zon als middelpunt, om
geven door een aantal planoten waar
van de aarde er slechts één is die zich
in ovale banen om die zon bewegen, in die
banen gehouden door de kracht, die de
zon en de planeot op elkaar uitoefenen, zoo
zou ook het atoom bestaan uit een kern
als middelpunt, omgeven door zich daarom
heen als planeten in ovale banen bewegen
de electrisch geladen deeltjes, die door we-
derkeerige krachten in die banen werden
gehouden. De kern zou een positieve elec-
trische lading bezitten en de bewegende
electrisch geladon manteldeeltjes of elec-
tronen een negatieve lading. De kern zou
bij alle atomen gelijk zijn, doch het ver
schillend aantal electronen, dat aan die
kern gebonden was, zou den aard der ato
men van verschillende elementen bepalen.
Hierdoor werd dus de mogelijkheid geopend
om, door wijziging van het aantal electro
nen, atomen van het eene element in ato
men van een ander element om te zetten,
dus b.v. van koper goud te maken. Over
dozen kant van de ontdekking ven Bohr,
die men tevoren voor onmogelijk hield, gaat
het echter ditmaal niet.
De eerste bevestiging van de juistheid
der door Bohr ontwikkelde theorie kwam,
toen het aan den Engelschen natuurkundi
ge Rutherford gelukte om uit de atomen,
electronen te verwijderen. Later bleek, dat
de kern van elk atoom bestaat uit een po
sitief geladen materiedeeltje, proton ge
heeten, en een aantul electrisch ncutralo
deeltjes, z.g. neutronen. Bedenken we nu.
dat een atoom zoo klein is, dat we het met
de meest gevoelige instrumenten ter nau-
wernood kunnen' speuren van zien is
zelfs geen sprake dan zien we dadelijk
in, dal de afstanden tusschen proton en
neutronen in do. wereld van hot atoom wel
uiterst klein moeten zijn.
Daar de kracht waarmee proton en neu
tronen elkaar aantrekken des te grooter is,
naarmate ze dichter bij elkaar zijn, zal dus
deze kracht buitengewoon groot zijn.
Daardoor zijn de neutronen pas in 1932
door den Engelschen natuurkundige Chad-
wick ontdekt. Wilde men nu neutronen en
proton scheiden, dan was daartoe dus het
opwekken van een enorme hoeveelheid
energie noodig, terwijl men omgekeerd door
die scheiding op te heffen een zoo groote
en geconcentreerde hoeveelheid eneroie zou
vrij krijgen, dat die in staat zou zijn heele
steden op slag te vernietigen. Proeven in
die richting werden dan ook zooveel moge
lijk buiten de bevolkingscentra, in woestij
nen genomen. Men was bang voor de hol
die men zelf ontketenen zou. Toen het in
1939 aan de Duitschers Hahn en Strass-
mann uit Berlijn gelukt was neutronen af
te zonderen uit de kern van het atoom, be
gon men dus na te gaan. wat er zou ge
beuren als men neutronen aan de atoom
kernen toevoegde, dus zooals men zeide
„de kernen met neutronen beschoot".
Inderdaad bleek nu een geweldige ener
gie zich te ontwikkelen, die 't grootst bloek
bij het zwaarste element Uranium. Uit één
kubieke centimeter uraanerts word op deze
wijze in 1,1000e seconde 27 milliard kilo
grammeter arbeidsvermogen vrijgemaakt,
voldoende om bijv. 1 milliard liter water
27 meter omhoog te lillen en een vermogen
vertegenwoordigende van 360 milliard P.K.
Hierdoor wordt tevens begrijpelijk hoe het
kwam, dat uraanerts bij zijn overgang tot
radium, in dat radium zooveel energie ver
gaarde, dat deze in den vorm van straling
werd uitgezonden. Hoewel de springende
atoomkern dus bijna geen plaats of gewicht
innam, vereischte de lading, die hel atoom
moest laten springen wol veel ruimte, wat
de oplossing van het probleem in den weg
stond. Toen ontdekte Joliot en Halban te
Parijs, dat bij splitsing van een uraan-atoom
de vrijgekomen neutronen binnendrongen in
de kernen van naastliggende atomen en
daar op hun beurt onder energie-ontwikke
ling neutronen vrij maakten. Eenmaal in
gang gezet, zette dus de explosie zich voort
met ongekende hevigheid. Nog één stap
moest er nu gedaan worden, n.l. het vin
den van de geschikte springlading om de
atoomsplitsing van het Uranium in te lei
den. Omtrent die lading laat men echter
natuurlijk niets los. Dat die stap echter
gedaan is, hebben de resultaten bewezen.
Jammer, dal zulk knap werk en de ont
zaglijke bedragen die het vorderde, overal
gericht waren op een zoo groot mogelijke
vernietiging van menschelijke waarden,
inplaats van op eon vermeerdering en ver
hooging van die waarden. Hoe hoopvol
zou het zijn, als men in Amerika deze enor
me energie beschikbaar wilde stellen om
het verscheurde en vernielde Europa weer
in korten tijd Ie voorzien van al wat het
zoo bittter noodig heeft.
Ir. P. VAS VISSER.
ZON EN MAAN
Maandag 3 September. Zon op 6.03, c
der 21.28 Maan cp ?.53, onder 19.30.
ov::: denking
Geestelijke vrijheid
Een prijsvraag, uitgeschreven te Dront-
heim in 1841, over de vraag„Laat de
vrijheid van de menschelijke wil zich be
wijzen uit het bewustzijn 7" werd door Scho
penhauer beantwoord onder het motto„La
libertë est un mystère" (de vrijheid is een
mysterie).
Schopenhauer ging bij zijn filosophie niet
uit van het denken, zooals bij de filoso-
phen van ziin tijd regel was, maar hij ging
uit van den wik Hel is de wij, die stuw
kracht aan het denkon verleent en die wil
is afhankelijk van de behoeften van den
Ynensch.
Afgezien van het feit, dat dit een zeer
materiëele strekking inhoudt, immers mo
raal wordt uitgesloten, indien de wil de
eenige grondtoon van het leven vormt
heeft Schopenhauer aan den anderen kant
gelijk wanneer hij betoogt, dat slechts wei
nig menschen zich boven de begeerte kun
nen verheffen on werkelijke vrijheid ver-
Dat hebben wij in den oorlogstijd kun-
Wie waardeerden in 1945 de vrijheid
het meest Zij, die uit gevangenissen en
concentratiekampen kwamen. Zij. die wer
kelijk hongerden naar vrijheid. Voor hen
beteekende de vrijheid werkelijk een nieuw
Door den vuurproef in de kampen zagen
zij ruimere perspectieven over wat hen in
de toekomst te doen stond, dan de catego
rie menschen. die de vrijheid zagen als
een voortzetting van het oude leventje van
vroeger, dat bestond uit het najagen van
eigenbelang. Het is gelukkig, dat een groot
deel van ons volk de vrijheid beter is gaan
waardeeren. Want het was geen toeval,
dat de bibliotheken tijdens de bezetting
voller waren met weetgierigen dan voor
heen. die de hoogere vrijheid van het
leven wilden genieten, die zich daardoor
geestelijk boven den bezetter stelden.
Ook nu de oorlog is afgeloopen, moeten
wij ons trachten te verhellen boven het
egoïsme van ons dagelijks leven en ons
boven dien wil lol zelfzucht trachten te
stellen, waarop Schopenhauer zijn pessi
misme grondt,
Herdenkingsplechtigheid te Vught
De week der Stichting 19401945 is in-
jezet met een sobere herdenking der velen
die te Vught werden ge-executeerd.' Hon
derden onschuldige Nederlanders zijn hier
vermoord. Op de plek van het excutie-
terrein was een groep uit de Stoottroepen
aanwezig, benevens vele autoriteiten, en
[amïlieleden van slachtoffers. Ook een
j en een harmonie waren
ig. Aan de opgerichte vlaggemast
werd onder doodsche stilte de Nederland
sche driekleur geheschen. Een krans werd
neergelegd namens de G.O.I.W., en enkele
andere namens do stoottroepen, het dames
comité en de gemeente Vught.
Adres van oud-illegale werkers
De oud-illegale werkers te Vlissingen
hebben het volgende protest-teleoram ge
zonden aan den Raad van Ministers
„De Gemeenschap Oud-Illegale Werkers
Nederland, aidoeling Vlissingen, gehoord
hebbende het plan van de regeering tot
het loslaten van eenig gedeelte der N.S.B.-
gevangenen en aanhang, protesteert ernstig
tegen dit voornomen. Ons Nederlandsche
volk bloedt nog uit duizend wonden mede
door toedoen van de N.S.B. en aanhang,
en wordt door dezen maatregel ernstig ge
krenkt in zijn rechtsgevoel.
RECTIFICATIE
In het verslag over de radiorede van
Vos wordt vermeld, dat het zout-
van 3 op 4 ons zal worden ge-
Dit r
het
zal
den opgevoerd tot 3 of 4 c
ken en daarnaast zal getracht worden een
extra rantsoen voor den inmaak beschik
baar te stellen.
UIT STAD EN LAND
Wegens den Zondagsdienst der Posterij
en is het mogelijk, dal verschillende onzer
abonnees het Zaterdagnummer niet tijdig
ontvangen. Red.
Koninginnedagviering
MIDDELBURG. Middelburg viert met
groot enthousiasme de feesten. De stad is
geheel in feesttooi gehuld door de ontelbare
vlaggen, de groene guirlandes en de denne-
boomen. tusschen wier groen de oranje
appeltjes bengelen. Het weer liet zich Vrij
dagmorgen slecht aanzien, toch 's middags
brak de zon door en zette alles in vroolijk
licht. Middelburg viert feest met intense
vreugde en blijheid. Op de feestelijkheden
zelf komen wij nog nader terug.
GOES. Goes doet zijn best met de feest
dagen. Op het oogenblik dat wij dit schrij
ven, is het festijn nog in vollen gang. De
lek is niet van de lucht, de vele vlag
gen e
i gevei
oranjczonnctjc alles een vroolijke aan
blik. De morgen van de 31ste was somber
genoeg, maar de schoolkinderen zongen
uit volle borst en de heer 't Hooft dirigeerde
enthousiast, 's Middags straalde dc zon
over de sportvelden, waar wedstrijden in
vollen gang waren. Ook dc ziekenhuizen.,
werden niet vergeten, de heer Kouse-£
maker gaf met het Mannenkoor een prach
tig concert ten beste, waarvan de patiënten
zeer genoten. Maandag komen wij met
uitgebreidere berichten terug op dit feest.
VACANTIE MELKSLIJTERS GOES
In de week van 3 tot en met 9 Septem
ber en van 10 tot en met 16 September
wordt in Goes geen melk aan huis bezorgd.
De melk moet worden afgehaald bij den
slijter, die voor Uw wijk is aangewezen.
Nadere inlichtingen bij Uw slijter.
GOES. De politie deelt mede, dat 7 per
sonen werden bekeurd, daar zij geen per
soonsbewijs in hun bezit bleken te hebben,
2 bekeurd wegens slrooperij van veldvruch
ten en 3 wegens rijden zonder licht.
ZOEK OP ZIJN TIJD WAT VROOLIJKHEID
Gedurende eenige dagen heeft het Goes-
sche amusemontsgezelschap in het Schut
tershof voor uitverkochte zalen deze revue
gebracht, hetgeen er wel op wijst dat het
gebodene in den smaak viel.
We kunnen slechts noemen de band van
den heer Broere, de zang van de Russische
zangeres Olga Wladimirowna, die een da
verend applaus ontving, toen rij het be
kende „Ik hou van Holland" in hc-t Neder-
landsch zong, de Picolo-band met zijn jeug
dige leden, en niet te vergeten de confe
renciers Poters en De Graaff.
We vernemen, dat het in het voornemen
ligt ook uitvoeringen te Zierikzoe. Middel
burg en Vlissingen te geven.