VRIJE STEMMEN
Over de watervlakten
Japan verplaatst zijn Industrieën
naar Mandsjoerije
die- van den Maaskant
Ie JAARGANG
NUMMER 199
DAGBLAD VOOR ZEELAND
Maandag 2 Juli 1945
Algemeeae Leiding j
B. G. Kloosterziel es
S. L. Boenu a
Hoofdredacteur i
I. Koekcbakker
Redactie en Administratie;
Goes, Beestenmarkt 2
Telefoon 2163
VAN WALCHEREN
Een dertigtal Middelburgse onderwijs
krachten maakte dezer dagen 'n excursie
naar Westkapelle. daartoe in de gelegen
heid gesteld door Militair Gezag en de
Engelse militaire autoriteiten, die twee
amphibie-wagcns ter beschikking stelden.
Óm kwart voor ell reden we over de
Noordbrug hel water in. Vanal het bol
werk haddon we al zo menigmaal
de overstroomde velden gekeken, ma
we tussen de huizen van de Noordweg
doorreden, die diep in t water stonden,
werd het gezelschap stil. Door de golven,
die onze „terrapin" veroorzaakte, gingen de
voordeuren nodend open, zodat we naar
binnen konden kijken in de gangen, waar
het water hoog tegen de traptreden op-
klotste.
Een enkel huis, dat wat hoger ligt,
is nog bewoond. Zo zag ik op een stoep
een box staan met een klein kind
De tuin was één modderpoel, kwam dus
blijkbaar bij hoog water ook onder. Hoe
leven daar de me
In St. Laurens zag ik een boerderij, die
nog juist droog stond, maar het eri stond
grotendeels blank, zodat men van de
stoep naar de „weg" een steiger gemaakt
had. waar de boot kon meren.
Bij een andere woning had men boven
de tuin een houten platform gemaakt.
Daar zat de iamilie te zonnen Een was
er zelts zo vernuftig om een vlot OP hel
water te maken en dat als „tuin" te
gebruiken. Mon past zich wol bij de om
standigheden aan.
Van Serooskerke is de kom droog. Het
grasveld rondom de kerk wordt als aard
appel-opslagplaats gebruikt. Overal zag
men tenminste grote kuilen, met riet en
aarde algedekt.
Wo zijn nog niet het dorp uit, ol we
rijden alweer hol water in. Het buiten,
rechts van de weg. is droog, evenals het
landgoed lepenoord
tegenover. Helaas is
geboomto dood.
In Oostkapelle is het weer hetzelfde
beeld als in Serooskerke. de kom is droog,
rondom alles water. Als we door Oost
kapelle heen zijn, zien we weldra het
groen van Berkenbosch en Westhove. Er
is dus loch nog iels van ons mooie Wal
cheren overgeblecen.
In Domburg is veel door bommen ver
woest. maar het is niets vergeleken bij
wat we straks zullen zien. Voor de bun
kers aan de rand van de duinen langs
de weg naar Westkapelle staan de be
woners ons toe te wuiven. De Duitsers
zullen niet gedacht hebben, dal hun bun
kers nog eens als noodwoningen gebruikt
Zouden worden.
We rijden de dijk op en zien rechts de
zee, die mooi is als altijd, maar links
ligt Westkapelle, dat we niet meer her
kennen. Waar eens de vrolijke rode da
ken van do aardige huisjos waren, ligt
nu een grote ruïne. Een enkele rookpluim
boven een schoorsteen bewijst, dat hier
nog mensen leven, maar veel bewoon-
Rechtsherstel en beheer
Verordeningen van den Rijkscommissa
ris, krachtens welke natuurlijke personen
of rechtspersonen tijdens de bezetting on
der beheer zijn gesteld, worden ïngovolge
het Besluit Bezettingsmaatregelen geacht
nimmer van kracht te zijn geweest of zijn
bij de bevrijding buiten werking getreden.
Het beheer over deze personen is dus
weggevallen en de oorspronkelijke eige
naar of bestuurder, deze laatslo althans
voor zoover niet ontslagen, is weer tot
beheer gerechtigd.
Hij is evenwel gehouden bij den Plaat
selijken Militairen Commissaris aangifte
te doen van in de onderneming aange-
Itoffen vermogensbestanddoelen welke
niet tot het complex van zijn onder be
heer geplaatste onderneming behoorden.
Dit laatste is van belang, aangezien van
den onderhavigen eigenaar, resp. bestuur
der, met toepassing van de artt. 7 en 8
van het Besluit Vijandelijk Vermogen te
zijner tijd rekening en verantwoording zal
worden gevraagd, opdal kan wordon be
oordeeld. of er ook vermogensbestand-
deelen, die Item niet toekomen, in de on
derneming zijn gevloeid.
In de ondernemingen, die door, overi
gens onrechtmatige, vervreemding eigen
dom ziin geweest van den vijand, kun
nen de voormalige eigenaren of besluur-
ders niet zonder meer als zoodanig op
treden.
Belanghebbenden dienen bij de Advies
commissie Rochtsherstel en Beheer van
den Plaatselijk Militairen Commissaris, in
afwachting van definitief rechtsherstel, een
behoorlijk gedocumenteerd request in te die
nen om een beheerder of bestuurder van
dergelijke ondernemingen te benoemen.
Inlichtingen ter verkrijging van rechts
herstel hieronder ook begrepen even-
tueole wederaanstelling van wederrechte
lijk ontslagen bestuurders worden door
het Socrotariaal J~
verstrekt.
i de Adviescommissii
baars is er niet. Even verder komen we
aan het grote gat in de dijk. Een brede
Van de molen, die eens Irols over het
dorp heen keok, is nog een enkel brok
stuk op het strand te vinden. In de verte
ligt een baggermachine. Dadelijk rijst Pij
ons do vraag Zal het gat voor de win
ter dicht komen
Er zijn al enkele zinkstukken neergela
ten, horen we van een man, die ook ge
werkt heeft bij do droogmaking van dj
N. O. polder. Een Westkapellenaar vertelt
ons, hoe men van dag tot dag zit te wach
ten op materiaal, op een zandzuiger voor
al Maat nu zijn ze zelf maar begonnen
en ze kunnen heb de Westkapellenaars.
Daar ligt al hel begin van een nooddijk.
„De wereld heeft getoond, dat hij alles
af kan breken, maar wij zullen tonen,
dat we hem op kunnen bouwen", zo zegt
onze Westkapellenaar en wij trokken ver
der, het troosteloze dorp door.
Maar de woorden van dezen eenvou
digen man blijven me bij op de hele
terugtocht langs dezelfde weg. die nu
veel dieper onder water staat, zodat de
amphibiewagen soms zijn schroef moet
gebruiken.
Ja, wij moeten tonen, dat we kunnen
bouwen. Als we daar allen diep van
doordrongen zijn, dan zullen we, elk op
de plaats, waarop we gesteld zijn, onze
plicht doen. En op ons, onderwijskrachten,
rust dan de mooie taak om onze jeugd
op te voeden tot mensen, die van do we
reld iets beters maken dan wij, ouderen,
gedaan hebben. Eén van de dertig.
Tarakan produceert weer
Jcpan is momenteel bezig de groote
massa van zijn industrie naar Mandsjoerije
over te brengen. Dit zou aanwijzingen
geven, dat de Japanners ook van plan
zijn den oorlog voort Ie zetten, zelts al
zou Japan zeli bezet zijn. De industrieste
den in Mandsjoerije zijn vorig jaar reeds
door Amerikaansche bommenwerpers aan
gevallen, doch toen de Japanners de
vliegvelden ten Noorden van Hankau
veroverden, was hel onmogelijk deze
aanvallen voort te zetten. Het overbrengen
toen ook nog niet .noodzakelijk, daar
do Amerikaansche luchtbases zoo vor van
n lagen, dat slechts een enlcele aan
val kon plaats vinden.
Nu Japan dagelijks bestookt wordt door
honderd superforten en jagers vanaf ba-
op de Morianen en Iwojima. brengen
de Japanners hun industrie over. Maar ze
vergeten, dat de Amerikanen door de
verovering van Okinawa een groote basis
handen hebben gekregen voor de su
periorten om de doelen in Mandsjoerije
te vallen. Evonzoo heroveren Chinee-
sche troepen momenteel de eene vlieg
basis na de andere.
Op Borneo is contact gemaakt met een-
hedon, die bij Broenei en 130 km. Zuide
lijker bij Lutong waren geland.
Eem gruuic laak in goeJe Land
Het gebouw van de Britsche ambas:
de in Den Haag ligt aan een drukke volks
straat. Er ligt een hooge open poort
den straatwand, waardoor men een sti
witgrijze Roomsch-Katholieko kerk nadert,
In den zijkant van die poort is den
gang tot het ambassadegebouw. Op de
deur is nog een biljet zichtbaar, waarop
vermeld staat, dat het gebouw „onder de
hoede staat van de Zwitsersche regoe-
En binnen is duidelijk te bemerken, dat
het groote huis gedurende de vijl jaren
onbewoond is geweest. Ecnige bedienden
zijn druk bezig de zalen en kamers ge
reed te maken voor de komst van den
ambassadeur, zijn iamilie en voor de
ambassade-stal en hel andere personeel.
Een overgangsperiode
in den radio°omroep
Een onderhoud met Prof. Oranje.
Naar aanleiding van hel instellen van
een Omroepcommissie door den Minister
van Binnenlandsche Zaken, heelt een re
dacteur van A.N.P.-Aneta een onderhoud
gehad mol den voorzitter van dit instituut,
Prof. Mr. J. O. Oranje.
Op een vraag oi het instellen van deze
omroep-commissie wel ot niet de beteeke-
nis hfeoft van het verdwijnen der oude
radio-vereenigingen, ontwoordt onze zegs
man, dat hier eigenlijk een (usschenweg
is gekozen, welke voor een overgangs
periode noodzakelijk bloek. Er zijn twee
stroomingen in ons land ten aanzien van
het radio-vraagstuk. Er is een groep, die
den ouden toestand weer terug wil heb
ben, dus het funclionneeren der vier om-
roepvereenigingen, desnoods in een
systeem, dat men gewijzigd of verbeterd
zou mogen noemen. Do andere groep wil
een algemeenen omroep, hetzij in den
vorm van een staatsbedrijf, hetzij als ge
mengd bedrijf, waarvan de B.B.C. te Lon
den een voorbeeld is. De thans gokozen
lusschenweg geeft eenorzijds slechts één
programma, dus niet vier programma's,
zooals vroeger het geval was, maar an
derzijds is het toch zoo. dat niet alle con
tact mot de vier omroepvereenigingen ver
loren gaal.
Ook personen, die bij de vier omroep-
ïreenigingen betrokken waren worden,
i onderzoek omtrent hun houding in den
bezettingstijd, mede ingeschakeld in hel
omroepproces en hiervan is het techni
sche, organisatorische en administratieve
personeel niet uitgesloton.
Op de vraag, hoe lang deze overgangs
periode zou duren, deelde Prof. Oranje
mede. dat de Regecrïng met de Kamers
of het nooddepartement ot welk vertegen
woordigend lichaam ook, een nieuwe de
finitieve regeling zal trelfen. Deze periode
zou zoo kort mogelijk moeten zijn, maar
toch ook weer niet al te kort, omdat men
gelegenheid moet geven door middel van
de pers een publieke opinie over dit zoo
belangrijke vraagstuk te vormen.
et 1 Juli is men begonnen. Er
komt weer een luisterbijdrage. A.N.P.
en
De groote receptiezaal met de vergulde
stoelen en de groote schilderijen var
Britscho koningen en koninginnen lijkt nog
wat ongewend aan hot zonlicht en de
zwoele voorjaarslucht die door do wijd
geopende vensters binnenkomen. De eens
zoo glanzende parketvloer is nog dof en
stoffig. De ambassadeur is esnige weken
geleden poolshoogte komen nemen.
Op een torpedojager is hij het Kanaal
overgestoken om de eerste maatregelen
Ie nemen voor zijn permanente verblijl.
Hij is vervolgens weer teruggekeerd naar
Engeland, doch binnenkort zal hij zijn
intrek komen nemen in het groote Huis
aan het Haagsche Westeinde.
Ik trol er den nieuwen pers-attaché, die
bezig is zich op zijn belangrijke taak voor
te bereiden, den heer Edward T. Lambert.
Hij vertelde mij, dat hij doende is zich
een staf van medewerkers te vergaren en
dat hij zich verheugt op de taak die hem
Wacht. Nimmer in de geschiedenis van
beide volken, is de bodem voor de ver
vulling van deze taak rijper geweest. En
geland en het Britscho volk waren in Ne
derland reeds zeer gerespecteerd voor
den oorlog de oorlogsgebeurtenissen en
de bevrijding, met onmiddellijk na de be
vrijding den aanvoer van voedsel voor
het half verhongerende Nederland, heb
ben dit respect tot echte populariteit en
warme genegenheid gemaakt.
Zoo zal de heer Lambert de velden rijp
Vindenmen wil hier, na de echte, war
me en menschelijke toenadering tusscher
beide volken, nu ook veel over Groot-
Brittannië welen.
Een betere keuze voor dezen post had
men moeilijk kunnen doen. Pers-attaché
Lambert leest en verstaat de Noderland
sche taal. En hij neemt lesson in het Ne
derlandsch spreken.
In Curacao, in Nederlandsch West-Indië,
waar hij de populairste van alle buïten-
landsche consuls was, heeft hij eens voor
duizend menschen een toespraak in het
Nederlandsch gehouden, die zoo goed
v/as, dat de zaal hem een ovatie bracht.
Hij kent, door de consulaire posten die hij
heeft bekleed, te Medan on te Willem
stad, zoowel Ned. Oost-Indië als Curacao
iuriname. Hij houdt van de Nederlan
ders en hij bewondert hun geschiedenis
en hun cultuur.
De heer Lambert is geestdriltig om zijn
taak te gaan beginnen. Voor Nederland
is het zeer belangrijk, dat deze taak
iuist in deze handen is gelegd.
Mr. E. ELIAS.
Er zijn momenteel onderhandelingen aan
den gang met do geallieerden over aard-
gasleveringen van Twente vanuit de aard-
gasbron in Bentheim. Deze bron was zoo
productief, dat de Duitschers talrijke ste
den tot Hamburg en Hannover toe eruit
van gas voorzagen.
H.K.H. Prinses Juliana is aan boord
van het grootste passagiersschip ter we
reld, de „Queen Elisabeth", in New York
tgekomen.
Van Tarakan wordt gemeld, dat de
eerste pompinstallaties door den Ameri-
Icaanschen bevelhebber in dienst zijn ge
steld op verzoek van de Nedorlandsche
autoriteiten, die bij de plechtigheid aan-
Frankrijk erkent de
Poolsche regeering
De Fransche en Zwitsersche regeerin
gen hebben besloten de nieuwe Poolsche
regeering te erkennen. Ook Zweden heeft
zulks gedaan.
Men verwacht te Parijs, dat de vier
mogendheden-overeenkomst betreffende de
bezettingszones in Duitschland vandaag
oi Dinsdag onderteekend zal worden en
tegelijkertijd zal de publicatie van de
overeenkomst dan in de vier hoofdsteden
geschieden.
Koning Leopold heelt den vroegeren mi
nister-president Paul van Zeeland, den
vroegeren minister van Oorlog Paul De-
vèze en senator Joseph Pholien naar Salz
burg ontboden. Ook de Belgische alge-
vaardigde voor San Francisco. Charles de
Visser, heelt een uitnoodiging ontvangen.
De Al-Indische conferentie te Simla is
verdaagd tot 14 Juli in verband met het
feit, dat de Indische afgevaardigden hun
partijen moeten raadplegen.
Uit Puitsclii and
Terwijl in ons land, naar is aangekon
digd. op 15 Juli voor het gcheele land
een rantsoeneering zal worden ingevoerd
van 1850 calorieën per dag, is voor de
Duitschers in het door de Britten bezette
deel een rantsoen van 2000 calorieën in
gevoerd, zoo wordt gemeld. Wel wordt
hot voedsolteltort in Duitschland geschat
op vier millioen ton gedurende dit jaar,
maar men geelt toch een rantsoen, dal
hooger is dan het rantsoen in Nederland.
Er wordt bijgevoegd, dat hel rantsoen van
den Britschen soldaat uit 4000 calorieën
per dag bestaat
In het Roergebied zijn reeds 140 mijnen
weer in bedrijf, die 40.000 ton kolen per
dag produceeren. In Augustus zal dit
100.000 Ion ziin. Volgend jaar 200.000 ton
per dag. Er zal dan ook over zijn voor
De conferentie van de Big Three zal
gehouden wordon in het keizerlijk paleis
te Potsdam oi in Wannsee. 16 km. ten
Zuidwesten van Berlijn, Daar zullen de
definitieve grenzen van de te bezetten ge
bieden worden vastgesteld, evenals de
toekomstige uitschakeling van de Duitsche
oorlogsindustrie. Ook de herstelbetalingen
zullen er worden overeengekomen. Het
Saarbekken zal eveneens zijn deiinilieve
bestemming krijgen. Het is mogelijk, dat
Generaal de Gaulle zal worden uitgenoo-
digd om een parade bij te wonen die ver
moedelijk in Berlijn in dien lijd zal wor
den gehouden.
Een zegsman van het Witte Huis in
Washington zeiDe Duitschers zijn een
volk. dat onder verdenking staal do ge
allieerden zullen waken over elke bewe
ging, totdat elke reden voor verdenking
zal verdwenon zijn. Zijn industrie komt
In een bosch bij een Noord-Roomeensche onder strenge controle, en ook zijn invoer
Dnjesterhaven is een massag.-al ontdekt. I zai aon een nauwkeurig onderzoek wor-
dat 6000 lijken bevat, zoo meldt radio den onderworpen, opdat geen geheime
Moskou. Het graf werd qevonden
rand van een vroeger concentratiekamp.
Veie der lijken dragen sporen van de
meest wre-ede mishandelingen. Een Mol-
davische vrouw, de eenig overlevende
van het kamp, vertelde, dat er niet eens
barakken voor de gevangenen waren ge
bouwd. De lijken waren begraven in on
geveer 2 m. diepe kuilen. Men heeft ont
dekt, dat menschen. die Ie zwak waren
om op te staan, levend begraven werden.
Typhus ia Overijsel
Het aantal lyphusgevallen in de pro
vincie Overijssel heeft zich zoodanig uit
gebreid. dat van een epidemie gesproken
kan worden. Vooral te Zwolle is een groot
aantal lyphusgevallen. Het zwembad in
Almelo, dat besmet was, is gesloten.
voorraden van grondstolfen
loqsindustric kunnen gevormd worden.
Dagelijks worden 12.000 Duitschers
vrijgelaten voor iandbouwwerk en Voor
de mijnen, zoodat de vorige week - reeds
100.000 waren te werk gesteld.
Wat het Roode Kruis deed
wist u,
dat het Nederlondsche Roode Kruis
in de jaren 1940 tot en met 1944 aan do
Ned. krijgsgevangenen, ollicieren en man
schappen, plm. 70.000 Roode Kruis-pak-
ketten zond en rond 900.000 pakketten
van familieleden doorzond
Noodtoestand in NoordLLimburg
De Maas stroomt door hun leed. Zij
slroomt over de honderden schepen, die
haar gang en de scheepvaart belemme
ren, omdat zij gezonken in haar bedding
liggen. Zij stroomt langs de verzande
oevers, die hun kleur in de groene ber
men krijgen, waar die roode rozen bloei
en, maar die geen mensch durft te pluk
ken, omdat zij de venijnige mijnen comou-
floeren.
En de menschen hebben hun zorg. Ruim
150.000 menschen leven in de grootste
kommernis, want alsv hun huizen niet zijn
verwoosl door de felle-artillerie-duels. dan
i zij opgeblazen. En bestaan ze nog
„fragmenten", dan zijn ze onbewoon
baar of volkomen geplunderd. Er is geen
huisraad, geen meubilair, geen bedde-
goed. geen linnengoed, geen porcelein,
of keukengerei, geen kachels ol fornuizen.
"s geen herstelmateriaal.noch gereed
schap. en de woningen, die nog bewoon
baar zijn, werden door geallieerde solda
ten gevorderd.
Men tracht te helpen, maar te bureau
cratisch en te onbegrijpend tegenover den
verschrikkelijken nood van het volk. Die
den Maaskant zeggen scliei uit met
rouwbeklag en vraag niet meer naar
stomme statistieken, Geel liever een melk-
een hamer ol een stoel. Oi doe als
do Zuid-Limburgsche meiskes. die hier de
Nijmeegsche U.V.V. kwamen aflossen en
die de rnestboel uit onze kaduke huizen
In de Kapelanie huizen drie of vier fa
milies. Ik weet het niet meer.
Maar wat ik niet vergoten ben is. dal
de Kapelaan zijn piano in de officiers-
s terugvond, de latei in het arbeids
bureau, en de stoelen ergens anders.
De dokter vertelt mij, hoe moeders haar
kinderen in het stroo ter wereld moeten
brengen en ik heb gezien hoe de boeren
onder de meest erbarmelijke omstandig
heden hun bedrijvigheid hervatten. Maar.
zonder vee en zonder paarden, omdat die
vlak over do grens in het bezit der Duit
sche boeren zijn. En dat heelt zijn erger
nis. In de wilde dagen van September-
October 1944 hebben do Duitschers het
vee uit deze streken op groote schaal
weggevoerd, en niet alleen hel vee, maar
ook meubilair en wat meer van hun ga
ding wcs. De boeren van dit land zien
nu hun eigen koeien hel roodbonte yeo
met Nederlandsche oermerken vijf mi
nuten over de grens loopen, maar ze heb
ben geen kans om het terug te vorderen.
En wat doen de Duitschers Nu ie vee
moeten leveren, geven ze bij voorbaat
het gestolen Nbderlandschs vee voor de
aislachting af, en in het Zuiden en Noor
den van ons eigen land wordon paarden
en koeien gevorderd, om de Noord-Lim
burgers te voorzien. Nota beno
Een jachtopziener uit Beraen, die wist
v/aar zijn gestclen meubels even over de
grens stonden, is ze op eigeh gezag
behoorde hij tot do overwinnaars ol niet
terug gaan halen, maar ze hebben
hem er noties 8 weken voor op laten
knappen. Het is eenvoudig verbijsterend.
Het is misère aan den Maaskant en ze
vragen om hulp. Overal. Kerken en kastee-
len zijn vernield. De huizen verwoest en
het landschap geschonden. Silo's van wel
varende dorpen liggen languit in de
Maas on gezonken schepen blolckeeren
de vaart in de rivier. Menschen zoeken
hulpeloos tusschcn de puinen naar res
tanten van hun bezittingen. Kortom er is
een noodtoestand en daar moet geholpen
worden, grootmoedig, royaal en konink
lijk LOUIS FREQU1N.
(Uit„De Gelderlander".)